Katalog

8 ARALIK 1989 EKONOMİ CUMHURİYET/13 Erdemir'de indirim • KARADENtZ EREĞLİ (Cumhuriyet) Erdemir mamullerinin satış fiyatlannda zam beklenirken bu yıl ikinci kez indirim yapıldı. Dün Erdemir basın danışmanlığının yaptığı yazıli açıklamada "Dünya yassı mamül fıyatlanndaki değişmeler paralelinde iç pazar dengeleri de nazara ahnarak 6.12.1989 tarihinden geçerli olmak üzere serbest stok mamullerimizin bazüannda yüzde 5 ile 10 arasında indirim yapılmıştır" denildi. Deterjan rafta fiyatlanıyor Firmalarm piyasayı ikramiyeye boğması, tüketicinin bakkal ve marketlerden aldığı deterjanın gerçek fiyatını ayırt etmesini önlüyor. ESİN SUNGUR Deterjandaki rekabet, üretici konumda olan dört büyükleri fiyatta bırlik kurmaya iterken toRtancı ve perakendeciler, tutturabiİdiğine satış yapıyor. Dört büyüklerin piyasayı ıkramiye ve promosyona boğması tüketicinin bakkal ve marketlerden aldığı deterjamn gerçek fiyatını ayırt etmesini önlüyor Alo, Omo, Tursil ve Fab'm fabrika çıkış fiyatında sağlanan eşitlik toptancı ve perakendecı aşamasında tam bir karmaşaya dönüşüyor. tstanbul'un çeşıtli semtlerurden alınan fiyatlar, fabrika çıkış fiyatı 6 bin 500 lira olan 1300 gramlık bir kutu deterjanın 6 bin 900 liradan 9 bin 50 liraya kadar değişen etiketlerle tüketiciye sunulduğunu gösterdi. Fabrikalann uyguladıklan fiyat listesinde toptancının yüzde 5, perakendecinin ıse yüzde 15 kâr payı ile satış yapmasının "tavsiye" edildiğinı beürten deterjan toptanası ömer Çelıkman, bu oranlann uygulamada irniiamiımyiıgını söyledi. Çelikman, deterjanda bazı markalann fıyatına bakılraadan tercih edildiğini, bundan yararlanan perakendecinin yüksek kâr paylan koyarak satış yaptığını öne sürdü. Bir başka deterjan toptancısı Yaşar Knl, çok satan markalar dı OSMAN ULAGAY EKONOMİ NOTLABI Fabrikalar toptancıya yüzde 5, perakendeciye yüzde 15 kâr payı önerirken uygulamada piyasada bu oranlar kullanılmıyor. 600 lira ile 8 bin 500 lira arasında oynuyor. Deterjandaki bu fiyat farklılığının stoklardaki mallardan kaynaklandığım savunan market yetkilileri, toptancıdan yansıyan fıyata göre etiket koyduklannı, eski mallann ucuz kaldığını savundular. Toptana ve perakendeci arasındafiyatyanşına neden olan deterjamn ureticiden çıkarken yuzde 65'inin üretim gırdilerinden, yüzde 10"unun sabit giderlerden, yuzde 20*sinin reklam ve promosyondan yüzde 5'inin ise net kârdan oluştuğu hesaplandı. Üretici firmaların tavsiye ettiği kâr paylan aynen uygulansa fabrika fiyatı 6 bin 500 lira olan deterjanın bakkal raflarına 7 bin 850 lira etiketle konulması gerekiyor. Deterjan fıyatırun beşte birini olusturan reklam harcamalan üreticilerin bu yılın ilk 11 ayında 22 milyar 109.3 milyon lirasını aldı. Ocak kasım döneminde deterjanolar TRT'ye 21 milyar 69.9 milyon liralık, gazete ve dergilere ise 1 milyar 39.4 milyon liralık reklam parası ödediler. şında kalan deterjanlan peraken ' Bakırköy, Bahçelievler, Aksaray deciye kabul ettirmek için iskon ve Osmaniye'den alınan fiyatlara to