Katalog

CUMHURÎYET/8 DIŞ HABERLER 22 EKÎM 1991 Türkiye Doğu'ya yöneliyor • FRANKFURT (AA) — Almanya'nın yüksek tirajh gazetelerinden Frankfurter Rundschau, dün yayımladığı bir fiaber- yommda, Türkiye^nin Yakındoğu'ya geniş ilgi gösterdiğini ve Sovyetler Birliği'ndeki Türk halkları ile ilişkileri süratle canlandırmak istediğini yazdı. Türkiye'nin Mustafa Kemal Atatürk'ten bu yana Batı'ya yönelik bir politikayı benimsediğini hatırlatan gazete, bu Batı'ya yönelişin tartışmalı ama süratli gerçekleştığini, ancak AT'ye tam üyelik ümitlerini 'yitiren' Türkiye'nin, Avrupa'nın verdiği hayal kınkhgından sonra Doğu'ya döndüğünü öne sürdü. İsviçre'de yine koalisyon • BERN (AA) — Isviçre'de önceki gün yapılan parlamento seçimlennde, iktidardaki dörtlü koalisyon, 200 üyeli parlamentoda toplam 147 milletvekilliği kazanarak hükümeti kurmaya yetecek sandalye sayısını korudu. Isviçre'deki koaiisyonun dört ortağından, merkez sağ görüşlü Radikal Dcmokrat Parti ve Hıristiyan Demokratlann oy kaybettikleri gözlenirken Sosyal Demokratlar ile Muhafazakâr Isviçre Halk Partisi'nin oylannı korudu kları belirtildi. Kuzey Irak'ta toplu nıezar • LEFKOŞA (AA) — Irak Kûrtleri, Süleymaniye ve Erbil yakınlannda Saddam Hüseyin'e bağh güçler tarafından işkence edilmiş ve öldürülmüş Kürtlerin gömülü olduğu iki toplu mezarın ortaya çıkanldığını bildirdiler. Iran resmi haber ajansı İRNA'ya göre Irak Kürdistanı Yurtsever Sesi Radyosu önceki gün verdiği haberde "cesetlerdeki yaralarla diğer işkence izleri Kürtlerin dövüldukten sonra öldürüldüklenni ortaya koyuyor" dendi. ABD, silahlarmı geri çekiyor • WASHINGTON-ABU DABt (AA) — ABD'nin Irak'a karşı girişilen Körfez savaşında kullandığı ağır silahlannı Suudi Arabistan'dan çekmeye başladığı bildirildi. Washington Post gazetesine bir demeç veren ve adının açıklanmasını istemeyen Pentagon yetkilisi, bu çekilmenin yavaş yavaş olacağını belirtti. Avrupa'da ortak ordu tartışmasıDış Haberler Servisi — Fransa Cumhurbaşkanı Frmnçois Mitterrand ile Almanya Başbakanı Helmut Kokl'un "Ortak Avrupa Ordusu" önerileri, Avrupa'da geniş yankı uyandırdı. Avrupa başkentleri, Bonn ve Paris'in ortak önerisini tartışmaya başladı. AT, NATO ve Batı Avrupa Birliği (BAB) çevrelennde ortak ordunun Avrupa savunmasına neleri kazandınp kazandırmayacağı konuşuldu. Mitterrand ve Kohl'ün önerileri, Avnıpa'nın kendi savunmasını kendisinin yapması biçiminde çok önceden gelışen bir düşüncenın ürunu olarak ortaya çıktı. Fransa ve Almanya'nın BAB'nin islevini PARÎS savunma ağırhkb olarak guçlendinne istekleri daha önce biliniyordu. NATO ve AT bunyesinde 1989 yıhndan bu yana süren tartışmaların odak noktasını oluşturan Avnıpa'nın savunması konusu, ABD ve Ingiltere'nın önderliğindeki ülkelerce ıttifak bıinyesmden ayn olarak duşünulmuyordu.. Ancak Mitterrand ve Kohl'ün son önerilerine ABD'nin bu kez beklenenin