Katalog

7 EYLÜL 1986 EKONOMİ CUMHURtYET/U AYDAN ÂYA EKONOMİ DUN^ASI Büyüyen ekonominin tartışması Geride bıraktığımız ağustos ayı en kaba hatlanyla DlE'nin yüzde 7,8'lik büyüme hızı tahminiyle herkesi şaşırttığı, emisyon hacminin Cumhuriyet tarihinde ilk kez 2 trilyon liranın üzerine çıkarak yeni bir rekor kırdığı, iç piyasanın canlılığını koruduğu, ithalatın hızla tırmanışını sürdürdüğü, buna karşılık Özal hükümetinin ekonomi politikasırun gözbebeği ihracatın gerilediğinin açık seçik ortaya çıktığı bir ay oldu. YÜZDE 7,8'LtK BÜYÜME Ayın olaylan içinde herkes için "sürpriz" olan kuşkusuz Devlet Istatistik Enstitüsü'nün ilk yan yıl verilerini esas alarak yaptığı yıllık yüzde 7,8'lik büyüme hızı tahminiydi. Bir devlet kuruluşu olan DtE tarafından yapılan bu tahmin, diğer bir devlet kuruluşu DPT tarafından bile gerçekçi bulunmazken, muhalefet çevreleri büyüme hızı rakamlannın şişirildiği ve ara seçimler öncesinde propaganda malzemesi yapılmak istendiği görüşünü savunuyordu. Ancak büyüme hızını gerçekçi bulmayan halat transferlerini 2 aya kadar geciktirdiklerini ve "döviz kıtlığı" sonucu yüzde 1112'ye varan oranlarda komisyon aldıklarını dile getirdiler. DIŞ AÇIK DA "BÜYÜYENLER" ARASINDA Ağustos ayı, ihracatın tepetaklak gitmekte olduğu, dış ticaret açığının büyüdüğü gerçeğini de net olarak ortaya çıkardı. Geçen ay içinde acıklanan ilk 6 aylık ticaret rakamları ihracatın bu yılın ilk yansmda geçen yılın eş dönemine göre yüzde 2,3 gerileyerek 3 milyar 552 milyon dolara duştüğünü gösterdi. Buna karşılık 6 aylık ithalat yuzde 7,9 oranında buyüyerek 5 milyar 419 milyon liraya çıkmış ve 6 aylık dış ticaret açığı yuzde 35,4 oranında büyümüştü. TEKSTÎLCİLERİN KOTA KAVGASI İhracatta gerileme eğilimi tekstilcilere göre gelecek aylarda artarak sürecekti. Çünkü tekstil ihracatında AET'nin ve ABD'nin getirdiği kotaların Türkiye'de dağıtımı "kapalı kapılar ardında ve usulüne pek de uygun olmadan yapüıyordu." Bu iddia tekstil üreticilerine aitti ve üretici firmalar "kotalann 35 büyük ihracatçı kunıluş arasında paylaştınldığım belirterek Türkiye'nin ihracatının gelecegiyle oynandıgım" öne sürüyorlardı. Bu görüşe göre parası bol ohıp da bugün kotayı alabilen, iş malı ihraç etmeye geldiğinde bunu beceremeyecek ve sonuçta kotalar yanacaktı. Bu iddiaya kulak tıkamak kolay değildi. Çünkü tekstil ürünleri Türkiye'nin ihraç malları içinde son dönemde hızla ön plana çıkmış ve toplarn ihracattan yüzde 30'luk pay alır hale gelmişti. Taraflar arasında yaklaşık 1 ay süren ihtilaf ve sürtüşme, tekstil ihracatçılarının Ihraçatçı Birlikleri Genel Sekreterliği çatısı altından ayrılmaları ve Genel Sekreter Mecit Ataklı'nın kota dağıtım yetkilerini yeni kurulan Tekstil lh Devir altmm yükseliş devri NECMİ ÇELİK Kolda bilezik, parmakta yüzük, boyunda beşibirlik, zenginlikte nişane, zor günlerde sandıktaki umut ve uluslararası ekonomide önemli bir değişken olarak süngeleşen altın, diğer deyimiyle " s a n maden" uzun bir aradan sonra yeniden ekonomik yaşamın en çarpıcı ve kendinden en çok söz ettiren konularından biri haline geldi. Altının