Katalog

CUMHURÎYET/14 22 MART 1991 Anayasanın değişecek maddeleri Temel Haklar ve Ödevler ///. Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması 14 Anayasada yer alan hak ve hümyetlerden hıçbırı, E>evletın ulkesı ve mılletıyie bölunmez butunluğunu bozmak, Türk Devletmın ve Cumhunyetın varlığını tehlıkeye düşurmek, temel hak ve hurrıyet- len yok etmek, Devletın bır kışı veya zum- re tarafından yönetılmesını veya sosyal bır sınıfın dığer sosyal sımflar üzennde ege- menhğını sağlamak veya dıl, ırk, dm ve mez- hep aynmı yaratmak veya saır herhangı bır yoldan bu kavram ve göruşlere dayanan bır devlet düzenını kurmak amacıyla kuilanı- lamazlar Bu yasaklara aykırı hareket eden veya başkalarını bu yolda teşvık veya tahnk edenler hakkında uygulanacak mueyyıde- ler, kanunla düzenlerur Anayasanın hıçbır hıikmu, Anayasada yer alan hak ve hurrıyetlen yok etmeye yö- nebk bır faalıyette bulunma hakkını venr şekıide vorumlanamaz PEĞİŞİKLİK Madde 14 Bu Anayasada yer alan hak ve hümyetlerden hıçbınsı, ınsan hak ve hürrıyetlenm veya Turk Dev- letımn Ulkesı ve mılletıyie bölünmez butunluğunu veya dıl, ırk, sınıf. dm ve mezhep avırımma dayanarak, nı- telıklen Anayasada belırtılen Cumhu rıyetı ortadan kaldırmak kastı ıle kul- lanılamaz, VI. Din ve vicdan hürriyeti Madde 24 Herkes, vicdan, dını ınanç ve kanaat hurrıyetıne sahıplır 14'uncu madde hukumlenne aykın olma- mak şartıyla ıbadet, dını âyın ve törenler serbesttır Kımse, ıbadete, dını âyın ve törenlere ka- tılmaya, dını tnanç ve kanaatlennı açıkla- maya zorlanamaz, dınî ınanç ve kanaatle- rınden dolayı kınanamaz ve suçianamaz Dın ve ahlâk eğıtım ve öğretımı Devletın gözetım ve denetımı altında yapılır Dın kul- türü ve ahlâk öğretımı ılk ve ortaöğretım kurumlannda okutulan zorunlu dersler ara- sında yer alır Bunun dışındakı dın eğıtım ve öğretımı ancak kışılerın kendı ısteğıne, küçüklerın de kanunf temsıicısının talebı- ne bağlıdır Kımse, Devletın sosyal, ekonomık, sıya- sî veya hukukî temel düzenını kısmen de ol- sa, dın kurallarına dayandırma veya sıyasî veya kışısel çıkar yahut nufuz sağlama ama- cıyla her ne suretle olursa olsun dını veya dın duygulannı yahut dmce kutsal sayılan şeylerı ıstısmar edemez ve kötüye kul- lanamaz DEĞİŞİKLİK Madde 24 Turkıye Cumhunvetı Ana- yasasmın 24 uncu maddestnm ıkıncı fıkrası aşağıdakı şekıide değıştırılmış ve bu maddenm sonfıkrası yürurtuk- ten kaldırılmıştır "Kamu duzenme veya genel ahlâka aykın olmayan ıbadet, dınîayın ve tö- renler serbesttır" VIII. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti Madde 26 Herkes duşunce ve kanaatle- nnı soz, yazı, resım veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yay- ma hakkına sahıptır Bu hurrıyet resmı ma- kamların mudahalesı olmaksızın haber ve- ya fikır almak ya da vermek serbestlığını de kapsar Bu fıkra hukmu, radyo, televız- yon, sınema veya benzerı yollarla yapılan yayımların ızın sıstemıne bağlanmasına en- gel değıldır Bu hurrrıyetlenn kullanılması, suçların önlenmesı, suçlulann cezalandınlması, Dev- let sırrı olarak usulunce belırtılmış bılgıle- nn açıklanmaması, başkalannın şöhret veva haklarının, özel ve aıle hayatlarının yahut kanunun öngorduğu meslek sırlarının ko- runması veya yargılama görevmın gereğıne uygun olarak yenne getırılmesı amaçlarıy- la sınırlanabılır Düşüncelenn açıklanması ve yayılmasın- da kanunla >asaklanmış olan herhangı bır dıl kullanılamaz Bu yasağa ay kırı yazılı ve- ya basılı kâğıtlar plâklar ses ve goruntu bandları ıle dığer anlatım araç ve gereçlerı usulune göre verılmış hâkım kararı uzerı- ne veya gecıkmesınde sakınca bulunan hal- lerde kanunla >etkılı kılınan mercun emnyle toplattırılır Toplatma karannı veren mercı bu karannı, yırmıdort saat ıçınde yetkılı hâ- kıme bıldırılır Hâkım bu uygulamayı uç gün ıçınde karara bağlar Haber ve duşuncelerı >ayma araçlarınm kullanılmasına ılışkın duzenleyıcı hukum- ler, bunlann yayımıfu