Katalog

5 ŞUBAT 1988 EKONOMİ CUMHURİYET/11 • TÜRKİYE'den Ticaret açığı % 9 artarak 4 milyar dolara çıktı ALTINDÖVtZ SERBEST PlYASADA DÜN j M a r (sabş) 1290 i Mart (satış) 7tZ i Ata U n (sabş) IMJM M. BANKASI'NDA BUGÜN (döviz alış) 1133.19 (efeMif satış) 11MJ5 (döviz alış) Mt.79 (etektif satış) t7t.7t Interbank faizi: Dış ticaret makası açıldı 1B87 yılında yapılan 10 milyar 190 milyon dolarlık ihracata karşılık 14 milyar 163 milyon dolarlık ithalat yapıldu Aralık ayında ihracat 12 milyar dolar, ithalat ise 1.7 milyar dolar oldu. EKONOMİ NOTLARI OSMAN ULAGAY Aylara göre dış ticaret (milyon dolar) Ocak Şubat Mart Msan Mayıs Haziran Temmuz Aflustos Eylul Ettn Kasım Arahk Toplam İTtlAUT 1N7 1.012 860 857 998 941 981 655 1.083 951 974 832 983 896 1.226 810 998 943 1.295 901 1.393 1.023 1.591 1.061 1.777 11.104 İMACAT 1*87 626 658 625 625 626 706 582 702 626 815 479 729 567 646 521 804 570 1.184 680 1.014 682 1.102 864 1.204 10.190 BetU, Aksoy'a mahkemede gatip j Ekonomi \ Servisi Garanti Bankası Genel ' Müdürü ı tbrahim BetU, bu bankaya genel müdür olmadan önce ' 6 ay kadar Genel Müdürluk yaptığı tktisat Bankası'na karşı açtığı "ibra" davasını kazandı. Iktisat Bankası sahibi Erol Aksoy, Betil'in Garanti Bankası'na geçmesinin ardından yapılan ilk Genel Kurul'da tbrahim Betil'i ibra etmemişü. 14 163 7.456 Açık: '985: 3.108 1986. 3.437 1967 3 973 ANKARA (Cumburivet Börosu) Dış ticaret açıgı 4 milyar dolara dayandı. 1987 yılında 10 milyar 190 milyon dolarlık ihracata karşılık, 14 milyar 163 milyon dolarlık ithalat yapıldı. Boylece dış ticaret açı£ı 3 milyar 973 milyon dolara çıkarken, yıllık ithalat ilk kez 14 milyar dolan, ihracat da 10 milyar dolan gecmiş oldu. Geçen yıl ithalat ve ihracat arasındaki fark bir önceki yıla göre 324.9 milyon dolar daha büyüdü. 1986 yılında ithalat 11 milyar 104.7 milyon dolar, ihracat da 7 milyar 456.7 milyar düzeyinde gerçekleşmişti. Bu dönemde dış ticaret açığı 3 milyar 648 milyon dolar olmuştu. Devlet tstaüstik Enstıttlsü'nün verilerine göre, geçen yüın toplam ithalatı içinde hammadde ithalatı 9 milyar 179.6 milyon dolar degerine ulaşırken, tüketim maddeleri ithalatı için de 1 milyar 166.4 milyon dolar harcandı. Hammadde ithalatı bir önceki yıla gö re yttzde 37.5 oranında artarken, tüketim mallan ithalatı yüzde 22 oranında yükseldi. 1987 yılında ithal edilen 3 milyar 816.9 milyon dolarlık yatırun mali ithalatının bir önceki yıla göre gösterdiği artış da yüzde 9.9 düzeyinde kaldı. DlE'ye göre, geçen yıl tanm ürünleri ihracatı bir önceki yıla göre, yüzde 1.8 oranında gerilerken, maden ürünleri ihracatı yüzde 10.3, sanayi ürünleri ihraca4 da yüzde 51.5 oranında artu. 1987 yüı arahk ayında gerçekleştirilen ihracat 1 milyar 204.1 milyon dolar, ithalat 1 milyar 777.4 milyon dolar oldu. DlE'ye göre, aralık ayında bir önceki yılın arahk ayına göre hammadde ithalatı yttzde 82.8, tüketim mallan ithalatı yüzde 43.5, yatınm mallan ithalatı ise yttzde 41.2 oranında arttı. 