Katalog

28 EYLÜL 1989 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 DÜNYASINDA SANÂTEDEBİYAT HAYVANLAR İSMAİL GÜLGEÇ Alman yazar Siegfried Lenz'in bir uzun öyküsü Savaş, barış, iıısaıı Bir Savaş Sonu / Siegfried Lenz / Çeviren: Zeyyat Selimoğlu / Can Yayınlan / 80 s. Siegfried Lenz, "Bir Savaş Sonu" adını verdiği bu uzun öyküde dramları, savaşın bittiği yerde başlayan denizcilerin çelişkilerini insani boyutlar çerçevesinde anlatıyor. "Görev tamamlansın mı, yoksa geri mi dönsünler?" NECATİ GÜNGÖR tkinci Dünya Savaşı'nın son gflnleridir. Alman Donanması'na bağh MX 12 adlı mayın tarama gemisine bir görev verilmiştir. Gemi yoldayken Nazi tmparatorluğu çökmüş, Almanya teslim alııımışür. Gemide bulunanların dramı işte bu noktadan başlıyor! Görev tamamlansın mı, geri mi dönsünkr yoksa? Görevli subay, gedikli ve erlerin içine düştükleri ikilem bu. Ülkemizde yeterince tanınmayan Siegfried Lenz, "Bir Savaş Sonu" adını verdiği bu uzun öyküde, dramlan, savaşın bittiği yerde başlayan denizcilerin çelişkilerini insani boyutlar çerçevesinde anlatıyor... Lenz'in daha önce Yankı Yayınlan'ndan çıkan kısa öykülerini okumuştuk. Bu Zaman Hikâyeleri. Üç beş meraklısı dışında kaç kişi arurnsar şimdi? Bilemiyoruz. Daha sonra Lenz'den bir roman: yazardır. Yapıtlan, savaşı kötüleyen birer bildiri niteliği taşır; ama alışılmış savaş romanlan yazan olmanın ötesinde bir düzeyi ve değeri olduğu kuşkusuz. Yazarın savası ve faşizmi önemsediğini, ama insanlığın buyük geleceği için bu kavramlan alabildiğine küçumsediğini söyleyebiliriz. Öte yandan çağımızda banşı korumanın da önemine inanmış bir aydınyazar kimliğıyle karşımıza çıkmaktadır Lenz. Ona göre banşın söz konusu olduğu yerde yetkisizlik yoktur. Banş için kaygı duyan herkesin soze karışmaya hakkı vardır. Savaş ve banş konularmdaki bu duyarlı ve etkin tutumu, yapıtlarını böyle bir amaçla kaleme almasu Siegfried Lenz'i, kendi ülkesinde haklı bir üne kavuşturmuştur. Ülkemizde az tanınması ya da yeterince tanınmamış olması bir şanssızlık diye yorumlanabilir. Çünkü savaş düşmanlığı bilincinin ve banş dostluğunun, dünyanın bütün ülkeleri kadar Türkiye'de de gelişmesi zorunlu bir gereksinim... Bir Savaş Sonu'nda Lenz, savaşı yönetenlerin koyduğu kurallann acunasızlığını, savaş bitmiş olsa bile insan hayatınm kurallardan sonra geldiğini göstermek amacuıdadır. Militarizmin mantığında, önce buyurucu kurallar, sonra insan hayatı gelmektedir... MX 12, henüz savaşmakta olan bir Alman birliğinin yaralılannı kurtarmak, onlann Sovyetler'e tutsak duşmesini engellemekle görevlendirilmiştir. Hedefe ulaşılma şansı çok azdır. Çunkü Baltık Denizi'nin doğusunda müttefik ordulann uçaklan ve denizaltüan