Katalog

26 NtSAN 1985 EKONOMİ CUMHURİYET/9 TURKIYE'den Likit yağın henı kutusu hem de fiyaü büyüyor Ekonomi Servisi Likit yağın ambalajlan değişiyor. Daha önce 1 kitoluk olarak tanunlanan ve içinde 830 gram yağ bulunan ambalajlann yerini içinde 910 gram yağ bulınıan ambalajlar alıyor. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile yağ üreticisi rırmalaı srasında vanlan anlaşma sonucu en geçl 1 mayıs tarihine kadar malann yeni uygulamaya hazır olmalan gerekiyor. Ayçiçeği taban fıyaunın ve yeni ambalaj uygulamasuun ardından likit yağ fiyatlannda fabrika çıkışı olarak kiloda yaklaşık 100 liralık artış bekleniyor. Ambalajlann büyümesi sonucu aiu'ualaj maliyeti de artınca, bugün kilosu 500 lira dolaylannda satılan likit yağlann perakende fıyatlannın 150200 lira artacagı tahmin ediliyor. Dolardan OzaVa: Artık zam olabilir ANKARA, (Cumhuriyet Bürosu) Amerikan Dolannın Turk Lirası karşısında önceki gün 14 lira birden değer kazanması bir yandan ihracatçımn ve "dolar lobisi"nin yüzünü güldürilrken diğer yandan uzun süredir ertelenen akaryakıt zammını da "çok güncel" hale getirdi. 16 şubat tarihinde yapılan son akaryakıt zammından bu yana dolann Türk Lirası karşısında yüzde 9.5 dolayında değer kazanrruş bulunması hafta sonunda gerçekleşmesi beklenen akaryakıt zammının yüksek oranlı olmasına yol açabilecek. 16 şubatta 464.10 TL. olan dolar alış fiyatı dün 507.85 liraya çıkmıştı.Önceki hafta toplanan Anavatan Partisi Kongresi sonrasına rastlatüması düşünülen akaryakıt zammı için, dolann son tırmaruşından önce yüzde 4 ile yüzde 15 arasında değişen bir oranm önerüdiği öğrenildi. Bu öneri hazırlanırken yüzde 4'ün altında bir ayarlamanın dolann değer artışını karşılamaya yetmeyeceği, yüzde 89'un üzerindeki oranlann ise akaryakıt fiyatlannda bir süre zam gereksinimini ortadan kaldırarak rahathk sağlayacağı belirtildi. Zammın bir defada ve yüksek oranda mı yoksa birkaç defada ve küçük oranlarda mı yapılması konusundaki son karann ise Başbakan Turgut Özal'a bırakıldığı ifade edildi. Libya ile pazarhk başlıyor Bugün çalışmalanna başlayacak TürkLibya Karma Ekonomik Heyet toplantılarının ana gündem maddesi Türk müteahhitlerinin Libya'daki geleceği. Ekonomi Servisi Türk içinde aldığı bir kararla Türk Libya Karma Ekonomik Heyet müteahhitlerinin Libya'da aldıtoplantısı için dün Türkive'ye ğı ihalelerden henuz başlanmagelen Libya Tanm Bakanı Ömer mış ve "yapımı geciktirilmiş" Durda ile çetin pazarhk bugün olan bir bölümün tasfıye edilebaşhyor. ceğini açıklamış ve bu durum Libya'da Başbakan Abdüsse Türkiye'de tepkiyle karşılanmışlam Cellud'un ardından Türki tı.Türk tarafı ise, Libya'da yaye ile ilişkilerde en yetkili kişi du pımı geciken inşaatlarda Libya rumundaki Tanm Bakanı Ömer hükümetinin ödemeleri geçiktirDurda başkanlığındaki Karma mesinin büyük payı olduğu goEkonomik Heyet toplantısında rüşünü savunmuşlardı. ticari ilişkilerin yanı sıra