engellememek kay- dıyla, duşunceyı açıklama ve yayrna hurrı- yetmın sınırlanması sayılmaz DEĞİŞİKLİK Madde 26 Turkıye Cumhunyetı Ana- yasasının 26 ncı maddesınm btrıncı fıkrası aşağıdakı şekıide değıştmlmıs, üçuncu fıkrası yUrurlukten kaldırıl- mıştır , "Herkes duşunce ve kanaatlennı söz, yazı, resım veya başkayollarla tek ba- şına veya toplu olarak açıklamayay- ma hakkına sahıptır" Basın Konseyinin önertsi Madde 26 Herkes, duşunce ve kanaatle- rını söz, yazı, metın veya başka yollarla tek başına veva toplu olarak açıklama ve yay ma hakkına sahıptır Bu hurnyet, resmı ma kamlann mudahalesı olmaksızın haber ve ya fıkır almak ya da vermek serbestlığını de kapsar Bu fıkra hukmu, özel radyo, te levızyon bınmlerının kurulmasının ızın sıs- temıne bağlanmasına engel değıldır Bu hürriyetlerin kullanılması, mıllı gu- venlığın ve genel ahlâkın korunmast, suç ış- lemeyı tahnk ve teşv ıkın önlenmesı, Devlet sırrı ojarak usulunce belırtılmış bılgılerın açıklanmaması, başkalannın şöhret veya haklarının ozel hayat ve aıle hayatlarımn ya- hut kanunun öngorduğu meslek sırlarının korunması veya yargılama görevmın gere- ğıne uygun olarak yerıne getırılmesı amaç- lanyla kanunla sınırlanabılır A. Basın hürriyeti 28 Basın hurdur, sansur edılemez Basımevı kurmak ızın alma ve malı temı- nat yatırma şartına bağlanamaz. Kanunla yasaklanmış olan herhangı bır dılde yayım yapılamaz Devlet, basın ve haber alma hurrıyetlen nı sağlayacak tedbırlen alır Basın hürnyetının sınırlanmasında, Ana- yasanın 26 ve 27'ncı maddeleri hükumlerı uygulanır Devletın ıç ve dış guvenlığını, ulkesı ve mılletıyie bölünmez butunluğunu tehdıt eden veya suç ışlemeye ya da ayaklanma ve- ya ısyana teşvık eder nıtehkte olan veya Dev- lete aıt gızlı bılgılere ılışkın bulunan her tur- lu haber veva yazıyı, yazanlar veya bastıran- lar veya aynı amaçla. basanlar, başkasına verenler, bu suçlara aıt kanun hükumlerı uyarınca sorumlu olurlar Tedbır yolu ıle da- ğıtım hâkım kararıyle, gecıkmesınde sakın- ca bulunan hallerde de kanunun açıkça yet- kılı kıidığı mercıin emrıyle önlenebılır Da- ğıtımı onleven yetkılı mercı, bu karannı en geç yırmıdort saat ıçınde yetkılı hâkıme bıl- dırır Yetkılı hâkım bu karan en geç kırse- kız saat ıçınde onaylamazsa, dağıtımı ön- leme kararı hukumsuz sayılır Yargılama görevmın amacına uygun ola- rak yerıne getırılmesı kanunla behrtılecek sınırlar ıçınde, hâkım tarafından venlen ka- rarlar saklı kalmak uzere, olaylar hakkın- da yayım yasağı konamaz Süreb veva suresız yayınlar, kanunun gös- terdığı suçların soruşturma veya kovuştur- masına geçılmış olması hallennde hâkım kararıyle, Devletın ulkesı ve mılletıyie bö- lünmez butunluğunun, mıllı guvenlığm, ka- mu duzenının, genel ahlâkın korunması ve suçların önlenmesı bakımından gecıkmesın- de sakınca bulunan hallerde de kanunun açıkça yetkılı kıidığı mercıın emrıyle top- latılabılir Toplatma karan veren yetkılı mer- cı, bu karannı en geç yırmıdort saat ıçınde yetkılı hâkıme bıldınr, hâkım bu kararı en geç kırksekız saat ıçınde onaylamazsa, top- latma karan hukümsüz sayilır Sürelı veya suresız yayınların suç soruş- turma veya kovuşturması sebebıyle zapt ve musaderesınde genel hukümler uygulanır Türkıye'de yayımlanan sürelı yayınlar, Devletın ulkesı ve mılletıyie bölunmez bu- tunluğune, Cumhurıyetın temel ılkelerıne, mıllı guvenlığe ve genel ahlaka aykın yayım- lardan mahkûm olma halınde, mahkeme karanyla geçıcı olarak kapatılabılır Kapatılan sürelı yayının açıkça devamı nı- telığıru taşıyan her turlu yayın yasaktır, bun- lar hâkım karanyla toplatılır DEĞİŞİKLİK Madde 28 Basın hurdur, sansur edı- lemez. Basımevı kurmak ızın alma ve malı temınat yatırma şartına bağ lanamaz. Devlet, basın \e haber alma hurnyet lerını sağlayacak tedbırlen alır Basın ve haber alma hürriyeti, ancak Devletın ulkesı ve mılletıyie büttinlu ğıinü, kamu düzenını, mıiliguvenlığı ve mıllî guvenlığm gerektırdığı