1987 yılında ithalatın ihracatı karşılama oranı yttzde 71.9 oldu. Devlet lstatistik Enstitüsü'nün verilerine göre, 1986 yılında yüzde 67.1 olan bu oran, 1987 yılında 4.8 puan arttı. Ihracatın 1987 yılı GSMH'nın ikinci tahmini içindeki payı da cari fıyatlarla yüzde 15.9'a yükseldi. Bu oran 1986 yılında yüzde 12.8 duzeyindeydi. Önce Enflasyonu Hafife Alan Kafalar Değişmeli Işadamından yüksek faize buruk tepki • Ocak ayına ilişkin fiyat göstergeleri dün açıklandı. Çeşrtli resmi endekslere göre son iki yıldaki fiyat artışları şöyle: '87 %2.9 %3.6 %4.8 %3.4 06.0 %3.6 %8.6 %6.4 %&8 Tüketim ıııab ithalatı patlach Tüketim malı ithalatı 1664 (milyon ABD Dolan)' Tüketim malı ithalatı 8 yılda 11 kat arttı ve geçen yıl 1.2 milyar dolara ulaştı. Tüketim malı ithalatının genel ithalat içindeki payı ise 8 yılda yüzde 42'den yüzde 8'e yükseldi. Ekonomi Scrvtai Dış ticarette kabuk degişiminin başlaüldığı 1980 yıhndan bu yana tüketim mallan ithalatı yüzde 1116, ya da bir başka deyişle yaklaşık 11 kat arttı. 1979 yıhnda 95 milyon 905 bin dolar düzeyinde bulunan tüketim mallan ithalatı, geçen yıl 1 milyar 166 milyon 400 bin dolara kadar çıktı. 1979 yıhndan bu yana genel ithalat rakamlan incelendiğinde tüketim malı ithalatının 1980 yılında bir sıçrama yaptığı, 1983 yıhndan günümüze kadar ise giderek artan bir ivme ile önemli miktarlara ulaştığı görülüyor. 1980 yılında yüzde 77 artan tüketim malı ithalatı bir önceki yıla göre 95.9 milyon dolardan 170 milyon dolara cıkü. Tüketim malı ithalatı 1983 yılındaki sıcramayla yüzde 34 artu ve 181 milyon dolardan 242 milyon dolara fırladı. Tüketim malı ithalatı özellikle 1984 yılında tam anlamıyla patladı. özal hükümetinin iktıdara gelmesi ve ithalatı büyük ölçüde serbestleştiren kararlan almasıyla başlayan "ithal malUn furyasT sonucunda 1984'te tüketim malı ithalatı yüzde 96'hk artışla 242 milyon dolardan 474 milyon dolara yükseldi. Tüketim malı ithalatının genel ithalat içindeki payına baktığımızda da çarpıcı sonuçlar ortaya çıkıyor. 1979 yılında toplam 2 milyar 261 milyon dolarlık ithalat içinde tüketim malı ithalatının payı yüzde 4.2'ydi. KISAK1SA İŞLETME tktisadı Enstitusü'nün dizi konferanslarının altmcısı olan "Ekonomik ve Sosyal Kalktnmada Yöneticilerin Rolu ve Eğitimi" konulu konferans Sakıp Sabancı tarafmdan 10 şubat saat ll.OO'de İÜ Işletme Fakültesi'nde veriliyor. FRANSIZ Milli Tarım Birlikleri Heyeti Türkiye'ye gelerek (BAGFAŞJ Bandırma Gtibre Fabrikalan Tesislerini gezdi ve incelemeterde bulundu. Ekonomi Servisi Mevduat faizlerinin yüksdtümesı, sanayici ve işadamJannda "buruk" bir etki yaptı. Mevduat faizlerine paralel olarak kredi faizlerinin de yukseieceğini ve maliyetinin yüzde 