egemendir. MX 12'nin aldığı görev, bir bakıma intihar hareketidir. Kaldı ki gemi daha yoldayken savaşın bittiği telsizle öğrenilmiştir... Mayın tarama gemisinin komutanı, daha önce almış olduğu buyruğa uymak ister. Ancak mürettebat, komutanla aynı görüşte değildir. İntihar hareketinden vazgeçip evlerine dönmek istemektedirler. onlara göre savaş bitmiş, verilen görevin dayanagı ortadan kalkmıştır. Daha açıkçası, Sovyetler'e tutsak düşen arkadaşlarının hayatlanna karşı kendi hayatlan söz konusudur. Gemi mürettebatı, komutanı tutuklar ve rotayı değiştirir. Silahlann susturulması kuralına uyulmuştur; ama yine de banş özlemi içindekı askerler için savaş kurallan geçerlidir: Bu kez onlan suçlayan Alman değil, Ingiliz subaylandır... Suçları, aldıkları buyruğu yerine getirmemek! Mürettebat bu suçlamayla yargılanırken, tutuklanan gemi komutanı, onlan haksız bulmadığım, rizikonun gerçekten buyük olduğunu söylerse de askeri mahkeme bunu dikkate almaz... Sonunda, serdümen gedikli ile silah gediklisi ölüm, ötekiler hapis cezalarına çarptırıhr. Ve cezalar infaz edilir. Öykünün sonunda telsiz görevlisi şunu söyleyecektir arkadaşına: "Savaşa kalılmıs olan bizler için savaş asla bitmiş olmayacak..." Kitabın son sayfalarına, Alman Yayınalar ve Kitapçılar Bırliği'nin 1988 Banş Ödulü'ne değer görduğü Siegfried Lenz'in tören konuşması eklenmjş. Bu konuşmanın içeriği, banşsever Lenz'in bakış açısım iletmesi yönünden yerinde bir ekleme ohnuş. Deniz insanlannın dünyasını anlatmaya yatkın Ze> yat Seliraoğlu'nun güzel Türkçesi de aynca vurgularunalı burada. P İ K N İ K PİYALEMADRA HIZLI GAZETECİ ;VECDETŞ£\ Banş ödulfl kOBOşmaa Siegfried Lenz, 1988'de Bat Alman Yayıncılar ve Kitapçılar Bırliği'nin Barış Ödülu'ne değer görülmuştü: "Bir Savaş Sonu" adlı kıtapta Lenz'in ödül töreninde yaptığı konuşma metnine de yer verilyor. Kanlı Söylenti. (Günebakan Yayınlan, Mehmet Tim çevırisi.) Bir Savaş Sonu, Lenz'in, dilimizdeki üçüncü yapıtı, yanılmıyorsak. 1926 doğumlu yazarın gençliği, Ikınci Dünya Savaşı yıllanna rastlar doğal olarak. Savaşı, bütün kötülüğü ile yakından tanımıştır. Bu nedenle Lenz, savaş karşıü bir ÇİZGİLİK KÂMtL MASARACI Lautreamont'un şiirleri ve mektupları . Jtffalftoror'ttn Şarktlart REFtK DURBAŞ 'Kötülük' sîîrleri / Comte Mektupları da şiirinin tadında. Yaşamı da şiiri gibi bir gizem içinde. Ya da tam tersi, şiiri de yaşamı gibi gizem içinde. "Anı bırakmayacagıın arkamda" demiş. Bu yuzden tek bir fotoğrafı 1977 yılında bulunabilmiş ancak. de Lautreamont / Çevirerv özdemir înce / Gece Yayınlan. AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAN GÜRSES Altı kısa mektup, yaşadığı çağda kısa ömrünün Comte de Laatreamont, "Bu kendini