Katalog

CUMHURİYET/6 DtZİRÖPORTAJ 8 KASIM 1989 'Sosyal demokrasi komiüıizıııi yendi' 1 NİLGÜN CERRAHOĞLU MtLANO Italya'nın 49 yaşındaki Dışişleri Bakanı, sosyalist Gianni de Micbeiis, tızun saçlannı Cumhurba$kanı Cossiga'nın ricası üzerine Oışişleri BakanlığVna taşınırken kısalttı. Basketbol tutkusu, gece yaşamına ve güzel kacünlara olan merakı ile Italyan basınının en gozde politikacılanndan biri olan Gianni de Michelis, botün bunlan yoğun bir siyasi faaliyet ile birlıkte götürüyor. Endüstri kimyası alanında doktorası olan Dışişleri Bakanı bu hafif bohem özelliklerinin yanı sıra etkili bir politikacı olmakla tanjnıyor. Aydın kökenli iyi bir aikden gelen Venedikli de Micheiis, sosyalist lider Bettino Craıi'nin iki veliahtmdan biri sayılıyor. Başbakan Yardımcısı Claudio Martelli ile beraber sosyalist partinin sayılı liderlerinden olan de Michelis sık sık özgür beyanatlarından ötüru şimşekleri üzerine çekiyor. Türk basınına verdiği ilk söyleside "Batı Atnıpa'daki demokratik giiçler, gerektigi gibi degeriendinnedikleri ya da yanlış deferlendirdikleri Tiirkiye'ye karşı suçludurlar" demek cesaretini gösteren Italyan Oışışieri Bakanj, aynı zamanda bir Venedikli olarak ortak tarihinden ötürü tstanbul'u çok sevdiğini söylüyor. Her şeye DoğuBatı stratejisi ve reei politik açısından bakan eski Dışişleri Bakanı Ginlio Andreotti'den farklı bir bakış açısına sahip olan Gianni de Michelis, Orta Avrupa ile biriikte Akdeniz'i Italyan politikasının temel eksenlerinden biri olarak değerlendiriyor. Gianni de Michelis, şımdiye dek her yerde demokratik değerlerin savunucusu olmuş ttalya'nın, Tiirkiye'ye daha yakın gözlüklerle bakacağı izlenimini yaıatıyor. Michelis sorulanmızı şöyle yanıtladı: ttalya Dışişleri Bakanı Gianni de Michelis, Batı Avrupa modelinin zaferi olarak gördüğü Doğu Avrupa'daki son gelişmeleri Cumhuriyet'e anlattı DIŞİŞLERİ BAKANI M1CHELJSİN DEĞERLENDtRMELERt olanlar Batı reformculugunu benimseyen Avrupa solunun komünist model üzerindeki tarihi zaferidir. Bu ülkelerdeki gelişmeler, Batı Avrupa modelinin etkisinden kaynaklanmaktadır. Başartnın üç öğesi Batı'nın başarısının üç öğesi var: Siyasal demokrasi, pazar ekonomisi ve sosyal devlet anlayışı. İlk ikisi tek başına yetmez. Sosyal devlet anlayışının da bu başarıda büyük payı bulunuyor. Berlin, Varşova ve Budapeşte 'deki gençler bakışlarını ABDya da Japonya'ya değil, Batı A vrupa başkentlerine çevirmişlerdir. Bu başarı Batılı komünist partilerin yenilgisidir. sanayileşen ülkeler'arasına girebileceği umudundayım. Ancak buyönde bir başarı için yalnızpazar ekonomisiyeterli olmayacaktır. Siyasal demokrasi ve sosyal devlet anlayışının da geliştirilmesi gerekir. Güçlü sendikal örgütler, güçlü bir siyasal demokrasi olmadan ekonomik gelişmeler desekteye uğrayabilir. A vrupa 'daki demokratik güçler gerektiği gibi değerlendirmedikleri ya