gızlı- lığl veya genel ahlakı korumak, kışı- lerın haysıyet, şeref ve haklarına te- cavüzti, suç ışlemeye kışkırtmayı ön- lemek veya yargı görevının amacına uygun olarak yenne getırılmesını sağ- lamak ıçın kanunla sınırlanabılır Yargılama görevının amacına uygun olarak yerıne getırılmesı ıçın, kanun- la belırtılecek sınırlar ıçınde, hâkım ta- rafından venlen kararlar saklı kalmak uzere, olaylar hakkında yayım yasa- ğı konamaz- Sürelı veya suresızyayınlar, kanunun gösterdığı suçların soruşturma veya kovuşturmasına geçılmış olması hal- lennde hâkım karanyla, Devletın ul kesı ve mılletıyie bölunmez butunlu- ğunun, mıllı guvenlığm, kamu duze- nının, genelahlâkın korunması vesuç lann önlenmesı bakımından gecıkme sınden sakınca bulunan hallerde de kanunun açıkça yetktlı kıidığı mercı ınemnyle toplatılabılır Toplatma ka rarı veren yetkılı mercı bu karannı en geç yırmıdort saat ıçınde yetkılı ha- kıme btldırır, hâkım bu karan en geç kırksekız saat ıçınde onaylamazsa, toplatma karan hukumsuz sayılır Türkıye'de yayımlanan sürelı yayım- lar, devletın ulkesı ve mılletıyie bölun mez butunluğune, Cumhurıyetın te mel ılkelerıne, mıllı gu\enlığe ve ge- nel ahlaka aykın yayımlardan mah- kûm olma halınde, mahkeme karany- la geçıcı olarak kapatılabılır Kapatı lan sürelı yayının açıkça devamı nıte lığını taşıyan her turlu yayın yasaktır, bunlar hâkım karanyla toplatılır Basın Konseyi önerisi Madde 28 Basın hurdur, sansur edılemez. Basımevı kurmak, ızın alma ve malı temı- nat vatırma şartına bağlanamaz Devlet, basın ve haber alma hurrıyetlerı- nı çoğulcu bır toplum yapısının gereklerı- ne uygun bır bıçımde sağlayacak tedbırler alır Basın ve haber alma hurnyetı, ancak mıllî savunmanın gerektırdığı gızlıhğı veya genel ahlâkı korumak, kışılenn haysıyet, şeref ve haklanna tecavuau, suç ışlemeye kışkırtmayı onlemek veya yargı görevının yerıne getırıl mesını sağlamak ıçın kanunla sınırlanabılır Yargı görevının amacına uygun olarak ye- nne getınlmesı ıçın kanunla belırlenecek sı nırlar ıçınde hâkım tarafından venlecek ka- rarlar saklı olmak uzere, olaylar hakkında yayın yasağı konamaz Sürelı ve suresız yayınlann toplatılması, bu tedbırlenn uygulanacağını kanunun açıkça gösterdığı suçların ışlennıesı halın de ve ancak hâkım karanyla olabılır Turkıye'de yayımlanan sürelı ve suresız yayınlar, ancak ınsan hak ve hurrıyetlenne dayanan, demokratık ve laık Cumhurıyet ıl kelerıne ve devletın ulkesı ve mılletıyie bö- lunmezlığı temel hukmune aykın yayımlar- dan mahkûm olma halınde mahkeme ka rarı ıle geçıcı olarak kapatılabılır ŞİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER //. Seçme, seçılme ve siyasi faaliyette bulunma hakları Madde 67 Vatandaşlar, kanunda göste- rılen şartlara uygun olarak seçme, seçılme ve bağınttız olarak \ eya bır sıyası partı ıçın- de sıyası faalıyetu bulunma ve halkoylama- sınn katılma hakkına sahıptır Seçımler ve halkuylaması serbest, eşıt, gızlı, tek derecelı, genel oy, açık sayım ve dokum esaslanna göıe, yargı yönetım ve de netımı altında yapılır (Değışık 17/5/1987-3361/1 na ) Seçım lerın ve halkoyla'na»ının yapıldığı yılda, ay ve gun hesaba katıımaksızın, 20 yaşına gı- ren hej Turk vatandaşı seçme ve halkoyla- masına katılma hakkına sahıptır Bu hakların kullanılması kanunla du- zenlenır Sılah altında bulunan er ve erbaşlarla, as- ken öğrencıler, ceza ve te\ kıf evlerınde bu- lunan tutuklular ve hukumiuler oy kullanan ızlar DEĞİŞİKLİK Madde 6 67'ncı maddenm uçuncıi fıkrası yururlukten kaldmlmış vedör- duncufıkrası aşağıdakı şekıide değış- tırılmıştır "Bu hakların kullanılması ıle seçme ve halk oylamasına katılma yaşı ka- nunla duzenlenır" III. Siyasi partilerle ilgili hukümler A. Pürti kurma, partilere girme ve partilerden çıkma Madde 68 Vatandaşlar, sıyası partı kur- ma ve usulune göre partilere gırme ve par- tılerden çıkma hakkına sahıptır Partı üyesı olabılmek ıçın yırmı bır yaşını ıkmal etmek