Katalog

15 ARALIK 1989 EKONOMİ CUMHURİYET/13 Hazdne bonoları • ANKARA (AA) Devlet iç borçlanma senetlerinden 3 ay vadeli Hazine bonosunun yıllık ortalama faizi, dün yapılan ihalede yüzde 4O.76'ya geriledi. 3 ay vadeli bono faizi, en son 15 kasımda yapılan ihalede yüzde 41.44 olarak belirlenmişti. Hazine, dün 150 milyar liralık bono satışa çıkarttı. Dış borç manevrası 1990'da 1) Anapara kadarborçlanılacak, 2) Vade yapısıdeğiştirilecek, 3) Dış borçların döviz cinslerine göredağıhmıkorımacak,4)Faiz oramaşağı çekilecek. Hazine 1990'da 3 milyar 521 milyon dolarlık dış borç geri ödemesi yapacak.En yüksek geri ödeme ocak ve arahk aylarmda. ESİN SUNGUR Türkiye'nin tehlike sıtunnı zorla>an dış borç artışına 1990 yılında çare bulunmaya çalışılacak. Yeni yılda uygulanacak dış borç stratejisini çizen hükümet, mücadeleyi dört ana hatta yürütecek. Hazine ve E>ış Ticaret Müsteşarlığı uzmanlannın hazırladığı yeni dış borç stratejisi, vade ve faizde sağlanacak iyileştirmeler ile Türkiye'nin borç yükünün hafifletilmesini amaçhyor. Stratejinin dört temel unsuru olduğunu bildiren Hazine yetkilileri bunlan şöyle özetlediler: 1) Anapara kadar borçlanılacak. 1990'da dış borçların artışı dondurulmaya çalışılacak. Bu kapsamda yeni borçlanma ancak anapara geri ödemesi kadar olacak. 2) Vade yapısı degiştirilecek. Dış borçların vade yapısı ortalama 5 yıldan 7 yıla çekilerek geri ödemedeki sıkışıkhk çözülmeye çalışılacak. 3) Dış borç sepeti kornnacak. Türkiye'nin dış borçlarının döviz cinslerine göre olan dağılımı korunmaya çalışılacak. Amerikan Dolan'nın yüzde 40'larda tutulmasını amaçlayan bu karara, piyasalardaki istikrarlıhk dikkate alınarak varıldığı bildirildi. 4) Faiz oranı aşagıya çekilecek. Yapılan yeni borçlanmalarda faizin daha düşürülmesi ön planda gözetilecek. Bu kapsamda halen ortalama libor üstü 1.5 olan faiz oranı l'e çekilmeye çalışılacak. Türkiye'nin dış borçlannın yüzde 41.5'unun Amerikan Dolan, yüzde 33'ünün Alman Markı ve yüzde 12'sinin Japon Yeni cinsinden olduğunu hatırlatan Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı yetkilileri, bu kompozisyonun yurtdışındaki tahvil ve bono satışlanyla korunacağını söylediler. "Almanvada piyasa istikrarsız. O zaman Amerika veya dunıma göre Japonya devreye girer ya da Londnı'ya yönetiriz" diyen Hazine yetkilileri, faizin aşağıya çekilmesinde de piyasalararası dengenin izleneceğini bildirdiler. Hazine'nin bu yıl döviz sıkıntısı çekmediğini anlatan müsteşarhk yetkilileri, 1990 yılına 900 milyar lira değerinde döviz stokuyla girdiklerini söylediler. "Yılın ilk 3 ayında hiç yeni döviz gelmesc de borçlanmızı kapatabilecek rezervimiz var" diyeryyetküüer, 1990 yılında Hazine'nin 3 milyar 521 milyon dolarlık dış borç geri ödemesi yapacağını bildirdiler. Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın rakamlarına göre 1990 yılında konsolide bütçeye bağlı kuruluşlann dış borç ödeme planı (milyon dolar) şöyle: Ocak 400, temmuz 350, şnbat 220 ağustos 220, mart 300, eylül 266, nisan 155, ekim 210, mayıs 235, kasun 330, haziran 360, aralık 475. Döviz fazlası sürüyor Ödemeler dengesi eylül ayında da fazla verdi. Ocak eylül döneminde cari işlem fazlası geçen yılın eş dönemine göre yüzde 38 arttı. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Dövizdeki bolluk sürüyor. ödemeler dengesi eylül ayında da fazla verdi. Merkez Bankası1 nın hesaplanna göre ödemeler dengesinin cari işlem fazlası yılın ilk 9 ayında 646 milyon dolara ulaştı. Geçen yılın aynı döneminde ödemeler dengesi 298 milyon dolar fazla vermişti. Ocakeylül döneminde cari işlem fazlasında, 1988'e göre yüzde 38 oranında iyiieşme sağlanmasında işçi dövizi girişindeki hızlanma etkili oldu. tlk 9 ayda Türkiye"ye giren işçi dövizi miktan 2 milyar 211 milyon dolar olarak belirlendi. Geçen yıl 1 milyar 233 milyon dolar olan işçi dövizi girişinde yüzde 79.3'lük bir artış hesaplanıyor. İşçi dövizinde sağlanan rekor artışa karşüık turizm gelirlerinin yavaşladığı belirlendi. Ocak eylül döneminde net turizm gelirlerinde geçen yıla göre yüzde 4 oranında azalma oldu. 1 milyar 956 milyon dolarlık gelire karşüık 457 milyon dolarlık gider yapılması net turizm gelirinin 1 milyar 499 milyon dolara duşmesine neden oldu. Geçen yılın aynı döneminde turizmden net 1 milyar 860 milyon dolar sağlanmıştı. ödemeler dengesinin fiili yabancı sermaye girişi kaleminde de net yüzde 68'lik artış oldu. Geçen yıl 200 milyon dolar olan yabancı sermaye girişinin bu yılın ilk 9 ayında 335 milyon dolara ulaştığı belirlendi. Ocak eylül döneminde dış ticaret dengesi 3 milyar 149 milyon dolarlık açık verdi. Söz kon ısu dönemde ihracat 8 milyar 78 milyon dolarda kalırken, ithalat 11 milyar 227 milyon dolar olarak beürlendi. Altın ithalatının geçen yıla göre 24 kat artarak 704 milyon dolara ulaştığı saptandı. Merkez Bankası'nın yayımladığı ödemeler dengesi büançosuna göre ilk 9 ayda 3 milyar 324 milyon dolan anapara olmak üzere 5 milyar 689 milyon dolarlık dış borç geri ödemesi yapıldı. Dış borç ödemesinin geçen yıla göre artışı yüzde 2 olarak hesaplandı. EKONOMİ NOTLARI OSMAN ULAGAY Değerleme oranı: % 70 .4 • ANKARA (AA) Maliye ve Gümrük Bakanhğı, bilanço esasına göre defter tutan ve Kurumlar Vergisi mükelleflerinin amortismanlannı değerlemede esas alacakları "yeniden değerleme oranını" 1989 yılı için yüzde 70.4 olarak belirledi. Yeniden değerleme oranı 1988 yılı için yüzde 63.2 olarak belirlenmişti. Bakanlığm konuya ilişkin tebliği Resmi Gazete'nin dünkü sayısında yayımlandı. Konut sertifikası • ANKARA (ANKA) Başbakanhk Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı tdaresi (TKKOİ), Halkaü Konut sertifikalannın bu ayki nakde çevirme değerini 785 bin lira olarak açıkladı. 19 Ekim 1989 tarihinde 735 bin lira değerle satışa çıkanlan sertifikalar, geçen ay 750 bin liraya yükselmişti. Böylece sertifikalar iki aya yakın bir sürede 50 bin lira değer kazandı. SSCB iliskileri çiçek açtı TürkSovyet Ekonomik lşbirliği Karma Komisyonu protokolü Resmi Gazete'de yayımlandı. En büyük sermayeli TürkSovyet ortaklığı faaliyetine başladı. SSCB Büyükelçisi Çernişev, "Normal ticaret hacmimiz 45 milyar dolar olmalı" dedi. Ekonomi Servisi Sovyetler Birliği'nin Ankara Büyükelçisi Albert Çernişev, "Ticari ilişkilerde "alsat" gibi basit yönlemleri bıralup gelişkin sislemli yöntemlere geçmek zorundayız" dedi. 1 milyar 270 milyon dolar civannda bir rakam beklediğini vurguladıktan sonra, "Ancak bn yeterli degil. Normal ticarel hacroimirin 45 milyar dolar olması gerekli. Bu miktara ulaşırsak, rahat bir nefes alıp, daha sonra 1012 milyar Çernişev, Türkiye ile Sovyetler dolara çıkmalıyız. Biz komşuyuz, Birligi arasındaki en büyük ser başka bir çaremiz yok" dedi. mayeli ticari ortaklık olan Sode Group Dış Ticaret AŞ'nin açılış Sovyetler Birliği'nin kimya şirkokteylinde yaptığı konuşmada, keti Sojuzchimexport ile bu şirke1989'da iki ülke arasındaki ticaret tin Türkiye acentesi Degere Yatıhacminin 3 kat arttığını ve 1990'da rım A.