aksine karşı çıkmadjğı, temkinli bir tutum izledıği görüldiı. Bu durum da Avrupa'nın kendi savunmasına VVashington'un san ışık yaktığı biçiminde yorumlandı. ABD'nin nükleer indirime gitmesi, ordusunu daha hareketli hale getirip Fransa aceleciBasın ve başta ordu olmak üzere uztnan kurumlar, ortak Avrupa ordusuna acilen gerekli gözüyle bakıyorlar. MİNE G. SAULNIER PARtS—Fransa Cumhurbaş- karu Francois Mitterrand ve Al- manya Başbakanı Heimul Kohl- ün, Avrupa Konseyi'ne hitaben yazdıklan bir mektupla başlayan Avrupa ordusu kavramı, ileriye dönük bir duş ya da hayal olmak- tan çıktı. Fransız basını ve başta ordu olmak üzere "uzman" ku- rumlar, Batı Avrupa savunması- nın nüvesini oluşturacak bir Fransız-Alman ortak ordusuna birçok nedenden ötüru "mcilen" gerekli gözuyle bakıyorlar. Fran- sa'nın, halenAlmanya'da bulunan 25.000 kişılık askeri guç ve arhlı tugaylaruıı, zaten 1990ekiminden beri var olan bir Fransız-Alman ortak genel kurmayının emrine bı- rakacağı, aşağı yukan kesinlik ka- zanmış gibi. Ort&k ordu fikrinin, lngiltere haricinde olumlu tepki uyandırması, -ki bugirişim ilk kez olmamasına rağmen böylesi olumlu kabul ilk kez görüyor- bir- kaç nedene bağlı: 1. Gerek Fransa gerekse Al- manya, savaş sanayiinde oldukça ileri ülkeler. Oysa bu pazar, dün- yadaki yeni gelişmelerin ışığında Avrupa çıkışlı ihracat mallarına, ancak Avrupaülkeleri savaş sana- yilerini ve satışgüçlerini senkroni- ze edebilirlerse şans tanıyor. 2. lngiltere haricindeki diğer Avrupa ülkelerinin ortak ordu projesini destekJemesi de bu yüz- den 3. ABD'nin ne NATO ne de ATdeki partnerlerine danışma- dan, SSCB ile ıkili ihşkiler yoluy- la nukleer silahları kısıtlama ve kaldırma karan alması, başta Fransa ve Almanya olmak üzere, Avrupalılann hoşuna gitmedi. 4. Bu görüşün kesinlikle NA- TO'yarakip bir güç oluşturma yö- nünde olmadığı, gerek Mitter- rand, gerekse Kohl tarafından acıklıkla vurgulanıyor. küçültmesi gibi konuların tartışıldığı bir ortamda, sarı ışık pek surpriz olarak değerlendirilmedi. AT bunyesinde de siyasi birlik, sınırlann kaldınlması, serbest dolaşım konularında görüş birliği içerisinde olmayan ulkeler arasında da ortak Avrupa ordusu, farklı bıçımlerde yorumlandı. ABD'nin temkinli ama sessiz tutumu, Ingiltere'yi rahatsız etti. Economist dergisi, AT içinde yıllardır suren tartışmaları da anımsatarak "Ortak Avrupa Ordusu onerisi, Londra'ya karşı bir kumpas" yorumunu yaptı. Avrupacüar NATO'cular arasındaki tartışmalar son öneri ile yeni bir boyut kazanırken Türkiye'yi de yakından ilgilendiren bir boyut ortaya çıktı. BAB'ye uye olmayan bir Türkiye, son öneriyle Avrupa savunmasında nasıl bir rol oynayacak? Bu soru, seçim nedeniyle bekleme dönemine giren Ankarâ'nın önümüzdeki günlerde gundemine girecek konuların başında geliyor. Strateji uzmanlan, ortak Avrupa ordusunun, şu an için uzak olduğunu