Katalog

30EKİM 1989 DIŞ HABERLER CUMHURİYET/3 Jivkov ve çoğulculuk • SOFYA (AA) Bulgaristan Devlet Başkanı Todor Jivkov ilk kez ülkesinde bir tür çoğulcu sistemden yana olduğunu belirterek "çoğulcu sistem her medeni toplum için gereklidir" dedi. Gözlemciler, Bulgaristan'ın şimdiye dek Bulgar perestroykasmın uygulanmasından yana olduğunu açıkladığını, ancak henüz çoğulcu sistemden yana açıkça görüş bildirmediğini hatırlatıyorlar. Bulgar basınında dün yer alan açıklamasında Jivkov, toplumun yeniden yapılanmasmın "siyasi çoğulculuk" olmadan düşünülemeyeceğini ifade ettil Thatcher güç dunımda EDİP EMİL ÖYMEN LONDRA Maliye Bakanı Nigel Lawson'ın "tngiltere, Avnıpa Topluluğu'nun sorumiu bir üyesi olmalıdır, vıikümlüliiklerini yerine getirmelidir" şeklinde özetlenecek bir tutumda ısrar edip Başbakan Margaret Thatcher'la ters düşerek istifasının ardından, Muhafazakâr Parti içinde Başbakan'a muhalefetin arttığı gözleniyor. Aynca kamuoyu yoklamalan, Başbakan Thatcher'ın on yıllık iktidan sırasında "en az sevflir" düzeye düştuğünü de gösterdi. Son bunalımın temelinde tek cümle ile özetlenecek şu ana sorun var: "lngiltere, Avnıpa Toplultığu ülkelcrinin hepsinin paralannı birlikte ayarladıkları Avnıpa Para Sislemi'ne (EMS) ne zaman üye olacak?" lstifa eden Maliye Bakanı Nigel Lawson ve üç ay önce görevinden ahnan eski Dışişleri Bakanı Sir Geoffrey Howe, İngiltere'nin "AT'nin sorumiu bir ülkesi olduğunu göstererek ilk fırsatta Para Birtiği'ne üye olmasında" ısrar ediyorlardı. Başbakan Thatcher ise "Şartlar ne zaman uygun olursa, o zaman üye oluruz" diyerek Ingiltere Başbakanı'na karşı Muhafdzakâr PartVde muhalefet artıyor POLTTIKADA SORUNLAR ERGUNBALa . . ABD Başkanı Woodrow VVilson'un 8 Ocak 1918'de Kongre'de açıkladığı ünlü 14 noktanın 12. maddesinde, "Osmanlı İmparatorluğu'nun Türk olmayan milletlerine bağımsız gelişme olanağı sağlanacak" deniyordu. VVilson'un 14 noktasından esinlenerek hazırlanan ve 10 Ağustos 1920'de imzalanan Sevr Antlaşması'nda Doğu Anadolu'da bağımsız Ermenistan kurulması, Güney'de de Kürtlerin çoğunlukta olduğu bölgelere özerklik tanınmast öngörülüyordu. Türkler Anadolu'ya 1071'de girdiler Savaştıkları tek güç ise Bizans imparatorluğu idi. Ne Ermeni ne de Kürtlerle çarpıştılar Çünkü Ermeni ve Kürt devletleri yoktu. Kürt aşiretlerinin yaşadığı Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Yavuz Sultan Selim zamanında 1516'da Osmanlı İmparatorluğu'na katıldı. Yavuz'un veziri Sinan Paşa, Güneydoğu Anadolu'nun Osmanlı İmparatorluğu'na katılmasını sağlama görevini usta bir diplomat ve tarihçi olan İdris Pasa'ya vermişti. İdris Paşa, yöredeki Kürt beyleri ile yaptığı çeşitli görüşmelerden sonra, onlan imparatorluğa katılmaya razı etti. Kürt aşiretlerinin başkanları, imparatorluğa katılmalarının şerefine İdris Paşa'dan sancak, davul ve tuğ aldılar. Kan dökülmeden varılan bu anlaşma, aşiretlerin de yaranna idi. Örgütlü ve güçlü Osmanlı devleti onlara, doğu da Iran'a karşı güvence veriyordu. ABD Başkanı VVilson'un 14 noktasından esinlenen Sevr Antlaşması. 400 yıldır birlikte yaşamış ve birlikte savaşmış iki halkı birbirinden ayırıyor, Doğu Anadolu'da da Türkler geldiğinde var olmayan bir Ermeni devletinin kurulmasını öngörüyordu. VVilson'un 14 Noktasından ve Sevr Antlaşmasf ndan 70 yıl sonra ABD'de yine Ermeni ve Kürt sorunları ısıtılmaktadır. 