beğenmiş nice yalmzlığa kapandığının bir tanığı. Bir mektu(?) başta Gaston Bachelard olmak üzere kimileri bunda şöyle açıklıyor durumunu: ne göre deli; bu adı alıntı, kitabının adj yapıntı ve 'Tıpkı Mickiewicz, Byron, Milton, Southey, A. yapıtının bir bölümü çalınb; bu neredeyse dâhi lide Musset, Baudelaire vb. gibi kötülük'ü dile geseii'nin (A. Camus) ülkemizde tanındığıru söyleyetirdim. Yalnızca okurn ezmek, ona iyilik'i birçare meyiz: Adını biliyoruz, edebiyat çevrelerinin bir keolarak benimsetmek amacıyla umutsuzluğu dile gesiminde söylencesi dolaşıyor, birkaç çeviri sayesintiren bu soylu >azına bir yenilik gelirmek için, dode yapıtı biraz aralandı, o kadar!' | a l olarak, diızeyi abarthm. Demek oluyor ki soBunlan yazan Özdemir Ince'ye hak vermemek el nuç olarak gene iyilik'i dile getiriyonım; Victor Hudedeğü. go ile daha birkaçımn yaşayan ender temsilctleri olAbidin Emre, Sait Maden, Selahattin Hilav, Fe duklan eski okuldan daha felsefi ve daha doğal bir 1 rit Edgö, Can Yücd ve özdemir lnce, Lautreamont yöntemle." dan bazı şiirleri cevirmişlerdi. En çoğu da Soynt Lautreamont'un şiirini, onu Türkçe've çevirenler Dergisi'nde yayımlanmıştı. Ama gerçekten de Ladışında kimler mi severdi? utreamont adı var, şiiri ya da yazdıklan yok bir şaŞiirinde "gelecek"i yaşayan bütün has şairler, bir ir olarak söylencesini yaşıyordu. de Demir Özlü. Şimdi Özdemir tnce'nin çevirisiyle, hem de adıyla Özdemir tnce çok güç bir işin altından kalkmış. özdeşleşen yalruz "Maldoror'un Şarlulan" ile değil başka şiirleri ve mektuplarıyla artık Türkçe'de Lautreamont'un bütün yapıtlarını diri bir zenginlikle Türkçe've kazandırdığı gibi kaynakçası ve notLautreamont. Kimdi Lautreamont? Yanıtını yine Özdemir tn larıyla yazdığı önsözde şairin oldukça canlı bir fotoğrafını da cıkarmış. ce*den alalım: Bir büyük şairi tanımak için bulunmaz bir fırsat "4 Nfcsan 1846 günü Arjandnlüerin kuşaUnası alünda bulunan Montevideo'da (Uruguay) doğdu ve "Maldoror'un Şarkılan." Aslında bu tür kitaplan yayımlamak Kültür BaPrusyahlann kuşattığı Paris'te, Komun'den uç ay kadar önce, 24 Kasım 1870 gunu öldü. Toplam ola kanlığı'nın işi olsa gerek. Elbet bakanlık evliya tezkirelerinden (gerçi onlar da gerekli ama) başını kaln k 24 yd, 7 ay, 20 gun yaşadı." Gerçek adı: Isidore Ducasse, olabilir mi? Yaşa dınrsa. Lautreamont, "Birinci Şarkı"da "On dokuzunmı gibi bu da bir soru işareti. "Maldoror'an Şarkılan" altı bölümden meyda cu yüzyüın sonu görecek kendi şairini" diyordu. Yirminci yüzyıl da gördü. "Şarkılar"dan her şana geliyor. Altı uzun duzyazı şiir. öteki iki şiiri de irin çıkaracağı birçok ders olsa gerek bu yuzden. öyle. Annemle babam hiç olmasın isterlerdi. "Tartışma