belirtiyorlar. Buna karsın onerinin Avrupa'nın savunması konusundaki tartışmalara yeni bir boyut getirdiği, önümüzdeki iki ay içinde yapılacak NATO ve AT zirvelerinin en önemli konulanndan biri olacağı da başkentlerdeki tartjşmalarla ortaya çıkmış oldu. PARtSTEN ATAK — Fransa, halen Almanya'da bulunan 25 bin ktşüik askeri gücünö, Alman- Fransız ortak genelkurmayınm emrine bırakmaya hazırlanıyor. (Fotograf: REUTER) BONN İRÜKSEL Savunmada yeni boyutSABETAY VAROL BRÜKSEL — Fransa'yla Al- manya'nm birlikte ortaya attık- lan kolordu düzeyinde bir Av- rupa gttcü oluşturma girişimi, şimdiden, gerek NATO gerek- se AT'nin bu yıl sonuna kadar- ki tartışma gündeminin birinci sırasına yerleşti. Böylece, yıllar- dan beri tanımlarına açıklık ka- zandırümayan "Avrupa Savnn- ma Kimligi" ve "Siyasal Birlik" WASHINGTON gibi konular, nıhayet "somut zeminde" tartışmaya açıldı. Bir çok yorumcunun gözünde, Fransız-Alman önerisi kısa va- dede, askeri sonuç almaktan çok, "siyasi" değer taşıdı... Geçen hafta başında, söz ko- nusu tasarı diğer on AT basken- tine yollanan bir mektupla su- nulmuştu. Şimdi, bir yanda Fransız ve Almanlar, diğer yan- da Ingilizler olmak üzere, taraf- ların görüşlerinin birbirlerine Temkinli bakışWASHINGTON (Cumhuri- yet) — ABD, Almanya ve Fran- sa'nın NATO dışında bir Avru- pa kuvveti kurulması girişimine temkinli yaklaşıyor. Vvashington bir yandan, uzun sureden beri itiraz ettiği bu eğilimin, yavaş yavaş uç vermesine sesini çıkar- mıyor, diğer yandan da NATO dışında, ama NATO ile birlikte haraket edecek bir Avrupa kuv- vetinin istikrar unsuru olabıle- ceğinı düşünuyor. ABD'nin bu alandaki en bü- yük kaygısını, Amerika'nın Av- nıpa'nın savunma stratejisi üze- nndekı kontrolünü kaybedebi- lecek olması oluşturuyor. Ancak bunun bir günde ger- çekleşmesi beklenmiyor. ABD Dışışleri sözcusü konuya ilişkin açıklamasında, olası bir Avrupa gücünun çeşitli yararlan olaca- ğı duşünülmekte birlikte bu gi- rişimin "Avrupalılann bir gü- venlik kimliği arayışı oidugunu, AT'nin bu konudaki son tavn- nı vansıtmadıgını" söyledi. Almanya'nın liderlik arayışı mı?Ortak Avrupa ordusu önerisinin Şansölye Kohl'den çıktığı ve Fransa Cumhurbaşkanı Mitterrand'ın bu öneriyi desteklediği belirtiliyor. AT'nin motoru haline gelen Almanya topluluğu politik bir birlik haline getirmeye çalışıyor. DtLEK Z A P T Ç I O C L U BONN — Almanya Başbakanı Hel- mnt Kobl ve Fransa Cumhurbaşkanı Francois Mitterrand tarafından Avrupa Toplûluğu'na sunulan "ortak askeri bir- likler knrma" önerisi, Avrupa'da çok önemli bir adıma işaret ediyor. Hüku- met çevrelerinden edindiğimiı bilgiye göre bu inisiyatif Almanya'dan geldi. Başbakan Kohl'ün 23 temmuzdan beri Mitterrand ile gizli göruşmelerde bu ko- nunun pazarhğını yaptığı, Fransa Cum- hurbaşkanı'nın sonunda Kohl'ün öne- risine "razı oldugu", aldıgımız bilgiler arasında. Almanya'da