uyguladıklannı belirterek "De göre 1300 gramlık bir kutu Omo^ terjan piyasasında rekabet var. Ba nun tuketıci etiketi 7 bin 800 lira zı firmalar bize >uzde 9'a kadar ile 9 bin 50 lira arasında; Alo'nun iskontolu satış yapıyorlar, biz de 7 bin 600 lira ile 9 bin lira arasınbn bkontonun bazen Utmamını da; Tursil'ın 6 bin 900 lira ile 8 bin dedi. 900 lira arasında; Fab'm ise 7 bin Rötarlı mtijde • ANKARA (Cumhuriyet Büroso) Devlet Bakanı Mehmet Keçeciler, bakanlık görevine başlamasmdan yaklaşık bir ay sonra düzenlediği ilk basın toplantısında, 1.5 ay önce Cendere sahasında sondajı tamamlanan keşif kuyusundan günde 1200 varil petrol elde edilebileceği "müjdesini verdi". Keçeciler, sağlık kurumlannın hizmetlerinc zam yapılacağı ve Türkiy^nin eyaletleTe böluneceği şeklindeki haberlerin gerçek dışı olduğunu söyledi. Keçeciler, belediyelerin gelirlerini arttmcı bazı kararlann akndığını, buradan sağlanan kaynaklann belediyelerce, öncelikle çalıştırdıklan işçi ve memurlann ücret ödemelerinde kullanılrnası gerektiğini belirtti. Hazine bonoları • ANKARA (AA) Devlet iç borçlanma senetlerinden 6 ay vadeli Hazine bonosunun yılhk ortalama hızı önceki gttn yapılan ihalede, yüzde 44.42'ye yükseldi. 6 ay vadeli bono faizi, en son 8 kasımda yapılan ihalede yüzde 42.22 olarak gerçekleşmişti. Hazine, önceki gün 50 milyar lira tutannda bono satışa cıkarttı. Bu yılın ilk sekiz ayında dayanıklı tüketim mallannın satışı, geçen yılın aynı dönernine göre yüzde 6.7 ile yüzde 31 azaldı. Televizyon satışları yüzde 20, video satışları yüzde 23.6arttı. TV ve video satışları artıyor dayanıklı tüketim mallannın üretimi, geçen yıhn aynı dönemine göre yüzde 6.7 ile yuzde 36.5 arasında düştü. Aynı dönemde dayanıklı tüketim mallannın satışı ise yüzde 6.6 ile yüzde 31 oranında Üretimi ve tüketimi artan tek da azaldı. yanıklı tüketim malı ise televizyon oldu. Geçen yıla göre bu yılın ilk seDtE, HDTM ve SPK verilerine kiz ayında üretim ve satısında en dayanüarak yapılan hesaplamala büyük düşüş müzik setinde gözra göre bu yılın ilk sekiz ayında lendi. Muzik seti üretimi bu döANKARA (AA) Piyasada talep hacminin belirlenmesinde gösterge olarak kabul edilen dayanıklı tüketim mallannın üretimi ve satısında düşüş kaydedildi. nemde yüzde 36.5 oranında aza bında yüzde 9.1, videoda yüzde larak 16 bin 937'ye inerken, satışı 6.7 oranında Üretim düşüşü oldu. da yüzde 31 oranında azalarak 21 Video üretiminde yüzde 6.7 orabin 408 oldu. nında düşüşe karşın satısında ocak ağustos döneminde 23.7 arSöz konusu dönemde, televiz tış kaydedildi. Bu dönemde dikiş yon üretiminde yüzde 20.5, satı makinesi satısında yüzde 23.6, fısında da yüzde 20.1 artış kayde rında yüzde 16.7, elektrik süpurdilirken dikiş makinesinde yüzde gesinde yüzde 13.8, çamaşır ma19.1, elektrik süpurgesinde yüzde kinesinde yüzde 10, buzdolabın18.5, çamaşır makinesinde yuzde da yüzde 6.6 oranında azalma 15.2. fınnda yüzde 14.2, buzdola çörüldü. Avrupa'nın yeni kaplaııları Çin'de Doğu Avrupa ülkelerinde