Katalog

CUMHURİYET/6 DİZİRÖPORTAJ 26 EKİM 1989 Bireyin sîsli dünyasında gezinti ATtLL DORSAY Zölfü Livaneli, son günlerin en gözde sanatçılanndan... "¥azkonserleri"nin başarısından sonra geçen yıl Cannes'da bir yan böJümde gösterilerek ilgi gören son fılmi "Sis", Valencia'da birincilik, Antalya'da ikincilik aldı. Ülkeraizde de gösterirae çıkan fılm, yankılar yaparak, tartışmalar açarak geniş bir seyirci İcitİesine ulaşacağa benziyor. Livaneli ile önce "Sis" ve sinetna, sonra da müzik ve kültür sorunJanna uzanan geniş bir konuşma yaptık. Ziilfn, "Sis"i flk filmin olan "Yer Demir, Gök Bakır"a kıyasla, sinema açısından daha başanlı bulanlar çogunlukta. Bu 2 film ara»ndaki farklar sence neler? Z. LİVANELİ llk filmimde, her ilk filmini yapan insan gibi belii aşınlıklanm vardı. Ancak bunlar, ilk tatlan da doğuran şeyler... O fîlmde, sinema tekniği açısından çok kafa yordum, çok iyi bir görsellik, çok iyi bir anJatun yakalamaya çalıştım. Breughel'in tablolarım esin kaynağı aldım, giysilere ayn bir önem verdim, her şey için ayn "storyboard"lar haarlandı. Bu teknik kaygılar, nerdeyse yönetim kaygılarından daha ağır bastı. Bunda ise kendi yazdığım bir hikâyeden yola çıkarken kişilere eğilmek, oniarın psikolojilerini olabildiğince verebilmek çabası egemen oldu. Psikoloji, hele çok çaprasık, karmaşık psikolojik dururrüar işin içine girince, aniatım biçimJeri de değişiyor. Zülfü Livaneli, "Sis" fılmiyle Türk toplumunda bireylerin ve ailenin karmaşıkpsikolojisini anlatmak istediğini söylüyor Karmaşık psikoloji "Yer Demir Gök Bakır"da kişilere uzaktan, bir freskin parçası olarak bakış vardı. Burda kişilerin daha çok içine girmeyi denedim. Filmi kamuoyuna özetleyen yazılarda, filmin Türkiye'nin son 2030 yüını anlatan bir film gibi algılanma tehlikesi doğdu. Oysa film, gerçi belli bir döneme oturuyor. Ama amacı, o dönemi değil, o dönemde bir aileyi anlatmak. önemli olan, aileiçi ilisküer ve aile bireylerinin karmaşık psikolojileri. Ama tşte filme gelen elestirilerden biri bn... Tiirkiye'yi 12 Eyliil'e getiren o dönem öylesine öaemli ki... Bunun bir "dekor" olarak alımp gerçek boyutlanjla veriimemiş olmasını bir kusur sayanlar var... LİVANELÎ Evet, olabiJir. Ama bu filmin amacına ilişkin bir şey. Ben başından beri aile ilişkileri üzerine bir film yapmak istedim. Bu aileyi dünyadaki bütün seyircilerin anlamasını istedim. En sevdiğim filmlerden biri olan "Resmi TarilT'te, yine Arjantin tarihinin çok önemli bir dönemine değinilmekle birlikte, bu dönemin siyasal olaylan üzerine çok az ipucu var. Çok dışardan baktığmuzda, bir tarihsel dönemi gerçek boyutlarıyla vermek veya onu bir dekor olarak kuUanmak, romanda veya sinemada iki ayn tavırdır. Ama o zaman da şu gerekmez miydi? Filmin belkemiğini olusturan Ali Fırat karakterinin 1960 dcvrimi ertesindeki iyimser, deviete guvenen, "Türkiye'de işkence yoktur" diyen yapısının filmde 