olmasın Muammer" derdi annem. Sonra arkadaşlarla biz "bak, bunu tartışalım arkadaşım" dedik. No'olurdu? Tartışırdık. Ben hiçbir tartışma ile ikna olmadım. Kimseyi de ikna edemedım. İkna edici tartışmaların adı "sohbenir. Bu "muhabbet"\e tartışmanın arasında yer alır. "Muhabbet" ılelebet birbirini dinlemeyen iki geğiyin bir geğik enindeki iki ağacın arasından geçme çabasıdır. Genellikle tuvalette kusarak veya bir ara araya bir başkasının girmesiyle son bulur. GARFIELD JMDAV1S TARİHTE BUGÜN MÜMTAZ ARIKAN 28 Eylül YAYEV RAPORU YIL SIFIR DARBE HAZIR Yazan: Muzaffer Izgü / Bilgi Yayınevi / 198 s. "Yıl Sıfır Darbe Hazır"da Muzaffer tzgü'nün gülmece öyküleri yer alıyor. Hemen herkesin yaşamından bir kesit sayılabilecek kimi olayları öykulerine konu edinen tzgü, yalanın, dolarun, aldatmacanın, kestirmeden köşej'i dönmenin, suskunluğun erdem sayıldığı bir dönemde, çelişkileri en çarpıcı yanlanyla sergiliyor. İki ya bı. Gestapo tarafından toplama kampına kapatılan, orada yaşadıklarmı "Buyük Yolculuk" adıyla romanlaştıran Semprun şu sırada tspanya Kültür Bakanı olarak görev yapıyor. Jşte, "Ve Hayat Devam Ediyor" böyle bir kişiliğin belki de düşunce ve inançlan aynı doğrultuda gelişen, ayru mecrada seyreden bir başkası üzerine yazdığı bir kitap: Ünlu şarkıcı, oyuncu Yves Montand'a. Bir insanın, bir dönemin, bir mücadelenin öyküsü. SONSUZA UZANAN KÖPRÜ meye başlama hikâyelerinden biri var bu kilapta. Ancak sonuna yeüşebilmenin ne demek oldaguYazan: Ümit Kıvanç / nu anlama denemesi de diyebilirİletisim Yayınlan / 316 s. siniz. (...) Kitabın haklunı vererek Ümit Kıvanç'ın, "Aşkım Bana uğraştığı lek sonın, gordiığu onResünaltr'dan sonra yazdığı ikinci ca hasara rağmen Titanic'in nasıl kitabı. "Bekie" Dedim Golgeye oyup da sapasağlam durduğu, buna karşıhk buzdağlannın birer birer bathğı, eridiği, yok olduğu. yani bu roman, bazı insanlara dair. Dola>ısıyla, kaybetmeye dair." "BEKLE" DEDİM GÖLGEYE "CARMENİN YAZAR/ MBRİMEB.. 1803 TE Sil&UN, ÜNLU FeANSIZ YA2AJ?/ PROSPE8 MEBIMEE DO&Mt/?ru. HUKUK FAJCÛLTESİMİ BlTHSDltCTEM SONHA ÇEÇirLt DEVLET GO&EVL&&NPE ÇAUÇAN MEgtME£, Bu ARAOA EDEBlYATLA PA ILGILENMEKTEYD/. ARKAPAŞl STBNOHAL 7 V yÜHEKLSN&tlSMEStYLE YAZM4YA f££}YULMUŞ, ILK YAPiTLAÜINDA JOSEPH LESTMN6E rACAAA APIM! KULLANMlÇTl MEfZlMEE'NİN £M BES£NIL£N KıTApiTTAtCI "COLOMSA ", moBSıKA 'DA G£Çeu glR DAVASINI; *CA/eM£W IS£ ÖZGÜ&LUcSüfJE BİR ıSPANYOL KAOiN/N/ ANLATAAAKTAYCM. PAHA SONIZA, SESTSCI GEORGES SlZEr THIZAFtNOAN OPEGAYA UYAKLAMMIÇ, YlZMINCİ YUZ.YILDA DA 8/KÇ.OK <EZ F/LME ALINM1ÇTI. Sağda, Theda Bara'nm Qjtr>aci<ğı(i91Ş)Carmen gorutuyor. "UUt" muzaffer A H AZERBAYCAN Yazan: Richard Bach / Çeviren: Tahsin Ünal / Arkadaş Yayınevi / 320 