24 Nisan'ın sözde Ermeni soykırım günü ilan edilmesine ilişkin faaliyetler yoğunlaşmakta, ABD Senatosu insan Hakları Komisyonu'nda Kürt sorunu ele ahnmakta, Madam Mitterrand, ABD Dışışleri'nin bilgi ve onayı çerçevesinde Senato'da konuşma yapmaya davet edilmektedir. Gerek zekâ gerekse tarih bilgisi açısından fazla parlak bir tablo sergilemeyen Madam'ın yaptığı konuşma ve kullandığı dil, 'büyük dost ve müttefik!' ülkenin senatörleri tarafından alkışlanmaktadır. Türkiye'de "Kürt sorunu" arkadaşımız Uğur Mumcu'nun da belirttiği gibi ancak ulusal sınırlar ve ulusal bütünlük içinde, insan haklarına saygı ve özgütiükçü demokrasinin işlemesi ile çözülür. Bıze göre bu çerçevede Doğu Anadolu'da yaşayan Kürt asıllı vatandaşlarımızın, ana dillerini kullanma ve diğer kültürel hakları bulunduğu gibi aynca bu memleketin ortakları olup ülkenin sahipleri arasındadırlar. Ama sorunu bu çerçevede görmek başka, ABD'de yapılan ve büyük devlet hesaplarının rol oynadığı toplantılarda ele almak başkadır. Gerçek şu ki TürkAmerikan ilişkilerinin tarihinde Türkiye, ABD'den çoğu zaman düşmanhk ve kötü niyet görmüştür. ABDnin Türkiye'yi Stalın Rusyası'nın tehditlerine karşı koruduğu iddiası, VVashıngton'un uydurmasından başka bir şey değildir. Stalin Türkiye'den 19 Mart 1945'te boğazlann ortak savunulmasını istemiş, Kars ve Ardahan için taleplerde bulunmuştu. ABD ise 1947'de Truman Doktrini ile Türkiye ve Yunanistan'a yardım edeceğini açıklamıştı. Truman Doktrini ilan edıldiğinde Stalin Türkiye'nin tek başına takındığı kararlı tutum nedeni ile taleplerinden zaten vazgeçmişti. Truman Doktrini'nin asıl amacı ise Türkiye ve Yunanistan'a yardım değil, ABD'nin İngiltere'den boşalan Ortadoğu iandarma'.ığmı üstlenmesi idi. ABD, 1962 yılında Küba krizinde Türkiye'deki füzeler konusunda Ankara'ya haber vermeden Sovyetler Birliği ile pazarlık yaptı. 1974'te Kıbrıs bunalımı sırasında ünlü Johnson mektubu gönderildı. İsmet Paşa bu mektuptan sonra, "Yeni bir dünya kurulur, Türkiye de yerini bulur" demişti. Amerikan Kongresi 19751978 yılları arasında ise Türkiye'ye silah ambargosu uyguladı; ikili anlaşmalarla soğuk savaş yıllarında Anadolu topraklan Sovyetler Birliği'ne karşı bir ileri karakol haline getirildi. VVashington, çok değil ıki yıl önçesıne kadar Anadolu'da Sovyetler Birliği'ne yayın yapacak bir radyo istasyonunun kurulması için ısrar ediyordu. Ankara'nın bu isteği kabul etmesi, ABD Sovyet ilişkilerinin düzeldiği bir sıradaTürk Sovyet ilişkilerinin gerginleşmesine yol açacaktı. Türkiye'de sağda ve solda aklı başında laf eden birçok insan çıkmıştır. Ama ne yazık ki, iki kanattaki bağnaz çevreler, bu insanların sözlerinin yeterince dinlenmesini engellemişlerdir. Sağda, aklı başında ve dengeli kişilerin sosyalist uygulamaya ilişkin yaptıkları bir dizi eleştiri bugün doğru çıkmıştır. Ancak bu eleştirileri yapanlara 'gericı', Amerikan uşağı', 'emperyalizmin maşası' gibi sıfatlar yakıştırılmıştır. Solda ise Amerikan emperyalizminden söz edenler, ABD'ye bu kadar yaklaşmanın tehlikeli olduğunu söyleyenler, Washington'a güvenmemek gerektiğini vurgulayanlar, 'Moskova ajanlığı', 'bozgunculuk' ve 'vatan hainliği' gibi suçlamalara hedef oimuşlardır. Boylece bu kördövüşte, sağ ve sol, ulusal çıkarların asgari müşterekleri konusunda bir türlü anlaşamamışlardır. Günümüzde şu gerçek açık seçik ortaya çıkmıştır: ABD, değişen dünyamızda artık Türkiye için güvenilir bir müttefik değildir. Zaten ne zaman olmuştu ki? Maliye Bakanı Nigel Lawson 'ın istifasının ardından, Başbakan 'a her yönden