Katalog

CUMHURİYET/6 20 NİSAN 1986 Büyük Kentler Büyük Dertler Haarlayan.FÜSUNÖZBtLGEN 1 D a l a n ; Bir defa Îstanbul'un Eminönü, Karaköy, Sultanahmet gibi tek merkezli oluşu trafik meselesini arapsaçma döndürmekteki en büyük etkenlerden birisL Eminönü yarımadasının Perşembepazarı ve Karaköy'ün seyreltilmesine biz başladık. Perşembepazarinı çevre yoluna yakın bir yere götürüyoruz, Hal binasım yine çevre yoluna yakın bir yere koyduk. Kuru gıdacılan geçici de olsa başka yere taşıdık. Bu yoğun iş aktivitelerini merkezden ana yollar üzerine doğru kaydırıyoruz... OnOBÜS SAVAŞI htanbuVda her gün sabah ve akşamlan görünmeyen bir savaş yaşantr. Uzak hatlara beOi saalUrde kaOum n sayıdaki otobüse binmek başhbaşma bir uğraf haline gelir. îstanbul'un kanayan yarası: Ulaşım Daha uygar bir yaşam için... ULAŞIM SORUNU İÇİN PROJELER Bugün Turkiye nüfusunun beşte biri uç büyük kentte yaşıyor. însanlar niçin büyuk kentte yaşamayt seçerler? Büyük kentte yaşam daha kolay olduğu için, iş tmkânian fazla oldtığu için, soşyal yaşam daha yoğun olduğu için, kultürel yaşam daha zengin olduğu için. Türkiye de üç büyük kentimize baktığımız zaman, bugün yaşamamn daha kolay olduğu nu kımse tddıa edemez. Aksine çeşitli sorunlar insanlan bunalnyor, yaşamı zehir ediyor... Bu sorunlan gidermek büyük ölçiide o kentte yaşayanlann, yeret idarelerin görevleridir. Yanı belediyelenn. Bugüne kadar belediyeler bu görevlerini yeterince yerıne getıremediler. Bunun en büytik nedeni de parasızhktı. Bugun ıse çıkanlan yem yasa ve kararnamelerle büyük kent belediyelennın eline çok önemlı ve büyük kaynaklar geçtı. Üç buyuk kentın belediyelennın butçeleri müyarlarla ifade edilırken, devletten, dış Ulke vefirmalardanaldıklan kredılerle bırlıkte yatırım ve proje ımkânlan trılyonlarla hesaplanıyor Şimdı böylesıne önemli kaynakları ellenne geçirmiş olan belediyeler ne yapıyorlar? Hangı projelerin peşmdeler? Bu yazımızda işte bu projelen kent halkına tamtmayı amaçladık. tstedık ki, kent halkı hazırlanan, çeşitli aşamalarda uygulamaya konulan veya etudleri yapılan bu projelere sahip çıksuı. Her aşamasında yere/ yöneticikrin yaptıklanm ızleyebilsin, yapılanlara sahip çıksın. Meslek kuruluşlart, uzman Hişiler bu projeler üzerinde tartışsın ve sonunda kent halkı icin yaşamı daha kolaylaştıran, uygariık ölçütunü yükselten, tstanbul gıbı en önemli kentimızde btle Hakkari gibi en geri kentımızden daha geri manzaralara yol açan yaşam biçimleri ortadan kalksın. FÜSUN ÖZBİLGEN Kent içinde biryerden bir yere gitmek, sabah işe gidip akşam eve dönmek sinirleri yıpratan bir savaş olarak sürüyor 1) DesatUralizasyom tşyerlerinin kent merkezi dışına taşınması, Perşembepazarı, Karaköy, Eminönü, Sultanahmet gibi bölgelerdeki işyerlerinin taşınması ile 250 bin kişilik bir gelgitin merkez dışına taşınması. 2) Yeni yollar: Barbaros Bulvan'ndan, Samatya'ya uzanan viyadük tüneller ve Haliç'e üçüncu köprüyü içeren yeni bir ulaşım ağı. 3) Denizotobütleri: llk iki denizotobüsü hazirantemmuz ayında hizmete girecek. Bir denizotobüsünün maliyeti 2 milyar TL. 4) Htzlt tramtmy: llk 7 km. 'lik bölümü 24 ayda bitecek. 24 km. 'lik toplam yatırım, 180 milyar TL. tutacak. lstanbullu için kent içinde bir yerden bir yere ulaşmak, sabah işe gidip akşam dönmek bir eziyet, bir ışkence ki Yaşar Kemal bile anlatamamış böyle bir işkenceyi Akçasazın Ağaları'nda. Sabah iki saat, akşam iki saat olmak uzere toplam dört saatini yollarda geçiriyor tstanbullular. Karda kışta veya sıcakta çekilen çile de cabası. Ne yapmak lazım bu trafîk yükünü, bu ulaşım çilesini biraz azaltmak için. Diyelim ki 10 bin tane daha otobus yuruse yollarda. Olmuyor. Yollar kilitleniyor. Çünkü Îstanbul'un yolları Ista.ıbul'un araçlarım taşımaya yetmiyor. tstanbul'daki araçlar arka arkaya dizflse 15 bin kilometre yaparsa Îstanbul'un yolları belki 10 bin kilometre. Peki nasıl sağlanacak ulaşım. Nasıl çözülecek trafik sıkışıkhğı, kilitlenmesı. Belediye başkanmın trafikle ilgili politikasını sorduk. Uzun uzun anlattı. Biz bu uzun anlatımdan aklımızda kalan tek kelimeyi söyleyeiim: "Desantralizasyon". Ne demek bu desantralizasyon, işte o uzun anlatımın özeti: "Bir defa îstanbul'un Eminönü, Karakov, Sultanahmet gibi tek merkezli oluşu, trafik meselesini arapsaçma dondurmekleki en buyuk etkenlerden birisi. Eminönü >arunadasının, Pers«mbepazan'nın, Karakoy'ü seyrekleştirilmesi, se>Teltilmesi olayına biz başladık. Perşembepazan'nı çevreyoluna yakın bir yere goturuyoruz, hal binasım gene çevreyoluna yakın bir yere koyduk. Kuru gıdacılan geçici de olsa başka bir yere taşıdık. Hep bunlan, bu yoğun iş aktivitelerini şehir merkezinden ulaşımı kolay olan ana yollar üzerine dogm taşıyoruz. Çok büyük bir proje yaptık 40 bin kişilik Mahmutbey Ikitelli yoresine. Istimlaklan bitti, bu sene inşallah organizasyon gerçekleşirse ust ve alt yapıya başlayacaklar. Bu kooperatif esnaf ve sanatkârlar için. Onlann gidişi 200250 bin kişilik bir iş aktivitesini (gelgit) merkez dışına taşıyacak. Vasıtalara gelince, eger duzgun bir yolunuz varsa vasıta almak hiç mesete degil. Şimdiye kadar 520 Une otobus aldık. Bunlann 150 tanesi trafiğe girdi. Ama otobıisü çogaltmanın trafik için bir faydası >oktur. Dizi dizi kamyon gibi, tren gibi dizilir, o da >olu daha da tıkar. Önemli olan otobusü dagıbrken, desantnlize olmuş bir trafik yaratmak. Butün yollar Karaköy ve Eminönü ile Taksim'e çıktıkça orada trafigi kilitleyip arapsaçına dondnrmenin kurtulusu yoktıır. Ulaşım sorununun çozumu otobus sayısını arttırmaktan geçmiyor, ulaşımın yaygın hale getirilmesi gerekivor. L'laşımı yaygın hale getirme projemizin bir bolumu trafigi ve yollan yeniden duzenlemek." KENT İÇt YENt ULAŞIM PROJESİ Almanya'nın Essen Üniversitesi uzmanlan ile ortaklaşa hazırlanan projeye göre, şimdilik Beşiktaş'tan Tophane üzerinden Eminönu'ne ulaşan guzergâha, Barbaros Bulvan'ndan başlayıp viyaduk ve Divan Oteli'nin önunden tunelle Dolapdere caddesine bağianacak, oradan da yeni bir Haliç köprusü ile devam edip Samatya'da sahil yoluna kadar inen yeni bir guzergâh ekleniyor. Ayrıca Tarlabaşı yolu genişletilerek Unkapanı üzerinden ışleyen guzergâh daha işlek hale getiriliyor. Bu arada Beyoğlu da yaya bolgesi olacak ve yaya şeridi Yenıkapı'ya kadar uzanacak. Pek çok kavşak, viyaduk