s. Yazan: Samet Vurgun / Çeviren: Yücel Feyzioğlu / Yeni Türkü Şiir Yayınlan / 112 s. TÜRK ve DÜNYA KARİKATÜRÜNDEN Ülkemizde "Marü" adlı kitabıyla tanınan Richard Bach, "Sonsuza Uzanan Köprö"de otobiyografik oyküsünü anlatıyor. Richard Bach, kitapta yer alan bazı adlar ve tanımaya yol açacak aynntılan değiştirerek yazdığı kendi öyküsü için kitabın başında şöyle diyor: "Burada yazdanlar, hemen hemen elinizde bulnnan metin kadar gerçektirler. Süredizimde birkaç değişiklik yaptırn. Kitaptaki kişilerin bazılan kurmacadır, adların çoğu da hayaldir. Geri kalanını ise istesem de uyduramazdım; gerçek, ha>al ürüda üçer sayfalık kısa gulmece öy nö olamayacak kadar akıllara külerinin bazılanrun adları şöyle: dnrgunluk vericiydi." Ya ö y l e mi Evladım, Kabak Hızır, Yü Sıfu Darbe Hazır, Çağ Atlavan Gecekondu Mahallesi, Yap.. CUMHURİYET KİTAP tşlet.. Devret... vd. Kod: Kitabın Adı: YVES M O N T A N D : VE 004.133 Yarın Başka Bir Gundur H A Y A T D E V A M E D İ Y O R 021.427 Yeter kı Kararmasın 021.429 Afacanlar Şenliği Yazan: Jorge Semprun / 021.430 Hayvanlar Toplantısı Çeviren: Ilkay Kurdak / 021.431 Çarli'nin Çikolata Fabnkası Afa Yayınlan 021.432 Günlerin Getırdiği Romancı, senaryo yazan, II. 066.084 Bekle Dedım Gölgeye Dünya Savaşı Paris'i direnişçile 079.076 Yazının Sıfır üerecesi rinden 50*li yıllann Federici Sanc 191.045 Kaybolan Bakırköy hez'i Jorfe Semprun'un yeni kita 304.019 Fransız Oevnminin Kısa Tarihı Azerbaycan halk şairi Samet Vurgun 19061956 yıllan arasında yaşadı. Samet Vurgun ilk kitabı "Şairin Andı"nı 1930'da yayımladı. Daha sonra, 1932 yılında "Gönül Defteri"ni, 1935'te de "Şürler" adlı kitabını yayımladı. Aynı zamanda "oyun" yazan da olan Vurgun başta "Lenin Ödülü" olmak üzere birçok ödül aldı, eserleri çeşitli dillere çevrildi. 1945'te . Suleyman Rüstem'le birlikte Azerbaycan SSC Devlet Marşı'nı da yazan Samet Vurgun kitabına da kapağında bdirtildiği gibi bir "Si adım veren "Azerbaycan" adlı şiyasi polisiye roman" bir "kay irinde şöyle diyor: "Çok geçmişem betme" öyküsü. Kitabın arka ka bu dağlardan/Turna gözlii bulakpağında yer alan açıklamada öy lardan/Eşitmişem uzaklardan/Sakü ile ilgili şöyle deniliyor: "Da kin akan 'Arasları/Sınamışam ha bulduğnnu sezemeden kaybet dostu yarı..." KULUBÜ'NDE YENİ KİTAPLAR YazarfÇevtrmeı: Ruben GalluciyMeriç Gök Onat Kutiar Mihalkov/Mehmet Özgul Erich Kaestner/H Tuzün Roaid Dahl/Makber Biber Nurullah Ataç Ûmit Kıvanç Roland Barthes/T Yücel Rasin Ûrsan Albert SabouUİ. Yarkm Yayınevi: Tur. Alan Roman Can Deneme Can Çocuk Çocuk Can Can Çocuk Can Deneme İletisim Roman Inceleme Mebs Ryat 5000.3500.350035005500. Inter 7000.3500.Anı 10.000 Inceleme 5000. Vaclav Ostatek (Çekoslovakya)