da yanlış degerlendirdikleri Türkiye 'ye karşı suçluduriar. Türkiye Yunanistan çekişmesi ve Yunan Sosyalist Partisi 'nin A vrupa sosyalist partiler ailesiiçindekiyeri, Batı'nın Türkiye'yekarşı tutumunu daşartladı ister istemez. Bat% Avrupa tnodeli Doğu A vrupa 'da Türkiye'nin eksiği Türkiye'nin yeni f ma, çözümlenemeyen Kıbns sorunn, Avrupa Topluluğu içinde Yunanistan'ın da yer aiması, Yunan sosyalist partisinin Avrupa sosyalist partiler ailesi içindeki yeri Batı'nın Türkiye karşısındaki tutumunu sarüadı ister istemez. Fakat sanıyorum bu çarpık durum zamanla telafi edilecektir. Son Sosyalist Enternasyonal'in Avrupalı liderler toplantısma tnönü'nün de katılması bu değişimin bir işaretidır. Bu degişim Türk demokratlanna Herde daha yakın Ogi gösterilecegi antamına mı geliyor? Türk demokratten adına böyle bir bekJenti söz konusu olabttir mi? MİCHELİS Avrupa'da şu anda oluşan evrim, Akdeniz'e de demokrasi konusunda ilhanı vermektedir. Bu defacto olarak Türk deraokrasisine de yardım edecek tir. Soğuk savaş mantığımn giderek erimesi, Türkiye'ye 40 yıldır inkar edilmiş olan bir boyut kazandıracaklır. Orta Avrupa ile biriikte Türkiye'nin geleceği de böyle bir boyut kazanacaktır. Göriiyonım ki Doğu Akdeniz'le biriikte Türkiye'nin sornnlanna yabana degilsiaiz. Bıında Venedikli ojmamzın da bir rolu olmalı... MİCHELİS Türkiye'yi çok iyi tanımıyorum. Yalnız tstanbul'u tanıyorum ve çok seviyorum bu kenti. Tabii bu kente karşı duyduğum yakınlıkta Venedikli kökenlerim belli bir rol oynuyor. Venedik ve tstanbul'u yüzyıllar boyunca birbirine bağlayan bir ortak tarih var. Dolayısıyia tstanbul benim için Akdeniz'in en görkemli kentlerinden biri... Evet, Babda dengeler degişiyor. Polonya ve Macaristan'a Batı Avrupa ulkelerinin şimdi gosterdigi öncelikli ilginin yanı sıra A>usturya'nın uyelik taiebi ile Norveç'in Avrupa Topluluguna katılma projesi Türkiye'nin yapmış oidugu AT'ye ka&lma talebini baagi yöade etkfleyecek? Türkiye'ye hayır denemez MİCHELİS Bu hassas bir soru. Bu konu topluluğun bütünü içinde tetkik ediliyor. Sanıyorum önümüzdeki günlerde (AT komisyonu) komiserlerinden (tspanyol) Abd Matutes Türkiye'nin uyelik takbine ilişkin bir rapor hazırlayacak. Çok nazik bir sorun bu. Türk dosüarımız topluluğun gelişmesinin nazik bir anında oldugunu anlıyorlar sanıyorum. Fonksiyond yönden topluluğun 12'ye genişlemesi de çok sorun yarattı. Topluluk içindeki kuralların ve karar mekanizmalarının kompUkasyonundan doğan somnlann AT'nin sonunu hazırlamasını istemiyorsak bu genişlemeyi güçlendirmemiz lazım. Öte yandan ben Türkiye'ye kesin bir hayır demenin mumkün olmadığını düşünüyorum. Dolayısıyia Avusturya'nın durumunda olduğu gibi AT'nin orta dönemdeki genişlemesini göz önüne alan aşamalı bir yolun saptanması gerektiğine inanıyorum. Bu 12'nin entegrasyonunda çeşitli süreçleri güçlendiren aşamalı bir yol