şarttır Sıyası partıler, demokratık sıyası hayatın vazgeçılmez unsurlandır Sıyası partıler, önceden ızın al^auan ku- rulurlar ve anayasa ve kanun hükumlerı ıçınde faalıyetlerını surdururler Sıyası partılenn tuzuk ve programlan, devletın ulkesı ve mılletıyie bölünmez bu- tünlüğune, ınsan haklarına, mıllet cgemen- Iığıne, demokratık ve laık cumhurıyet ılkelerıne aykın olamaz Sımf veya zumre egemenhğını veya her- hangı bu- tur dıktatorluğu savunmayı ve yer- leştırmeyı amaelayan sıyası partıler kurulamaz Sıyası partıler, yurtdışında teşkılatlanıp faalıyette bulunamaz, kadın kolu, gençlık kolu ve benzen şekıide ayncahk yaratan yan kuruluşlar meydana getıremez, vakıf kura- mazlar Hâkımler ve savcılar, yüksek yargı organ- ları mensuplan, yüksekoğretun kurumlann- dakı öğretım elemanları, Yuksekoğretım Kurulu uyelen, kamu kurum ve kuruluşla- nnın memur statusündekı görevlılen ıle yap- tıkları hızmet bakımından ışçı nıtelığı taşımayan dığer kamu görevlılerı, öğrencı- ler ve Sılahlı Kuvvetler mensuplan sıyası partilere gıremezler DEĞİŞİKLİK Madde 68 Vatandaşlar, sıyası partı kurma ve usulune göre partilere gır- me ve partilerden çıkma hakkına sa- hıptır, Partı üyesı oiabüme yoşt kanunla duzenlenır Sıyası partıler, demokratık sıyası ha- yatın vazgeçılmez unsurlandır Sıyası partıler önceden ızın almadan kurulurlar, anayasa ve kanun hükum- lerı ıçındefaalıvetlennı surdururler Memurlar ıle dığer kamu görevlılen sıyası partilere gıremez. B. Siyasi partilerin uyacakları esaslar Madde 69 Sıyası partıler, tuzük ve prog- rarnları dışında faalıyette bulunamazlar, anayasanın 14'uncu maddesındekı sınırla- malar dışına çıkamazlar, çıkanlar temellı kapatılır Sıyası partıler, kendı sıyasetlennı yürüt- mek ve guçlendırmek amacıyla dernekler, sendıkalar, vakıflar, kooperatıfler ve kamu kurumu rutelığındekı meslek kuruluşlan ve bunlann ust kuruluşları ıle sıyası ılışkı ve ışbırlığı ıçınde bulunamazlar Bunlardan maddı yardım alamazlar. Sıyası partılenn partı ıçı çaJışmaları ve kararlan, demokrası esaslanna aykırı ola- maz Sıyası partılenn malı denetımı Anayasa Mahkemesı'nce yapılır Cumhurıyet Başsavcılığı, kurulan parti- lerin tuzuk ve programlarının ve kurucula- rının hu. ukı durumlannın anayasa ve kanun hukumlenne uygunluğunu, kuruluş- larını takıben ve oncelıkle denetler, faalı- yetlerını de takıp eder Sıyası partılenn kapatılması, Cumhurı- yet Başsavcılığı'nın açacağı dava uzenne, Anayasa Mahkemesı'nce karara bağlanır Temellı kapatılan sıyası partilerin kuru- cuları ıle her kademedekı yönetıcılerı, yenı bır sıyası partının kurucusu, yonetıcısı ve denetçısı olamayacaklan gıbı kapatılmış bır sıyası partının mensuplarının uye çoğunlu- ğunu teşkıl edeceğı yenı bır sıyası partı de kurulamaz Sıyası partıler, yabancı devletlerden, ulus- lararası kuruluşlardan, yabancı uikelerde- kı dernek ve gruplardan herhangı bır suretle aynı ve nakdı yardım alamazlar, bunlardan emır alamazlar ve bunlann Turkıye'nın ba- ğımsızlığı ve ulke butünluğu aleyhındekı ka- rar ve faalıyetlerıne katılamazlar Bu fıkra hukumlenne aykırı hareket eden sıyası par- tıler de temellı kapatılır Sıyası partılenn kuruluş ve faalıyetlen, denetleme ve kapatılmalan yukandakı esas- lar daıresınde kanunla duzenlenır DEĞİŞİKLİK Madde 69 Sıyası partılenn malı de netımı Anayasa Mahkemesı'nde yapı- hr Cumhunyet Başsavcılığı, kurulan par- tılenn tuzuk veprogramlannın ve ku- rucuları, hukukı durumlannın anayasa ve kanun hukumlenne uy- gunluğunu, kuruluşlannt takıben ve oncelıkle denetler, faalıyetlenm de ta- kıp eder Sıyası partılenn kapatılması, Cumhu- rıyet Başsavcılığı'nın açacağı dava uzerıne, Anayasa Mahkemesı'nce ka rara bağlanır Temellı kapatılan sıyası partılenn ku rucuları ıle her kademedekı yonetıcı lerı, \enı bır sıyası partının kurucusu, yonetıcısı ve denetıcısı olamazlar Sıyası partıler, yabancı de\ letlerden, uluslararası kuruluşlardan, yabancı ulkelerdekı dernek \egruplardan her hangı bır suretle aynı ve nakdı yardım alamazlar Bu fıkra hukumlenne ay- kın hareket eden sıyası partıler de te- mellı kapatılır Styası partılenn kuruluş \e faalıyet- len, denetleme ve kapatılma/an yuka- ndakı esaslar daıresınde kanunla duzenlenır YASAMA /. Türkiye Büyük Millet Meclisi A. Kuruluşu: Madde 75 (Değışık 17/5/1987-3361/2 md) Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı, mılletçe genel oyla seçılen dort yuz ellı mılletvekı- lınden kurulur DEĞİŞİKLİK Madde 75 Turkıye Buyük Mıllet Meclısı mılletçe genel oyla seçılen al- tı yuz mılletvekılınden kuruludur B. Milletvekili seçilme yeterliliği Madde 76 Otuz yaşını dolduran her Turk, milletvekili seçılebılır En az ılkokul mezunu olmayanlar, kısıt- lılar, yukumlu olduğu askerlık hızmetını yapmamış olanlar, kamu hızmetınden ya- saklılar, taksırh suçlar harıç toplam bır yıl veya daha fazla hapıs ıle ağır hapıs cezası- na hukum gıymış olanlar, zımmet, ıhtılas, ırtıkap, ruşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sah- tecılık, ınancı kötüye kullanma, dolanlı ıf- las gıbı yuz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmı ıhale ve alım-satımlara fesat karıştır- ma, devlet sırlannı açığa vurma, ıdeolojık veya anarşık eylemlere katılma ve bu gıbı eylemlerı tahnk ve teşvık suçlanndan bınyle hukum gıymış olanlar, affa uğramış olsa- lar bıle milletvekili seçılemezler Hâkımler ve savcılar, yuksek yargı organ- lan mensuplan, yuksekoğretım kurumiann- dakı öğretım elemanları, Yuksekoğretım Kurulu uyelen, kamu kurum ve kuruluşla- nnın memur statusündekı görevlılen ıle yap- tıklan hızmet bakımından ışçı nıtehfı taşımayan dığer kamu görevlılen ve Sılahlı Kuvvetler mensuplan, görevlennden çekıl- medıkçe, adav olamazlar ve milletvekili se- çılemezler DEĞİŞİKLİK Madde 76 Her Turk milletvekili se- çılebılır Milletvekili seçılme yaşı ıle seçılebıl- me yeterlılığı kanunla duzenlenır II. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin görev ve yetkileri A. Genel olarak Madde 87 Turkıye Buyuk Mıllet Meclı- sı'nın gorev ve yetkılen, kanun koymak, de- ğıştırmek ve kaldırmak, Bakanlar Kurulu'nu ve bakanları denetlemek, Bakan- lar Kurulu'na bellı konularda kanun huk- münde kararname çıkarma yetkısı vermek, butçe ve kesın hesap kanun tasanlanm gö- rüşmek ve kabul etmek, para basılmasına ve savaş ılanına karar vermek, mılletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bul- mak, anayasanın 14'uncü maddesındekı fi- ıllerden dolayı hüküm gıyenler hanç olmak uzere, genel ve özel af ılamna, mahkeme- lerce venlıp kesınleşen ölum cezalannın ye- rıne getırılmesıne karar vermek ve anayasanın dığer maddelerınde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevlerı yenne ge- tırmektır DEĞİŞİKLİK Madde 87 Turkıye Buyuk Mıllet Meclisi'nin görev ve yetkileri kanun kovmak, değışttrmek ve kaldırmak, Bakanlar Kurulu'nu ve bakanları de- netlemek, Bakanlar Kurulu'na bellı konularda kanun hukmunde karama- me çıkarma yetkısı \ermek, butçe ve kesın hesap kanun tasanlanm göruş- mek ve kabul etmek, para basılması- na ve savaş ılanına karar vermek, mılletlerarası antlaşmaların onaylan- masını uygun bulmak, genel ve ozel af ılanına karar vermek ve anayasa- nın dığer maddelerınde öngorulen yet- kileri kullanmak ve görevlerı yerıne getırmektır YÜRÜTME /. Cumhurbaşkanı A. Nitelikleri ve tarafsızhğı Madde 101 Cumhurbaşkanı, Turkıye Bu- yuk Mıllet Mechsı'nce kırk yaşını doldur- muş ve yuksekoğrenım yapmış kendı uyelerı veya bu rutelıklere ve milletvekili seçılme ye- terhğıne sahıp Turk vatandaşları arasından yedı yıllık bır sure ıçın secılır Cumhurbaşkanlığına Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı uyelen dışından aday goste- rılebılmesı, Meclıs uye tam sayısının en az beşte bınnın yazılı önerısıyle mumkundur Bır kımse, ıkı defa cumhurbaşkanı seçı- lemez Cumhurbaşkanı seçılenın, varsa partısı ıle ılışığı kesılır ve Turkıye Buyuk Mıllet Mec- lısı Uyelığî sona erer DEĞİŞİKLİK ! 