Katalog

CUMHURÎYET/14 HABERLER 16 OCAK 1991 Piyasaya 1.5 trilyon dahaBankalann Merkez Bankası denetimindeki bankalararası para piyasası Interbank'a alıcı olarak başvurması üzerine dün 3 trilyon 517 milyar lira taze para talebi tümüyle Merkez Bankası tarafmdan karşılandı. Böylece 18.8 trilyon liraya tırmanan emisyon, tarihinin en yüksek düzeyine ulaştı. Ekonomi Servisi — Merkez Bankası, savaş rüzgârlarımn bankacılık sistemini sallamasını önlemek için para musluklannı dün de açık tuttu. Merkez Ban- kası cuma günü piyasaya 1.4 tril- yon lira sürerek emisyon hacmi- ni 15 trilyona çıkannıştı. önce-. ki gün 2.5 trilyon lira artarak 17 trilyon 447 milyar liraya yükse- Ien emisyon hacminde dün de yaklaşık 1.4 trilyon lirahk artış oldu. Böylece 18.8 trilyon lira- ya tırmanan emisyon, tarihinin en yüksek düzeyine çıktı. Böy- lece Merkez Bankası'nın paniği önlemek için üç gün içinde pi- yasaya sürdüğü paranın toplamı 5.2 trilyon lirayı buldu. Mevduat çekişleri ve piyasa- nın artan nakit gereksinimi için yeterli likiditeyi bulmakta güç- lük çeken bankalar dün sabahın erken saatlerinden başlayarak Merkez Bankası'nın kapısını çaldı. Tüm bankalann Merkez Bankası denetimindeki bankala- rarası para piyasası tnterbank'a alıcı olarak başvuruda bulun- ması üzerine dün 3 trilyon 517 milyar lira taze para talebi tü- müyle Merkez Bankası tarafın- dan karşılandı. Önceki gün de 6 trilyon lira civannda gerçekle- şen Interbank işlemlerinin yak- laşık yuzde 95'i Merkez Banka- sı tarafından karşılanmıştı. Dünkü işlemlerde de bir gece- lik faiz oranı, Merkez Bankası satıa olduğu için >ine yuzde 65'e çok yakın bir düzeyde gerçekleş- ti. önceki gün bankalara verilen 2.5 trilyon liranın önemli bir bo- lümü, "bir gecelik" ödünç alın- dığı için dün Merkez Bankası- na geri ödendi. Yetkililer, Mer- kez Bankası'nın dün emisyon yaparak banka sistemine verdi- ği net kaynağın 1.4 trilyon lira civannda gerçekleştiğini belirt- tiler. Son üç günde piyasaya sü- rülen toplam 5.3 trilyon liranın yaklaşık 500 milyannın maaş ödemeleri için Hazine'ye verildi- ği, geri kalan bölümünün ise banka sistemine yönelik olduğu saptandı. Bankalardaki vadeli mevduat çekilişlerinin dün önceki güne göre hız kaybettiği belirlendi. Buna karşıhk emekli maaşlan- nın yanı sıra memur maaşlannın da ay ortasında ödenmesi nede- niyle perşembe günü başlayan yoğun talep bazı bankalarda dün de sürdu. Emekli ve memur maaşlannın ödenmesinde yur- dun bazı yerlerinde zorluklar çe- kildi. Şubelerdeki paranın yet- memesi üzerine merkezden pa- ra istenmesi ve arada geçen za- man nedeniyle emeklilerle ban- ka personeli arasında tartışma- lar oldu. Bu arada bazı bankalann dö- viz hesabı çekiiişinde çıkardık- Iarı zorluklar dün de şikâyet ko- nusu oldu. Orta olçekli bir özel sektör bankası değişik şubele- rinde döviz hesabını çekmek için yuzde 3'e kadar "komisyon" al- mayı surdurdü. Muşterilerin sert tepkileri ve alınan komisyonun yanlışhğını vurgulamaları üzeri- ne telefonla aradığımız banka genel müduru, "Biz doviz satış- lannda yüzde 3 komisyon uygu- luyoruz. Bu da efektifte Merkez Bankası'nın kurnisyonunu yüz- de 2.5'a çıkarmasından ileri ge- liyor. Ama hesap çekilişlerinde komisyon olmaz. Yanlış anlaşıl- mış. Ya da yanlış anlatılmış. Böyle bir yanlışiık varsa biz dnzeltiriz" dedi. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ise tüm dünya borsaJa- nnın aksine dün de yükselmesi- ni sürdürdü. Borsa bileşik en- deksi 41 puan artarak 3408'e çıktı. öte yandan, para piyasa- sındaki geiişmeler bankalann hisse senetlerini etkiledi ve ma- li endeks önceki güne göre 6 pu- an kaybetti. Sınai endeks ise yüzde 2.02 prim yaparak 3452 puandan 3522 puana yükseldi. Borsa'mn bu yükselişi savaşla birlikte borsanın kapanacağı ve yeniden açıldığında hisse senet- lerinin hızla yükseleceği biçi- mindeki tahmine dayanıyor. Alımların bir kısmı da "savaşın çıkacağına inanmayanların talebiyle" oluşuyor. Dün bazı hisse senetleri sean- sın ilk saatinde tavandan işlera gördü. Seansın ılk saatinde 4500 puanı deviren endeks, satışlann gelmesiyle düşuşe geçti, seans sonunda yeni bir hamle ile gü- nü 3408 puandan kapadı. Bıitün dünya borsalannın tersine İstan- bul Borsası'nın yükselişini "krize" güçlü girmek isteğiyle açıklayan bir komisyoncu, "En- deks 3500 dolayında iken savaş krizine girilirse endekste taban 2800lerde tuhılabüir. Aksi tak- dirde 3000lerlegirilen bir kriz- de endeksin tabanı 20001er olabilir" dedi. Serbest döviz piyasasında ve altın piyasasında ise önemli bir gelişme olmadı. Küçük oranlı düşmeler gerçekleşti. Dolar ön- ceki güne göre 60 lira gerileye- rek 3080 liradan işlem gördü. Markın değerinde ise 30 lirahk bir gerileme oldu ve 2020 liraya indi. Külçe altın 500 lirahk düş- meyle 39300 liradan, Cumhuri- yet Altını 267 bin liradan işlem gördü. PUMYA BORSASI Petrol 30 dolar sınırmda Ekonomi Servisi— BM'nın, Kuveyt'ten cekilmesr için Irak'a tanıdığı sürenin bitiminden bir gün önce, uluslararası borsalar- da heyecanh, ama çok fazla fi- yat değişikliklerinin gerçekleş- mediği saatler yaşandı. Londra Borsası'nda petrol fiyatlan 29.90 dolara kadar çıktı. Borsa 29.05'ten kapandı. Dünkü fiyat 29.35'ti. New York'ta ise kapa- nış fiyatı 30.20 dolardı. Altın 400 dolarlık fıyatını korudu, do- lar ise az da olsa geriledi. Hisse senedi fiyatlanndaki duşüşler yavaşladı. Hemen hemen tüm piyasalar- da, öncelikle savaşın çıkıp çık- mayacağı, daha sonra da eğer çı- karsa ne kadar süreceği tartışı- lırken kaygı duyulan konulann başında petrol geliyor. Irak ve Kuveyt'e uygulanan ekonomik ambargonun yol açtığı üretim açığının başta Suudi Arabistan olmak üzere OPEC uyesi ülke- ler tarafından kapatılması, ekim ayı sonlarında varil başına 41 dolara kadar yukselen petrol fi- yatlannın yılbaşı öncesinde 25 dolann altına üunesini sağlamış- tı. Savaşa "ramak" kala, fiyatın hâlâ 30 dolar civannda seyreı- mesi piyasalarda arz talep den- gesinin kurulduğunu gösteriyor. Bu arada, gelişmiş