piyasa ekonomisine geçiş adımları atüırken BatılıJar 'Yeni Avrupa'da kimin kazanıp kimin kaybedeceğini' tartışıyor. Fbrtune Dergisi'nin yanıtı, "Hiç kimse kaybetmez" Fortune, toplam GSMH'si Çin'den daha fazla olan D. Almanya, Çekoslovakya ve Macaristan'ın 'Avrupa'nın kaplanlan' olabileceğini vurguluyor. Ekoaomi ServM 'Ycni Avrupa'dan kim kâriı çıkacak?' Berlın Duvan'nın yıkılmasıyla Baülı işadamları, yatınmcılar, 1990'lara ilişkin stratejilerini ve Doğu Avrupa ülkelerinde piyasa ekonomisine geçilmesi halinde yatırım planlanm gözden geçirmeye başİadılar. Uzmanlar bu konudakı fırsatlann gerçekten büyük olduğunu D. Almanya, Macaristan ve Çekoslovakya'nın toplam gayri safi milli hasılasımn Çininkinden daha büyük olduğunu belirtiyorlar. Fortune Dergisı'nde yer alan bir araştırmaya göre Batüı şirket yöneticileri, Doğu Avrupa'nın dışa açılmasınm belki de AT Tek Pazan'ndan daha önemli bir gelişme olduğunu vurgularken bir başka uzman, D. Almanya, Macaristan Doğu Avrupa, yeni Avrupa... • Sovyet heyetieri • ANKARA (ANKA) Türkiye ile Sovyetler Birliği arasındaki ticari ve ekonomik ilişkiler hızlı bir tempoya girdi. Sovyet Başbakan Yadımcısı Lev Voronin bugün Türkiye'den ayrılırken Gürcistan Başbakan Yardıması O.V.Melkadze, resmi bir ziyaret için cumartesi günü gelecek. Başbakan Yardımcısı Melkadze'nin başkankğındaki sekiz kisüik Gürcistan heyeti, Türkiye'de kalacağı beş günlük süre içinde Ankara, Istanbul ve Trabzon'da görüşmelerde bulunacak. Gürcistan heyetlerinden sonra kısa bir süre içinde Azerbaycan ve Moidavya cumhuriyetlerinden de heyetlerin gelmesi bekleniyor. Çin ilk iflas tecrübesini, 1986 yıhnda kapatılan ateşe dayanıklı malzeme üreten kolektif mülkiyetteki bir fabrikanın kapatılmasıyla yaşamıştı. Ekonomi Servisi Komünist rejımin 40 yüına g.ırdiği Çin'de dk defa bir kamu şirketi ıflas erti. Jiangxi eyaletınde faaliyet gösteren Nachang motosıklet üretim fabrikası toplam 14.77 milyon yuanı bulan (4 milyon dolar) borç ve zaran karşılayamayacağı gerekçesiyle yerel mahkeme tarafından kapatıldı. Çin ilk iflas tecrübesini, 1986'da kapatılan, ateşe dayanıklı malzeme ureten kolektif mülkiyetteki bir fabrikanın kapatılmasıyla yaşamıştı. Geçen yıl yürürlüğe giren yeni iflas yasasına göre milyonlarca insanın çalıştığı, sayılan 30 binın uzerinde fırmanın zararda olduğu ve yakında kapanacaklan belırtiliyor. Devlete ait her beş fabrikadan birinin zarar ettiği ve bunların devlet tarafından sübvanse edilmek zorunda olduğu Çin'de, sayılan yuzbınlerle ifade edilen özel şirketlerin sürekli zararda oldukları biliniyor. iflası ilk kamu lAmavutluk BtJgaretan Yugoslavya Romanya Arçelik'ten 1 trttyon ciro • Ekonomi Serrisi Arcelik'in cirosu 1 trilyon lirayı aştı. Türkiye'nin ilk 1 trilyonu aşan cirosuna sahip özel sektör kuruluşu olma sıfatını kazanan Arcelik'in bu cirosu, 1989 yüuun 11 ayhk dönemini kapsıyor. 