101 Cumhurbaşkanı, kırkya- şını doldurmuş, yuksekoğrenım yap- mış ve milletvekili seçılmeyeterlığme sahıp Turk vatandaşlan arasından mılletçe beş yıllık bır sure ıçın seçıltr Bır kımse ıkı defadan fazla cumhur- başkanı seçılemez. Cumhurbaşkanı seçılenın, varsa par- tısı ıle ılışığı kesılır vegoreve başladı- ğında Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı uyelığı sona erer B. Seçimi Madde 102 Cumhurbaşkanı, Turkıye Bu- yuk Mıllet Meclısı ûye tamsayısının uçte ıkı çoğunluğu ıle ve gızlı oyla seçılır Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı toplantı halınde de- ğılse hemen toplantıya çağrılır Cumhurbaşkanının gorev suresmın dol- masından otuz gun once veya Cumhurbaş- kanlığı makamının boşalmasından on gun sonra Cumhurbaşkanlığı secımıne başlanır ve seçıme başlama tarıhınden ıtıbaren otuz gün ıçınde sonuçlandınlır Bu surerun ılk on günü ıçınde adavların Meclıs Başkanlık Dı- vanına bıldınlmesı ve kalan yırrru gun ıçınde de seçımın tamamlanması gerekır En az uçer gun ara ıle yapılacak oylama- ların ılk ıkısınde uye tam sayısının uçte ıkı çoğunluk oyu sağlanamazsa uçuncu oyla- maya geçılır, uçuncu oylamada uye tam sa- yısının salt çoğunluğunu sağlayan aday Cumhurbaşkanı seçılmış olur Bu oylama- da uye tam sayısının salt çoğunluğu sağla- namadığ) takdırde uçuncu oylamada en çok oy almış bulunan ıkı aday arasmda dördun- cu oylama yapılır, bu oylamada da uye tam sayısının salt çoğunluğu ıle cumhurbaşka- nı seçılemedığı takdırde derhal Turkıye Bu yuk Mıllet Meclısı seçımlerı yenılenır Seçılen yenı cumhurbaşkanı goreve baş- layıncaya kadar gorev suresı dolan cumhur- başkanının görevı devarneder DEĞİŞİKLİK 102 Bır kımsenın cumhurbaş kanı seçılebılmesı ıçın bırıncı turda, oylamaya katılan seçmenlenn asgarı yuzde ellısının oyunu almış olması ge- rekır Bu turda cumhurbaşkanı seçı lemez ıse on beş gun sonra vapıtacak ıkmcı tur oylamaya en çok oy alan ıkı aday katılır Bu oylamada en çok oy alan cumhurbaşkanı seçılır Cumhurbaşkanının görev suresmın dolmasından en fazla altmış gun ön- ce veya cumhurbaşkanlığı makamının boşalmasından on gun sonra cumhur- başkanlığı secımıne başlanır ve seçı- me başlama tarıhınden ıtıbaren otuz gun ıçınde sonuçlandtrılır Cumhurbaşkantnın goreve devamma engel bır hastalığa yakalanması halın- de, cumhurbaşkanı secımıne Bakan lar Kuntlu 'nun teklıfi uzenne gıdılır Seçılen venı cumhurbaşkanı goreve başlayıncaya kadargörev suresı dolan cumhurbaşkanının görevı devam eder Cumhurbaşkanının seçımı ıle ılgılı hu- suslar kanunla duzenlenır Goreve başlayıncaya kadaryenı seçı- len cumhurbaşkanı hakkında da ana- yasanın 105'ıncı maddesının uçuncu fıkrası hukmu uygulanır D. Gorev ve yetkileri Madde 104 Cumhurbaşkanı devletın ba- şıdır Bu sıfatla Turkıye Cumhurıyetı'nı ve Turk mılletının bırlığım temsıl eder, ana- yasanın uygulanmasını, devlet organlannın düzenlı ve uyumlu çalışmasını gözetır Bu amaçlarla anayasanın ılgılı maddele- nnde göstenlen şartlara uyarak yapacağı go- rev ve kullanacağı yetkıler şunlardır a) Yasama ıle ılgılı olanlar Gereklı gorduğü takdırde, yasama yılının ılk gunu Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı'nde açılış konuşmasını yapmak, Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı'nı gerektı- ğınde toplantıva çağırmak, Kanunlan vayımlamak, Kanunlan tekrar goruşulmek uzere Turk- ıye Buyük Mıllet Meclısı'ne gen gondermek, Anayasa değışıklıklenne ılışkın kanunlan gereklı görduğu takdırde halkoyuna sun- mak, Kanunlarm, kanun htıkmündekı karama- melenn, Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı tç- tuzuğu'nun, tumunun veya belırlı hükümlennın anayasaya şekıl veya esas ba- kımından aykırı olduklan gerekçesı ıle Ana- yasa Mahkemesı'ne ıptal davası açmak, Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı seçımlerı- nın yenılenmesıne karar vermek, b) Yurutme alanına ılışkın