her gün biraz daha yükseleceğine inanan çok sayıda kişinin de tasarruflarını san madene kaydırmaya başladığı gözleniyor. Böylece bir yanda dünya borsalanndaki artış, diğer yanda da bireysel yönelişin yarattığı ortam içinde altın, Kapaüçarşf da tarihinin en canlı devrini yaşıyor. Kuşkusuz altın fiyatlanndaki rekor tırmanıştan çok, kişilerin tasarruf eğilimlerinde çarpıcı bir değişikliğin başlıyor olması daha fazla önem taşıyor. Bir anlamda tasarruf sahiplerinin geçen 4 yılda kısmen uzaklaştıklan altınla yeniden banştıkları söylenebilir. 1986 başına kadar dövize yatınm yapmak isteyenlerin en yaygın tercihi Amerikan Dolan idi. Pek çok kişi döviz tasarruflannı dolar olarak bankada tutarken, sokaktaki insan da yapabildiği en küçük tasarrufları bile "dolara" dönüştürme arzusu taşıyordu. Özellikle 1984 yılında 1985'in de ilk sekiz aylık bölümünde doların TL karşısındaki hızlı yükselişi, bu paraya yönelen yatınm isteklerini kamçıladı. Dolayısıyla bir yanda banka mevduatına uygulanan yüksek faizler, diğer tarafta da yüksek getiri sağlayan dövizli tasarruflar karşısında altının yıldızı sönmüştü. Talebin en fazla yoğunlaştığı ve en popüler altın cinsi olarak amlan Cumhuriyet Altını, halk deyişiyle de "Ata I i r a " n ı n 1984 yüındaki değerlenişi yüzde 13.7 gibi çok düşük bir düzeyde kaldı. 1985 yılında ise yüzde 40'a yakın değer kazanmasına karşın, gerek mark ve Isviçre Frangı gerekse banka faizlerine kıyasla çok daha az kârlı oldu. Ne varki, uluslararası paralann kaderini belirleyen 5 büyükler, dolann düşürülmesine hükmedince, 1985'in son çeyreğinden bugüne kadar geçen San maden 1986fda en parlak dönemini yaşıyor özal hükümeti, Türkiye ekonomisinin 1986 yılında yüzde 7.8 büyüyeceği tahminini iyi bir seçim malzemesi yaptı. sadece DPT ya da muhalefet çevreleri değildi. Iş dünyasının ağır toplarını biraraya getiren Türk Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) de özal hükümetinin yüzde 7.8'lik gibi yüksek oranlı bir büyüme hızı tahmininin keyfini çıkardığı günlerde "Türk Ekonomisi 1986" başukü bir lngilizce rapor yayımlıyor ve bu raporda 1986 için yuzde 4,6yüzde 5 aıasında bir büyüme hızı tahmini yapıldıktan sonra Türkiye'nin yüzde 7'nin Ozerindeki büyüme hızına ancak 810 yıl sonra çıkabileceği görüşü savunuluyordu. EMİSYON DA BÜYÜDÜ Ağustos ayında, "büyüyen" sadece kalkınma hızı değildi. Kurban Bayramı'nın da katkısıyla ağustosta emisyon cephesinde sadece son yıllann değil. "tüm zamanlann" rekoru kınldı ve piyasadaki para miktarı, Cumhuriyet tarihinde ilk kez 2 trilyon liranın üzerine çıkarak 2 trilyon 29 milyar lira olarak gerçekleşti. 8 ağustos günü itibarıyla 1 trilyon 847.7 milyar lira düzeyinde olan emisyon hacmi, bayram tatili ve halkırmzın cepte para taşıma alışkanhğınm katkısıyla bir hafta içinde 155,2 milyar lira şişerek 2 trilyon sımrını aştı. Bayramı da içeren 1522 ağustos tarihleri arasında ise bu şişkinlik ancak 69,5 milyar lira azaltılabildi ve emisyon hacmi 22 ağustos itibanyla 1 trilyon 933,4 milyara indi. BANKALARIN PARA SKINTIS1 Piyasadaki para miktanmn bu denli kabarmasına