Katalog

CUMHURÎYET/6 DİZİRÖPORTAJ 15 EKİM 1989 Harran'ın Çağbaşı köylüleri, GAP'tan fazla bir şey beklemiyorlar else ne olur, toprak yok kf GAP denince nedense akla bölgenin bugunkü sosyal sorunlanna, Atatürk Barajı ve Urfa GAP'la birlikte gelişecek ekonomik etkinliklerin yaratacağı yeni sosyal tünelleri gelıyor önceiıkle. Oysa GAP, sorunlara eğiliriz. Bu dizinin amacı, Fırat ve Dicle nehirleri üzerinde yapımı GAP'a salt Atatürk Baraj> \e Urfa sürdürülen 15 baraj, 18 hidroelektrik santralı ve sulama tesislerinin toplamı. tşin tünelleri açısından değil, iisan açısından bu yanı da sadece fiziki yapılanmayı ifade bakabilmek. Topraksız köylüden toprak ağasına; aşiret reisinden bJlgedeki ediyor. Eğer GAP'ı "toprak ve so kaynaklannın geliştirilmesi sonucn artacak esnafına; barajdaki işçisine değin uzanan bir çizgide GAP'ın röntgenini çekebilmek. ekonomik ve sosyal etkinliklerin •Resmi raporlarda sayılarla anlatılan düzenlenmesi" olarak tanımlayacak " G A P insanlan"aı bir anlamda ete olursak, Atatürk Barajı ve Urfa tünelleri kerrîîge bürundürmek... olarak baktığımız gözlükleri değiştirir. dar gerçekleştirdiği en büyük projelerden biridir. Bu proje Fırat ve Dicle nehirleri üzerinde yapımı öngörülen barajlar, hidroelektrik santrallar, sulama tesislerinin yanı sıra tarım, sanayi, ulaştırma, konut, eğitim, sağük ve diğer tesisleri kapsayan entegre bir projedir. Temel amacı şöyle özetlenebilir: 1 Güneydogu Anadolu Bölgesi'ndeki toprak ve su kaynaklannın gelıştirilmesi sonucu hızla artacak ekonomik ve sosyal faaliyetlerin düzenlenmesi. GAP insanlar BAŞLANGIÇ 2 Nüfus değişimlerinin ortaya çıkardığı yerleşim yeri, altyapı gibi gereksinimlerin karşılanması, ve refah seviyesinin arttınlması. 3 Bölgenin ekonomik ve sosyal hayatını böyük ölçüde etkileyen proje beraberinde birçok sektörün gelişmesini getirmektedir. Kırsal alandaki sosyal, ekonomik veflzikaityapırun düzenlenmesi ve kaynaklardan en verimli şekilde faydalanılması. 4 Şehir sektörü uzerindeki etkilerini koordineli bir şekilde ele alarak, kentsel büyümenin kontrol edilmesi. SSCB GAP.Gasantep, Diyartakır. Urfa. Adıyaman, Mardın ve Sıirt iflermi kapsıyor 13 büyük proıeI den oluşan > GAP'la 18 hıdroatafctnk | santralm ya' prtması 6ngAruluyor. Köylüler, gazetedlerin geleceğinden habersizdi. Kimsede kimseyi tanımıyordu. Öyleyse bu ilgi nedendi? Durum sonra anlaşıldı. Ağa, toprağını Çağbaşı köylülerinin tammadığı başka bir ağaya satıyor. Günlerdir bekliyormuş köylüler, yeni ağa gelse de bir tanışsak diye. tnsanların değişim değeri bile olmadığı için, köyler satılırken, içinde yaşayanlar için aynca birpara istenmiyor. Buyüzden bedavaya giden Çağbaşı köylüleri, isteklerini iletmek için yeni ağalarım bekliyorlarmış. Gelen gazetecileri de işte bu yeni ağa sanmışlar, onun için oturtacak yer, yaslatacak döşek bulamazlarmış. I Muhtar Ahmet Süliik, yüzde 48'in içindeydi. Bir Muhtar Ahmet mi, tüm Çagbaşı köylüleri ginyordu yüzde kırk sekizin içine. Hatta Harran Ovası'nda yaşayan insanlann neredeyse yansı vardı bu yüzde 48'de. Evet, Harran'da yaşayan 24 bin aileden