1970'lerdeki gerçekçi, . ayaguu yere basan kişiliğe nasl doniıstıiğü ortaya çıkmıyor... diye bir elesüri gelemez mi? LİVANELİ Sanmıyorum. Nerdeyse bir Brecht'çi önoyun gibi yaptığım o siyahbeyaz 1960 sonrası bölümünde, adamın tipini tam olarak kavnyoruz. Ancak olaylar kendi başına, kendi oğullannın başına geldiği zaman, iş başka oluyor ve Ali Fırat karakteri, o zaman filmde gördüğümüz kişiliğine kavuşma Medyamn rolü Türkiye'de medyanın kullanılışının ve bürokrasinin manipüle edilişinin yüzlerce insan hayatını zedelediğine, giderekyok ettiğine inanıyorum. Haber bülteniyle hayaîı değişen kuşaklarız biz. Sorular Filmin tüm kurgusunda, tümyapılış amacındabir "sis" var. Bu benim için amaçtı. Doğru, yanlış. Örneğin o Bafra yolculuguna çıkan çocuk. O kimdi, vuruldu mu, kaçtı mı ? Hep böyle sorular sormayolunu seçtim. Ayin Figüranları yerleştirip çokyüksek tonda zikir müziği verdim. Çekim sırasında gerçek transa girdiler. Sonra bayılanlar, kusanlar oldu. ya başlıyor. Benim en sevdigım roman kişilikleri, bir yanları kapalı kişiliklerdir. Kendini hemen ele vermeyen, gizemli bir yanı olan kişilikler... LİVANELİ Evet, ama o kadar da değil. Amacım şuydu: Resmi kimliğiyle, ailesiyle, yasalara inancıyla yaşıyan bir adam, günü geldiğinde kendi ülkesini keşfediyor. Bu ülkede sağ ve sol öreütlerin olduğunu, cinayetlerin, işkencelerin olduğunu, resmı kununlann çeşitli dolaplar çevirebileceğini, hukukun gunden güne erimekte olduğunu, bu ülkede Ortadoğu tarikatlanndan genç nihilistlere kadar çok değişik örgütlerin bulunduğunu keşfediyor. O tarikat ayini de bunlardan birisi.. Ayin sahnesi Ve gecekondudan gelme kirahk katillere ve onları kullanan sağcı güçiere de bir gönderme var tabii... Nitekim, o katilin kardeşiniizlerken engeileniyor. Ama ilginç olan, o ayin sahnesini çekmekti. Daha önce birkaç ayine gittim. Sonra bunların ortak özelliklerini aldım, kanştırdım. Tek bir tarikatın özellikleri olmasını istedim. Figüranları getirip o ilginç mekâna oturttum. Sonra hoparlörler yerleştirip çok yüksek bir tonda, o zikir müziğini verdim. Bu müzik de Peter Gabriel'in "Giinaba Son Çağn" filminde yaptığı gibi "syntbesizer"larla işlenmişti. Bu ayinlerin ve meydana gelen " t r a n s " olayının temeli, heyecanlı bir insanın kalp atışlanyla, Allah'ın adını anmanın senkron hale gelmesidir. Trans ordan doğar. Ve birkaç provadan sonra çeldme gectiğim zaman, artık çekimin fîlan farkında değillerdi. Gerçek bir trans halindeydiler. Çekim bittiğinde bayılanlar oldu, kusanlar oldu. Filmin o döneme fazla " s o l " veya tam Tavtada Ella Kazan Sis filminın çekımı sırasında Türkiye'de bulunan Elia Kazan da bir "Rum balıkçı" rolünu oynadı. Çeklmler sırasında Elia Kazan tersine, kimi gerçekleri hasraio ederek " ş a j " (sağda). tavla oynarken Zülfü Livaneli de onlan seyredıyor. göriişle baktığını söyleyenler var. Ne dcrdn? LİVANELİ Filmlerin "sag" veya "sol" LİVANELİ Türkiye genelinde bakıldı tüm yapıiış amacmda bir "sis" var. Bu be O surdibi mahallesi... O gecede liman, balıkçı olsun diye yapılmadığı kanısındayım. Burda bir gerçeğin araştırılması var. (Londra festiğında, kurtanlamadı. O kuşaklar Türkiye' nim için bir amaçtı. Doğru, yanlış. örneğin tekneleri... Hepsinde bu duygu var. valinin broşüründe, buna "Francesco Rosl'nin genelinde, kurban edilen kuşaklar oldu. o Bafra yolculuğu ve yanına aldığı çocuk. FilO kamyonlan özellikle çektim. Sabaha kar vari bir araşOrmanın filmi" denmiş). Bizim "yitik kuşaklanmız", Gertnıde Steüı'm me şöyle bir girip çıkan.. O çocuk kimdi, vudedigi gibi, "boşlukta yiten kuşaklar" değil, ruldu mu, kaçtı mı? Kız gerçekten Erol'a âşık şı, boş, bekleyen dev kamyonlar... Bundan Ortaya çıkan gerçek şu: Bir aydın, bu arashapishanede yiten kuşaklar oldu. O yüzden oldu mu? Yoksa onu çeken öldürülmüş nişan daha tehdil edici bir görüntü olabilir mi? Veya lısının tenini, kokusunu taşıyan kardesi mi ol Hitchcock'vari bir niteliğe bürünen, aslında tırma sonucu, 1970 sonlan Türkiye'sinin gerfilmin sonu umutlu bir son değil. dünyanın en güzel adalanndan biri olan Se ceklerini keşfediyor. İkincisi: Oğlunun suçsuz Finalin bir cami gölgesinde oluşması ve du, o sevişmeden zevk aldı mı, almadı mı? def Adası.. olduğunu anladığında, onu kendi olanaldason cömle olan "üstümüze bir gölge düştii" Hep böyle sorular sorma yolunu seçtim. Filrıyla korumak, kurtarmak çarelerüıi bulamıniin bu dekorda söylenmesi, değişik yorum min her sahnesiyle tartışılmasını istedim. Ga Filmdeki "genç" karakterlerin arasın yor. "Kardeş kardeşi vnrur" yönünde bir yolara yol açnns? liba da öyle oldu. "Sis", filmin her yanına da özellikle ikisi ön plana çıkıyor. Surdibin rum getirebilmek için hukukun bu yönde oluşden gelmp "katil"le Ali Fırat'ın arabasına aJ turulduğunu, medya'nın basının bu yönde yoLİVANELİ Evet, ben de duydum bu sinmiş sanki.. dıgı Cabancalı genç.. Bundan, 12 Eylnl önce rum yaptıgım görüyor ve gerçeği bir türlü annu... Ama tam tersi iki yorum var. Bir sağcı Senin film hakkındaki eleştirini de bu ne sinde gençliğin, bilinçli olarak farklı siyasal gazete, işte "Caminin gölgesi düştii. Cami bizi latamıyor. eziyor" yorumunu yapmış. Bir diğer yorum denle çok sevdim. İki önemli saptama yapı kamplarda toplanmaktan çok, bilinçsiz olayorsun bence: önce tragedya kuruluşunu vur rak kimi arka plandaki güçiere alet edildigi ise, caminin gölgesine sığınma, çözümü onda arama yonımu... Elbette ikisi de yanlış. gulamış olman... Ben başından beri bir tra konusunda bir yorum çıkarmak mı gerekiyor? Medya'nın etkisi Ben sadece baba^oğulun Istanbul'un ortasın gedya yapmak istedim, bir dram değil. IkinBen, Türkiye'de medyanın kulianıhşı ve büLİVANELİ Burüann ayruıtılan var, deda yitip gitmesini vermek, bunun için de yal cisi de "alacakaranlık IsUnbnlu" demişsin. ğişik boyutları var. Ama çok