ve tunel bağlantısını içeren bu buyuk ulaşım projesinin bugunün fiyatları ile tahmıni maliyeti 200 milyar lira, projenin tamamlanması için ise 6 yıl öngöruluyor. Kent ıçi ulaşım için öngörulen bir başka yaygınlaştırma yöntemi ise denizotobüsleri.. DENtZOTOBÜSLERİ Deniz otobuslerı için ilk olarak 10 tanenin anlaşması imzalandı. llk iki otobus hazirantemmuz aylannda Istanbullulann hizmetine gireceğıru anlatıyor belediye başkanı Dalan. Bu teknelerin ınşası yuksek teknoloji gerektırdiğı için hjzla hizmete konulamıyormuş, ancak bir yıl içinde 10 otobusun hizmete sokulması için çalışmalar sürduru Mali kaynaklar nasıl arttı? İstanbulhın 1986 yıü bütçesi 891 milyar TL. özal hükümeti döneminde cıkanlan 3030 sayılı yasa Ue Büyükşehir Belediyeleri'ne devlet bütçesınden ve gelırlerinden önemli paylar ayrıldı. Bu yasanın 18. maddesıne göre, her ilde yapılan vergi tahsilatının yüzde üçü hükümctçe yuzde 6'ya kadar artınlarak büyük şehir belediveJerinin bırakıhyor. Elektrik ve Havagaa Tüketim Vergisi ile Temizleme ve Aydınlatma Hara'run yüzde 50*si, aynca büyük şehir belediyelerinin kültürel, sportif, eğlence ve dinlenme yerlennden saglayacagı vergi resim ve harçlar ile ilan ve reklam vergileri yol su kanalizasyon harcamalanna kaülma paylan belediyelerin gelirlerine katıjdı. Yeni Emlak Vergisi Yasası ile Emlak Vergilerini belediyelerin alması kararlaştırıldı. Böylece belediyeler ozellikle de üç büyük kent belediyesi önemli mali kaynaklara kavuştular. Bu yeni imkanlara göre tstanbul Anakent bclediyesinin son 6 yıllık butçeleri ne idi ne oldu görelim: Istanbul Belediyesi Bütçesi 1980 18.5 milyar TL. 1981 23.2 milyar TL. 1982 29.2 milyar TL. 1983 36.4 milyar TL. 1984 90.7 müyar TL. 1985 146.1 milyar TL. 1986 371.6 milyar TL. Anakent'in 371.6 milyar TLÜik 1986 bütçesine İETTnin 90, tSKl'nin 130 ve ilçe belediyelerin 300 milyar TL'Bk (emlak vergisi dahil) butçeleri de eklenince, Istanbul'da toplam miktar 891 milyar TL'ye ulaşıyor. Anakent bütçesi olan 341 milyar liranın 100 milyar liralık bölümü devlet bütcesinden tstanbul belediyesinin alacağı olan rakamj oluşturuyor. Istanbul'dan toplanan vergi gelirlerinin yüzde 5'i de bu yüz milyar liraya dahilBelediyenin kira, ecrimisil, harç gibi gelirlerınden ile iç ve dış borçlanma da 241 milyar lira olarak hesaplanıyor. tSKtnin 130 milyar liralık bütçesinin 40 milyar lirası su satış bedelleri, 10 milyar lirası devlet bütcesinden, kalan 70 müyar lira da, ileriye doğru Kamu Ortaklıgı Fonu'ndan ve alınacak dış borçlardan oluşuyor. IETTnin borçlanması fazla değil, gelirleri bilet satışlarından olduğu için geliri ile gideri denk. Belediyelerin artınlan devlet kaynakları üç büyük kentin sorunlannı ve giderlerini çözmeğe yine de yetmiyor. Gensıni nasıl karşıladıklanru lstanbul Belediye Başkanı Bedrettin Dalan şöyle anlatıyor: "Uzun vadeli ve uygun şartlaria dış kredi ahyoruz. tsUnbuy belediyesi olarak Tnrklye'nin aldıgı en uzun ve en uygun kredileri aldtk. DeBİzotoböM ve hızlı tnunvmyda cumhariyet tarihinin en uzun vadeli kredilerini aldım. Bu krediler kendini yaünmia amorti ediyor. Bunun yanısıra mevcut kira gelirieriınizi