olanlar Başbakanı atamak ve ıstıfasını kabul etmek, Başbakanın teklıfi uzenne bakanlan ata- mak ve görevlenne son vermek, Gereklı görduğu hallerde Bakanlar Ku- rulu'na başkanlık etmek veya Bakanlar Ku- rulu'nu başkanlığı altında toplantıya çağırmak, Yabancı devletlere Turk devletının tem- sılcılerını gondermek, Turkıye Cumhurıye- tı'ne gönderılecek yabancı devlet temsılcılerını kabul etmek, Mılletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak, Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı adına Turk Sılahlı Kuvvetien'nın Başkomutanlığını temsıl etmek, Turk Sılahlı Kuvvetlenrun kullanılması- na karar vermek, Genelkurmay başkanını atamak, Mıllı Guvenlık Kurulu'nu toplantıya ça- ğırmak, Mıllı Guvenlık Kurulu'na başkanlık etmek, Başkanlığında toplanan Bakanlar Kuru- lu karanyla sıkıyönetım veya olağanustu hal ılan etmek ve kanun hukmunde kararname çıkarmak, Kararnamelen ımzalamak, Sureklı hastalık, sakatlık ve kocama se- bebı ıle belırlı kışılerın cezalarını hafiflet- mek veya kaldırmak, Devlet Denetleme Kurulu'nun üvelennı ve başkanını atamak, Devlet Denetleme Kurulu'na ınceleme, araştırma ve denetleme yaptırtmak, Yuksekoğretım Kurulu uyelerını seçmek, Unıversıte rektorlerını seçmek, c) Yargı ıle ılgılı olanlar Anayasa Mahkemesı uyelennı, Danıştay üyelennı dortte bınnı, Yargıtay, cumhunyet başsavcısı ve Yargıtay cumhurıvet başsavcı- vekilını, Askerı Yargıtay uyelennı, Askerı Yuksek Idare Mahkemesı uyelennı, Hâkım- ler ve Savcılar Yuksek Kurulu üyelennı seç- mek Cumhurbaşkanı, aynca anayasada ve ka- nunlarda venlen seçme ve atam a görevlerı ıle dığer görevlerı yerıne getırır ve yetkılen kullanır DEĞİŞİKLİK Madde 104 Cumhurbaşkanı devletın başıdır Bu sıfatla Turkıye Cumhurı- yett'nı ve Turk mılletının bırlığım tem- sıl eder, anayasanın uygulanmasını, devlet organlannın duzenlı ve uyum- lu çalışmasını gözetır Bu amaçlarla anavasanın ılgılı mad- delennde gösterılenler dışında, gereklı görduğu takdırde, yasama vılının ılk gunü Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı'n- de açılış konuşmasını yapmak, gereklı görduğu hallerde Bakanlar Kurulu' na başkanlıkyapmak, yabancı devlet- leTe Turk devletının temsılcılerınt gondermek, yabancı devlet temsılcı- lerını kabul etmek, mılletlerarası ant laşmalan onavlamak veyavımlamak, karamameierı ımzalamak, sureklı has talık, sakatlık ve kocama sebebıyle be lırlı kışılerın cezalanm hafifletmek veva kaldırmak ve mahkemelerce ve rılıp kesınleşen ölum cezalannın ve rıne getırılmesıne karar vermek görev ve yetkısme sahıptır 2. Mahalli İdareler Madde 127 Mahalli idareler, ıl, beiedıye veya koy halkının mahalli muşterek ıhtıyaç- larını karşılamak uzere kuruluş esaslan ka- nunla belırtılen ve karar organlan, gene kanunda göstenlen, seçmenler tarafından secılerek oluşturulan kamu tuzelkışılerıdır Mahalli ıdarelerın kuruluş ve görevlen ıle yetkılen, verınden yönetım ılkesıne uygun olarak kanunla duzenlenır Mahalli ıdarelerın seçımlen, anayasanın 67'ncı maddesındekı esaslara göre beş yıl- da bır yapılır Kanun, buyük yerleşım mer- kezlen ıçın özel yönetım bıçımlen getırebılır Mahalli ıdarelerın seçılmış organlann or- ganlık sıfatını kazanmalanna ılışkın ıtıraz- lann çozumu ve kaybetmelen, konusundakı denetım vargı yolu ıle olur Ancak, görev len ıle ılgılı bır suç sebebı ıle hakkında so- ruşturma veya kovuşturma açılan mahalli ıdare organları veya bu organlann uyelen- nı, Içışlerı Bakanı, geçıcı bır tedbır olarak, kesın hukme kadar uzaklaştırabıhr Merkezı ıdare, mahalli idareler uzennde, mahalli hızmetlerın ıdarenın butünluğu ıl- kesıne uygun şekıide yurutulmesı, kamu gö- revlerınde bırlığın sağlanması, toplum yarannın korunması ve mahalli ıhtıyaçla- rın gereğı gıbı karşılanması amacıyla, ka- nunda belırtılen esas ve usuller daıresınde ıdarı vesavet yetkısıne sahıptır Mahalli ıdarelerın belırlı kamu hızmet- lerının görunmesı amacı ıle, kendı araların- da