Ş. tarafından 2 milyar lira sermaye ile kurulan Sode Group Dış Ticaret A.Ş. Sovyetler Birliği'nden kimya ağırlıklı ürünlerin Türkiye ve Ortadoğu pazarlarına ihracatı ve Türkiye*den Sovyetler Birliği'nin yanı sıra Ortadoğu'ya da kimyasal madde ağırlıklı ihracat alanında faaliyet gösterecek. SSCB'ye Türk fınnalannm anahtar teslimi esasıyla deri, ayakkabı, gıda fabrikalan, sağlık koruma tesisleri, hazır giyim, telefonhaberleşme cihazları, buzdolabı, çamaşır makinesi, elektrik süpürgesi, bilgisayar, video kaseti, mobilya, inşaat malzemeleri, tıbbi teçhizat ve çimento tesislerinin yaSode Group Dış Ticaret'in, So pımı, yatınm malı ve ekipman sevjuzchimexport'un aynı amaçla kiyatı gibi projeleri teklif etti. Sovyetler Birliği'nin dışında kurduğu dokuz.şirketten biri olduğu Sovyet hükümeti ise 350 milyon bildirildi. dolarlık proje kredisini, hafif saGeçen ekim ayında Moskova nayi ve gıda sanayi tesisleri ile sağda imzalanan TürkSovyet Eko lık koruma tesislerinin kurulmanomik lşbirliği Karma Komisyo sı ve bunların modernizasyonunnu Protokolü, Bakanlar Kurulu'n da kullanmak istediğini bildirdi. ca onaylanarak, Resmi Gazete'nin Kredinin işlerliğı ve ortak yatırım dünkü sayısında yayımlandı. imkânlan gelecek yılın ilk 3 ayınProtokole göre, toplantılarda da yapılacak görüşmelerde ele alıTürkiye, söz konusu kredi ile nacak. Pamukbank'ta atamalar • İstanbul (AA) Pamukbank Genel Mödür Basın DamşnunlığYna Osman Şenkul, Reklam ve Halkla flişkilff Müdürlüğü'ne de Aydan Güven atandılar. Basın Danışmanı Şenkul, son olarak Cumhuriyet Gazetesi'nde, Reklam ve Halkla tlişkileri Müdürü Güven de bir reklam kuruluşunda görev yapıyordu. Bu köşenin sürekli okurları herhalde anımsayacaklar, bu yılın 6,13 ve 17 kasım tarihlerinde bu köşede yayımlanan üç yazıda, 1989 ve 1990 yılı programlarında yer alan verilere dayanarak DPT'nin yaptığı tahminlerin gerçeklerden önemli sapmalar gösterdiğini belirtmeye çalışmış ve 1990 yılı hedeflerini de aynı gerekçeyle sorgulamıştım. DPT Müsteşarı Sayın Ali Tigrel, duyarlık göstererek, yazılarda üzerinde durulan hedeften sapmaların nedenlerini inceletmiş. Ortaya çıkan bulguları bana iletti ve üzerinde konuşmak olanağını bulduk. Sayın Tigrel'e gösterdiği duyarlık ve nezaket için teşekkür ederken, 1989 hedeflerine neden vanlamadığı konusundaki açıklamalarıyla 1990 hedeflerinin gerçekçiliği konusundaki görüşlerini özetleyerek sunmaya çalışacağım. Sayın Ali Tigrel'e göre: • DPT her yıl, o yılın ilk altıyedi aylık verilerinı kullanarak bir sonraki yıl için tahmin yapmak ve programı ekim başına yetiştirmek zorundadır. Dolayısıyla sonraki aylarda ortaya çıkabilecek ve dengeleri etkileyebilecek iktisadi karar ve olayları, programa yansıtmak söz konusu olamamaktadır. Nitekim 1988 yılı ekim ayı ortalarından