geniş bir genel rokrasinin manipüle edilişinin yüzlerce insan nızlık duygusunu pekiştirecek, görkemli bir Ben de tam olarak öyle yapmak, hep aJaca leme yaparsak, benim kanım o.. Türkiye'd." hayatını zedelediğine, giderek yok ettiğine inayapının gölgesi dekorunu kullanmak istedim. karanlıkta yakalanmış bir İstanbul vermek is gençlik kesimleri, Türkiye'de güçlerini kanjt nıyorum. Film, esas bunu anlatıyor. Yıllar önBu sahnede simgesel bir şey yok. Olduğu zaman söylerim. örneğin o Topkapı Sarayı'nda tedim. Eğer olaylan gündelik gerçeklik için lamak isteyen odakiarca birbirine düşürüldü. ce Victor Hugo'nun bir kitabını okumuştum: "cellat taşı"na oturma sahnesinin anlamı de verseydim, (ki sinemada gündelik gerçeği Bu konuda "iti ite kırdırmak" gibi resmi po Deniz Isçüeri" diye... Hugo şöyle diyordu: açık. Toplumda şiddetin eskiden beri var ele almayı düşünmüyorum), İstanbul çok ka litikalar oluşturulduğiınu da biliyonız. Birçok "Yanardaglar nasıl taslan fırlatırlarsa, sosolan, gündelik yaşamımıza sinmiş bir şey ol labaJık, kaynayan bir şehir, onu verirdim. Er gazetecinin, özellikle Uğur Mumcu'nun o ka yal eylemler de insanlan öyle fırlatır". duğunu anımsatmak için kondu o sahne... dal Kabraman'la birlikte birçok sahne çektik: dar yazdığı gibi, kışkırtıcı ajanlar yoluyla Bu söz beni çok etkilemişti. Benim hayaİnsan almayan sokaklan, iskeleleri, köprüle gençlik manipüle edildi. tım, benim ailemin hayatı da öyle oldu. Ha Bence filmde eksik olan temel bir şey şa: riyle kalabalık bir kent.. Basının olayı bir "kardeş katili" olarak sun O iki genci oynayaniar kimdi? Amatör ber bültenleriyle hayaü değişen Kuşaklarız biz... Haberlerde yer alan bir olayla biz kimi masmdaki tavn. öldüriilen kardeşin örgiitülermi? nün "intikam" niyetleri. polisin olay karşı Dev kamyonlar LİVANELİ Evet. Ama bu filmde pro zaman evlerimizi terk ettik, kentimizi terk etsındaki tavn gibi şeyler filmde belirsiz kahAncak kurguda bu sahnelerin hemen tümil fesyonel olmayan çok kimse oynattım. O iki tik, kendiraizi ülke dışında bulduk. Politik yor. Bn belirsizlik, politik ortamı belirlemek nü çıkardım. Hep karanlık köşelerde, birkaç gencin yanı sıra, gecekondu mahallesindeki manipulasyonlar çok insanın ve ailenin kişibir yana, filmin bireylerle ilgili psikolojik ya insanın göründüğü ıssız bir kent görünümle anababa, tekke sahnesindeki gençler... Bu liğini parçaladı. Ben bu parçalanmış kişilikleri anlatmak istedim ve çıkış noktam, Hupısını da zayıflatıyor gibi geliyor bana.. Bun rini kullandım. "Yer Demir Gök Balar"ın tersahne için bana "yahu bunu gizlice nasıl çe go'nun o sözü oldu. lann getirebileceği dramaük guçlen yararla sine, çokluk dar açıyla çekildi sahneler... tnkebOdin?" diyenler bile oldu. nılraanuş oluyor. sanlann hep gözetlendiği duygusunu verecek, Bu sahnenin fUmle dolayb bir iliskisi LİVANELİ Filmin tum kurgusunda, tedirgın edici bir atmosfer