ülkelerdeki petrol stoklannın 1982'den bu yana en yüksek seviyede bulun- ması da krizin bitimi halinde petrole olan talebin azalacağını ortaya koyuyor. Dün, altın fiyatlan da önce- ki güne oranla durgundu. Ge- nellikle, tüm borsalarda fiyatlar 400 dolar civannda seyrederken, Paris borsasında ons başına fi- yat 407 dolara kadar çıktı. ABD Doları da önceki gün yakaladı- ğı yükseliş eğilimini sürdüreme- di. ABD para birimi sadece Ja- pon Yeni ve Hollanda Florini'- ne karşı değer kazanırken diğer paralara karşı küçük oranlarda gerileme gösterdi. Petrol ve altın yerinde sayar- ken dolann gerilemesi hisse se- nedi borsalarını sakinleştirdi. Sabah saatlerine tedirgin başla- yan borsalar öğleden sonra to- parlanma eğilimine girdiler. Tokyo Borsası'nın resmi tatil ne- deniyle kapalı olduğu dün, Av- rupa ve Asya'nın önde gelen borsalannda çok önemli fiyat değişiklikleri gercekleşmedi. Bağdat büytikelçisi döndüTürkiye'nin Bağdat Büyükelçisi Necati Utİcan diplomatik plakah özel arabasıyla Türkiye'ye geldi. Büyükelçi, Saddam'ın çekileceğine dair bir belirti olmadığını belirterek, 'Ama bakarsınız mucizevi bir şey olabilir' dedi. DtYARBAKIR / ANKARA (Cumhuriyet) — Türkiye'nin Bağdat Büyükelçisi Necati Ut- kan, Saddam Httseyin'in Ku- veyt'ten çekileceği yolunda bir belirti görmediğini belirterek, "Ama bakarsınız mucizevi bir şey olabilir. Bakarsınız Saddam beklenmedik bir manevra yapabilir" dedi. Türkiye'nin Bağdat Büyukel- çiliği'ni tamamen kapatmasın- dan sonra, Büyükelçi Necati Ut- kan ve 20 büyükelçilik görevlisi beraberlerinde lsveç"in Bağdat Büyükelçisi Henrok Amneus da bulunduğu halde dün Habur sı- nır kapısından giriş yaparak Di- yarbakır'a gittiler. Burada Cum- huriyet'in sorulannı yanıtlayan Büyükelçi Utkan, Irak ve Türk sınır bölgelerinde "nonnal bir- lik hareketkri" gozlediğini be- lirterek izlenimlerini şöyle anlat- tı: "Bağdat'tan aynldıgımız ana kadar anormal denilebilecek bir şey yoktu. Her şey olagandı. Bizlere gayet iyi davrandılar. Yolda da sonınumuz olmadı. Irak halkı yabancı yayınlan pek izleyemiyor. gelişmeleri takip Bağdat Büyükelçisi Necati Utkan kendi kullandıgı otomobiliyle Türkiye'ye döndü. (Fotoğraf: AA) edemiyor. Ancak banş.isteyen bazı gösteriler olduğu yolunda bize de bilgi geldi. Zaten ABD televizyonunda ber akşam bir saat kadar ABD ve Avrupa iıl- kelerinde yapılan barış miting- leri gösteriliyor." BM Genel Sekreteri Perez de Cuellar'ın temaslarının sonuç- suz kalmasmdan sonra barış gi- rişimlerinin sonuna gelindiği kuşkularının oluştuğuna deği- nen büyükelçi, "Genel Sekre- ter'in temaslanndan sonra ben de iyi niyetimi yitirdim. Ama bakarsınız mucizevi bir şey ola- bilir. Bakarsınız Saddam, bek- lenmedik bir manevra yapabilir" diye konuştu. Necati Utkan ve beraberinde- ki büyükelçilik görevlileri, öğle- den sonra ucakla Diyarbakır'- dan Ankara'ya gitti. Utkan, An- kara'da gazetecilere yaptığı açık- lamada da buyükelçiliğin kapa- tılmadığını, yalnızca geçici bir