eleştirileryoğunlaştı. Kamuoyu yoklamalarına göre Thatcher, lOyıllık iktidarında "en azsevilir" düzeye düştü. Son bunalımın temelinde, Margaret Thatcher'ın Avrupa Para Sistemi'ne (EMS) katılma konusundaki isteksizliği yatıyor. Oysa NigelLawson İngiltere'nin EMS'ye ilk fırsatta katılması gerektiğini savunuyordu. işi zamana bırakıyordu. Oysa Avrupa'da önümüzdeki birkaç yıl içinde tam bir para birliğine gidilmesi yönünde çalışmalar yapılıyor, tngiltere hükümetinin AT konusunda sürekli ayağını sürümesi, iş ve maliye merkezi "City"nin zararına. Bu nedenle Maliye Bakanı Lawson, iç ekonomiye ilişkin başka nedenler de araya girince, Başbakan ve onunla aynı görüşteki ekonomi danışmanı Sir Alan VValters ile sürekli çekişmek yerine, istifa etti. Yeni Maliye Bakanı'nın tıpkı Başbakan gibi EMS aleyhtarı olduğunun bilinmesi, 6 hafta içinde Strasbourg'da yapılacak AT Devlet ve Hükümet Başkanları Doruk Toplantısı'nda İngiltere'nin durumunu iyice zorlaştıracak. "Avnıpa'nın Ingiltere'ye ihtiyacı yoklur. Bir tek İngilizceye ihtiyacı vardır" şeklindeki gorüşü daha da pekiştirecek. Bu ise, "City"nin kabul edemeyeceği bir gelişme. Aralık ayında Muhafazakâr Parti liderliği için yapılacak seçimde bu kez Başbakan Thatcher'a karşı "dddr* aday ya da adaylann ortaya çıkmasına kesin gözüyle bakılıyor. Başbakan Thatcher'a parti icinden önemli itk açık tepki, halen Başbakan Yardımcısı olan eski Dışişleri Bakfanı Sir Geoffrey Howe1 dan geldi. "İngiltere, EMS'ye ne zaman üye olacağını açıklamalıdır" diyen Sir Geoffrey'nin, parti içi muhalefete de sözcülük ettiği görülüyor. Kamuoyu yoklamaları da Başbakan Thatcher'ın on yıllık iktidan sıra KabiFe saldırı • tSLAMABAD (AA) Afganistan'da direnişçilerin başkent Kabil'e önceki gün 22 roket attığı ve bombardımanda en az 10 kişinin öldüğü, 34 kişinin de yaralandığı bildirildi. Kabil Radyosu'nun •Haberine göre' Kabil Havaalanı trafiğe kapatıldı. sında "en az sevilir" düzeye indiğini gösteriyor. Başta 4 ciddi pazar gazetesi olmak üzere, irili ufaklı bütün gazetelerde yayımlanan ayrıntılı kamuoyu yoklamaları, "Başbakanın gerçeklerden uzaklaştığını, kontrolü elden kaçırdığını, diktatörce davranmayı arttırdıgını, bu nedenle de halkın saygısının azaldığım" gösteriyor. Son gunlerde sadece Londra'nın "para nabzının attığı" City'yi değil, Batı Avrupa ulkelerinin ekonomi ve maliye merkezlerini de kaygı ve bunahma iten gelişmelerin bir başka nedeni de ülkede yDzde 8'e yaklaşan enflasyonun aşağı çekilmesi konusundaki görüş aynlıklarıydı. Görevinden aynlan Bakan Lawson, bu sorunun ancak kişisel krediler için ödenen faizlerin yükseltilmesi, yani tüketimin azaltılması, tasarrufun özendirilmesiyle yapılacağı inancındaydı. Buna birçok eleştiri yöneltildiyse de yeni Maliye Bakanırun da aynı reçeteyi uygulamaktan başka seçeneği yok. Bu nedenle lngiltere'deki bunalım, "iç ekonorninin nasıl çalışacağı" sonınunda değil, "İngiltere'nin Avrupa ile ilişkilerinin nasıl olacağı" konuodakJasıvor Amerika, Amerika. Bir dünya üniversitesi! Britannica.131ülkecTen 6.000'i âşkıri"bilim adamı, yazar ve düşünürün katkısıyla yaratılan ansiklopedi. Ansiklopediye neden ihtiyaç duyulur? İnsanlık tarihi boyunca oluşan bilgi birikiminden yararlanmak ve bu birikime sistemli bir biçimde ulaşabilmek için... Nasıl bir ansiklopedi bu ihtiyaca cevap verir? Chicago, Cambridge. Oxiord, Toronto ve Tokyo gibi dünyanın önde gelen 23 üniversitesinden öğretim üyelerinin danışmanlık yaptığı, Einsteirfdan Freud'a, Kennedy'den Asimov'a, konulannda en yetkili 6.000 bilim adamı, yazar ve düşünürün katkıda bulunduğu bir ansiklopedi: AnaBritannica. 