Bakanlar Kurulu'nun ıznı ıle bırlık kurmaları, görevlen, yetkılen, malıye ve kolluk ışlerı ve merkezı ıdare ıle karşılıkh bağ ve ılgılerı kanunla duzenlenır Bu ıda- relere, görevlen ıle orantılı gelır kaynakları sağlanır DEĞİŞİKLİK Madde 127 Turkıve Cumhunvetı Anavasası'ntn 127 ıncı maddesınm uçuncu fıkrası aşağıdakı şekıide de- ğıştırılmıştır "Mahalli ıdarelerın seçımlerı, anaya- sanın 67'ıncı maddesındekı esaslan gore 5 yılda bır yapılır Meclıs bu su- re dolmadan mahalli idareler seçım- lerının yenılenmesıne karar verebıjır Kanun, buyukyerleşım merkezlen ıçın özel yönetım bıçımlen getırebılır" F. Radyo ve Televizyon İdaresi ve kamuyla ilişkili haber ajansları Madde 133 Radyo ve televizyon ıstasyon- ları, ancak Dev let elı ıle kurulur ve ıdarele- n tarafsız bır kamu tuzelkışılığı halınde duzenlenır Kanun, Turk Devletının (varlık ve bağım- sızlığını, ulkenın ve mılletm bölünmez bu- tunlüğünu, toplumun huzurunu, genel ahlakı ve anayasanın 2'ncı maddesınde be- Iırtılen Cumhurıyetın temel nıtelıklennı ko- ruyacak tarzda yayın yapmasını duzenler ve Kurumun yönetım ve denetımınde, vönetım organlannın oluştunılmasında ve her tür- lü radyo ve televizyon yayınlanndataraftıZ''' lık ılkesını gözetır Haber ve programlann seçılmesı, ışlen- mesı, sunulması ve mıllı kultur ve eğıtıme yardımcılık görevmın yerıne getınlmesı, ha- berlenn doğruluğunun sağlanması esasla- n, organlann seçımı, görev, yetkı ve sonımluluklan kanunla duzenlenır Yukandakı ıkıncı fıkra hükumlerı, kamu ıktısadı teşebbusu nıtelığı taşıyan veya Dev- let yahut dığer kamu tuzelkışılerınden ma- lı yardım goren haber ajanslan hakkında da uvgulanır DEĞİŞİKLİK Madde 133 Devlet elıyle kurulan rad- yo ve televizyon ıdarelerı tarafsız bır kamu tuzel kışılığı halınde duzenlenır Kamuva aıt radyo ve televizyon ıda- relerınde her turlu yayın, tarafsızltk esaslanna göre yapılır Kamuya aıt veya ozel radyo ve tele- vızyonlarda, Turk Devletının varlık ve bağımsızlığmı, ulkenın ve mılletm bö- lunmez butunluğunu, toplumun hu- zurunu, genel ahlakı ve anayasanın 2'ncı maddesınde belırtılen Cumhurı- yetın temel nıtelıklennı koruyacak tarzda vayın yapılması esastır Bu hukümler dahılmde radyo ve te- levizyon ıdarelenmn kuruluşu, haber- lenn doğruluğunun sağlanması, görev, yetkı ve sonımluluklan ıle ozel rad- yo ve televızyonlann denetımı esaslan kanunla duzenlenır Yukandakı ıkıncı ve uçuncufıkra hü- kumlerı, Devlet tarafından kurulan veya kamu ıktısadı teşebbusu nıtelı- ğınde olan, Dev let veya kamu tuzel kı- şılennden vardım goren haber ajanslan hakkında da uygulanır YARGI /. Genel hukümler A. Mahkemelenn bağımsızlığı Madde 138 Hâkımler, gorevlerınde ba- ğımsızdırlar, anayasaya, kanuna ve huku- ka uygun olarak vıcdanı kanaatlerıne göre hukum verırler Hıçbır organ, makam, mercı veya kışı, yargı yetkısının kullanılmasında mahkeme- lere ve hâkımlere emır ve taJımat veremez; genelge gonderemez, tavsıye ve telkınde bu- lunamaz Gorulmekte olan bır dava hakkında Ya- sama Meclısınde yargı yetkısının kullanıl- ması ıle ılgılı soru sorulamaz, goruşme yapılamaz veya herhangı bır beyanda bu- lunamaz Yasama ve vunıtme organları ıle ıdare, mahkeme karariarına uymak zorundadır; bu organlar ve ıdare, mahkeme kararlarını hıçbır suretle değıştıremez ve bunlann ye- nne getınlmesını gecıktıremez DEĞİŞİKLİK Madde 138 Turkıye Cumhunyetı Anayasası'ntn 138'ıncı maddesme aşa- ğıdakı fıkra eklenmtştır "Mahkemelerce venlıp kesınleşen ölum cezası hukumlulerı, bu cezanın yerıne getırılmemesı talebı ıle Cum hurbaşkanma başvurabılırler Bu hal- de olum ceza/arı, dosyaların Cumhurbaşkanlığına gelış tarıhınden ıtıbaren bır vıl ıçensınde Cumhurbaş- kanınca yerıne getınlmemelerıne ka rar verılmedığı takdırde ınfaz olunur Bır yıllık surenın hesabında, dosyala rtn muhakemenm mdesı veva karar duzeltılmesı taleplerının ıncelenmesı ıçın gen ısıenıp tekrar tadesıne kadar geçen sureler dıkkate alınmaz."