rağrnen, temmuz sonlanna doğru bankalar cephesinde başgosteren Türk Lirası sıkıntısı ağustosta da surdü. Bankalar özellikle bayram oncesine rastlayan günlerde diğer şubelerine ya da başka bankalara ait çekleri ödemekte zorlandılar, dolayısıyla senet ve çek tahsil etmesi gerekenler banka banka dolaşarak azap çektiler. ' Ağustos ayı boyunca bankalardan sadece Türk Lirası almak değil, döviz almak da sorun oldu. Özellikle sanayiciler, bankaların it Cumhuriyet Altını nin 0c. Haz 0c Haz Tem Aflus Ey Bu yılın ilk 8 ayında Cumhuriyet Altını'nın değerlenişi, 1984 ile 1986 arasındaki iki yıllık dönemdeki yükselişinin bile üzerinde gerçekleşti. Yılbaşından bu yana Cumhuriyet Altını, yüzde 65, özal'ın iktidara geldiği 1983 sonundan bu yana da yüzde 165 değer kazandı. Fiyatlardaki rekor yükselişten çok, kişilerin tasarruf eğilimlerinin çarpıcı bir şekilde değişerek döviz ve Türk Lirası 'ndan altına yönelmesi daha büyük anlam taşıyor. lişin diğer bir ifadesiyle de vatandaşlann tasarruf kabplanndaki değişmenin nedenlerini gözler önüne sermeye yetiyor. Her ne kadar altına yönelişte geleneksel "güven duygusu"nun payı olsa da Türk Lirası'ndan kacışa işaret etmesi daha öne çıkıyor. Cumhuriyet Altını daha çok tasarruf amacıyla alınırken, Reşat Altını genellikle bir hatıra para özelüğinde. Takı amaanın ön planda olması nedeniyle Reşat, Anadolu halkı arasında özellikle de Karadeniz bölgesinde çok rağbet görüyor. Son olarak fiyatı 85 bin liraya kadar fırlayan Reşat Altını da piyasadan iyice kayboldu. Reşat Altını, yılbaşında Kapahçarşı'da 46 bin liraya satıhyordu. Şimdi ise 85 bin lira düzeyinde. Yani neredeyse değerlenişi yüzde 100'e varmak üzere. Hiç şüphe yok ki altının Türkiye'de yeniden bir numaralı tasamıf araa haline gelmesinde dünya borsalanndaki hareketin de önemli payı bulunmakta. Yılbaşında yapılan tahminler altının 31.1 gramlık onsunun 1986 sonunda 400 dolar sınınnı geçeceği şeklinde idi. 1 ocakta 325 dolar olan altının onsu uzun bir süre 350 dolarla, bu değer arasında salındı durdu. Dolar sert paralarkarşısında hızlı değer kaybına uğramasına ragmen, altın bu gelişmeden yararlanamadı. Sadece uluslararası alanda siyasal gerüimin arttığı günlerde altında geçici tırmanışlar görüldü. ' Böylece altınla dolann bağı büyük ölçüde koptu. Alıının kaderi tümüyle, altın ülkesi Güney Afrika'daki gelişmelere bağlandı. Dünyamn en kıymetli iki madeni olan altın ve platinin ana üreticisi olan Güney Afrika, Batının yaptınmlanna karşı her an altın ve platin arzını kesme tehdidini canlı tutuyor. ö t e yandan Türkiye'de olduğu gibi uluslararası alanda da faiz oranlannın ve dolann değerinin düşüklüğü, altına olan talebi kamçıhyor. Altın arzmın yüzde 80'ini tek başına karşılayan Güney Afrika 'nın tehditkrine bir de talep artışı eklenince, altının onsu son olarak 400 dolarlık psikolojik smınru öngörülen zamandan önce aştı ve günlük de 424 dolara kadar yükseldi. Vahşi Batıda altın arayışı Western filmlerinden söz edilince akla hemen "altına hücum" ya da "altm yüklü tren soygunlan" gelir. Eski dünyamn serüvencilerini yıllarca kendine çeken