120'lere çıkacağını belirten sanayici ve işadamları, malivetlerin artacağını, bunu zorunlu olarak zamlann izleyeceğini belirttiler. önlemlerin ahnmasmda geç kalındığını vurgulayan sanayici ve işadamlan, "E|er bu tedbiricr aralık •rısda alııuaydı bugünkü kötii tablo ile karfilaşmudık" dediler. Sanayici ve işadamlannın görüşleri şöyle: AIİ Coşkun (TOBB Başkanı): Teminat oranlanrun yüzde 15'e çıkanlması ithalatı frenlemekle birlikte sanayi girdilerinin maliyetini arturacak. Bu maliyet artışı da zamlara yol açacaktır. Bu da enflasyonun kontrol altına ahnmasını güçleştirecektir. Bunun için sanayi mallannın ithalinde teminat oranlan yüzde 5'e düşürülmeli, eğer isteniyorsa lüks mallarda bu oran yüzde 20'ye kadar çıkarılsın. NunıUab Gezgin (1SO yönetim Kunılu Başkuı): Tek başına mevduat faizlerinin arttırüması yeterli olmaz. Enflasyona büyük katkısı olan kamu harcamalan ve bütce açıklanrun kapatılması konusunda önlemler alınmadıkça, enflasyon beklentisinin devam edeceği kuşkusunu taşıyorum. tbrahim Bodur (tSO Medis Başkaoı): Faizleri yükselten yeni uygulamanın sanayi açısından olumlu bir gelişme sağlayacağını sanmak mümkün değildir. Yüksek faiz uygulaması sanayi yatınmlannı olumsuz etkileyecektir. Nlv*« Adıgiizel (TTO Başkanı): thracatçı dövizini Merkez Bankası'na getireceğine göre, ithalatçı da akreditifini Merkez Bankası'ndan mı açtıracak? Burada bir açıklık yok. %355 H73.2 Bu rakamlar fiyat artışlarının son bir yıl içinde katlandığını açık, ça ortaya koyuyor. Türkiye genelindeki fiyat hareketlerini yanstttıkları, daha geniş VB daha yeni bazlı oldukları için hükümetin de esas alma eğiliminde olduğu DİE'nin Türkiye Tüketici ve Türkiye Toptan Eşya Fiyatları Endekslerine göre, ekimocak dönemindeM dört aylık fiyat artışlarının geçen yılın aynı dönemiyie karşılaştırrt: ması ise şu sonucu veriyor: TÛRKtYE TÜKETİCİ TÜRKİYE TOPTAN %312 %26.0 OİE TÜRKIYE TÜKETICİ DİE TÜRKİYE TDPTAN HAZİNE TOPTAN EŞYA HAZINE ANKARA GEÇ HAZİNE İSTANBUL SEÇ. Swi2ay SMitay Ocak'M*170cak17 %3O3 %235 %24.2 %53.6 %10.2 Bu iki endekse göre son dört aydaki fiyat artışlarının da bir önceki yılın rakamlarını katladığını, hatta bunun da ötesine geçtiğini görüyoruz. Son dört ayda yaşanan fiyat artışlarının bütün bir yıl boyunca süreceği varsayımıyla yapılan hesaplama ise yıllık artış temposunun Türkiye Tüketici Fiyatlar Endeksine göre <M>125, Türkiye Toptan Eşya Fiyatları Endeksine göre de %100 dolayında olduğunu ortaya koyuyor. Tüm bu rakamların ortaya koyduğu gerçek ise çok açık: Türkt ye'deki fiyat artışları son bir yıl içinde çok çarpıcı ve tehlikeli bir sıçrama yapmıştır Fiyat artışları katianmış, sonuçta %100'ü de aşan bir enflasyon temposuna girilmiştir. Bu sonuç her şeyden önce enflasyon sorununu hafife alan an' layışın, "Canım Türk halkı enftasyona nasıl olsa alıştı, önce kamu harcamalarını arttırıp büyümeyi hızlandırelım, sonra nasıl olsa enflasyonu aşağıya çekeriz" kafasının ürünüdür. 