yükselttik. Günün rayicinin 2030 kere altında olan kiralann degerini aıtırmaya çahabk. Bir üçüncü olarak verdifimiz hizmetlerin parasını almaga başladık. Zaranna hizmet yapmak devri geçmistir. Bir dordüncüsü saün alınırken en uyeun şartlaria almaga başladık. Bir ornek vermek gereldrse aldıgımu 520 yeni otobüsun fiyatı beş yıl önce belediyenin aldıgı otobüslerin fiyatlanndan daha duşuk. Firmalan kafa kafaya vurdunıyoruz ve fiyat düşürup en ucuz şartlaria ahyoruz. Biz MAN otobuslerin tanesini 103 bin 670 DM'den almışız, beş jü önce ise 114 bin 72 DM'den o y«m»n(ri Ikarusiar alınmış. Bize bu alışımız sırkaanda tkanu da teklif vermiş ve 110 bin dvannda fiyat venniş yani aynı marka otobusun fiyatını da 5 yıl onceye göre daha düşuk venniş. AMıgımu iş makinalannda da yine aynı şekilde alımdan kazandık." Gorunmeyen büyük yatırımın maliyeti 500 milyar TL. TIKANAN YOLLAR Günlük yaşamtn ömür tbrpüsiL. lüyor. Bir tane denizotobüsünün maliyesi ortalama 3 milyon dolar civarında olarak hesaplanıyor. (Yaklaşık 2 milyar lira.) Yapılan hesaplara göre vatandaştan taşıma parası olarak 350 ila 500 lira arasında (mesafeye göre) bir bilet ucreti alınacakmış. Belediye ile yerli ve yabancı ortaklık halinde kurulacak bir fırma işletme işini ustlenecek. YENİ StNYALİZASYON îstanbul'un genel ulaşım planı ile ilgili olarak Essen Üniversıtesı çaüşmalarm, sonucuna gore 150 kavşakta merkezi sinyalızasyonuna geçilecek. Tum ışıklar merkezde bir beyinde toplanacak ve o beyin hangi hatlarda trafîk yukü fazla ise bu yuke göre geçit verme surelerini ayarlayacak. Bu sistemin maliyeti de 1.5 milyar lira olarak hesaplanıyor. Ulaşım planı ile birlikte bu sistemin kuruluşuna da geçilecek. HIZLI TRAMVAY Hızlı tramvay projesi de ihale edilmiş durumda. tsveç firması 7 kilometrelik bölumun çalışmalanna başladı. 23 kilometreye gore ıhale surdurulecek. İJk 7 kilometrelik bölumun 24 ayda bitmesı planlanıyor. Yenikapı Aksaray Bayrampaşa Yeni otogar arası 7 kilometrelik bölumun temeli bu sıralarda atılacak. 24 kilometrelik toplam yatırım 270 300 milyon dolar civarında (180 milyar liralık) 7 kilometrelik bölumun toplam maliyeti ise 70 milyon dolar civarında hesaplanıyor. Bu yatınmın tumu kredi ile karşılanıyor. Bu kredi Isvec1 ten alınıyor, 20 ila 30 yıl arası vadeli bu kredi hızlı tramvay çalışmaya başladıktan sonra kendini amorti edecek. Belediye bütcesinden bu yatırım için önemli bir harcama yapılmamış oluyor. TÜP GEÇİT Boğazdan tüp geçit için etüdler suruyor. Metro ile ilgili olarak ise Dalan şöyle diyor: "Metro en pahalı ulaşım sistemi. Başka hiçbir alternatif kalmadıgı zaman başvunılacak bir sistem. Ozellikle Karaköy ve Eminonu bolgesinin desantralizasyonu ile ve diger ulaşım sistemierinin yururlüge konulması ile metroya ihtiyacın önemli olçüde azaltılacagı inancındayım. Kaynaklarumzı akıkı kullanmak zorundayu. 