altına hücum furyası, bugünlerde eskilerin ' *vahsi Batısında'' yeniden yaşanıyor. Yıl sonuna kadar Amerika'mn batısında 22 yeni altın madeninin açılacağını öğrenince, birçoklan, son fiyat patlamalannm bunda etkili olduğunu düsünüyor. Oysa, altın arayıalan bu madenleri açmaya karar verdiği günlerde I ons altın 340 dolar düzeyindeydi ve yükselme sinyalleri de gelmiyordu. Hem zaten, bu 20. yiizyıl serüvencileri pek fazla yüksek fıyat canlısı değiller, çünkü, "Bir ons altın 165 dolar olsa bile bizikurtanr"diyorlar. ABD'nin Califomia, Nevada, Montana ve Colorado gibi batı eyaletlerinde 1950'liytllardan bu yana ilk kez başlayan altın arama çalısmalannm nedenlerinin başında, 1980'lerin başmdan itibaren ABD sanayiinde meydana gelen sarsıntı geliyor. Paralannı sanayi yerine altın aramaya ayısürede dolarlı tasarruflar cazip bir yatınm olmaktan çıktı. DOLARIN YILDIZI SÖNÜNCE Dışarda dolann sürekli değer kaybetmesi karşısında içerde de Türk Lirası değeri tasarruf sahiplerinin yüzünü güldürecek noktayagelemedi. Bu gelişmeler karşısında dolann yıldızı sönünce, altının yıldızı panldamaya yüz tuttu. Bu parıl 24 Ocak Kararları ertesinde peş peşe satın aldığı fabrikalada büyük işadamı sıfatmı kazanan Okumuş'un iflası gazetelere epey malzeme yarattı. racatçıları Birliği Genel Sekreteri Tuncer Ögün'e devretmesiyle noktalandı. OKUMUŞ'A HACİZLER Tüm tekstilciler ve özellikle de konfeksiyan üreticileri, kota dağıtımı nedeniyle ağustos ayını yürek çarpıntısı içinde geçirdiler. Ama içlerinden sadece biri kotadan pay alamamaktan değil de, başka bir nedenle kalp çarpıntısı içindeydi. Oto yedek parçacılığından tekstil sektörüne atlayan ve 24 Ocak kararlarının ertesinde peşpeşe satın aldığı fabrikalarla "büyük işadamı, büyük ihracatçı" sıfatlarını kazanan Mehmet Okumuş, yükselişi hızla düşmeye başlayınca ağustos ayında gazeteler için epey malzeme yarattı. Gerek işyerinin gerekse evinin kapısını aşındıran haciz memurlarıyla uğraşmak zorunda kalan Mehmet Okumuş, bu arada gazetelere de dongömlek pozlar vermekten geri kalmadı. Ay sona ererken.bu kez Demirören Grubu Yöneüm Kurulu Başkanı Erdoğan Demiröreo'in sahibi bulunduğu şirketlere gelen hacizler gazetelere yansımaya başlamıştı. ran bu yatınmalann bazılan "dededen kabna yöntemlerle" depara kazanacaklanm dtisünerek, modern teknolojiye bile yanaşmıyorlar. Modern altın arayıalan hakkında biryazı yayımlayan haftalık TIME dergisi, 1849 yılının altına hücum günlerinden sonra terk edilen bazı yörelerin de bu yolla canlanacağını yazıyor. Yılda 77.7ton altının üretildiği ABD'de bu yeni akımın dünyada artan altın talebinden de etkilendiğinin belirtildiği yazıda, bu yıl yüzde 40 üretim artışımn beklendiği ifade ediliyor. 1986 arası iki yılhk dönemde ise Cumhuriyet AltınTnın yükselişi yüzde 58.4 düzeyinde oldu. Özal'ın iktidara geldiği 1983 sonundan bu yana Cumhuriyet Altını'ndaki değerleniş oranı yüzde 165'e vanrken, 24 ayar külçenin gramı da yüzde 140'hk bir artışla4O25 liradan 9 bin 700 liraya tırmandı. Tüm bu veriler altına yöne dayış öylesine bir düzeye çıktı ki, 1986'nın ilk sekiz ayı sonundaki yükseliş oranı, 1984 ile 1986 arasındaki iki yıllık yükselişin bile üzerinde gerçekleşti. Son olarak 70 bin lira sırunna ulaşan ve piyasada tümüyle tükenen Cumhuriyet Altını, yılbaşından 5 eylül tarihine kadarki sürede yüzde 65'lik dev bir yükseliş kaydetti. 