asıl Libya Merkez Bankası Başkaönemli konunun "Türk mütea nı'nın da katılacağı TürkLibya hiUerinin Libya'daki gdcceği" Karma Ekonomik Heyet toplanolduğu belirtiliyor. tılannda ele alınacak konular şu Bılindiği gibi Liyba, şubat ayı noktalarda toplanabilir: m VER8İ6EÜRİ YAYA KALDIVergi gelirleri, geçen yıl da milli gelirdeki arttşa ayak uyduramadı ve vergi 15.0 Vergi gelirlerinin GSMH'ya Gelirlerinin (Gayri Safi GSMH'ya MiUİ Hasüa) 13.0 oranı % oranı yüzde 13 0 J3'e kadar 1 düştu. 1970'B 1975 1S7S 1977 1976 1979 1960 1961 1962 1963 1984 yülann ikinci yansmda yüzde 20'ye yaklaşan bu oranın yüzde 13'e düşmesi, bütçe dengesinin tutturulmasını ve ekonomiyi büyütecek yatınmlann yapılmasıru da sımrlıyor. Türkiye'nin büyüme hızı hedeflerini tutturması için vergi gelirlerini GSMH'ya oranının hiç değilse yüzde 20 dolaylanna yükselmesi gerekiyor. EKONOMİ NOTLARI OSMAN ULAGAY Güner: DİE'nin onayı olmadan endeks yayımlanıyor ANKARA (ANKA) Devlet tstatistik Enstitüsü Başkanı Nihat Güner, "Türkiye'de en çagdaş endeksleri DtE hazuiamaktadır" dedi. Hazırhkları tuketici fiyat endeksinin 1981 yılıru baz alması nedeniyle, gerçeğe en yakın endeks ol/ p «&,,*„, duğunu vurgulayan Nlhal Gtt °tF?afk.ttm T d e k s l e n ner, Turkiyt'de endeksleri ha>">vrhyoruz. zırlama ve yayımlama yetkisinin yalnız kendilerine verilmiş oldugunu da hatırlattı. Güner, yaptığı bu hatırlatma çerçevesinde şuaları söyledi: "Biziın dışnnızdaki kamu kuroİDşlannın kendi amaçlanna uygun olarak hazırladıklan istatisrjki bügikri yavımlamak yetkisi, DİE'den onay almalan koşuluna bağlıdır. Maaiesef iizüntü ile göriıyoruz ki, herkes istedigini yapmaktadır." TMO'nun fiyat düşürme operasyonu KONYA (Cumhuriyet) Konya'da TMO, kilosu 56 ve 58 liradan serbest piyasaya 45 bin ton buğday sürdü. Konya hububat piyasasında Toprak Mahsulleri Ofisi'nin bugtine kadar takip etmiş olduğu uygulama, başanlı oldu ve borsa buğday fiyatlannda 815 lira arasmda fiyat düşmeleri görüldü. TMO'nun 45 bin ton buğdayı piyasaya vermesiyle Türkıye genelinde fıyatlarda istikrar sağlanacağı beliniliyor. • Türk müteahhitlerinin Libya'daki gecikmiş alacaklarımn tahsilini sağlamak üzere, "Türk hükümetinin Libya'dan daha fazla petrol ithal etmesi." Ancak müteahhitlerin alacaklannı ödemek amacıyla, ithal edilecek "fazla" petrolün bedelinin Libya hükümeüne doğrdan ödenmeyerek Türkiye'de ahkonması ve bu parayla Libya'da iş yapan müteahhitlere ödeme yapılması. • Libya'da bugün, yaklaşık 80 Türk firması tarafından yürütülen toplam 3.54 milyar dolarlık inşaat işlerinin "1015 adet büyük Türk müteahhitlik finnasmda toplanması"na dönük çalışmalar. Libya ile ilgili çevreler, Özal yönetiminin tıpkı dıssatımda olduğu gibi, dış müteahhitlik işlerini de birkaç büyük müteahhitlik firmasında toplamak istediğine işaret ediyorlar. Ancak bu onerinin Türk tarafınca yapılması Libya'da devre dışı kalabilecek inşaat şirketlerini rahatsız