kunnayı denedim. var? Tipler labirenti Ben de filmin kişilerini bir tipler labirenti gibi oluşturmak istedim. önemli kişiliklerin de kendilerini tam olarak ele vermemesini istedim. Cannes şenlijindeki gösteriden sonra bir yabancı gazeteci, bana şöyle dedi: " Erol, aslında ağabeyinin katili degil. Ama onnn nişanhsına âşık olduğu için bilinçaltında onun ölumünü islemiş olabilir. Ve onun ölünıüyle, gerçek katil kendisiymiş gibi böyük bir suçluluk duyabilir." Doğrusu, ben böyle duşünmemjştim. Ama bu tip yorumlar, beni sevindiriyor. Çünkü birey çaprasık, karmaşık bir olaydır. Benim filmimde de klasik anlamıyla tiplerin degil, tüm çapraşıklıklanyla bireylerin olması, beni sevindiriyor. Filmde bastan sona Amerikalılann "thriller" dedigi bir gerilira bavası var. Bn filroe bir "poUtik 'thrilkr" denebüir mi sence? LJVANELİ Doğru. Ama ben zaten dünyadaki çok büyük romanların bile böyle kurgulan olduğunu düşünüyorum. "Karamozof Kardeşler", "Suç ve Ceza", hatta FauUcner'in "Ağustos IşığT'na kadar... Benim içine düştüğüm zorluk şuydu: "Thriner" kurallaruu uygulamamak... Çünkü onun basit, gerilimi hep ayakta tutan "suspence" turalları var. Onları aşıp, yoğunluğu kişilere, onların psikolojisine yüklemeyi denedim. Filmin sonu açık... Ali Fırat oghuııı knrtarabüecek mi, belli degil? SVRECEK OxfolTİ 68.000 Kavram ve kelime OXFORD RESİMLİ ANSİKLOPEDİK SÖZLÜK Şimdi Türkiye'de 3587 renkli resim vefotoğraf, geniş aynntılı açıklama MALİYE VE GÜMRÜK BAKANLIĞI BÜTÇE VE MALİ KONTROL GENEL MÜDÜRLÜCÜ DEVLET BÜTÇE UZMAN YARDIMCILIĞI YARIŞMA SINAVI 1 Bütçeleme tekniklerinin geliştirilmesi ve butçe politikasımn olusturulması, genel ve katma bülçelerin hazırlajıması, uygulanması, kamu kuruluşlanrun ödenek ve kadro analizleri ile Maliye ve Gümrük Bakanlığı Devlet Bütçe Uzmanları Gorev ve Çalışma Yönetmeliğinde belirtilen diğer görevlerle ilgili olarak yetiştirilmek ve açık bulunan 9'uncu derecedeki devlet bütçe uzman yardımcısı kadrolarında istihdam edilmek uzere aşağıda nitelikleri belirtilen adaylar arasından 2526/11/1989 tarihleri arasmda yarışma sınavı ile EJevlet Bütçe Uzman Yardımcısı ahnacaktır. 2 Sınava katılma koşulları: a) 657 sayılı Devlet Memurlan Kanunu'nun 48'inci maddesinde yazılı koşullara sahip olmak, b) Sınavın açıldığı larihte 30 yaşını doldurmamış bulunmak c) Eğitim suresi en az 4 yıl olan Siyasal Bilgiler, İktisat, İşletme, Hukuk, tktisadi ve idari Bilimler FakıiJte ve yuksek okulları veya aynı süre eğitim veren ve bunlara denkliği Yüksek Öğretim Kurulu'nca kabul edilen ülkeroizdeki ve yabancı ulkelerdeki fakülte veya yüksek okuliann birinden mezun olmak, 3 tsteklilerin en geç 10.11.1989 günü mesai bitimine kadar, 1 dilekçe, kendi el yazısı ile özgecmişi, nufus cüzâam aslı veya onaylı örneği, 4 adet vesikalık fotoğraf, askerlik görevini yaptığjnı ya da sınav tarihinde ertelenmiş olduğunu gösterir belge, savcılıktan alınacak iyi durutn belgesi ile birlikte Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü Personel Şubesi'ne başvurmaları, posta ile yapılan başvurularda ise isteklilerin söz konusu belgeleri 10.11.1989 tarihine kadar göndermeleri gerekmektedir. (Postadaki gecikmeler kabul edilmez). 