1984 EKONOMÎNtN NABZI NASIL ATIYOR Parasal gostergeler (milyar TL) 27 Arabk1985 1988 1.815.2 8.801.9 5.433.5 644.4 1.511.9 480.4 1.030.9 3.368.4 Ekonomi ve insanlar Döviz cephesinde durum Kapalıçarşı'daki kuyumcular 41.1 19.1 17.7 32.8 27.7 57.6 17.3 21.3 Dolar 6, mark 12 lira değerlendi Amerikan Dolan, ağustos 678J5 ayı boyunca 670'li rakamları 874.96 bir türlü aşamadı. Ağustos başı ile sonu arasındaki yükselişi sadece 6 lira düzeyinde oldu. Tahtakale için de ağustos ayı 670 50 en kötü dönem olarak hafızalara geçti, 700 liranın altına inen dolar uzun bir süre 680 iie | 685 lira arasında değişen değerlerde alınıp satüdı. Dolann serbest piyasa diye bilinen Tahtakale'de bu denli değer kaybında dış piyasalardaki gelişmele1 6 15 23 30 re bağlı olmasına karşın içerdeki nakit sıkışıklığı da büyük rol oynadı. Kimi günler Tahtakale'de döviz alışverişi "büyük miktarlar" anlamında yok denecek düzeye indi. Uluslararası piyasalarda da dolar, Alman Markı karşısında 320.50 2.15'lerden 2.02'lere kadar inerken, Japon parası karşısında'da 152 yen düzeyine çekildi. Dolann değerindeki düşüş ABD ekonomisinin yılın ikinci yansına ilişkin büyüme tahmininin çok düşük açıklanmasından etkilendi. Aynca faiz oranlannın da aşağı çekilmesi 23 dolann değer kaybını hızlandırdı. Mark ise ağustos ayı bo kaynaklandı. Yurtdışında çalıyunca resmi kurda 12 lira yük şan içşilerin serbest piyasaya seliş gösterdi. Markın Tahta bolca mark sürmeleri, bu pakale'de fazla yükselememesi ve ranın uluslararası piyasalara ancak 330 ile 340 lira arasında paralel olarak değer kazanmagidip gelmesi arz fazlalığından sını engelledi. Enteym Vaiestz MMkuBank. 1.285.8 7.387.4 4.612.5 Profesöre, işadamuıa altın saUyoruz 41 yıllık kuyumcu Mehmet Türkmen, "Yıllardır bu işle uğraşırım, ne Kıbrıs savaşında ne de Kore savaşında altın, böylesi zikzaklar çizmemişti" diyor. FARUK BESKİSİZ "Diriltici, canlandıncı, değiştirici". Bunlar, köken olarak Arapçadan gelme, sırasıyla kuyumculuk ve sarrafiyenin Türkçe karşılıklan. Güney Afrika'daki siyasi çatışmalardan petrol fıyatlarının gösterdiği hareketliliğe, ABD'de faiz oranlannın değiştirilmesinden çeşitli uluslararası siyasi gerginliğe uzanan bir çok olayın selinde durulan veya çağlayan altın, "diriltici" ve "değiştirici"lere son aylarda çok hareketli günler yaşatıyor. (ı«rite Fiyat endeksleri 2.774.9 485.1 1.183.3 304.7 878.6 rrolılulml tikıticl D*ETlr«ye ttkettd IİEToptan 19.6 14.5 14.6 (AİKtas rrJtanyta) ttfc) 39.2 35.5 29.8 Kuyumcu Türkmen: Paramız ayarsıılaştı mı altın parüdıyor. Kâr sınırının yüzde 10'u geçemediği kuyumculuk ve yüzde 1.5'u geçemediği sarrafîyede görüştüğümüz bir diğer satıcı tbrahim Güngör. Güngör, alınan bütün önlemlere rağmen, hükümetin vatandaşın altın alma konusunda caydıramadığını bu alışkanlığın ve geleneğin alt edilebilmesi