sosyal demokrat muha- lefet karan ineelemeye aldı ve "Eğer ko- rulacak askeri biriigin NATO alanı dı- şına mudahaie etroesi isteniyorsa biz bu- nu kabul etmeyiz" dedi. Oysa Kohl'ün Fransızlarla beraber kurmak istediği 50 bin kişiük "AT ordusu" uzun vadede tam da bu hedefi güdüyor. Fransa, Almanlann anayasa- sını değiştirip Irak krizi gibi durumlar- da askeri operasyonlara aktif olarak ka- tılmasmı istiyor. Kurulacak orduyla NA- TO'nun askeri kanadına dahil olmayan Fransa'nın da daha bağımsız hareket et- mesi sağlanmış olacak. AT'nin motoru haline gelen Birleşik Almanya'nın en önemli amacı, toplulu- ğu salt ekonomik bir birlikten çıkarıp politik bir birlik haline getirmek. Ortak siyasi yapıJarla savunma yapılanyla bü- tünleşecek olan Batı Avrupa'nın gerek SSCB ve Doğu Avnıpa'yla, gerekse Or- tadoğu ve hatta Amerika'yla kendi çı- karlarına uygun ilişkiler kurması, Al- manya'nın başlıca amacı. Almanya, AT'yi siyasi ve askeri açılardan pekiş- tirdikten sonra büyütmek istiyor. Sıra- sıyla Avusturya, Isveç, Polonya, Çekos- lovakya ve Macaristan'ın AT'ye alınma- sı planlamyor. 2000 yıhna yaklaştığımızda bu ülke- lerin de üve olduğu SSCB'yle sıkı ilişki- Yola kârlı çıkın... Küçiik Dev Kamyon! Türkiye'nin en buyük ve gelişmiş uretım tesıslerıne sahıp BMC fabrıkalarında. ulke koşullarına ve ıhtıyaçlarına en uygun araçlardan bin daha uretıldı Fatıh 105-08 Güçlü Cunminsturbomotoru3920cc. Çekeri 8300 kg. Yakıtta tutumlu, ekonomik Hidrolik direksiyonlu. Rahat ve ustiin manevra kabılıyetı Fatıh, masrafsız, kazançlı, her zaman rTT T H 105-08 • • . • • •• ı • ı ı-ı , , - , r,- , , r , . , Ü«tin örellıkltriyl* Fatıh 10501 Hava takviyelı hidrolik fren veegzoz değerlı Şımdı, hafıf taşımacılıkta, #Cumm . . •352NMTort«Öneyatatkabm»HKİroİpk frenı. Çıfte guvence Yekpare çelık her amaca uygun, yollann yeni fatıhı dmks]ym. HaVa takv^n». profıl şası Sağlam, dayanıklı Hesaplı fıyatı. yurt çapında yaygın şımdı alın, yola kârlı çıkın • Eg?o: frenı «750ıl6 12 lastık .B300 kg DeV K a m y O n . F a t l h i n i Z I vOkluağır|.kkapasılesı^keS ,ll, yekpare çehk profıı şası »Vapıak vaylı makaslı ve amorîısclu suspsnsıyon yedek parça ve servıs guvencesıyle Bence...bntFıbnkı Tel ı s n 20110 lu!) iapuSalışMS*ım.Tel !694IO(6h»t) LöNDRA ler içinde bir Avrupa Topluluğu, kendini ABD'oin egemenliğındeki NATO ittifa- kının dümen suyundan kurtarmış ola- cak. "Eski dünyanın yeniden merkeze oturtulnusı" şekünde özetlenebüecek bu politikada Fransa, Almanya'nın yanın- da yer almak ve her zaman çekindiği bu komşusunu denetim altında tutmak is- tiyor. Başbakan Helmut Kohl liderliğin- deki Birleşik Almanya, 80 mılyonluk nü- fusu, Avnıpa'nın merkezindeki yeri ve dünya ekonomisindeki beUrleyici konu- muyla artık Ikinci Dünya Savaşı'nın göl- gesinden tamamen çıkıp dış politikasın- da tümuyle kendi çıkarlannı gözeten ak- tif bir