olmalı. Yani yeni genışlemeler topluluğun içindeki bütünleşmeyi derinleştirecek, guçlendirecek şekilde yapılmaiı. Topluluğun kendi içinde guçlenmeden yeni genişlemelere gidebileceğini sanmıyorum. Aksi takdirde zaten VT'yi yönetmek mümkün olmayacaktır. Türkive'nin Uyelik talebinin bizi Viyana kapılannda yenilgiye uğratan Avusturya ile aynı anda gelmesi tarihi bir ironi. Sizce bu iki uyelik talebinin, gene uyettk talep ebnesi beklenen N'orveç'le biriikte aynı ™ m w rastlaması Türkiye açısından bir avantaj mı, dezavanUj mı? MİCHELİS Ne bir avantaj, ne de bir dezavantaj bana kalırsa. Tabii söz konusu yeni genişleme ancak aşamalı bir şekilde gerçekleşecektir. Sanıyorum, topiuluk önümüzdeki 1015 yıl içinde yeni üyeleri bünyesine teker teker alacaktır. Buna hiç şüpheniz olmasın. Fakat bu da pek çok gelişmeye bağlı olacak. Bu genişlerneleri gerçekleştirmek için beiki de topluluğun işleyiş kuralları değişmek zorunda kalacak. Örneğin topluluk kararlannda oybirliğj mekanızması yerine çoğunluk ilkesi getirilecek belki de. Tabii böyle bir değişiklik olduğu takdirde çok daha basitleşecek her şey ve yeni uyelerin kabulü kolaylaşacak. Aksi takdirde oybirliği ilkesiyle daha fazla uyeü bir topluluk, yönetilemez, httkümet edilemez hale gelecek. Çok kutuplu dünya Birkaç aydır Dogu Avrupa'daki si>asi gorunum gerçek bir devrim geçiriyor. Poloma, Macaristan, Dogu Almanya giderek Batı Avnıpa'ya donuş içindeler. Sizce D. Dünya Savaşı'ndan sonra Avnıpa'yı ildye böien Yalta sistemi öidii mü? MİCHELİS Yalta öldü mü? Yalta 40 yüı askın bir dengeyi içeriyor. Bu yıllarda dünyada pek çok sey değişti. Bu arada YaJta da bir şekilde aşılmış oldu. Yalnız Yalta felsefesinin tamamen ölup ölmediğınden pek emin değilim. Bunu önümüzdeki aylarda göreceğiz. Araiık ayının ilk günlerinde Sovyetler ile ABD arasında yapılacak olan Malta zırvesi, Yalta'nın yerine farklı bir felsefenin konup konmayacağını gösterecek. Şurası muhakkak ki artık çift kutuplu değil, çok kutuplu bir dünya içinde yaşıyoruz. ABD'nin ya da Sovyetler'in iradesi ne olursa olsun geriye dönüşü yok bunun. 19. yüzyüm sonunda otdngu gibi 20. yttzyıl da gene çok kntnpİD bir dünya ile mi sona eriyor? MİCHELİS Bence tarihi bir referans noktası bulmak gerekirse bu aylarda yasadıklanmız sadece II. Dünya Savaşı'nın ikinci kez sona ermesi degildir. Tüm 20. yüzyılı kapsayan bir tarih sürecinin sona ennesidir aynı zamanda. Yani I. Dünya Savası'nın başından bugüne dek 75 yıl sürmüş olan bir tarih süreci sona eriyor. Bu tarih süreci dünyadaki tüm gerilimlerin Avrupa'da, özellikle Orta Avrupa'da toplanmasına, burada boşalmasına yol açtı ki bu bizi iki dünya savaşı ile biriikte 40 yıl boyunca Avrupa'nın bir demir perdeyle ikiye bölünmesine ve bununla biriikte gelen soğuk savas sistemine götürdü. Dof n Avrupa'da siyasi iktidarlarda meydana gelen muazzara degişikiiklerin Batı