sure için çahşmalara ara verildi- ğini söyledi. Utkan, Irak'ta ha- len 10 Türk vatandaşının bulun- duğunu, bunlardan 6'sının Bağ- dat'ta yerleşik olan ve oradan dönmek istemeyen büyükelçilik görevlileri, diğer 4'ünun de ga- zeteci olduğunu bildirdi. Utkan, şu an Bağdat'ta diplomat olarak sadece SSCB Büyükelçisi'nın kaldığını belirterek, "Kendisi orada 300 Sovyet vatandaşı ne- deniyle kalıyor. Ancak belki o da ayrılmış olabilir" dedi. GENELGE YAYIMLANDI Valilerden savaş uyarısıANKARA (ANKA) — Vali- likler, Içişleri Bakanlığı'nın ta- limatı üzerine "seferberlik veya savaş" için ahnması gereken ön- lemlere ilişkin bir genelge ya- yımlayarak bodrum veya zemin katında bir yerin sığınak olarak aynlması ve evlerde bir ila iki haftahk yiyecek-içeçek saklan- ması önerisinde bulundu. Yayımlanan genelgelerde, uluslararası siyasi durumun ger- ginliğini koruduğu ifade edile- rek şehirlerin ani bir saldırıya uğraması olasılığma dikkat çe- kildi. Tehlikeye karşı hazırlık yapıhnası gerektiği de belirtilen genelgede alınması gereken ön- lemler sıralandı. Halktan radyo ve televızyon yayınlarını izleme- lerinin istendiği genelgede, "Si- vil savunma ve diğer emniyel görevlilerinin emirlerine uyu- nuz. Sö) lentilere >e diğer haber- lere inanmayınız. Sukûnelle ve endişesiz işyerlerinize devam ederken tedbirleri de alınız" de- nildi. Genelgede, saldırı önce- sinde alınması gereken önlemler şöyle sıralandı: —Bulunduğunuz binada ev- velce bazııianmış bir sığınak ye- ri yoksa, bodrum veya zemin kannda dışanya bakan pencere- si en az, tavanı ve duvarlan en saglam bir yeri sığınma yeri ola- rak ayınnız. Sığınakta bulun- ması gerekli olan yiyecek- icecek, yakacak, aydınlatma, ilkyardım ve kurtarma gibi lü- zumlu madde ve malzemeyi sı- ğınma yerinde hazır bulunduru- nuz. —Evlerinizde bir ila iki haf- tahk yedek yiyecek (mümkünse konserve şeklinde) ve içecek maddeleri ile bunlan alabilecek kapalı kaplar bulundunınuz. —Işıklann söndürülmesi ve karartılması için yayın araçlan ile ani bir emir verileceğini dik- kate alarak dışarıda hiçbir ışık yakmayıp içerdeki ışıklann bil- hassa havadan gözükmemesini sağlamak için luzumlu hazırlık- lan yapınız ve bu malzemeyi el altında bulundurunuz. Genelgede, bir hava saldırısı olasılığında şehirdeki sirenlerle devamlı üç dakika süre ile düz siren sesi verilerek uyarıda bu- lunulacağı da belirtilerek "İşa- reti duyunca, havagazı, elektrik ve su ana anahtarlannı kapatı- nız, yanan soba, ocak gibi şey- leri söndurünıiz. Kapı ve pence- releri örterek 15 gün yetecek ka- dar malzemejle ağınaga ininiz" önerisinde bulunuldu. Saldırı tehlikesinin işe üç da- kika yükselip alçalan siren sesiy- le büdirileceği de kaydedilen ge- nelgede, bu durumda dışarıda bulunanlaruı sağlam bodrum, duvar gibi veya çukur içine sak- lanması gerektiği belirtildi. Nükleer saldırının "göz ka- maştıncı kuvvetli bir ışık, yakı- cı bir sıcaklık, çok şiddetli ve sa- rırası bir patlama" olarak ta- nımlandığı genelgede, böyle