edeceğinden, onerinin Libya tarafından gelmesinin özal yönetimince tercih edilebileceği dile getiriliyor. Nitekim Libya tarafının da, yapımına devam edilmesini istediği işlerin büyük Türk müteahhitlik firmalarında toplanmasından yana olduğu kaydediliyor. Ancak, bu konunun nazik bir olay olduğu ve kararın zaman alacagı belirtiliyor. • "TürkLibya" ortak yatırımıyla Libya'da kurulacak sanayi tesisleri." Mobüya'dan elektrikli ev aletlerine ve sünger çelik projesine değin 7 alanda öngörülen ortak yatınmlar konusunun, şu sıralar "acil çöıüm" gerektiren müteahhitler sorununun gölgesinde kalacağı kaydediliyor. Türkiye'de 13 yabancı banka? a l üluslararası"var. Maliye ve Gümrük Bakanı Ahmet Kurtcebe Alptemoçin'in geçen hafta içinde İstanbul'da yaptığı temas ve konuşmalar son zamanlarda vergi konusuna verilen önemin yeni bir göstergesiydi. Sayın Bakan sanayici, tüccar, ihracatcı ve esnaf kesimine ayrı ayrı hitap ederken hep aynı temayı vurguluyor, vergi görevini eksiksiz yerine getirmenin önemi üzerinde duruyordu. Özal hükümetinin aslen maiiyeci olmayan Maliye Bakanı sanki tüm kesimlere bir vergi ödeme çağrısı yapıyordu. Ancak Alptemoçin'in İstanbul Sanayi Odası ile İstanbul Ticaret Odası'nda yaptığı konuşmalarda 1980'den sonra uygulanan ekonomik programa, ekonominin genel durumuna, büyüme hızının gelişimine, ihracatın yapısına bolca yer verirken son yıllardaki vergi performansına hemen hiç değinmemesi dikkati çekiyordu. Vergi gelirlerinin Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH)ya oranının nasıl düştüğünden, vergi gelirlerinin enflasyona ayak uydurmakta nasıi yetersiz kaldığından hemen hiç söz edilmiyordu Sayın Bakan'ın oldukça aynntılı konuşmalannda. Oysa Sayın Bakan'ın böyle bir ziyaretler zincirini başlatmak gereğini duyması bile vergi cephesinde bir şeyler yapmak gereğinin iyice anlaşılmış olmasından kaynaklanıyordu her halde. Görünen oydu ki vergi konusu halen ülkemizde bulunan IMF heyetinin gündeminde de birinci sıraya yükselmiş, enflasycnun kontrol altına alınması ve ekonominin genel dengelerinin tutturulması açısından ilk bakılacak göstergelerin bütçe ve vergi performansı olduğu artık IMF tarafından da anlaşılmıştı. Ortaya çıkan sonuçlar 24 Ocak kararlannın biraz "üveyevlat" yerine koyduğu bütçe ve vergi performansının önemini herkese kabul ettirmişti. 1980 sonrasımn vergi performanstnı başanlı saymak gerçekten güçtü. 1977 yılında Maliye'nin verilerine göre %19.3, DPT nin verilerine göre %20.2 olan vergi gelirlerinin GSMH'ya oranı Maliye'nin verilerine göre 1982'de %14.9'a kadar tndikten sonra 1983'de %16.8 olmuş, 1984'de ise %13'ün de altına düşmüştü. Bu rakam Türkiye'nin konumundaki bir ülke için çok düşük bir rakamdı ve bütçe dengesinin sağlanmasını büyük ölçüde olanaksız kılıyordu. Konsolide bütçe açıklannın GSMH'ya oranına baktığımızdada 1977 yılında %4.1'e kadar yükselen bu oranın 19&0'de %3.5'den 1981 ve 1982'de %1.31.4 mertebesine indirilebildiğini, ancak 1983'de 1.9'a, geçen yıl ise, 380 nilyarlık bütçe açığı rakamının gerçekçi olduğu varsayımıyla, %2.1 'e yükseldiğini görüyoruz. Enflasyonu ve ekonominin genel dengelerini resmi bütçe açığından daha fazla etkileyen Hazine nakit açığının resmi bütçe açığı rakamından çok daha yüksek olduğu ise konuyu çok iyi bilen bazı eski bürokratlarca ifade edilmektedir. Verainin Önemini Sonunda IMFve Ozalda Anlaricen... Tüm bu göstergeler özal hükümetinin vergi ve bütçe cephesinde hızla bir şeyler yapmak ve sonuç almak zorunda olduğunu düşündürmektedir. Katma Değer Vergisi uygulamasına "kafa göz yararak" başlanması bu zorunluğun bir sonucu olmuştur. Katma Değer Vergisi'nin toplam vergi hasılatında bir miktar artış sağlaması mümkün görünmektedir. Ne var ki Türkiye'nin vergi tembelliği sorununu salt Katma Değer Vergisi uygulamasıyla çözmesi olanaksızdır. Vergi gelirlerinin GSMH'ya oranını hiç değilse %20'lere yükseltmek için vergi alanında çok daha kapsamlı düzenlemelere yönelmek, vergi gelirlerinin hiç değilse enflasyonun ve gelir artışlarına ayak uydurmasını sağlamak için her çareye başvurmak gerekmektedir. Öte yandan ekonomide istenmeyen çarpıklıklara yol açan gelir dağıhmındaki bozulmaya karşı kullanılabilecek en etkili silahın vergi silahı olduğu da bir gerçektir. İşte tam bu noktada özal hükümeti bir ikilemle karşı karşıya görünmektedir. Hükümetin ekonomi politlkasını hedeflerine ulaştırması, vergi gelirlerini hızla arttırması ve bütçe üzerindeki baskıları hafifletmesine bağlıdır. Oysa hükümet "Reaganomi"ye özenerek birçok vergiden vazgeçmek yolunu seçmiştir. Vazgeçilen vergiler nedeniyle yatırımın ve üretimin hızla arttığını ve bu yolla yeni vergi kaynaklarının yaratıldığını Türkiye örneğinde söylemek mümkün değildir. "Reagonom/"nin Türkiye'deki özentisi umulanı vermemiştir. Vazgeçilen vergilerin çoğunluğu sermaye sahiplerini ilgilendirdiği için bu uygulama gelir dağılımını da düzeltmemiş, bozmuştur. Özal hükümeti vergi gelirlerini hızla artırmak için "Reagonomi"ye özenmekten vazgeçmeli, vergi görevini tam yapmayan kesimlerin üzerine gerekirse sopayla gitmelidir. Bunu yapmadıkça hükümetin IMF'yi tatmin etmesi de sanırız kolay olmayacaktır. ULUSLARARASI TEKBAŞINA TÜRKİYE İHRACATTMN % 12'SİNİ, İTHALAT1NIN % 8'İNİ GERÇEKLESTİREN "DIS TİCÂRET BANKASDDIR'.' Uluslararası Türkiye'yi bilir, dünyayı bilir, dış ticareti bilir. O, ülkemizin dış ticaret konusundaki "ihtisas bankası"dır. Dünyanın kapılannı, Türk ihracat ve ithalat sektörüne açık tutmak, dış ticaret işlemlerinde kazançlı bankaalık hizmetleri sunmak, O'nun uzmanlık alanıdır. 1984 yılında da ülkemiz dış ticaretinin % lO'unu tek başına gerçekleştirmesi, Uluslararası Uzmanlığın doğal sonucudur. DÖVİZ KURLARI Merkez Bankası dolann esas kurunu 483 lira 04 kuruş olarak belirledi. Döviz Dövizin Döviz Efektif Efektif Satış Cinsı Alış Satış Al.