Avrupa'daki sosyalist ve koraıinist partiler üzerindeki etkisi ne olacak? MİCHELİS Bence Batı Avrupa'daki sosyalist ve sosyal demokrat partiler bu değişimlerle özellikle bclli bir nedenden ötürü doğrudan doğruya ilgililer. Çünkü bütün bu olanlar Batı reformculuğunu benimseyen Avrupa solunun komünist model Üzerindeki tarihi zaferidir. Polonya, Macaristan ve hatta Doğu Almanya'da son haftalarda olagelen şeyler buyük ölcüde Batı Avrupa modelinin psıkolojik etkisinden kaynaktenmaktadır. Batı Avrupa modelinin başansı bu ülkelerdeki Türkiye'ye karşt suçluyuzBatı Saçmı kestf Michelis. cumburbaşkanmm habnna saçlannı kesti. milyonlarca gencin fantezisini, düs gücünü celmiş, etkilemiştir. Bu başarırun temeli yalnız siyasi demokrasi ve pazar ekonomisinin gücunden değil, aynı zamanda Batıdaki sosyal devlet anlayışından kaynaklanmaktadır. Yani Batı'nın başarısının üç öğesi vardır: Siyasi demokrasi, pazar ekonomisi ve sosyal devlet anlayışı. Neticede dikkat edecek olursanız Berlin, Varşova ya da Budapeşte'deki gençler bakışlarını Amerika ya da Japonya'ya değil, Batı Avrupa başkentlerine çevirmişlerdir. Bu, Avrupa'daki sosyalist ve sosyal demokrat partiler için büyük bir başandır. Aynı başan Batı'nın komünist partilerinin yenilgisidir. ttalyan komünistlerine bakın. Şimdi taktik nedenJerden ötürü partinin adını değiştirmek istemiyorlar. Fakat onlann da yazgısı bellidir artık. 1990 ocağında Polonya Komünist Partisi de isim değistirdiğinde ttalyan komünistlerinin iideri Ocohetto'nun da artık söyleyecek bir şeyi kalmayacaktır. Özal yönetimi olmasa bile Türkive'de demokrasinin gelişmesinc önera veren, bu konuda gayret sarf eden kesimler de var. Bona ilişkin olarak bir izlenimimi aktannak istiyonım size. Ben bu yıl tazeteci olarak Macaristan'dan Şüi'ye, ArJanÜn'e dek pek çok degişik filkeye gittim. İster sag diktatörlii|ÜD bikim olduğu Şili'de olsun, ister Doğa blofcandaki Macaristan'da olsun bu ülkelerde baskı rejimine karşı mncadele eden demokratik kesimlere Batı Avrupah demokradann yofun maddi ve manevi destek vermesi dikkatimi çekti. Türkije için bu tip şeyler hiç söz konusu olmıdı. Batı'daki demokratlar Tiirldye'yi yalnız insan haklan Fakat Türkiye'de de buna ilişkin olarak bir hususun konusunda sürekli yaylım atesine tutuyorlar, siirekll iyice anlasılması gerek. Bu yönde kazanılabilecek bir eleştiriyoriar. Kısacası bol bol eleştiri var, ama yardım olası başan yalnız az önce sözünü ettiğim üç öğenin bir yok. Bn yapıa değil, yılaa olayor çogu kez. araya getirilmesiyle sağlanacaktır. Yani özal hükümetinin son yıllarda öne cıkarttığı yalnız pazar ekono Türkiye'ye karşı suçluyuz misi yeterli olmayacaktır. Bu başarı için siyasi demokMİCHELİS Batı Avrupa'daki demokratik güç Sizce A B D ve Sovyetler Birliği arasındaki yumn rasi ve sosyal devlet anlayışının da geliştirilmesi gere ler gerektiği gibi