Katalog

5 ŞUBAT 1987 EKONOMİ CUMHURÎYET/11 TÜRKÎYE'den tmalat sanayii fıyat artışında birinci nkara (anka) Toptan eşya flyatlarmda en büyük artışın tmalat sanayiinde olduğu göhilüyor. Devlet htatistik EnstitüsU (DÎE) verilerine göre, imalat sanayiinde ocak itibanyla son bir yılda fiyatlar yüzde 27.2 oranında artış kaydetti. Ocak ayları karşılastırmasıyla bulunan fıyat artış hızı tarımda yüzde 19.1, enerjide yüzde 15 ve madencilikte yüzde 4.1 oranında gerçekleşti. Yine ocak ayı itibanyla ortalama endekse göre yapuan hesaplamada ise son bir yılda fıyatlartn imalat sanayiinde yüzde 31.6, enerjide yüzde 31.6, tarımda yüzde 24.3 ve madencilikte yüzde 3.4 oranında artışa konu olduSu saptandı. TEK zammım fırsat bilmeyin MERAL TAMER Elektrik zammı sanayi kesimine nasıl yansır? Çeşitli mallarda yeni zamlara gerekçe yaratır mı? Bu sorulara yanıt ararken, kendisi yilksek elektrik mühendisi olan Odalar Birliği Başkanı Ali Coşkun ve tstanbul sanayiinin nabzını elinde tutan İSO Başkanı Nurullah Gezgin'in görüşlerine başvurduk. TOBB Başkanı All Coşkun, Türkiye'de bugün yılda 45.8 milyar kilovatsaat elektrik üretildiğini belirttikten sonra, 2000 yılında ülkemizin yıllık elektrik gereksinmesinin 180 milyar kilovatsaat olarak hesaplandığını ve bu hedefe ulaşmak üzere yapılacak enerji yatınmlarının aksamaması gerektiğini söyledi. Coşkun, bu çerçevede elektrikte gerçekçi fiyatlardan yana olduğunıı, zaten son bir yıl içinde hi<; zam görmemiş elektrikte ortalama yüzde 8.9'luk bir zamrnm normal karşılanması gerektiğini kaydetti. Ali Coşkun, elektriğin birim fiyatının çeşitli sektörler üzerindeki ctkilerine ilişkirı sorumuzu yanıtlarkcn de kendi u/.manlık dalı olan bu konuda şu bilgileri verdi: "Elektrigin birim maliyetlerdeki payının ııı yuksek oldııgu dal, deıııir çeliktir. Çimento, cam scramik sanayii ve konfeksiyondu da birim maliyetler belli ölçülerde elkilenir. Ömeğin çeligin eritildiği ark ocaklarında elektriğe ödenen para, maliyetin yü/dc 20'sini oluşturur. Cam seramik sanayiinde bu oran yii/de 710, aralarında tekstilin de Elektrik zammının sanayiye olası yansımasını değerlendiren Coşkurv bulundugu diğer hafif sanayide yüzde 3.55 dolaylarındadır. Bu durumda eleklriğin birim maliyetler içindeki payı, yukarıda sıraladığımız sektörlerde yüzde 3.5 ile yüzde 20 arasında degişiyor dersek, elektriğe kabaca yüzde 10 zam geldiğine göre, bu yüzde 10'luk zammın maliyetlere yansıması, binde 3.5 ile yüzde 2 arasında degişecek demektir." Ali Coşkun, uu bilgileri verdikten sonra sırf elektriğe zam oldıı diye piyasalarda bir zam furyasına kesinlikle karşı olduğunu belirtti. Odalar Birliği Başkanı, buna karşılık sanayinin üretim bazında desteklenmesini istedi ve özellikle ihracata dönük sanayilere teşvik bazında ucuz elektrik verilmesinden yana olduğunu dile getirdi. Istanbul Sanayi Odası Başkanı Nurullah Gezgin ise, elektrik zammının aslında normal olduğunu, ancak ekmeğinden elektriğine peş peşe gelen zamların enflasyon hedeflerinden uzaklaştırıcı bir ortam yarattığını dile getirdi ve "Kanımca 1987 enflasyonu hükümetin hedenerini aşacak. Yılın