ş 1 ABD Doları 506.95 512.02 506.95 517.09 1 Avustralya Dolan 339.40 342.79 322.43 346.19 1 Avusturya Şilini 23.17 23.40 23.17 23.63 1 Batı Alman Markı 162.80 164.43 162.80 166.06 1 Belçika Frangı 8.08 8.16 7.68 8.24 1 Fransız Frangı 53.39 53.92 53.39 54.46 1 Holianda Florini 143.86 145.30 143.86 146.74 1 jsveç Kronu 56.11 56.67 56.11 57.23 1 isviçre Frangı 195.51 197.47 195.51 199.42 100 İtalyan Lıreti 25.53 25.79 24.25 26.04 100 Japon Yeni 201.81 203.83 191.72 205.85 1 Kuveyt Dinan 1678.06 1694.84 1594.16 1711.62 1 Sterlin 616.60 622.77 616.60 628.93 1 S Arabıstan Rıyali 140.45 141.85 133.43 143.26 ÇAPRAZKUR 1 ABD DOLARI 3 1139 9 4952 3 5239 2 5929 1985 70 251.20 3.6094 1 Sterlin B.Alman Markı Fransız Frangı Holianda Florini İsviçre Frangı İtalyan üretı Japon Yeni S.Arabıstan Rıyalı 1 2163 ABD Doları AU1N GÜMÜŞ ALIŞ Cumhuriyet Fleşat 24 ayar külçe 22 ayar bılezık 900 ayar gumuş 34 700 35.000 5.250 4.730 94 SATIŞ 34.900 35 500 5 270 5 150 96 31.12.1984 itibariyle Türkiye'de fâaliyet gösteren yabana bankalar: American Express I.B.C. Arap Türk Bankası Banco di Roma Fırst Naüonal Bank of Boston Bank of Credit and Commerce Intemational BankMdlat The Chase Manhattan Bank N.A. Citibank N.A. Habib Bank Limited Holantse Bank Üni N.V. Manufâcturers Hanover Trust Company Osmanlı Bankası Türk Bankası Limited İ< \V T.C. ZİRAAT BANKASI 26 NİSAN 1985 TARİHİNDEKİ DÖVİZ KURLARI ijj S& DÖVİZİN CİNSİ 1 ABDDOLARI 1 AVUSTRALYA DOLARI 1 AVUSTURtA ŞİLİMİ 1 BATI ALMAN MARKI 1 KIÇİKA FRANGI DÖVİZ 506.95 339.40 23.17 163.00 8.08 45.24 53.39 143.86 56.11 195.51 25.53 201.81 370.98 1678.06 56.30 616.60 140.45 512.02 342.79 23.40 164.63 8.16 45.69 53.92 145.30 56.67 197.47 25.79 203.83 374.69 1694.84 56,86 622.77 141 85 EFEKTİF 506 95 322.43 23.17 163.00 7.68 45.24 53.39 143.86 56.11 195.51 24.25 191.72 352.43 1594.16 53.49 616 60 133 43 521.68 349.26 23.84 167.73 8 31 46.55 54.94 148.04 57.74 201.19 26.27 207 67 381.76 1726 81 57.93 634.51 144 53 ALIŞTL. SATIŞ TL. AUSTl. SATIŞTL. ULUSLARARASI bir dünya bankasıdır ELMADAÖ ULUSLARARASI Cumhurıyet Cad 20 Tcl 141 19 83 KAD1KOY ULUSLARARASI Aluyol Kadıltöy Tel. 337 »4 05 ULUSLARARASI Halaskirgizı Cad 360 Td. 146 71 77 BAK1RKOY ULUSLARARASI Halk^ıSok 10 Ttl 57017 38 ANKARA ULUSLARARASI lznuı Cad. 26 Kızılay Td: 18 75 74 IZMIR ULUSLAR.\RAS1 Cumfaurıycl BuUarı 41 Tcl 13 25 21 BURSA ULUSLARARASI Fcra Çakmak Cad 75 Tcl 24 034 ADANA ULUSLAKARASI AlafürkCad III Sok Tel 30 526 MERSIN V1VSIARARAS1 lnonu CoJ Goksu İş Hanı Tcl: 13 622 fr 1 DANİMARKA KRONU 1 FRANSIZ FRAN6I 1 H0UANDA FLORİNİ 1 ISVEÇ KRONU 1 İSVİÇRE FRANGI 100 İTALYAN ÜRETİ 100 JAPON YEW 1 KANADA DOLARI 1 KUVEYT DİNARI 1 NORVEÇ KRONU 1 STERLİN 1 S. ARABİSTAN RİYA1İ MERKEZ ULUSLARARASI BuyüMereCad 108EKiucpe Ttl. 1T2 2000 KARAKOY ULUSLARARASI BankalaıCad. 31Î3 Tcl 143 6100 BAHÇEKAPI ULUSLARARASI Enunönü tstanbul Tel 522 « 8 9 T.C. ZİRAAT BANKASI "Gücün* erişUemeı"