1988 yılında 646 milyar liralık ciro yapan şirketin kârı da aynı yıl 51 milyar lira olarak gerçekleşmişti, ve Çekoslovakya'mn 'Avrupa'nın kaplanlan' haline gelebilecegini ifade ediyor. Gelecek 5 yıl içinde D. Almanya'nın dünyanm en hızlı büyüyen ekonomisi haline geleceği ve bu nedenle yatınmcılann F. Alman ve hatta Avusturyalı şirketlerin hisse senetlerine ağırlık vermesi yapılan tahmin ve öneriler arasında. Uzmanların sorduğu soru şu: "Doğu'aun arka planda kalmış ekonoraikri, sonunda giobal ekonomiye entegre otur ve hızlı buynmeye başlarsa kim kazanır, kim kaybeder?" Fortune Dergisi doğru cevabm, "Herkes kazanır, kimse kaybetmez" olduğunu soylüyor. Tabii gelışmelerin gerisinde kalan politik liderler hariç. Dergi, 1990'larda Ispanya, Guney ltalya ve Avrupa'nın işgücü mahyetı düşük olan yörelerine akacak yatınmlann kolayca Doğu Avrupa'ya kayabileceğini behrtiyor. F. Almanya'daki yüksek işgücü maliyetimn Volkswagen gıbı otomobil üreticüen için önemli bir dezavantaj olduğunu, bunun yanında Doğu'nun, F. Alman otomobil endüstrısi için bir kurtuluş yolu olduğunu ifade eden Fortune Dergisi, Volkswagen'in Barcelona yerine Volksburg'daki merkezine çok yakın olan Karl Marx şehrinde yatınm yapmasının maliyetleri epey düşüreceğini vurguluyor. Doğu Avrupa'mn 'serbest prym s«ya yüıüyiişD'nden en çok Batı Avrupa'mn kazanacağı belirtiliyor. Batı Avrupa'nın geçen yıl Sovyetler Birliği de dahil olmak uzere 43 milyar dolarlık ıhracatı ABD'ye oranla 10 kat, Japonya'ya oranla da 11 kat daha fazla. Doğu Avrupa ile artacak ekonomik ilişkilerden en çok kârlı çıkanlann başında F. Alman şirketler gelecek. Bunu Avusturyalılar, Italyanlar, Fransızlar ve Finliler izleyecek. Buyük F. Alman bankaları ile sermaye malı üreticilerinin ve Batı Avrupa'ya satışlarını arttıracak Amerikan şirketlerinin de bu işten kârlı çıkacağı vurgulanıyor. Enflasyon cephesınde neler oluyor, Allahaşkına? Kim haklı, kim haksız? 12 aylık fiyat artışlarının kasım sonu ıtıbarıyia yuzde 70'in biraz altına ınmesıne bakarak enfiasyonun artık ınışe geçtığıni ve kontrol altına alındığinı söyleyen yetkilıler mi? Son zam dalgasının halkta yarattığı tepkilere tercuman olarak enflasyon konusunda yeni bir umutsuzluğun şarkısını terennüm edenler mi? Önce, enflasyonla mucadelenın amacına ulaşmakta olduğunu ve enflasyonun inışe geçtığıni söyleyen yetkılılerin beyanlannı ele alalım. Rakamlara şöyle bir bakıldığında söyledıkleri doğru gibi görünüyor. DİE'nin endekslerıne göre tüketicı fiyatlarında bu yılın haziran ayından, toptan eşya fiyatlarında ıse bu yılın mayıs ayından beri ilk kez 12 aylık artış oranı yüzde 70'in altına inmış. Geçen yılın kasım ayı sonunda yuzde 87.5 olan Türkiye tüketicı fi • yatian endeksinın 12 aylık artışı bu yıl kasım sonunda yüzde 69.4 olarak gerçekleşmış. Toptan eşya fiyatlarında ise 1988 kasımında yüzde 80.2 olan artış bu yıl yüzde 69.7'de kalmış. Şimdı bu rakamlara bakarak enflasyonun artık inışe gectiğini ve ıniş eğiliminin süreceğıni söyleyebilir miyiz? Ne yazık kı söyleyemeyiz Bir kere aralık ayındakı fiyat artışları muhtemelen oldukça yüksek çıkacak ve aralık sonu ıtıbarıyia 