bir durumda, bina içinde olanlara patlama sesinin geldiğı tarafta- ki duvar dibine paralel olarak yatmalan, dışandakilere bir du- var gibi ya da çukura yatarak yakalannı, enselerini ortecek bi- çimde kapatmalan, taşıt aracın- dakilere ise aracın içine yatma- lan önerildi. WASHINGTON Jetler ABD'yi memnun etti GIDA MADDELERİNE HÜCUM ARTIYOR UFUK GÜLDEMtR WASHINGTON — ABD başkenti önceki gece ve dün çok yoğun saatler geçirdi. Baş- kan George Busb, Kongre'nin onde gelen üyelerini önceki ge- ce yeniden Beyaz Saray'a davet ederek bir saldın öncesinde son darfişmalarda bulunduğu izle- nimi veren toplantılar yaptı, Irak da Washington'daki Bü- yükelçisi Muhammed Mashat'ı geri çekti. Bu gelişmelerin üze- rinden birkaç saat geçmeden Filistinliler Abu İyad ve Abu El Hol'un Tunus'ta öldürülmesi, VVashington'daki havayı daha da gerginleştirdi. VVashington'da Türkiye'yi doğrudan ilgilendiren bir baş- ka gelişme de ABD'nin 48 Amerikan bombardıman uça- ğı daha alınması talebinin ka- bul edilmesinin burada doğur- duğu memnuniyet oldu. Ancak bu uçakların Irak'a karşı bir saldmda kullandınlmamasının "düşkırıklığına yol açabileceği" de yüksek sesle vurgulandı. ABD'nin, bu uçaklar Irak'a karşı bir saldı- rıda kullanılsa bile "ikinci bir cephe açılmasını arzulamayan Bağdat'ın bunu sineye çekebilecegi" izlenimini taşı- ması kayda değer bir nokta. ABD başkentinde son 24 sa- atte meydana gelen geiişmeler ana başlıklarıyla şöyle özetle- nebilir: Memnunlukla karşılıyor: Washington'da Türkiye'yi doğrudan ilgilendiren en önem- li gelişme, ABD'nin 48 Ameri- kan uçağı daha alınması tale- binin Ankara tarafından kabul edilmesinin burada doğurduğu memnuniyet oldu. Ancak bu uçakların, "gereksinme duyulduğunda" Irak'a karşı bir saldırıda kullandınlmama- sının "düşkırıklığına yol açabileceği" de yüksek sesle vurgulanıyor. Amerikan yone- timi şimdilik karardan mem- nun ve Türkiye'nin "/amanı geldiğinde esnek ve cesur davranabileceği"' izleniminde. Bu duşüncede olmalannın ne- denlerinden birisini de Ameri- kan uçaklan Turkiye uzerinden Irak'a bir saidında bulunsa bi- le, Irak'ın bunu görmezlikten gelebileceğine olan inançlan oluşturuyor. Deniyor ki: "Irak, kuzeyden de bir cephe açılmasıyla sonuçlanacak bir şekilde Türkiye'ye karşı bir davranısa girmekten k»çınaca- ğı için Amerikan -uçaklannın kalkış yerinin Turkiye olduğu- nu görmezlikten gelebilir". Amerikalılann böyle bir tahlil yapmış olmaları not etmeye de- ğer bir olgu. Çünkü, bu yorum Türkiye'nin lojistik ve insani amaçlarla kullandıracağını açıkladığı^ üslerin, bu açıkla- nanlardan daha farklı amaçlar- la kullanılabilmesi tehlikesine yolu açıyor. ABD Savunma Bakanlığı sözcusü Pete VVUIiams da dün bakanlığının olağan brifingin- de, Türkiye'deki üslerin bir sal- dırı amacı ile kuüanılıp kulla- nılmayacağının sorulması ve ABD'nin Türkiye'nin bu konu- da gösterdiği işbirliğinden tat- min olup olmadığının sorulma- sı üzerine ilginç bir açıklama yaptı. VVilliams, şöyle