yüzde 48'inin bir kans bile toprağı yoktu. Harran insana "uçsuz bucaksız" duygusunu yaşatır. Ama tek bir ağaç, albenili bir yeşil göstermeden. Dümdüz ovanın göze görünür çıkıntılan, çamurdan yapılmış evlerdi. Kimi beyaz badanalı, kimi doğal renkli, "toprak boya"lı. Harran Ovası'nın en yüksek çıkıntılan, yüzlerce yıl öncesinin YÖK yüzü görmemiş "Harran Üniversitesi" ile İpek Yolu uzerindeki kervansaraydı. Aracın laciverti, boz toprakta koyu bir leke oldu. Toprak susuzluktan yanmıştı. Dört tekerlek, dümdüz ovaya yatay bir hortum gibi ginnis, binlerce yıllık kuraklığın tozunu fırlatıyordu. Su toprak için vardı; toprak da insan... Ama yaşayanlann neredeyse yansı topraksızdı Harran'da. Toprağm suya, insarun da toprağa hasreti binlerce yıldır sürüp gidiyordu. Yine de ekilip biçilmek için vardı sanki Harran. Susuzluktan çatlamış ova, dallan yemiş dolu ağaçların, sapsan başaklann özlemini duyuruyordu insana. Belli ki, Adem'le Havva söylencesine bile kaynaklık etmişti Harran'ın bu çağırganlığı; insarun ilk ayak bastığı toprağı ilk kez sabanla sürdüğü, öküzün ilk kez çifte koşulduğu yerdi Harran ovası. da tozu dumana katarak gelen metalik lacivert araçtakileri, köylüler alışılmamış bir ilgiyle karşüadılar. Eller bir başka sıkılıyor, bu çağrısız konuklara oturtulacak yer bulunamıyordu. Oysa köylüler gazetecilerin geleceğinden habersizdi. Kimse de kimseyi tanımıyordu. öyleyse bu ilgi nedendi? Sayılarla GAP GAP alanının yüzölçümü 73.863 kilometre karedir. Bu rakam Türkiye yüzölçümünün yüzde 9.4'ü Belçika yüzölçümünün yüzde 239'u, Hollanda yüzölçümünün yüzde 176'sı, Uruguay yüzölçümünün yüzde 41'i, Güney Kore yüzölçümününyüzde 74'üdür. 1970 yılında GAP illeri toplam nüfusu 2.803.166 iken Türkiye toplam nüfusu 35.605.176'dır. 1975 yıhnda GAP illeri toplam nüfusu 3.212.531 iken Türkiye toplam nüfusu 40.347.719'dur. 1980 yıhnda GAP illeri toplam nüfusu 3.567.628 iken Türkiye toplam nüfusu 44.736.957'dir. 1985 yıhnda GAP illeri toplam nüfusu 4.455.886 iken Türkiye toplam nüfusu 51.42O.757'dir. GAP illeri toplam nüfus artış hızı, 197075 döneminde yüzde 27.26 iken, 19801985 döneminde hızla yükselerek yüzde 44.0l'e çıkmıştır. GAF illerinin 198085 nüfus artış hızlannın gelecek yıllarda aynen devam edeceği varsayımına göre, GAP illeri toplam nüfusu 2000 yüıoda 8.600.000'e, 2010 yıhnda 13.3OO.OOO'e ulaşacaktır. 2012 yıhnda Türkiye nüfusunun 80.000.000 olacağı tahmin edildiğinde toplam nüfusun yüzde 16.6'sı GAP. bölgesinde yaşıyor olacaktır. 1985 sayımına göre GAP illeri toplam nüfusu, ülke nüfusunun yüzde 8.65'ini oluşturur. Bu rakam Belçika nüfusunun yüzde 43.6'sı, Hollanda nüfusunun yüzde 29.7'si, Uruguay nüfusunun yüzde 142.9'u, Güney Kore nüfusunun yüzde 70'idir. GAP illeri şehir nüfusunun toplam nü GAP kapsamına giren illerin 198085 nüfus artış hızlarının gelecek yıllarda aynen devam edeceği varsayımına göre, GAP illeri toplam nüfusu 2000yılında 8 milyon 600 bine ulaşacak. Bu illerin şehir nüfus artış hızı 197580 döneminde binde 37.47 iken, 198085 döneminde binde 64.41. fus içindeki payı, sabit bir seyir göstermesine karşılık köy nüfusu payı artmıştır. 