12 aylık fiyat artışları, hem tüketicı hem de toptan eşya fıyatları endekslerıne göre yüzde 70'ın üzerınde gerçekleşecek. Toptan eşya fiyatlarında yıl sonu itibarıyla 12 aylık artış 1988 sonundaki yuzde 69 7'nın herhalde üzerıne çıkabılecek, tuketıci fiyatlarındakı artış da geçen yıl sonundaki düzeye enşecek Yıllık enflasyonun daha sağlıklı bir göstergesi olan ortalama fiyat artışlarının ıse 1989'da 1988'dekinden biraz daha yüksek olacağı anlaşılıyor Acaba bir ay sonra karşımıza çıkacak olan bu tabloya bakarak enflasyonun inışe geçtığıni ve tamamen kontrol altına alındtğını soylemek ne derece ınandırıcı olabilır? Burada hatırda tutulması gereken çok önemli nokta, 1989 yılı fiyat artışlarının, ekonomıdekı durgunluğun büyük ölçüde sürmesıne, dövız kurlarındaki artışların enflasyonun çok gerisinde kalmasma ve faızlerin gerılemesıne karşın gerçekleşmış otmasıdır. Gerçı tarımsal üretımdekı gerılemenın tarım ürünlerı fıyatlarına yaptığı olumsuz etkının 1989 rakamlarının yüksek çıkmasında payı olmuştur, ama bu noktada önemli olan şey, enflasyonun nedenlen değıl, sonuçta ortaya çıkan rakamlar ve bu rakamların yarattığı beklentılerdır Şımdı yılın ıkıncı yarısında gözlenmeye başlanan kısmi canlanma biraz daha güç kazanır ve pıyasalarda bunun etkısi görülürse fiyat artışları bundan nasıl etkilenecektır"? Bazı temel mallara ve hizmetlere yapılan son zamlar piyasaya nasıl yansıyacaktır? Güneri Cıvaoğlu dünkü ılgınç yazısında, DİE Başkanı Sayın Orhan Güvenen'ın de bu kaygıyı taşıdığını belırtiyor, Güvenen1 in yaptığı hesaplamalann, son zamların yansımaları nedeniyle aralık ve ocak ayı enflasyon rakamlarının hayli yüksek çıkabileceğını gösterdığını yazıyor Bütün bunlar, 1989 sonunda ya da 1990 başında, enflasyonla mücadele konusunda çok kntık bir noktaya gelineceğıni gösteriyor. Bu nokta neden çok kritik? Enflasyonun geleceğı neden bıçak sırtında? Bu soruyu yanıtlayabılmek ıçın son birbirbuçuk yıldakı gelişmeyı özetlemek gereklı 1988 yılının ıkıncı çeyreğinden ıtibaren enflasyonun tamamen kontrolden çıkmasını önlemek amacıyla Türkiye'de ekonomının ateşi düşürülmeye çalışıldı Dış borç servısı nedeniyle Türkiye'nin dışa net tasarruf transferı yapma noktasına gelmesi de bu çabayı kolaylaştırdı Ekonomi giderek yavaşlarken, büyüme h ü yüzde Vlere düşerken, dövız kurlanndaki artışlar enflasyonun gerisinde tutulabıldı, mevduat faızı enflasyonun gerisinde kalırken bankalardan mevduat kaçışı olmadı. Pıyasadaki durgunluk yüzunden malıyet artışlarının fiyatlara estcısi kadar kolay yansıtılamadığı sektörler olduğu görüldü. Ancak bütün bu önlemlere karşın 1989 enflasyonu 1988 rakamının altına çekılemedı; bu önlemlerın sürdurülebılmesı için gereklı olan, "artık enflasyon düşüşe geçtı" ınancı yerleştınlemedi. Bu bakımdan önümüzdekı aylar çok kritik Ya Merkez Bankası'nın son bir yıl içinde artan ınandırıcılığı, "1990 parasal programı"nın açıklanmasıyla yeni bir boyut kazanacak, son zamların pıyasadaki yansımaları beklenenın altında kalacak