konuştu: "Bölgedeki birçok ülke ile anlaşmamız var. Körfez ülke- leriyle, Turkiye ile, bu ülkele- rin ber biri ile anlaşmamız da ayndır. Ama genel olarak ba- n» Türkiye'deki durum konu- sunda rahat olup olmadığımı- zı soruyorsanız, evet rahatız." Williams, Türkiye'ye 45 uçak daha gönderiiip gönderii- meyeceği konusundaki bir baş- ka soruya da, "bu konudaki genel politikamızın, konuşlan- dırma işlemi tamamlanana ka- dar konuşlandınnalar konn- sunda bir açıklama yapmama olduğunu büiyorsunuz" karşı- hğını verdi. • Beyaz Saray'da hava: BM Genel Sekreteri Perez de Cuel- lar'ın, Irak'tan sadece barış umutlan sönmüş olarak değil, aynı zamanda Saddam Huse- yin hakkında çok olumsuz dü- şüncelerle dönmesi, orneğin CBS TV'sine Hüseyin'in duru- munun "psikiyatristlerce ince- lenmeye ihtiyaa olduğunu" söylemesi, Beyaz Saray'daki karamsarlığı iyice arttırdı. ABC TV'sinin Beyaz Saray muhabiri Brit Hume. dün sa- bah Beyaz Saray'daki havayı aktanrken "Başkan Bush'u hiç bu kadar düşünceii ve asık su- ratlı görmediğini" vurguluyor- du. önceki gece son danışma- larda bulunmak üzere Beyaz Saray'a davet edilen Kongre'- nin önde gelen liderleri de top- lantılardan sonra Bush'un içe- ride çok kaygıh göründüğünü vurguladılar. Beyaz Saray söz- cüsu Marlin Fitzwater da dün, "Kimseye 15'inden sonra Irak'a gitmesini tavsiye etmem" dedi. Başkan Bush ön- ceki gece, ABD Kongresi'nden geçen destek karannı imzalaya- rak savaşa doğru bir adım da- ha atarken, dünkü VV'ashington Post da Beyaz Saray kaynak- larına atfen, Bush'un BM'nin Irak'a tanıdığı sürenin sona er- mesinden sonra fazla beklemek niyetinde olmadığını bildirdi. • Pentagon'daki hazırtıklar: Dun VVashington'un en hare- ketli yerlerinden birisi de giriş çıkış önlemleri arttınlmış olan ABD Savunma Bakanlığı idi. Brifingler birbirini izledi. Ana tema ABD'nin bir savaşa gir- mek için hazır olduğu idi. An- cak askeri çevrelerden başına yansıyan bilgiler, Avrupa'dan yola çıkmış olan ağır zırhlı araçlann Körfez'e ulaştığı ta- rihten sonra Amerika'nın ken- disini daha rahat hissedebilece- ğini gösteriyor. Deniz kuvvet- leri de Korfez'deki uçak gemi- si sayısının 6'ya ulaşması için iki güne daha gereksinimi oldu- ğunu vurguluyor. Roosevelt uçak gemisi önceki gün Suveyş Kanalı'ndan geçti, sAjraeuka 'uçak gemisi de onu izliyor. Bu ikisiyle birlikte Amerika top- lam altı uçak gemisi grubunu savaşa sürmüş olacak ki bu da başhbaşına Irak'ın "uçar dururadaki" hava gücüne eşit sayıhyor. Amerika'nın ayrıca karada konuşlandınlmış yüz- lerce uçağı var. Özetle en geç ayın 20'sine kadar Amerikan ordusu harekâtı büyük ölçüde başlatabilecek duruma gelecek. • Litvanya unsunı: ABD Başkanı'nın fazla geciktirmek istememesinin nedenlerinden birisini de Baltık cumhuriyetle- rinde ortaya çıkan kriz oluştu- ruyor. Amerikan başkentinde yaygın değerlendirme o ki, ABD'nin Sovyet politikalan Körfez krizinin rehini olmuş durumda. Yani Korfez'deki kriz nedeniyle ABD Sovyetler'e karşı geleneksel