başındaki bu tempo, enflasyonun 1987'de de yüzde 30'ların altına inemeyecegini gösteriyor" dedi. Peş peşe zamlar nedeniyle enflasyon beklentilerinin arttığı bugünkü ortamda "mala hücum" edildiğinc ve piyasaların alabildiğine canlı olduğuna dikkati çeken Gezgin, bazı mallarda spckülatif fiyat hareketlerinin ortaya çıktığını ve çifte fiyatlann oluştuğunu dile getirdi. ISCEV1N EVRENINDEN Dayanışma Genel kurul kararına göre, 1987 Türkiş'in işçi hak kayıplarında ve yasa değişikliği istemlerinde başarıya ulaşması için "eylem yılı" olacak. Genel kurul sonrası geride bıraktığımız bir ay içindeki gelişmelere bir göz atarsak, değil 1987'nin "eylem yılı" olması, hak kazanımları getirmesı, sendikaların en can alıcı sorunlarında asgari dayanışmalarından uzak geçeceğe benzer. Netaş'ta 3000 işçi, 79 günden bu yana grevde. Derby'de 1300 işçinin grevi 50 gün önce başladı. Dora'da 250 işçi, 30 gündür grev yapıyor. Şeker Sigorta'da 164 işçinin grevi 21. gününde... Yasalardaki grev hakkına yönelik kısıtlamalardan yıllardır yakınanlar, hak aramak için gerekirse genel greve gitmekten söz edenler, bu ilk ciddi yasal grevlerin başarıya ulaşması için nasıl bir çaba gösteriyorlar? Ozal ıktidarının, yeni yasalar sonrası, ancak üç yıl sonra denebilen ilk ciddi grev uygulamasının, Netaş grevinin başarısızlıkla sonuçlanması için elinden geleni ardına koymadığını bilmeyen yok. Grevi yürüten bağımsız Otomobıliş Sendikası, grev ile dayanışma kampanyası açtı. Sendikaların, bu kampanyaya katkıda bulunma girişimlerini bırakınız, doğru dürüst grev ile ilgilenmiş, ziyaret etmiş, başarı dıleğinde bulunmuş olanını bulmak bile zor. Sanki sorun yalnızca Otomobiliş'i ve Netaş işçisini ilgilendiriyor. Anayasa ve yasalarla grev hakkına gelmiş ağır kısıtlamalarla, elleri kolları bağlanan, toplusözleşme masalarında işveren sendikalarının dikte ettirdiklerini aynen imzalamak zorunda kalanlar, sadece onlarmış gibi. Netaş grevinin başarıya ulaşması, kısıtlı da olsagrev hakkının kullanılabilirliğının, havlu atıp umutsuz beklemek yerine bir şeyler yapmaya çabalamanın, kıpırdanmanın ölçütü olmayacakmış gibi. Sendikacılarda akıl almaz bir vurdumduymazlık, ilgisizlik. Yasal grevin başarıya ulaşması için asgari dayanışmanın.en ufak bir çabanın örneğini vermeyen sendikacıların, gerekirse genel greve gidecekleri sözlerine inanmak mümkün mü? Bol keseden atılan, "7987 eylem yılı olacak" sözleri bir yansıma yapabilir mi? Şimdi hemen yapılabilecek bazı itirazlara değinelim: Gelecekte grev hakkının kullanımında, havlu atmak yerine bir şeyler yapma çabasında gösterge olabilecek ilk ciddi grev denemelerinin bağımsız sendikalar tarafından gerçekleştirildiği, Türkiş'in bu konudaki hastalıklı sendikal anlayışının dayanışmaya engel oluşturduğu söylenebılir. Ya da Türkiş'te yönetimi oluşturan kadroların genel yapısının engel oluşturduğu Netaş, Derby, Dora grevleri için Türklş boyutunda dayanışmadan vazgeçtik. Ya bu yasalara rağmen, oturup yakınma yerine bir şeyler yapılmasını savunan, Türkiş içinde demokratik muhalefeti oluşturduklarını söyleyen sendikalar? Onlar da, grevi