1975'te köy nüfusu için bu pay 7.81 iken, 1985'te 9.03'e yükselmiştir. GAP illeri şehir nüfusu artış hızı 197580'de binde 37.47 iken, bu oran 198085 döneminde binde 64.41 olmuştur. Bunda Şanlıurfa'nın binde 108.61 ile pay büyüktür. GAP illeri toplam köy nüfusundaJri artış hızı 197580 döneminde binde 7.60 iken, 198085'te binde 24.34 olarak gerçeklesmiştir. GAP bölgesinde ortalama işletme genişliği 8.19 hektardır. En büyük ortalama işletme genişliği 341.1 hektar, En küçük ortalama işletme genişliği 1.4 hektardan 244 kat büyüktür. Fıral projesi: Alt projesi Aşağı Fırat'la, yılda 8.245 kilovatsaat enerji üretilecek ve 706.208 hektar arazi sulanacaktır. Karakaya ile yılda 7.354 kilovatsaat enerji üretilecektir. Suur Fırat projesi ile yılda 3.710 kilowatsaat enerji üretilecek, 146.500 hektar arazi sulanacaktır. AdıyamanKahta ile yılda 509 kilowattsaat enerji üretilecek, 74.410 hektar arazi sulanacaktır. Gaziantep projesi ile de 89.000 hektar arazi sulanacaktır. Dicle projesi: Alt projesi Dicle Kralkızı ile yılda 444 kilovatsaat enerji üretilecek, 126.080 hektar arazi sulanacaktır. Batman ile yılda 483 kilowattsaat enerji üretilecek, 37.744 hektar arazi sulanacak, Garzan ile yılda 315 kilowattsaat enerji üretilecek, 60.000 hektar arazi sulanacak, Ilısu ile yılda 3.830 kilowattsaat enerji üretilecek, Cizre ile 1.000 kilowattsaat enerji üretilecek, 120.000 hektar arazi sulanacak. BatmanSilvan ile 670 kilowattsaat enerji üretilecek ve 213.000 hektar arazi sulanacaktır. AĞA KIZGIN Gazeteciler Muhtar Ahmet Sülük'ün yoksul köy odasına oturtulunca, işin aslı ortaya çıktı. Yüzlerce yıldır topraksız yaşayan Çağbaşı köylüleri, toprak reformundan yararlanıp, birkaç dönüm yer almışlar. Yaşamlan değişmiş, "elleri bollaşmış". Ancak çıkarılan yeni yasayla topraklan ellerinden alınıp eski sahiplerine geri verilmiş. Böylece yüzlerce yıldan bu yana olduğu gibi evlerinin kurulu olduğu arazi bile, yeniden eski ağalarımn malı olmuş. Ağa köylülere kızgm. Nasıl kızmasın ki, bunca yıhn topraksızlan iki karış toprak bulunca, başlıyorlar kendi hesaplarına ekip biçmeye. Toprakları geri alır almaz, tüm arazilerini satışa çıkanyor ağa. Dönümü yüz yetmiş bin lira. Toplanıyor Çağbaşı köylüleri, ellerinde avuçlarında olan son paralarıru da ortaya koyuyorlar. Kararlan ağadan birkaç dönüm yer almak. Aracılar giriyor araya. Köylülerin isteği ağaya iletiliyor. Ağa kızgın ya köylülere ters bir yarut gönderiyon "Gavura veririm size vermcm". kdyNfferf GAP'la yem bir çağın başlamasını bekliyoriar. (Fotoğraf: tlker Maga) ler satılırken, içinde yaşayanlar için aynca bir GAP'tan beklewcek bir şeyimiz yok. Çünkü para istenmiyor. Bu yüzden "bedavaya giden" toprağımız yok. Biz Çukurova'da pamuk topÇağbaşı köylüleri, isteklerini iletmek için ye loyoruz. Su gelir de burada pamuk ekiiirse, ni ağalannı bekliyorlarmış. Gelen gazetecile kendi köyümuzde toplanz. Yani GAP bizim ri de işte bu yeni ağa sanmışlar, onun için otur için, bunca topraksızlıkla, ancak Çukurovatacak yer, yaslatacak döşek bulamazlarmış. Urfa arasındaki "yol farkı' olur." GAP bölgesindeki illerde topraksız ailelerin oranı öylesine yüksek ki, bazen insan "Bn mülkiyel dagılımıyla, bu araziler kimin için Muhtar Ahmet Sttlük gibi, Mehmet Sencer sulanacak?" diye düşünüyor. GAP illerinde de Harran'ın yüzde 48'liklerinden. On koyuo kadar çok topraksız aile var ki... örneğin nu var Sencer'in. Bu nedenle dağa kurduğu Diyarbakır'daki insanlann yüzde 45'i, Marçadırda yaşıyor. Geçen yıl Kınkhan'a gitmiş din'dekilerin yüzde 43'ü, Antep'tekilerin yüzde pamuk toplamaya. Kazandığı tüm parayı da 35'i topraksız. Toprağı olarun da o kadar çok orada yiyip bitirmiş. Yani çalışması, ancak Kıvar ki... GAP bölgesinde yaşayanlann yüzde rıkhan'daki masrafını karşılamaya yetmiş. 94'ü, işlenebilir arazinin yüzde 50.5'ini kulla"On üç çocugum var" diyor Sencer, "Şimdi nıyor. Buna karşılık, toprağın geri kalanı; yani hepsi aç." yüzde 49.5 nüfusun yüzde 6'sının elinde. Köyün her yanı toprak. Kadınlar sırtlannUzmanlann hazırladığı raporlarda, dengeda ot götürüyorlar toprak yoldan, toprak siz toprak dağılımının, kamulaştırılan arazidamlı, toprak duvarlı evlere. Köyün gençleri ler in eski sahiplerine geri verilmesinin yöre de şimdiierde bavul taşıyor Urfa'dan büyük halkı arasındaki farklan arttıracağı, devletin kentlere. Bavullannda komşu Arap ülkelerin yapacağı milyarlarca liralık sulama yatırımıden gelen fincanlar, tabaklar, çatallar, kasık nın sadece büyük toprak sahiplerinin işine yalar var. Topraksızlıktan insanlar dört bir ya rayacağı, bunun da bölgedeki aşiret yapısını na dağılmış Çağbaşı'nda. "Bir de şu GAP bit ilk aşamada güçlendireceği belirtiliyor. se, su bir geisfc.." diye hayal de kuramıyorlar. Çünkü" diyor Çağbaşı köylüleri, "Bizim 13 AÇ ÇOCUK Sonunda ağa toprağını Çağbaşı köylülerinin tammadığı başka bir ağaya satıyor. Günlerdir bekliyorlarmış köylüler, yeni ağa gelse de, bir tanışsak diye. Yeni ağadan istekleri, evİşte, yuzdeyle arüatıldığında "48" olan Ah lerinin kurulu olduğu yerden sürülüp çıkarmet Sülük'ün Çağbaşı köyü de yesilin nere tılmamak. Hani, bölgeyi bilmeyen, köylerin deyse hiç yaşamadığı, evinde, damında, yolun insanlanyla birlikte alırup satıldığını sananda kunımuş toprağın saltanat sürdüğü yüzler lar da, bir güzel kızar. Aslıuda öyle değil. İnce Harran köyünden biriydi. Ovanın ortasın sanlann değişim değeri bile olmadığı için, köy1727 Yaşında Bayanlara StRECEK INGILTERE'de İNGİÜZCE'yivE Sizlere yeni hızmetimiz. GAZETECİLER CEMİYETtNDEN DUYURU Yönetim Kurulumuz eski üyelerinden, üyemiz basın şeref kartı sahibi FRANSA'DA FRANSIZCA'yı ucuza öğrenmek ıçın guvenılır tek yol A U PAİR'hk /apmaktır DEfriN LİMİTED ŞTİ. Baıbaro* Bul. lUzharpaş* Sok. 2J9 Beşik1»şI»t. T»l: 161 43 8S47 Ankan: 213 U 6 7 ' b m i r : 22 38 «6 ERCÜMEINT KARACAJVı 16 Ekim 1989 pazartesi günü saat 10.00'da Gazeteciler Cemiyeti'nde yapılacak törenden sonra öğle namazında Teşvikiye Camii'nden kaldırılarak ZincirJikuyu Mezarlığı'nda toprağa vereceğiz. Anısı önünde saygıyla eğiliriz. Merhum Hidayet ve Ali Naci Karacan'ın oğlu, Afet Karacan'ın eşi, AN, ömer ve merhum Emir Karacan'ın