1986 yılında enflasyonu yüzde 20'lerin hemen altına çekmek, enflasyon bekleitisini iyice kırmak için dış koşulların yaratmış olduğu bulunmaz fırsat, bu kafa yüzünden kaçırılmış, 1987'de de seçim atmosferi içinde sürdürülen bu anlayış enflasyonu bugünkü noktaya getirmiştir. Ekonomiye yön verme noktasında bulunan bazı bakanların da benimser göründükleri bu anlayış, enflasyon olayının Türkiye'deki boyutlarını hafife almakta; yüksek enflasyon olgusunun ekonomik ve sosyal bünyeyi nasıl tahrip ettiğini kavrayamamaktadır. Kontrolden çıkan ve %100'lere doğru tırmanan bir enflasyon, ekonominin tüm işleyişıni bozmakta, sağlıklı tüm gelişmeleri ise caydırmaktadır. Yüksek ve tırmanan enflasyon öncelikle: • TL.'den kaçışı hızlandırmakta, tasarrufu caydırmaktadır. • Hemen her türlü mala hücumu özendirmektedir. • Çoğu işletmenin sermayesini sinsice eritmektedir. • Kaynak dağılımını bozmaktadır. • Gelir dağılımını bozmaktadır. • Sermayenin yatınm eğilimi düşük kesimlerinde birikime yol açmaktadır. • Yüksek faizi gündeme getirmekte, üretken yatırımı caydırmaktadır. • Yabancı yatınm sermayesini ürkütmektedir. • Kamu maliyesinin dengesini bozmaktadır. • Sermaye piyasasının gelişimini kösteklemektedir. • Türk mallannın rekabet gücünü azaltmakta, bu nedenle de yüksek enflasyonyüksek devalüasyon kısır döngüsünü yaratmaktadır. • Geleceğe dö/iük plan ve program yapmayı olanaksız hale getirmektedir. O halde ekonomide "istikrar" ve "sag7;M gelişme" isteniyorsa her şeyden önce "enflasyonu istersek hemen indiririz" anlayışına sahıp olan kafaları etkisiz hale getirmek gerekmektedir. Enflasyonun ekonominin bir numaralı sorunu olduğu kabul edilmeli, siyasal faturası da göze alınarak enflasyonla çok ciddı ve kapsamh bir mücadeleye girilmelidir. Parakredi politikasının yanı sıra vergi politikası, kamu yatınmları politikası ve ihracatı teşvik politikası da bu amaçla gözden geçirilmeli, öncelik enflasyonun hızla aşağı çekilmesine verilerek bu hedefle tutarlı bir paket kararlılıkla uygulanmalıdır. Gelinen noktada bunun dışındaki yaklaşımlar korkarız ki "derde deva" olmayacaktır. 1979 80 81 82 83 84 85 86 1987 YENİ FAİZ ORANLARMZ (Mevduat Sertifîkalan dahil) (Mevduat Sertifikalan dahil) (Mevduat Sertifikalan dahil) (Mevduat Sertifikalan dahil) 5 Şubat 1988 tarihinden itibaren uygulanacak Yeni 24 Ocak tartışması Uretim artırılınalı Ekonomi Servisi Çeşitli Universitelerden öğretim üyeleri ekonominin bir "revUyondan" geçirilmesi ve yeni bir "Stabilizasvon programının" yürürlüğe koyulması gereküğım öne sürdüler. Öğretim uyeleri faizlerin kısa sureli olarak yükseltilmesini, ama hemen ardından enflasyonu düşürücü tedbirlerin almması gerektiğinı belirterek "Faizler de enflasvonun duşmesine paralel olarak duşurulmeudir. Üretimi arttıncı ve verimiüigi arttın a onlemler alınmalıdır. 