için altın fiyatının en azından 10 yıl gibi uzun bir süre büyuk değişmeler göstermemesi gerektiğini belirtiyor: Güngör, "Bugün bir kuyumcu dükkânı açmak isteyenin. bu ise ne kadar para yatırması Kuyumcu Güngör: Hükümet altın ahmını caydıramadı. gerekir" şeklindeki sorumuza şöyle yanıt veriyor: "Bugün hava parasını ve diğer dükkân içi masraflan hesaba katmazsanız, bu iş için en az 30 milyon lira gerekir. Ama, zaten kuyumculukta bir yıllık en az ciro 30 milyon liradır. yani para kendini karşılayabiür." İbrahim GUngör'ün tasarruf ta en çok gelir getirenler sıralamasında altın birinci sırada, gayri menkul ikinci, KöprüBaraj senedi ise üçüncü sırada yer alıyor. Bir altın alıcısı olan Yüksel Vatandas Çahskan: Faiz haram olduğu için altın aüyonım. Çalışkan ise "faizi haram" sayan tasarruf sahibi grubundan. Çalışkan, daha önceden KöprüBaraj senedi aldığını ama gazetelerde altının büyük oranda değer kazandığını okuduktan sonra Kapalıçarşı'ya koştuğunu belirterek şöyle konuşuyor: "Reşat altını almak istemiştim. Ama geidiğjmde hiç bir yerde bulamadım. Ama yine de bekliyorum, sanınm bulabileceğim. Altından eide ettiğim gelirle ise arsa alacağım. Aynca bugüne kadar ne kadar altın aldı>sam hep kârlı çıktım." ın our General Managennent ın Esentepe Posıtıons & Oualıfıcatıons requıred: • Fluency ın Englısh • Unıversıty or CollA? graduate maıored ın Econorrıcs DEALER • Fluenc\ ın Eng^isn • Thorough knoA'ieage^on Tur(< sh bankıng regula'ıons • Unıversıty or Ooüege^raduale maıored ın Economıcs MARKETING OFFICER , • Fluency ın Eigijsh and T u f W s f f 4 ^ ^ • Experıencajfıtyptrtg (Amencan IfeyOTİ^J'ı and telex • PreferarJ^ftrfversıty <x 'Goliege gracaie EXECUTIVE SECRETARY GÜNÜN HABERLERİ # 6f EngSsn OBpr^xt)enence r 3aK Accounting sı'y c Cc"ege grauuate Tiajored tn ACCOUNTING CLERK A ;es TILS1 havea' Ieast2 years c sxpertence m inejr '.efcs \'aie raioıdates .Tmst a/e cor All a p p \ a f q r f t ^ j J ^ § 3 ^ P V t » ^ ^ ( ı d S r ^ and wı ı oe ansvvered• a * ^ ; ** " * Those ıntereSHishould for.'.ard ıheır nanc vvntten 1 applcatıons (toge'^er vv.tft cjrrıcuiu' " vıtaeı to "PERSONNEL DEPARTMENT P K 92 Şışlı. Istanbu! BANKOF BAHRAJN&KUWA1T ISTANBUL BRANCH 41 yıldır Kapalıçarşı'nın "bavasından" dışarıya çıkamayan Mehmet Türkmen "Yıllardır bu işle uğraşınm, ne Kıbrıs savaşında, ne Kore savaşında altın bu denli zikzak çizmedi. Altının yıldızı son iki yılda yeniden parladı" diyor. Turkmen'in konuşmasında, her kuyumcu gibi kendisinin de altın fîyatlannda meydana gelen iniş çıkışlan analiz ederken söze hemen Amerika'dan başlaması dikkat çekiyordu. "KöpriiBarai'a sitem" etmesine karşılık Türkmen, en kârlı tasarruf biçimi ve altın alan müşteri profili konusunda şunlan söylüyor: "Benim görüşü me göre altın birinci sırada yer alıyor. İkinci sırada, KöprüBaraj senedeıi ve üçüncü sırada gayri menkul altını izler. Müşterilerimize gelince; bize Ankara'dan altın almak için gelen profesörler bile vardır. Bunlar bizden genellikle Reşat veya Cumhuriyet altını alırlar. Altına, büyük işadamlannın yanısıra, köylüler ve Almanya'daki