politika izüyor. Başbakan Kohl, Almanya'yı siyasal açıdan da bir süper güç olmaya doğru ilerletirken AT'yi de yanına almayı kendi politikası açısından daha doğru buluyor. yaklaştırılması sureci başladı. Washington ıse ıtinayla tartış- manın dışında kalmaya gayret etti. Amerikahlar, Avrupaülar bir savunma kimliğine kavuş- masına esasta karşı olmadıkla- rını ifade ediyorlar. NATOçevreleri de,Avrupaüİu- tasında ittifakın "ÖBceÛ|i"ne gölge düşünne oiasılığı taşıyan öneriye, her zaman olduğu gi- bi, en azmdanbelli bir "kıışk«"y- la yaklaştı. Burada, NATO- ya paralel, ama aynı zamanda onun kontrolünde olmayan bir Avrupa gücünun vücut bulma- sımn, şu iki tehlikeyi beraberin- de getireceği duşünülüyor: 1- Yeni kurulacak gücün, ay- nı amaca yönelik iki ayn mer- kez başka bir deyişle "iki bftşhlık" yaratması, dolayısıyla da ittifaka zarar vermesi. 2- ABD'deki izolasyonist eği- limlerin güçlenmesi. Nitekim geçen hafta Sicilya'- da yapılan NATO Savunma Ba- kanları toplantısında, Alman Savunma Bakanı Stoltenberg, "Avrupa Kolordmsa"nun ger- çek niyetlerine ilişkin çeşitli so- rulara muhatap oldu. Fransa'- nın NATO'nun askeri kanadın- da bulunmaması ve bu yüzden Fransız bakanın toplantıda ol- maması, Almanya'nın öneriyi tek başına savunma durumun- da kalmasıyla sonuçlandı. Bonn, müttefiklere güvence ver- meye ve öneriyi herkesçe kabul edilebilir hale getirmeye çalıştı. öte yandan, açıkça dile geti- rilrrfese de, bir başka soru, bu tartışmayla birlikte zihinleri meşgul etmeye başladı: Yoksa Sovyet tehdidi "sıfırltnırkeB" ittifak da varlık nedenini ger- çekten yitiriyor mu? Doğu Av- rupa ve Balkanlar'da milliyetçi- lik ve ekonomik bunalım gibi yeni tehdit unsurlan sahneyi doldururken, sorunun yamtının "evet" olduğu söylenemez. Ama aynı şekilde NATO'nun bu yeni tehlikelere karşılık ve- recek olanaklara sahip olup ol- madığı da belirsizliğini koruyor. BrUksei'de birçok kişide ege- men olan kam şu ki Fransız- Al- man ortak girişimi, esas itiba- nyla, önümüzdeki haftalarda yapılacak NATO ve AT doruk- lan arifesinde, bir müzakere belgesi niteliği taşıyor. Geniş boyutlu ordu EDİP EMİL ÖYMEN LONDRA — Ingiltere'nin, "1993'ten sonra Tek Avrupa Se- nedi'nin yüriiriuğe girmesiyle nasıl bir Avrupa savunma kav- ramı oluşmaiı" sorusuna yanıtı şu: "NATO'yu ve dolayısıyla ABD ve Kanada'yı dışlamayan. AT üyesi olmayan NATO üyele- rioi de kapsayan, geniş bir kav- ram olmâlı." AT içindeki en "Avnıpacı" uyeler olan Fransa- Almanya, "Batı Avrupa Birliği çerçevesinde bir savunma gii- cüDden söz ederken, Ingiltere ve Italya, "NATO örgiitlenmesi ile ilgisi olmayan, ozerk ve özellik- le NATO alanı dışında görev alabikcek bir güç"ten söz edi- yor. Birbiri ile bağdaşmıyor gibi görünen bu iki görüş, aralık ayında "Maastrichfde yapıla- cak AT doruğuna kadar surekli tartışılacak. Konu Ingiltere'de henüz Avam Kamarası'na