değerlendirmedikleri ya da yanlış desama ve diyalogla biriikte, Dogu Avrupa'dald getisme kir. Güçlü sendikal örgtitler, güçlü bir siyasi demok gerlendirdikleri Türkiye'ye karşı suçluduriar. Bunun ler Türkiye'ain stratejik degerini ae ölçiide etUJemiş rasi anlaşıyı olmadan uzun dönemde ekonomik geliş pek çok nedeni var tabii. Orneğin Yunanistan'la Türkimeler de sekteye uğrayabilir. tir? ye'nin arasında bitrnek tükenmek bilmeyen karşıtlaşMICHELIS Göreceli bir etki bu. Tabii ki Türkiye'nin SO'li yıllann soğuk savaş ortamındaki stratejik öneminin değeri değişmiştir. O yıllarda Türkiye, Avrupa ve Batı için Sovyetler'in gücünü sınırlayacak bir ileri karakol görünümündeydi. Bugün artık böyle bir konum söz konusu değildir Türkiye için. Fakat ben sanıyorum ki Türkiye son yıllarda zor ve çelişkili bir siyasi ortam içinde de olsa, kendisine 199O'lı yıllarda oynayacağı yeni kartlar edinmiştir. Ekonomik alanda oynayabileceği kartlardır bunlar. Ben Türkiye'nin Yakın Doğu ve Doğu Avrupa'nın "yeni sanayileşen tilkeleri" arasına girebileceğine ilişkin büyük umutlar taşıyorum. StRECEK Kültürünü tanımak herkesin hakkı Kültürümüzü tanıyalım, ona sahip çıkalım. Artık, kendi kültürümüzü tanımamız iqn bize yol gösterecek özgün bir ansiklopedi var: TDV ÎSLAM ANSİKLOPEDİSİ. TDV İslâm Ansiklopedisi, 1000'i aşkın yerli yazarın hazırladığı, İslâm kültür ve uygarlığını anlatan tek telif ansiklopedidir. Dünyada eşi olmayan bu kaynak eserden yararlanın. Bilmediklerinizi, merak eftiklerinizi öğrenin. Çocuklarınızın yolunu aydınlatın. Kültürünüzü tanıyın, ona sahip çıkın. Kültürünü tanımak, herkesin hakkıdır. TÜRKİYE DİYANET VAKF1 TDV İSLÂM ANSİKLOPEDİSİ'nin 1. cildi çıkh. Hemen alın. 2. ctlde abone olmakta gecikmeyin. Tcnnamlonmışolan 1. cüdin ftyotı 40 000 Ürodır. 434 434 nolu posta çeki hesabHnza bu lutan yafvdığınızda cifctniz odresinıze postobnocolctır. I. cıidin y a n sıra yaymlanmakta olan 2. cilde de abone oknak shyorsanız toplam 75000lirayalrmomzyeterfidir. 31 Arahk 1989a kodor bu mıktan 40000 + 20000 • 15 000 lira oiorafc üç taksHte ödoyebtlirîiniz. Dileyen tamamını bir defoda da odeyebılır. Abone başvurulomizdo 2. ciW tasikül mü, y o b a cılt olarak mı ıstediğinizı rnuHaka belırNniz. Fasiküller hef ay, cih ıse tamamlantnca adresinıze göndenlecektir. Belirhien cılt ve obone ftyatlan 31 Arolık 1989 torihıne kador oeçerlıdıf. Bo fırsaflan yararianmat için alttaki kuponu cksidunjp göndermenız yeieHtdir Pas*a çeki: TDV Vakıf Yaymlan fsletmesı 434 434 Adres. TDV Vakıf Yaymlan isletmesı Klodfarer cad. no.14 34400 Suhanahmet/kkjnbol ANSlKLOFEDlSt ISLAM I TDVlsldmAnsiUopı rKuponu Soyadi: Ad: Adresi: 40 000 lira Pos»akodu: İB: ... TeleJonno: Mesleği:. Doğum lorihı ve yeri: D 1 cildi ıstıyoaım. D 2 cüae D fasıkul D cDt abonesi olmak ıstf/orum. Isteklerm (optom M o n okm lirayı (orıhıode PTT jubesıne yatıraVr». j