24 Ocak kararian 1985 e kadar başanyla uygulandı. Alınan kararlardan sonrs ihracat artmış ancak ekonomi nulı ve sürekli bir enflasyon yöhingesine girmiştir" dediler. öğretim üyeleri, 24 Ocak kararlannın başarısız olduğu noktasında genelde birleşiyorlar. öğretim uyelerinin ekonominin "yeniden rayına sokulması" yOnünde önerdikleri çozumler ise belli ayrılıklar gösteriyor. Örneğin Boğaziçi Universitesi öğretim uyesi Prof. Tansu Çiller, faizlerin arttınlması politikasını desteklerken ve ekonominin yeniden bir stabilizasyonistikrar programına ihtiyacı olduğunu öne sürerken Marmara Universitesi öğretim uyelerinden Doç. Dr. Taner Berkso) "Sorunlann ekonorainin reel yönıinde ve uretim yapısında" olduğunu, alınacak önlemlerle uretimin ve verimliliğin arttınlmasının hedeflenmesi gerektiğini savundu. TÜSİAD Başkanı Ömer Dinçkök'un önceki günku açıklamasında yer alan "1980'de ekonomiye biçilen elbiseye yapılacak \amalarla durumu surdurmek artık imkânsızlaşmıştır. Bugün her şe>i >eniden degerlendirme ve duzenleme ihtiyacındayız" sozlerinin "Veni bir 24 Ocak paketi mi?" sorusunu gundeme getirip getirmediğine ilişkin öğretim uyelerinin görüşlerine başvurduk. Boğaziçi Universitesi öğretim uyelcrinden Prof. Tansu Çiller 24 Ocak kararlannın 1985'e kadar başarıyla uygulandığını, ama bu tarihten sonra ekonomide dengelerin "vavaş yavaş ravından pküğını" belirterek "Bunlarla enflasyon ravından çıktı. Kamu kesimi Tiırk ekonomisinden gerektiğinden fada kaynak aldı ve bunu üretken alanlara yatırmadı. Kamu jatınmtasamıf açıgı iç ve dış borçlann artmasına neîlen oldu. İç ve dış borçlar bu derece böyüdükten sonra kamu kesimini yeniden kiiçültmek ve dolajısıyla bütçeyi kuçültmek artık çok zor. Yeni bir stabilizasyon politikası uygulanmak zorunda. İlk önce faizlerin yttkseltUmesi gerekir. Bunu ben şok olarak düşünujorum. Ama hemen ardından enflasyonu diişüriicü önlemler alınmalı ve enflasyonun düşmesine paralel olarak faizler dıişurulmeli. Yoksa j'alnızca faizlerle TL'den kaçış onlenemez. TL mevduatına uygulanan tiim oranlar, doviz tevdiat hesaplanna da u>gulansın. A>nca hükümel enflasyon duşurülmeden konvertibilileye geçmemeli. Bu çok büyük bir hata olur" dedi. Marmara Üniversitesi öğretim uyelerinden Doç. Dr. Taner Berksoy 24 Ocak'la birlikte gelen ve ekonominin parasal yönünü ilgilendiren önlemlerin "kesin tedavi getiren önlemler" olmadığını hatırlatarak "8 yıldır bunu söylüyonız. Hafaalardan siliniyor. Eger yeni politikalar yürürlüğe konulacaksa, uretimi ve verimiiligi arttıncı reel düzenlemelere gidilmeli. Sorunlar ekonominin reel yönünde ve uretim yapısındadır. Vergi ve sübvansiyonlarla beürii Ukvim içinde iiretüne belirii dodarda rekabel baskısı getirilebilir" diye