ve enflasyonun 1990'da düşüş trendıne gıreceğı ınancı ağır bastığı için böyle bir ıniş gerçekleşebılecek Ya da polıtıkanın etkısi ve bütçe açıkları ağır basacak, parasal program lafta kalacak; aralık zamları piyasaya dalga dalga yayılacak; enflasyonun yenıden tırmanacağı beklentısı yaygıniaşacak ve bir yılı aşkın süredır setlerın arkasında bırıken sular, barajı yıkarak bir enflasyon selıne dönuşecek. Heyecan artık Velıefendı'de değıl, enflasyon pıstinde. Enflasyon Bıçak Sırtııtda PANEL VE KONFERANSLAR • TKKOİ (Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi) tarafından duzenlenen 1. Özetleştirme Paneli 12 aralık salı gunü Ankara'da yapılacak. • EKONOMİK ve Sosyal Etutler Konferans Heyeti'nce duzenlenen panel 13 aralık çarşamba gunu İstanbul'da gerçekleştirilecek. Panelde, "1989 Sonunda Türkiye Ekonomisi ve 901ı Yıllare Bakış" konusu tartışılacak. • İAV (tktisadi Araştırmalar Vakfı) tarafından duzenlenen "Türkiye'nin Lzun VadeU Tfitttn Politikası" konulu seminer 15 aralık cuma günü tzmir Ticaret Odası'nda. ..JMAYEV...HERKESE VAR... Evet... Yeni Karamurselde herkese bedava kumaş var! KISA KISA • OKAN TEKSTİL'in geçen hafta ilk kez borsada ikinci pazara çıkan hisseleri bir haftada yüzde 10 değer kazanarak 1500 liradan 1650 liraya yükseldi. Hisse senetlerinden bir haftada 150 bin adet satıldığı bildirildi. • ATAÇ Kozmetik ürçttiği Amadeus erkek parfümünü ihraç ediyor. Türkiye'nin ilk uluslararası parfümü olan Amadeus, 1990'lann moda parfümü olarak lanse ediliyor.• EGEBANK, şubelerinin otomasyonu için KoçUnisys tarafmdan üretilen BTOS sistemlerini seçti. • ULUSLARARASI Bankası ve Danimarka Endüstri Federasyonu işbirliğiyle gerçekleştirilen "Türkiye'de ve Türk FirnjalanileRusya, Irak, tran'daki Uluslararası Iş tmkânlan" konulu konferans bugün saat 10'da Istanbul Sheraton Oteli'nde yapılıyor. • LEVER fırmasınca üretilen Omo ve Omomatik kullananların katıldığı çekilişte ödül kazananlara hediyeleri verildi. • TAT firması, ürettiği elma sularını Japonya'ya ihraç ediyor. thracatın 3 milyon dolara çıkanlması planlanıyor. • ÇBS boyaları Orta Doğu ve Kuzey Afrika Ulkelennden sonra Sovyetler Birliği'ne de ihraç ediliyor. PİYANGO DEĞİL... HERKESE Aralık ayı boyunca, Yeni Karamürserden peşin veya taksıtle en az 100.000 TL. alışveriş eden herkese. alışverişleri oranında geleneksel kumaş hediye var... Bluzluklar, eteklikler, elbiselikler... Hatta mantoluk kumaşlar... Piyango değil herkese; çekilış >ok. kura yok... Hemen, anında teslim... Sız de gelm Yeni Karamürsere... Herşeyin en iyisini, en uygun fîyatlarla alın... Paltodan ayakkabıya, gömlekten parfümeriye, züccaciyeden sus eşyalarına kadar; peşin fıyatına taksitle... Üstelik kumaş hediyeli... C KARAMÜRSEL "Büyük Magaza" IST\>NBL'LŞı»lı BcyogluFalıh YenıLevent SıracevızlenANkAI MERSİNGAZİANTEP İSKK MİT MALAT) A ELAZIC k am Kadıko> L'skudar Pendık BÇefcmeçe Unkapanı LIUS, İZMİR Bl R.SA İ7MİT AOAPAZAM ADAN A K^RADLSİZERL(".LİSAVI.S(.NA\\AUİLLORL• BALIKESİR ANTAM A A.NTA1YA