4 Sınavlar Ekonomi, Maliye, Hukuk, Matemaıik lslatistik ve Yabancı Dil konulannda olup, sınavlar ve çalışma koşulları ile ilgili aynntılı bilgi Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü personel Şubesi'nden sağlanabilir. 5 Yazılı smav 2526/11/1989 tarihlerinde saat 09.00'da Ankara'da yapılacak olup, sınav yeri sınava giriş kartlannda belirtilecektir. 6 Sınava giriş belgeleri 1524/11/1989 tarihleri arasında Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü Personel Şubesi'nden imza karşılığı elden verilecektir. NOT: a) Devlet Bütçe Uzman Yardımcılanna yan ödemelerine ilaveten muayyen oranda Özel Hizmet Tazminatı ödenir. b) Ayrıca, 3 yıl sonunda yapılacak yeterlik sınavmı kazananlara kanun gereği bir üst derece verilir. college ŞIMD AaKAYBEVIIZ Akife Anç'ın eşi, Alp ve Gülsel Arıç ile Nursel İçöz'ün babaları, Öznur Arıç ve Coşkun tçöz'ün kayınpederi, Şebnem ve Kerem'in dedeleri, Tulum ve öngel ailelerinin büyüğü, iyi insan, emekli başkonsolos ABDULLAH ARIÇ'ı 25 Ekim 1989 tarihinde kaybettik. 26 Ekim 1989 Perşembe günü Ankara Maltepe Camii'nde kılınacak öğle namazından sonra Asri Mezarhk'ta toprağa verilecektir. Allah rahmet eylesin. OXFORD RESİMLİ ANSİKLOPEDİK SÖZLÜK'TE Ingilizce bilette, İngilizce öğrenene.. AİLESİ PAZARTESİ BAYİNİZDE Güneş Yayuılan. Merkez:Cumhuriyet CadDöttler Apc.18/6 Kat3 Elmadağ/İstanbul Tei: 13102 3036 Satış.'Depo: Halkaü Cad^:259 Sefaköy/tstanbui Tel: 598 97 5052 VEFAT Baromuzun 5567 sicil sayısında kayıtlı AVUKAT vefat etmiştir. Aziz meslektaşımızın cenazesi perşembe günü (bugün) Kadıköy Söğutlüçeşme Camii'nde kılınacak ikindi namazını müteakip Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilecektir. Merhuma Tann'dan rahmet, kederli ailesine ve meslektaşlanmıza başsaglığı dileriz. ADNANSAKA RESTAURANTBAR İHER GECE MÜZİKİ ^ § 3 Gitarist Gül Presi Pazar İSTANBUL BAROSU BAŞKANLIĞI mK^^MARTIBARKat 3 OrtoKoy 3S 78160 78 28 5ğ ğ§ CAFEl• Muollım Nocı Cod No 70 159 3 c O Grup Yelkovan SahÇarş. YavuzGültekin Perş.CumaC.tesı AYDEV EROL SAYIU GLGNLER Seni ölümünün ikinci yıhnda saygıyla anıyoruz. Unutulmayacaksın. TÜRKEI EVFORMATION BÜRO UAMBURC VE ARkADAŞLARI ADINA ZEKİ COŞKUN NOYÂN & NOYAN B A R C H A N T A N T wzARhati»guı • 15345 441534527 Şehıt Muhtar Cad. No 56 TAKSIM 2200CE00 gJ ? s UsJfcman Muailim Naci Cod. 71/3 Ortafcöy 140 54 99 BülentHakan KALBINIZI KORUYUNUZ TURK KALP VAKFI Muayene, Teşhıs, Tedavi, Kontrol, Laboratuar, Röntgen PERA 146 97 38 175 12 44/45 • 148 58 66 172 87 24 2000 hra (KDV içinde) Çağdaş Yayınları Türkcnzğı Cad. 3941 Cağaloğlutstznbul Ödemeii gönderilmez. Muzaffer Buyrukçu