konuştu. lstanbul Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Feridun Ergin ise 24 Ocak kararlanyla başlayan dönemin, kur ayariamalan, mevduat sertifikalan sisteminin getirilmesi, faizlerin yuksehilmesi ihracatın teşvik tedbirieri ile «şın borclaıum özelliklerinin bulun duğunu ifade etti. ! Yıllık Faiz DÖVİZ KURLARI Dövizin Cinsı 1 ABD Dolan 1 Avustralya Dolan 1 Avusturya Şilini 1 Batı Alman Markı 1 Belçika Frang 1 Danimarka Kronu 1 Fın Markkası 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Florini 1 Isveç Kronu 1 Isviçre Frangı 100 İtalyan Liretı 100 Japon Yeni 1 Kuveyt Dinarı 1 SteDin 1 S Arabistan R yali Döviz AHş 1133.05 803.56 95.21 668.75 32.04 175.20 276.08 198.19 595.53 186.97 817.97 90.86 879.36 4105.25 1993.03 302.19 Döviz Satış 1138.72 807.58 95.69 672.09 32.20 176.20 277.46 199.18 596.51 187.90 822.06 91.31 883.76 4125.78 2003.00 303.70 Efektif Alış 1133.05 787.49 95.21 668.75 31.40 175.20 270.56 198.19 595.53 186.97 817.97 89.04 861.77 4023.15 1993.03 296.15 Efekttf Sat* 1150.06 815.61 96.64 678.78 32.52 177.83 280.22 201.16 604.46 189.77 830.24 92.22 892.55 4166.83 2022.93 306.72 ÇAPRAZ KURLAR $ 1.6942 B Alman Markı S 5.716") Fransız Frangı S 1,9025 Hollanda Florini S 1,3851 Isviçre Frangı S 1247.02 Itatyar Lireti S 128.84 Japon Yeni 3,7494 S Arabtstan Rr/al S £ 1,7589 $ ALTM 6ÛM0Ş Cumhuriyet Resat 24 ayar aitın 22 ayar bılezik 18 ayar altın 900 ayar gumüş Alış 132.000 162 000 16 800 16.900 14.100 288 Satış 136.000 167 000 18 860 18 800 14.140 292 SERBEST PİYASAOA DÖVtZ Alış 1285 758 925 670 2240 220 Sat* 1290 762 930 675 2270 225 ABD Dolan Bat Alman Markı Isviçre Fr?«fli Hollanda Flonnı Ing I12 Stertıni Fransız Frangı . # # « « « « « m a k i n a l a n İ H İ ISIANBUL 175 00 2010 Hat mffa rcokopTJ1BILGITAS A.S. 5ö \F 5 ŞUBAT 19M TARİHİNDEKİ DÖVtZ KURLUI T.C. ZİHAAT MNKASI DÖVİZ MJŞTL 1133.05 803.56 95.21 672.09 32.04 175.20 276.08 198.19 595.53 186 97 817.97 90.86 879.36 891.67 4185.25 177.01 1993.03 302.19 SATTŞTL 1138.72 807.58 95.69 672.09 32.20 176.08 277.46 199.18 598.51 187.90 822.06 9131 88376 896.13 4125.78 177.90 2003.00 303.70 5JJ V lATtŞTL 1150.05 815.61 96.64 678.78 32.52 177.83 280.22 201.16 604.46 189.77 830.24 92.22 892.55 905.05 4166.83 179.67 2022.93 306.72 DÖVİZİN CİNSİ IU0D0LARI «VIISTIUU.YA D0UUU 1 AVUSTURYA pM 1 BATI AUUM MAMU EFEKTİF MJŞTL 1133.05 787.49 95.21 672.09 31.40 175.20 270.56 198.19 595.53 186.97 817.97 89.04 861.77 873.84 4023.15 173.47 1993.03 296.15 SÜMERBAN 31.12.1987 itibanyla toplam tasarruf mevduatımız bir önceki yıla oranla % 335 artarak 298.211.000.000. TL'ye ulaşmıştır. BaçfcAFRAMI iFkiMAiuaust 1İSVEÇUMNU m k u ı u DMMMI FMRSIZ FMNfil HMUAMMaMbri 11svtçnc nuım 1M rTAtYMHjRFTİ 1M JtfOMTHİ 1 KAMADA D6LAM 1KUVETT0İ1MI 1 MMEÇ MUMU 1STERLUI 1 S. AMBİSTM RİYAtl T.C. ZtRAAT BANKASI "Gücünc erişllmez"