gerçekleştiren sendikalar Türkiş üyesi değil diye hiç dayanışma örneği vermeyecekler mi? Bağımsız sendikaların grevleri ile dayanışmadan, destek verilmesinden vazgeçtik. Türkİş içindeki gelişmelere göz atalım isterseniz; Petroliş'in, ham madde olarak petrol ürünü kullanılıyor gerekçesi ile, yargı yolu ve siyasi iktidar uygulamaları ile, petro kimya tesislerindeki grev hakkı elinden alınıyor. Bir, Türkİş dışından Otomobilİş Sendikası'nın olayı kınayan bildirisine tanık olduk. Türkiş yönetiminin sesi soluğu kesilmiş sanki. Demokratik muhalefeti oluşturduklarını söyleyen diğer sendikalardan da bir tepki, dayanışma örneği yok. Başta Türklş Genel Başkanı Şevket Yılmaz'ın başkanı olduğu Teksif Sendikası'nın, Sümerbanklarda olmak üzere, pek çok sendikanın kamu sözleşmeleri nedeni ile hükümetle başları belada. Bu konuda dayanışma içinde olunması, güçlerin birleştırilmesi, ortak politika izlenmesi çabası ile Türkîş düzeyinde bazı toplantılar da yapıldı. Gelin görün ki, Türkiş üyesi bir kısım sendikalar, dayanışma ile tam çelişkili bir tavır içinde kendi sözleşmelerini hükümet ile anlaşarak bitirmenin yolunu seçtiler. Hükümetin istediği tüm tavizleri de vererek. Anlaşamamış olanlar şimdi daha zor durumda. Hükümetten gelen daha ciddi bir baskı ile karşı karşıyalar. Türkiye'de işçinin hakkını arama yolunun, uygulanan ekonomik model ve bu modelı yaşatmak üzere gerçekleştirilen hukuk çemberinin, ağır yasal hak kısıtlamaları ile kapandığı bir gerçek. Ancak tek engel, uygulanan ekonomik modelin işçilere hak tanımaması, yasal hak kısıtlamaları değil. Asıl görünmeyen, önemli temel sorunlardan biri, işçi sınıfı dayanışmasının, sendikal dayanışmanın, Türkiye'de asgari koşulları ile dahi işlemeyişi. İşçiler, sendikalar, zaten çok zorlaşmış hak arama yolunda nerede ise bir başınalar. Türkİş içinde de temel sorun, yönetim kadrolarının geri yapısı değil, sendikal dayanışmanın önemi, zorunluluğunun unutulmuş olması. Asgari sendikal ilkelerin çiğnenmesi, sendikaların zor günlerinde kaderleri ile baş başa kalmaları... 1987'nin hak aramada eylem yılı olmasından vazgeçtik, işçi sınıfı dayanışması, sendikal dayanışmada ilk önemli adımların atıldığı bir yıl olabilse, ne çok şeyin değişebileceğini hep birlikte görürdük. Adel Kalem'de kapanma tehlikesi G iresun (a.a.) Giresun'da, ihracata yönelik üretim yapan AdelLata Kalem Fabrikası, ekonomik kriz nedeniyle kapanma tehlikesiyle karşı karşıya geldi. a.a. muhabirinin edindiği bilgiye göre, fabrikada üretilen kalemlerin ihracatında karşılaşılan güçlükler ve fınansman darboğazı nedeniyle önce üretim kısılarak yarı yarıya düşürüldü. Bu arada, fabrikada çalışanların sayısı da son bir yılda yavaş yavaş azaltılarak, 300'den 30'a kadar indi. Yetkililer, ihracatta umduğunu bulamayan fabrikada, ürün değifikliğine gidileceğini, tesisin mobilya fabrikasına dönüştürülmesi için çalışmalara başlandığını da kaydettiler. Giresun AdelLata Kalem Fabrikası 'ndan 1984 yılında 669 bin dolarlık kalem Iran ve Avustralya'ya ihraç edilmigti. TEK hâra doymuyor ENİS BERBEROftLU ANKARA TUrkiye Elektrik Kurumu Planlama vc