yan- sunadı. Şimdilik sadece basmya- yında ele ahnıyor. Hükumet de bu konuda herhangi bir açikla- ma yapmadı. "Observer" gaze- tesindeki bir yorumda, "tngilte- re'nin, NATO alanı dışında kul- lanılacak bir guç onermesi kay- gı •erici. İngiliz askerleri acaba nerede olmak isterler? Ve hangi koşullarda? Daha bu konular büe konuşulmadı. lngiltere, Ital- ya ile aitı ay mıizakere sonncu bu planı ortaya atarken tehlike- li bir iş yapıyor" diye yazdı. "Independent" ise planda ttal- ya'nın yer almasına "şaştıgım" belinerek "ttalya'nıa bir cevik kuvvete katılabilmesi koşknJn- dnr. Korfez Savaşı'na bile agır bir knvvet yollayamadı. ttalya- nın savnnma harcaması, NA- TO'nun Avrnpalı üyeleri içinde en düşüğii. Italya sadece Ame- rika'yattssagtamaya yanumşbr" dedi. TTNA Öneriye destek STELYO BERBERAKİS ATİNA — Yunanistan hukü- meti, Avrupa ordusu ile ilgili Fransa ve Almanya'nın ortak önerisini olumlu karşıladı. Yu- nanistan, söz konusu öneriyi Avrupa Topluluğu'nun (AT) "uniterliliği" amaayla bu yolda atılan en onemlı adımlardan biri olarak göruyor. Bu nedenle "Av- rupa ordusu" kavranuna tam destek verdiğinı açıklayan Yuna- nistan hukumeti, bu yolda atı- lacak adımlan diğer AT ülkele- riyle birlikte izleyeceğini duyur- du. Bu konuda çeşitli Yunan hükümetlerinin izlediği siyaset, muhalefet partileri tarafından da destek görüyor. Yunanistan, Avrupa Topluhığu'nu tam üye- üğe kabul edildiği 1981'den bu yana yalnız "ekonomi topio- luğu" olarak görmedi. AT' nin "siyasi ve savunma" alan- lannda da "ortak olması" yolunda gösterilen uğraşılara her zaman destek verdi. RöMA Italya 'hayır' dediNİLGÜN CERRAHOCLU ROMA — Hollanda'daki ta- rihi Maastricht zirvesine 50 gün kaldı. Bu zirvede Avrupa birle- şik devletlerine doğru en önemli adımlar olarak kabul edilen si- yasi birlik ve ekonomik birlik anlaşmalan imzalanacak. Ne ki tütn Avrupa zirveleri öncesinde olduğu gibi Maastricht zirvesi öncesinde de çeşitli AT ülkeleri arasında gerçeklestirilen ikili te- maslar ortahğı kanştırdı. Paris ve Bonn, Avrupa ordusu fikri- ni ortaya atarken ttalya ve lngil- tere aralannda anlaşarak buna karşı çıktı. Italya, NATO'nun varlığını surdürmesini; Avrupa- nın gelecekteki güvenlik strate- jisinin NATO'ya bağlı kalmasi- nı ve BAB'ın sadece NATO bün- yesi içinde bir Avrupa kutbu oluşturmasını istedi. AT'nin en Avrupacı ülkesi olarak tanınan Italya'nın (ülke nüfusunun % 80'i federal Avru- pa birleşik devletleri fıkrini des- tekliyor. lngiltere'de ise bu oran V» 4O'ı geçmiyor) birdenbire "en az Avrupacı" ülke unüne sahip olan lngiltere ile ortak tavır al- ması surpriz yarattı. ttalyan Başbakanı Giulio Andreotti ile hafta sonu bir araya gelen Fran- sa Cumhurbaşkanı Francois Mitterrand, çizmenin içine düş- tüğü bu tezatı "ttalya'nın rast- lannsal ortagı Ingilleıe'ııin ultra- Amerikancılığına yenik düs- mesi" olarak değerlendirdi.