sevgili babaları, Milliyet Gazetesi'nin eski sahibi ve Karacan Yayınlan'nın kurucusu, ÖZEL BORA SÜRÜCÜ KURSU SÜRÜCÜ SERTİFİKASI VERİLİR OKUL ÜSKÜDAR 343 67 81 KOZYATAĞI362 47 33 MALTEPE 352 21 21 TARABYA 162 08 18 ÇAĞLAYAN 146 88 30 GAZETECİLER CEMİYETt TEŞEKKUR Biricik kızımız SEÇKİN SENA OKAYBEN'in geçirdiği kaza sonucu tedavisini üstlenen ve sıcak ilgisini esirgemeyen Haydarpaşa Numune Hastanesi Beyin Omirilik ve Sinir Cerrahisi uzmanı Sayın RCÜMENT KARACAN'ın aziz naaşı, 16 Ekim Pazartesi günü saat 10.00'da Gazeteciler Cemiyeti önünde yapılacak törenden sonra, Teşvikiye Camii'nde kılınacak öğle namazını müteakip Zincirlikuyu'daki aile kabristanına defnedilecektir. EVIMDE Bay bayan hasta bakıyorum. Ya^lı, felçli olabilir. Op.Dr. ERHAN EMEEe ve Koşuyolu Kalp Hastanesi Kardiyoloji servisinden Sayın 360 12 54 BAYAN ÖĞRETMEN'DEN İNGİLİZÇE DERSİ VERİLİR. Tel: 582 70 04 Dr. OLCAY EMEEe, tüm hastane çalışanlanna sonsuz teşekkürler ederiz. AİLESİ Not: Cenazeye çelenk gönderilmemesi, arzu edenlerin T.E.V.'na bağışta bulunmaları rica olunur. SERPİLYAVUZ OKAYBEN AUPAIRINAMERICA THROUGH AN INTERCULTURAL EXCHANGE PROGRAM If you're an 1825 year old wıth full dnver's hcence, knowledge of Englısh and practicai chıldcare experıence and if you are avaılable for 12 months. VVe provide: • Free roundtnp air tıckets • 4 day tramıng ın New York» US $ 100 per week pocket money • US government authorızed VISA • Opportımitıes to study • Yearround support of local councellor • Medıcal ınsurance For Further Information Contact Au Pair in Amerıca P.K 21 BebeMstanbul Tel. 165 25 11 "BENDE KÜRTLÜK ASKI YOK" Çocukluğundan ilk gençliğine. üniversite yaşamından bugüne. İşte Abdullah Öcalan. "Türkiye halkına rapor sunmak istiyorum." İdeali subay olmaktı. ABD Kürtlere yardım edebilir mi? Türkiye solu ne yapmalı? Cumhurbaşkanlığı seçimleri. "Namaz da kılardım". "Köle Kürt lanetlidir". Sovyetler Birliği, Avrupa, İsrail, Suriye üzerine... PKK lideriyle üç gün. Abdullah Öcalan, Doğu Perinçek'e anlattı ELEMAN ARANIYOR Uluslararası bir yayın kuruluşunun merkez ofisinde istihdam edilmek üzere iyi İngilizce bilen, en az lise mezunu elemanlar aranmaktadır. Müracaatlar şahsen aşağıdaki adrese yapılacaktır. Adres: Eğitim Teşebbüsleri Ltd. Şti. Kayışdağı Cad. N.46 Küçükbakkalköy Bostancı/IST. Tel: 362 06 94/99 sss ••82 Evlendiler ARBA Yayınları 519 16 61 ' GONCA SOYSAt CENGİZ GEDİKOGLU 14.9.1989 • Belediyenin rizikolu projeleri. Ankara delik deşik olacak • Nusaybin'de kitle gösterisi • Yunanistan'da skandallar bitti »2000eDoğru Lübnan'daydı • Kundera'nin hafifletilmişı sinemalarda • Yayıncılığımızda Özal furyası • Hasan Yalçın: "Böyle düzene böyle cumhurbaşkanı." • Cemal Süreya: "Mevlid ve Özal" • Turan Dursun: Kur'an'ın Tanrısı'nın beddualarını vazdı * Oeniz Gökçe'den "Basketbol liginin entrikaları." • • TÜRKİŞ MUHALEFETİ İLKELERİNİ İLAN EDİYOR: "BAHAR'I KONGRE'YE TAŞIYACAGIZ". • MİT'İN ADNAN HOCA RAPORU: KİMDEN GÜÇ ALIYOR? • ALAMANCILIK ÖLÜYOR MU? • KULTUR BAKANUĞI'NIN YILMAZ GUNEYLE İLGİLİ KARARI. HUKUKÇULAR "BÖYLE BİR ŞEY OLAMAZ" DİYOR.