Koordinasyon Daircsı Ba^kanı Erdogan Demiryurek, kurumun 650 milyar lira tutarındaki 1987 yatırım programına kaynak yaratmak için zam yaptığını belirttı. Ortalama elektrik kilovatsaat maliyetinin 26 lira dolayında olduğunu bildiren Demiryürek, son zamdan sonra bile tarifelerinin Avrupa ülkelerinc oranla düşük kaldığım söyledi. TEK'in 1 şubattan geçerli zammıııa îlişkin olarak "Pctrol ve kömiir flyatlan yükselmcdi. Son zammın gerekçesi ne?" biçimindeki bir soru yöneltilen Demiryürek, ^u karşılığı verdi: "1987 yılı yatınm programımız 650 milyar lira. Bu program için kaynak yaralmamız gcrekli. Üstelik bu kaynagı sadece kendi faaliyetlerimizden bulmamız lazım. Çünku cskiden kuruma Hazine kalkısı olıırdu. Son Iki yıldır Hazine'den katkı sağlanmıyor. Bu yıl 35 bin köye elektrik getirmiş olacagız. Aynca belediyelerin eleklrik şebckelcrini de devraldık. Bu sf bekelerde buyuk kayıplar var. Halka daha kaliteli vollaj sunabilmek için bu sebekelerin yrnilenmesi lazım. Bu iş için de 100 milyarlık bir yatınm gerekiyor." Demiryürek, 650 milyarlık yatırım programının ne kadarlık bölümünün dış kredi yoluyla karşılandığı sorusunu da şöyle yanıtladı: "1987 yatınm programının 172 milyar liralık bölumu dış kredi ile karşılanacak. Dışardan aldıgımız kredi olmasa tarifeye yüzde 40 zam yapmamız gereklrdi. Dış krediden açıkta kalan bölümü zamla karşılıyoruz." Elektriğe zam gerekçesi: Yatırım Hazine ile şirketler borç yarışında A nkara (a.a.) Tahvil ve bono satışlarmda geçen yıl / i kasım ayı sonunda uygulamaya konulan yeni ihale yöntemiyle, bugüne kadar 1 trilyon 715 milyar lira tutarmda kamu menkul değeri ihraç edildi. Hazine, ihraç ettiği bu bono ve tahvillerin 745 milyar liralık bölümünü ihale yoluyla sattı. Tahvillerin geri kalan bölümü ileri tarihlerde satılacak. Ote yandan Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), ocak ayında toplam 28.6 milyar lira tutarmda menkul değer ihracına izin verdi. SPK'nin yeni yılın ilk ayına iliskin verilerine göre, ocak ayında 5 anonim şirket halka arzedilmek üzere 5 milyar 273.3 milyon lira tutarmda hisse senedi, 17 anonim şirket de yine halka arzedilmek üzere 23.1 milyar lira tutarmda tahvil ihraç izni aldı. Bir anonim şirkete de halka arzedilmeksizin 250 milyon lira tutarmda tahvil ihraç izni verildi. Geçen yıl yapılan toplam 2.4 trilyon liralık menkul değer satışının yüzde 87.9'luk bölümü bankalar, yüzde 12.1'lik bölümü de aracı kurumlarca gerçekleştirildi. TEK'e elektrik kilovatsaat ortalama maliyetinin 26 lira dolayında olduğunu bildiren Demiryürek, "Yine de son zamdan sonra bile larifemiz Avrııpa ulkelerine oranla düşük sayılır" TbK gelırlerınden yapılan kesıntiler ve ödemelere ilişkin bilgi veren Demiryürek, şunları söyledi: "Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı tdaresi'yle aramızdaki anlaşma uyarınca larifemue yaplığımız zam oranında onlardan satın aldıgımız elektrigin fiyatı da artıyor. Böylece fasarnıfçulara dagılılacak prim miktan yükseldigi gibi, yeni baraj yapımlanna finansman olanagı yaralılıyor. TKK'in 1987 yılında idaredcn satın alınacak elektrik için