politikalannı izleyemiyor. Nitekim Litvan- ya'da Kızılordu'nun müdaha- lesini VVashington çok sert ol- mayan tepkilerle geçiştirdi. Kongre kaynaklarına göre ABD Başkanı George Bush, Körfez krizinin bir an önce so- na ermesini. "ABD politikalan üzerindeki Sovyet ipoteğini çözmek için de" istiyor. Fırsat kollayanlara gün doğdu Ekonomi Servisi — Savaş fır- satçılan "para"nın kokusunu aldı. Son 3-4 gün içinde özellikle bakliyat fiyatları sürekli artar- ken bakliyatta kalitenin de duş- tüjüne dikkat çekiliyor. Top- tancılar ile üreticiler ve peraken- deciler arasındaki ticari ilişkiler ise giderek bozulmaya yuz tutu- yor. Donen çekler, ödenmeyen senetler, cumhuriyet tarihinin en büyük bakliyat stoku bulun- masına karşın mal temininin gi- derek zorlaşması ve alımlarda kısalan vadeler kesimleri birbi- rine düşürüyor. Son bir haftadır iyice yoğun- laşan ev için stoklama eğilimi henüz mal darlığına neden ol- mazken, bazı fırsatçılann özel- likle bakliyat fiyatlarını pompa- laması piyasada endişe yaratı- yor. Rami'den Mehmet Reis, son günleri gerilim içinde geçir- diklerini belirtiyor. "Parasını ödediğimiz halde üretici bölge- lerden mal (esliminde zorlukla karşılaşıyoruz" diyen Reis, "Kuru fasulyenin üretim mer- kezi olan Erzincan'dan mal gel- miyor. Gaziantep'teki bazı top- tancılar bu yıl bol miktarda iiriin alınmasına karşın 'mal bitti' diyorlar. Pirinç ithalatçı- lan da kendilerine göre hak.li se- bepler göstererek, geminin gel- mediğini ve eüerinde mal bulun- madığını ileri suruyorlar" diye yakınıyor. Üretici bölgelerdeki bazı toptancılann mal stoklama eğilimine girdiğini ve bu nedenle fıyatlann sürekli arttığını söyle- yen Reis, gelen malların kalite- sinin düşük olduğuna dikkat çe- kiyor. Göriıştuğümüz diğer top- tancı ve perakendeciler de bak- liyatta fiyatlann artması ve ka- litenin düşmesi konusunda ay- nı görüşu paylaşıyorlar. Erzincan'daki toptanalardan Bedri Ayvaz da bölgede fasul- ye fiyatlannm sürekli arttığını söyluyor. Stokçu ve tefecilerin fiyatlan pompaladığına değinen Ayvaz, bugun Rami'de 2 bin 800 liradan satılan barbunyanın Erzincan'da 3 bin 200 liraya fır- ladığına dikkat çekiyor. Rami toptancı piyasasında son 3 gün- de bakliyat fiyatlannm yüzde 4 ile 12 arasında arttığı gözleni- yor. Öte yandan makarnacılar, makarna fiyatlarında son gün- lerde herhangi bir artışın söz ko- nusu olmadığını belirtiyorlar. Piyale makarna ve un üreticisi Maktaş Makarnacılık'ın genel müduru Nail Soysal, makarna satışlannda bir fevkaladelik ol- mayıp, satışlann normal duzey- de seyrettiğini belinerek, "Üre- timde de buna göre çalışılmak- tadır. Fiyatlarda ise 1 ocak ta- rihinden itibaren yüzde 6 dola- yında bir artış söz konusudur" diyor. Piyasada ise makarna ve un fiyatlannm dünden itibaren arttığı gözleniyor. Örneğin Mig- ros'un dun paket makarna fi- yatlarını 980 liradan 1050 lira- ya, bir kiloluk paket unların fi- yatlarını da 1900 liradan 2 bin 100 liraya yükselttiği dikkat