220 kilometrelik bir otoyol, artı 8 şeritli bir Boğaz koprusu hepsi 550 milyon dolar. Buna karşılık sadece 14 kilometrelik bir tstanbul metrosunun maliyeti 700 milyon dolar." Yani 110 yıllık îstanbul'a metro ruyası ve bu konularda bınaIarı dolduracak kadar sandıklar dolusu dokuman şimdilik uykuda. ''Kanaüzasyon bir şehrin medeniyetinin ölçüsüdür' Istanbul Bdediyesi'nin toplam harcamalan içinde en büvük pay kanalizasyon için ayrılmış. Bütün fstanbui'un sahil şeridinin tamamına kolektör adı verilen 3 metre çapındaki kanalizasyon bonılan döşeniyor. Pendik'ten Mühürdar'a kadar Kadıköy bolgesinde, Kuçükçckmece'den Yenikapı'ya, Eyüp ve Alibeyköy'den Unkapanı'na ve Unkapam'ndan Yenikapı'ya kadar olan bölge tstanbul yakasında, kuzeyde Silahtarağa'dan Perşembepazan'na ve oradan tunelle Beşıktaş'a, Beşiktas'tan Baltalimanı'na kadar Beyoğlu ve Boğaz bölgesi sahilde kanallarla donatıhyor. Bu ana kolektörlere gidecek olan "kıkal damariar, toplar damartar" diyebileceğimiz borular ve evlerden, sokaklardan ve mahallelerden artık sulan toplayacak. Kanalizasyon şebekesinin toplam maliyeti 500 milyar lira olarak hesaplanıyor şimdilik. Bu sistemin tamamlanması için de 45 yıl süre tanıyor Dalan. Bütün planlar buna göre yapılmış. Şu bilgiyi veriyor tstanbul Belediye Başkanı kanalizasyon şebekesi için: "Dünya BankasTndan 88 mflvon dotar kredi aldık. Tabü yetmiyor, Avrupa Iskân Fonu'na 100 milyon dolar daha kredi almak için başvurduk. Bütün bunlaria kananzasyon sistemini yapmak için ugraşryonız. Kıkal damarlanmız için, yanj sokaklanmız için biz belediye olarak 120 tane k u a l nukinesi getirttik. Bunlan Uçekrimize dagıttık. Ondan sonra da ana toplar damarlan yapacak bu isi. Taii topiar dalariar için de yapılacak harcama 85 milyar tutnyor, bunJann da çotv ihak edikti. Nisan aylannda çok büyük kazdar başteyacak. Yani lstanbnl'u bir fld scne noş günJer beklemiyor, buan açıkça söyleyeyim. Büyük yaünmiar yapıyornz. Şimdi şöyle söyleyeyim, bu büyük yaünmian yapmak, bir politikacı için büyük risk isi. Çünkü kanalizasyon isi, birçok belediye baskanının siyasi bayaUnın sonu olmuştnr. Çünkü yaparken vaUndaşa ıstırap verir, yaptıktan sonra, kapatüktan sonra da hiç kimse gönnez. Gösterişii yabnmlar depdir. Ama kanalizasyonsuz bir sehir de düsünmek mümkon degildir. Maaksef tsUnbui'un bugane kadar kanalizasyonn yokmuş. Bunun için tstanbul a bir büyük köy derken haidıydık. Kanalizasyon bir şehrin medeniyetinin ölçüsüdür. Snyu getirebilirsiniz, ama medeni bir sekilde suları defetmediginiz müddetçe, çevre sağiığı hadisesi, ve dojrndan dogrnya insan safugı nadisesi gündene geür, k«ytmimf«far KanaMzasyonla beraber antma (esisieri, bunlann bepsi dahil. Onlann bepsi yapüıyor bu anda. Yenikapı'dakinin temeüni atlık ve inşaaa sünıyor. Muhürdar'dakini atmadık, onnn da projesi sürüyor. Netkede şanu sdylüyonım; insan saglığıyla çevre sa&tp aynlmaz bir parça. Bunu, insan saguguu önce yurut, çevre saglığını sonra, boyte bir sey yapmak da yanlıstır. E|er bir sefairde kanalizasyon sulan sokaklarda akıyorsa, o şehrin insanlanmn hayatı tehlikede demektir. tstedifimiz kadar alışalım, tehlikedeyiz demektir. Onun için bu tamamen insan saglıgı için yapılan bir ciddi yontemin adıdır ve bin yıllık tarihinde tstanbnl'nn en büyük yaünmıdır." KANALtZASYONDA OYUN Kaybolmast gertken sağhksız göruntu~. SCRECEK SİRKECİ'DE BEKLEYENLER Hızlı tramvay, banUyö hattuu rahatlatacak...