bugunkü fiyatlar uzerinden 117 milyar liralık bir ödeme yapacagı hesaplanıyor. Aynca bir de TRT'ye yapılan yii/de 3.5 oranındaki kesinti var. TRT payının da 50 milyara ulaşacagı tahmln ediliyor." Uhıslararası Gösterge: 2 Beklenmedik durumlarda önemli para çekilmelerine rağmen, bankanın faaliyetleri aksamıyorsa, "likiditesi" güçlü demektir. Uluslararası, çok güçlü olan likiditesini, birde"Uluslararası Göstergeler'ie, ayrıntılı incelemeyi ilke edinmiştir. İşte, Uluslararasrnın 1986'da gelişen likidite gücünü inceleyen "Uluslararası GöstergelerMden birkaçi: OAVİZ KURLARI Dövizin Cinsi 1 ABD Ooları 1 Avustralya Doları 1 Avusturya Şılini 1 Batı Alman Markı 1 Belçika Frangı 1 Danimarka Kronu 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Florinı 1 Isveç Kronu 1 Isvlçre Frangı 100 Italyan Lireti 100 Japon Yeni 1 Kuveyt Dinarı 1 Sterlin 1 S.Arabistan Riyali S*^1 Piyasada Dolar: 785, Mark: 435 Döviz Dövlz Ahş Satış 756.51 752.75 506.19 503.67 59.28 58.99 416.97 414.90 20.15 20.05 110.36 109.81 125.14 124.52 369.75 367.91 116.52 115.94 493.81 491.35 58.60 58.31 495.19 492.73 2721.87 2735.48 1148.21 1151.94 201.76 200.76 Efektif Efektif Alıs Satıa 752.75 764.04 493.60 511.23 58.99 59.87 414.90 421.12 19.65 20.35 109.81 111.46 124.52 126.39 367.91 373.43 115.94 117.68 491.35 498.72 57.14 59.18 482.88 500.12 2667.43 2762.70 1146.21 1163.40 196.74 203.77 ÇAPRAZKUR 1 ABD DOLARI 1.8142 B.AIman Markı 6.0452 Fransız Frangı 2.046 Hollanda Florlnl 1.532 Isviçre Frangı 1290.94 Italyan Lireti 152 77 Japon Yeni 3.7495 S.Arabistan Riyali 1 Sterlin 1.5227 ABD Doları MEVDUAT ÇEKİLMESİ KARŞILAMA ORANI AUIH GÜMÜŞ Cumhuriyet Resat 24 ayar külçe 22 ayar bllezik 900 ayar gümüş ALIŞ 71.000 95 000 10.370 9.288 153 SATIŞ 72.000 100.000 10.400 10.200 155 S ŞUBAT 1987 TARİHİMDttl DÖVİZ KURLARI Uluslararası Endustrı ve Tıcaret Bankası A.Ş. Turkiye Bankalar Ortalamasr T C ZİRAAT BANKASI DÛVİZ AUf TL SAflŞTL. 752.75 756.51 503.67 506.19 58.99 59.28 414.90 416.97 20.05 20.15 109.81 110.36 124.52 125.14 367.91 369.75 115.94 116.52 491.35 493.81 58.31 58.60 492.73 495.19 566.49 569.32 2721.87 2735.48 107.84 108.38 1146.21 1151.94 200.76 201.76 DÖVİZİN CİNSİ 1 ABOPOUUU 1 AVUSTMLTA D 0 U M 1 AVUSniRYA | k M 1 IATI A U U N MARKI 1 BELdKA FRAM8I 1 DAMMARKA KRONU 1FRANSamAN« 1 H0UANDA aORİNİ 1İSVEÇ KRONU 1 tSVİÇRE FMNM 100 İTALVAN ÜRETİ 100 JAPON YENİ 1 KANADA D0URI 1 KUVEYT DİNARI 1 NORVEÇ KRONU 1STERÜN 1 S. ARABİSTAN RİVAÜ EFEKTİF AUŞTL IATHTL 752.75 764.04 493.60 511.23 58.99 59.87 414.90 421.12 19.65 20.35 109.81 111.46 124.52 126 39 367.91 373.43 115.94 117.68 491.35 498.72 57.14 59.18 482.88 500.12 555.16 574.99 2667.43 2762.70 105.68 109.46 1146.21 1163.40 196.74 203.77 ' "Bankalarımızın Yıl Sonu Bilanço, Kâr ve Zarar Hesapları, Teşkilat, Mevduat ve Kredilerl Hakkında Bilgiler" Türkiye Bankalar Birliği Yayınları 1983, 1984, 1985 yıllarına ait rakamlar kullanılarak hesaplanmıştır. 1987'de tasarrufunuz ve yatırımınız için Uluslararası'nın "Likidite Gücü"ne güvenin. INTERBANK ^ ULUSIARARASI bir dünya bankasıdır. T.C. ZtRAAT BANKASI "Gucün* efifnmcı"