çe- kiyor. Göruştüğümüz diğer toptan- cılar ise üreticilerin peşin paray- la mal satmak ıstediklerini ve bunun yanı sıra "Nasılsa savaş çıkacak" bahanesiyle birçok pe- rakendecinin çek ve senetlerini odemediğini iddia ediyor. Perakendeciler de toptancıla- nn vadeleri kısaltmasından ya- Rınıyorlar. Yayla Market'in or- taklarından Ahmet Çalışır, "Eskiden 1 ay vadeli satış yapan toptancılar, şimdi ya peşin pa- ra istiyorlar ya da en fazla 15 günlük vadelerle çalışacaklannı açıklıyorlar" diyor. Vatandaşın stok yapma eğilimini "anlamsız" bulduğunu belirten Çalışır, "Diyelim ki savaş baş- ladı ve bitli. Sonra ne olacak" sorumuza, "Büyük bir kriz yaşanacak" yanıtuıı veriyor. Bu goruş diğer esnafça da paylaşı- lıyor. Öte yandan lzmir'de tu- keticilerin yoğun bir biçimde gı- da urünlerine yönelmesi üzeri- ne gazetelere ilan veren büyük bir süpermarket, 1 şubat tarihi- ne dek urünlerine zam yapma- yacağını bildirdi. Market, tuke- ticinin aldığı bakliyat, un, sut, margarin gibi bozulabilen gıda maddelerinin fazlasını bu tarih- ten sonra geri alarak başka ürünlerle değiştirebileceğini açıkladı. "Fazla almayın" Cumhuriyet Ege Bürosu'nun haberine göre tüketicilerin uzun süre dayanacağına inandıklan kuru gıda maddelerine yönehne- lerini değerlendiren gıda uzman- ları, "Bunların da bozuhna sii- releri vardır. Herkes bu süre içinde tüketebileceği iirünü almalıdır" uyansında bulundu- lar. Ege Üniversitesi Gıda Mu- hendisliği Bölümü Gıda Tekno- loji Ana Bilim Dalı öğretim üye- lerinden Prof. Dr. Unsal Çak- maklı, Türkiye'nin Batı bölge- lerinin nemli olduğunu anımsa- tarak, bozulma süresinin bu ne- denle daha kısa olduğunu vur- guladı. Bu arada ceza avukatlanndan aldığımız bilgiye göre, stokçu- luk yapan kişiler Ceza Kanunu'- nun 401. maddesine göre ceza- landırıhyor. Kanunun ilgili maddesi bu konuda şöyle diyor: "tmali, satımı, dağıtımı, depo- laması veya her ne şekilde olur- sa olsun ticaret ile uğraşan ve- ya herhangi bir suretle kazanç amacı güden bir faaliyette bu- lunan kimse bu erzak, madde, eşya veya mallann satışından kaçınır, bunlan saklar, kaçınr, satılmadığı halde satılmış gibi gösterir ya da satış fiyatlan Ba- kanlar Kurulu, ilgili bakaniıklar veya yetkili mercilerce tespit edi- lenden fazla fiyatla satar veya satışa »rz ederse 2 yıldan 10 yı- la kadar hapis veya 75 bin lira- dan 200 bin liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandınlır. Aynca suç konusu mal ve eşya- nın el konulmasuıa karar veri- lir. Suç konusu olayı 2'den faz- la kisi ya da şirket yaparsa ce- zası 3 yıldan az olamaz." Bu konuda belediye nizamnamele- rinin de bulunduğunu söyleyen avukatlar, olayı tespit eden be- ledıyelerin işyerlerini kapatma hakkına sahip olduğunu belirti- yorlar. ATIL 1400 ŞUBAT IA GERİ GETİRİN — İ/mir'dt bir market müşterilerine yaptığı çagrıda; bugünlerde aldıkları fazla miktardaki malları şubal a>ında geri oetirebileceklerini, yerine başka mallar ala- bileceklerini duyurdu. (Fotogral: l ııııı Olan)