150 ülkede milyonlarca aile ve kuruluşun yararlandığı, evrensel bilginin kaynağı, "24 saat açık" bir dünya üniversitesi! AnaBritannica'nın tamamma şimdi taksitle sahip olabilirsiniz. Bu imkânı değerlendirin. Aşağıdaki telefonları arayırı ya da kuponu doldurup gönderin. AnaBritannica'yı bütçenize en uygun koşullarla alın. Yayımlanmış olan 16 ciltten hemen yararlanmaya başlayın. Her 10 haftada bir yeni cilt adresinize teslim edilsin ve siz 22 ciltlik bu eşsiz ansiklopediye bugünkü fiyatıyla sahip olun. EKOSLOVAKYA AnaBritannica • Özel olarak AnaBritannica için üretilmi^ kâğıt: özel. özenli baskı; özel cilt bezli. varak yaldızlı ve serigraf baskılı cilt • 22 cilt. i4.(XM)sayfa • 2O.(KX) resim. fotoğraf. harita, çizim. şema • Ciltli özel ekler: Karsılaştırmah Uluslararası İstatistikler. Dünya Almanağı. Dünya Ülkeleri AnaBritannica Pazarlama Şirketleri: ANA YAYINCILIK Istanbul: Buyukdere Cad Uçyol Mevkii 57 Maslak Tel: (I) 176 45 S0/43<v4.V7 Ankara: Barbaros Mdh. Tunalı Hılmi Cad. 121 Kavaklldere Tel: (4) 127 (16 Wı İLPA İstanbul: KlodfarerCad İletısım Han 7 Cağaloğlu Tel: (1> 51622 «1(5 hat). Ankara: Konur Sok. 24/4 YemsehırTel. (4) 125 21)71 I25 36IM Izmır: X57 Sok İ/miroğlu h Hanı 3<»6 Konak Tcl: (51) 149(142 ÖZKAYNAK Ankara: Özveren Sok. 32/1 Malıepc Tel: (4) 231 73 74 (5 hat) İblanbul. Babıâlı Cad. Sthhıyc Han 19/7 Cağaluğlu Tci: (1) 512 74 05 520 86 "M AnaBritannica'yı daha yakından tanımak için • Broşür gondermenızı ıstiyorum [JTclcfonla daha ayrıntılı bilgı istiyorum Adım. soyadıro : Adresim: kent Prag'da en az 10 bin kışinın düzenledığı yönetım karşıtı gösteri, guvenlik guçleri tarafından coplaria dağıtılırken 355 kişi gözaltına alındı, 7 kişı de çatışmalarda yaralandı. Gözaltına alınanların arasında 17 yabancının da bulunduğu bildirildi. Çekoslovak basını. ABD ve Batı Avrupa basınının göstericileri kışkırttığını öne sürdü. (Fotoğraf: AP) UaycllV Hiunun kutlanışı sırasında önceki gün baş CeKDSiDvakya'nın kuruluşunun 71. yıkjönü Sosyalistler geriledî MADRİD (AA) 1982 yılından bu yana tspanya'da iktfdarda bulunan Başbakan Felipe Gonzales'in Sosyalist Partisi, dün yapılan seçimlerde ilk belirlemelere göre salt çoğunluğu elde edemedi. Radyo ve TV tahminlerine göre, Sosyalist Partisi 161 ila 172 mületvekiline sahip olabiîecek. Meclisteki salt çoğunluğun sağlanması için 350 sandalyeden 176'sıru elde etmek gerekiyor. 1982'de iktidara gelen Felipe Gonzales'in Ispanyol Sosyalist Işçi Partisi 1986 seçimlerinde salt çoğunluğu kazanmış ve 184 sandalye elde etmişti. Ana muhalefet partisi Halkçı Parti'nin ise dünkiı seçimlerde yaklaşık 107 sandalye alacağı tahrnin ediliyor. Seçim kampanyasmın son konuşmasını, Madrid'de 15 bin kişilik coşkun kalabahğa yapan Başbakan Felipe Gonzalez, "Barış ve huzur içinde büyümenin sürmesini istiyorsanız, sosyalistlerin iktidarını devam ettirin" dedi. Gonzalez, konuşmasında tspanya'nın "çok yakın bir gelecekle" Batı Almanya ile Fransa'yı "yakalayacağınr' da kaydederek "Bu da, ancak istikraria mümkıin olur. Islikran koruyun, yine sosyalislleri seçin" şeklinde konuştu. ISPANYA AnaBritannica Dünyanın 1 numaralı ansiklopedisi Telefonum; Kuponu doldurun, yandaki adreslerden dilediğinize gönderin. Ana Yaymcılık A.Ş. ve Encylopaedia Britannica, Inc. işbirliği ile yayımlanmaktadır.