itibaren bir dizi önemli ekonomik kararın alınması gerekmiş, bu kararların etkilerinin 1989 yılı programı hedeflerine yansıtılamaması ise gerçekleşmelerle program hedefleri arasında önemli sapmalara yol açmıştır. • 1989 yılında yaşanan asırı kuraklık, bitkisel üretimde ve dolayısıyla tarım sektöru katma değerinde büyük bir gerilemeye neden olmuştur. Tarımda yüzde 3.3'lük bir reel büyüme öngörülmüşken DPT'nin tahmimne göre yüzde 6.3'lük bir reel gerilemenin görülmesi, dolaylı olarak imaiat sanayiinin tarıma dayalı alt sektörleriyle ticaret ve ulaştırma gibi sektörlerdeki üretim artışlarını da olumsuz yönde etkılemıştir. Bu nedenler, yüzde 5.0 olarak hedeflenen GSMH reel büyüme hızının DPT tahminine göre yüzde 1.8'e gerilemesine yol açmıştır. DPT'nin hesaplamasına göre 1989 yılında tarımda öngörülen yüzde 3.3'lük reel büyüme gerçekleşmiş olsaydı, sanayideki büyümenin yüzde 3.3'te kalması gibi diger olumsuz etkenlere rağmen, GSMH büyüme hızı yüzde 4.2'yi bulabiiecekti. • 1989 yılının ilk on ayında toptan eşya fiyatları genel endeksi yuzde 57.2 oranında artış gösterirken. endekste önemli ağırlığı olan tarım ürünlerinin fiyatlarındaki on aylık artış yüzde 78.3'ü bulmuş ve endeksi yukarıya çeken başlıca etken olmuştur. Tarımda aşırı kuraklığa bağlı bir üretim düşüşu ve fiyat artışı olmasaydı, 1989 yılının enflasyon rakamları daha düşük olabilecekti. • Gene kuraklık nedeniyie 1989 yılında 356 milyon dolarlık hububat ithalatı yapılacağı, tarımsal ürün ıhracatında üretim yetersizliği nedenıyle uğranan kaybın da 268 milyon dolan bulacağı tahmin edilmektedir. Demek ki tarım kesiminde ortaya çıkan durumun dış ticaret dengesine olumsuz etkisj 624 milyon dolarlık bir büyüklüğe erişmektedir. • 1990 yılı için belirlenen hedefler, 198488 döneminin ortalamalarıyla karşılaştırıldığında ortaya şöyle bir tablo çıkmaktadır: 198448 1990 NnefflOrt. 1 1. GSMH Büyüme Hızı 6.0 5.7 Toplam Kaynaklar 5.4 5.7 Toplam Yatırımlar 5.2 109 S. S. Yatınmlan 62 7.2 Toplam Tuketim 5.5 4,1 H. Kamu Harcanabilir Geliri 15 5.2 Kamu Tuketmi 4.1 4J9 Kamu Tasarrufu 01 55 Kamu Yatınmı 06 14.7 III Ûzel Harcanabilir Gelir 7.0 5£ ' Ûzel Tükeöm 5.7 4.0 Ûzel Tasarruf 13.2 12.3 uzel Yatınm 103 ai Toplam Yurtiçi Tasarruflar 7.6 104 (Arkast 19. Sayfada) DPT: 1989 Hedefleri Neden Tutmadı? 1990'da Ne Olur? • I AEROSPATIALE AVRUPA'YA UZANAN ÜÇÜNCÜ KÖPRÜ AEROSPATIALE, naklen televizyon ve telekomünikasyon alanlannda işbirtlği isteyen ulkelere jyydu yapımı konusundaki deneyim ve bilgisini aktarmaktadır. AEROSPATIALE, uyduların yapım ve uzaya fırlatılmaiarı dışında, yeryüzünde denetim merkezlerinin inşası ve personellerinin eğitimini de üstlertmektedir. Arap ülkeleri Ligine hizmet veren ARABSAT ve Avrupa'ya yönelik EUTELSAT uydularını başarıyla devreye sokan ^EROSPATIALE, Türk PTT'lerine TÜRKSAT uydusunu önermektedir. m projeye katılan diğer kuruluşlar, alman MBB, ve Türkiye'deki ortağı TELETAŞ ile birlikte ALCATEL ESPACE'dır. Her biri 16 ftbnallik iki uydudan oluşan bir sistem, Türkiye ile Avrupa ©rasında telefon, teieks, telekopi, veri nakli ve televizyon ulaşımmı sağlıyacak. AEROSPATIALE'ın TÜRKSAT uydusu, Avrupa'ya uzanan üçüncü köprüdür. TÜRKSAT jerospatiak A E RO S PAS AER0SPATIAL1PİST DUZEY SEEKNOI30JISI