işçiler de ilgi gösterirler." TEKNOLOJİDE BUIAJŞLAR li yazılım şirketi, asıl hedefi olan para kazanma işini de başardı. Şirketin tanesini 44.9 dolardan (31 bin TL.) sattığı programlar şöyle çalışıyor: Oyun birkaç kişi arasında oynanıyor. Başlangıçta herkese zengin amcasından 1 'er milyon dolar kaldığı düşünülüyor ve 24 uydurma şirketin bulunduğu borsada yatınm yapılıyor. Yaklaşık iki saat süren oyunun sonunda bir kişinin "hayali"' olarak 21 milyon dolar kazandığı oluyor. Ama asıl parayı kazanan yaratıcı şirket. Şimdiden ABD'de birçok lise ya da üniversite bu programlardan yüzlerce ısmarlamış durumda. Emisyon 1.962 trilyon Hazine'nin Merkez Bankası üzerindeki baskısı, emisyon hacminin kontrolünü güçleştiriyor. Maaş ve ücret ödemeleri nedeniyle ağustosun sonunda Hazine, Merkez Bankası'ndan 108.5 milyar liralık kuUanım yapınca emisyon hacmi 28.8 milyar lira büyüdü ve 1 trilyon 962.2 milyar lira düzeyine çıktı. Merkez Bankası 2229 ağustos tarihleri arasında, aynca destekleme alımı yapan TMO'ya 42.2 milyar lira, bankalara da 63.7 milyar lira kredi açtı. Kamu ve özel kesime açılan kredilerin emisyon üzerindeki baskısı, resmi kunıluş mevduatlarıyla bankaların mevduat munzam karşıhklannm Merkez Bankası'na çekilmesiyle giderilmeye çalışıldı. Borsacdığı nasıl oynayabilirsiniz? General Motors, ITT, British Petroleum gibi dev şirket hisse senetlerinin alınıp satıldığı ve günlük işlem hacimleri milyarlarca dolan bulan uluslararası borsalarda yatırımlan yönlendirmek, hem uzun deneyim hem de para gerektirir. Parası olmayan ve deneyimsiz lise öğrencilerine hem gelecek için "borsa kıvraklığı" vermeyi hem de hoşça vakit geçirmelerini sağlamayı planlayan Brodarbund Softvvare adlı ABD' Bilgisayar hastalıklarını teşhis eden alet Gelişmiş bilgisayar sistemlerinin en önemli parçalan hiç kuşkusuz "chip"lerdir(yonga). İçinde binlerce kilometre uzunluğunda elektrik devresi taşıyan bu yongalann bozulduğunda ise onanmı mümkün olamadığı gibi, arızanın nereden kaynaklandığı anlaşılamadığı için yerine yenisi koyulduğunda bir süre sonra aynı arızayla karşılaşılmaktaydı. Ancak şu sıralarda bulunan bir röntgen cihazıyla, insanoğlunun hastalandığı zamanlar akciğeri ya da diğer iç organlarının hastalıkları teşhis edilebildiği gibi, 0.5 mikron (bin insan saçı kalınlığı) kalmlığında bir chip devresindeki hastalık teşhis edilip, gerekli tedavi yoluna gidilebiliyor. Disponibilite düzeninde değişme Bankaların umumi disponibilite uygulamaları yeni esaslara bağlandı. Bankaların taahhütlerine karşı bulunduracaklan disponibl değerlerde oran düşürülürken, bankaların daha yakından Lzlenebilmesi amaayla disponibilite tesisinde haftalık uygulamaya geçildi. Merkez Bankası'nın Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğine göre, bankalar, taahhütlerin hesaplandığı gün kasada mevcut Türk Lirası tutan ve Merkez Bankası nezdinde bulunan serbest tevdiat hesaplannın disponibl değerlerin hesaplanma süresi içindeki ortalama bakiyesinin yüzde 3'ü, menkul değerler cüzdamnda bulunan senetler toplamının yüzde 12'si oranındadisponibilitebulunduracaklar.