Katalog

26 EKİM 1985 CUMHURİYET/U F Fikret Mualla Semiha'ya otoğrafımı gondermiyorum. Çunku bende ne yuz kaldı ne de sıfat. Üst kat dişleri, uç beş sene evvelisi "appano"yagitti.. Bir dahaavdet eylememek karar kavliyle.. Alt kattakiler de Venedik sevahılindeki gondollar gibi "asmaya kurdum asma sahncak, bir gelep, bir güdup" makamında gunlerin birinde bu gunlerde y.... / yemek uzeredir. Buranın dişçilerinin de bana yeni diş yapmamak uzere kongre teşkil etmediklerini iddıa edemem. Eskiden sokaktaki kopekler haüme gulerdi, şimdi gulemez oldular. Ekseriya ağhyorlar. Taliimiz varmış..." Bir mektubunda böyle anlatıyor kendını Fıkret Mualla. Semıha Berksoy ıle mektuplaşmaları çeşith aralıklarla yıllarca suruyor Her ıkısı de bırbırlerıne dertlerını, ıstemlerıni, umutlarmı, yalnızlıklarını, uzuntulerinı anlatıyorlar Semıha Berksoy, Mualla ıçın çok uzuluyor ve elınden geldığınde ona >ardımcı olmaya, umut aşılamağa çalışıyor Gerek Semıha'nın, gerekse Mualla'nın bazı mektupları eskı yazı olduğu ıçın bu mektuplan Semıha Berksoy'a okutturuyor ve daktılomun başında yenıden yazıyorum O okuyor ben yazıyorum Ama Semıha her mektubu okurken o gunlerin anılarına dalıp uzun uzun açıklamalarda bulunduğu ıçın çalışmalarımız uzun suruyor Gerçı ben bundan çok şıkâyetçı değılım çunku her anısında yenı bir tarıh yakalıyorum "75 yıllık dopdolu bir yaşamın tum ayrıntılarını yazmak ıçın ne sayfalar yeter, ne de bir icıtap. Mektuplann asıllan bugun benım elımde Dosyadan teker teker çıkarıp okuyorum hepsıni Ama ışın daha ılgınç bir yanı var Semiha'da sadece Fıkret Mualla Saygı'nın kendısıne yazdığı rnektuplar yok. Kendısının Fıkret'e yazdığı mektuplar da var. Bunlar nasıl elıne geçmış şımdı onu dınleyelınr "Fikret Mualla'nın olumunden çok sonra 1972'de Paris'te resim sergisı açnuştım. İşte o arada Mualla'nın son >ıllardaki koruvucu melegi Madam Angles beni aradı ve benim Fikrel'e yazdığım mektupları verdi." Madam Angles, Semiha ile buluşmadan once kendi kartına bir not \azarak gondermış. Madam Angtes'in 1972'de Semiha'ya yazdığı kartta Fransızca şo>le yazıyor: " Mualla'nın mektuplannı size vermekle bahtiyanm. Bu mektuplan her gun yanrnda taşıyor ve bakıyordu. Eminim ki, siz onun sevdiği tek kadınsınız Madame Raoul Angles". Yıllar sonra bugun Fıkret Mualla'nın olumune kadar yanında taşıdığı Semıha'nın mektuplannı da kanştınyorum Bu mektuplarda, eskı bir dosta, sevgılı bır arkadaşa moral verme, vardım etmenın >anı sıra yurt hasretını dındırmek ıçın Turkıye'den haberler de yer ahyor. Böylece karşıhklı mektuplaşmalar bır "diyalog" olarak gunumuze ulaşıyor. 1955 yıhndan bır mektup, Mualla'nın, hancıyemıze ılışkın goruşlerını de yansıtıyor "Pek muhterem Semihacığım, îzmir'den gonderdiğin Foire'lı, pazarlı, sergili kartını, muhteşem mektubunu sevinçle aldım. Sıhhat haberleri almak gibi eyi şey dunyada mevcut değildir. Eksik olma. Ramazan şerif bu sene de bayram şerif ile beraber gelecek seneye avdet eylemek kavli ile azimet eylediler. Amin. Semihacığım, kıymetli sigaralarım sefaret vasıtası tarikıyle acizin yeddine vusulunu yazıyorsun. Sakın boyle şey yapma, çunku ayıbdır. Hariciye deyip degeçme, herifçi oğullarında "protokol" diye âdetleri de vardır. Hariciye V ekâletinde aziz bir dostum vardır. Onu git gor, refikası Furuzan hanımdır, her ikisi de dunyanın en şeker insanlarıdırlar. Semihacığım, gelelim sadede, yani tutun ve sigara meselesine: yine veyine posta ile gonder... gumruk vermeye raztyım. Haricıyemizi rahatsız etmek istemem, angarya vermek istemem. Hariciye bana karşı iyidir. Onlan da rahatsız edersem, beş kıtanın denızinden karasmdan, havasıpdan olurum. Hariciyemiz iyidir çok şukur hakkı tealâ daha eyi etsin.. Amin.. Baki, cumlenize, muhabbeüe, bir birader muhabbetiyle gozlerinizden oper, sıhhat ve uzun omurler dileyerek hatmı kelam ederim. Sakkaşi'inden: Fikret Mualla. " Semıha Berksoy, Mualla'va yazdığı mektuplarda sorunlarına çozumler getırmeye çalışıyor. Kendınden soz edıyor, dertlerinı anlatıyor ve bazı tavsıyelerde bulunuyor. 15 10 1957 tarıhlı mektubuna şöyle başlamış Semıha Berksoy "Muallacığım, Dun sana bir mektup yazdtm. Bu sabah tekrar yazmak içimden geldi. Sıhhatine çok dikkat et. Sana gonderdiğim sucuk vepastırma baharath, yani biberli olduğu için dokunursa sakın yeme. Acaba içki de dokunuyor mu? Bunları doktora sor." Daha sonra kendınden bahsedıvor Bır resmmı gonderıyor Mualla'ya ve saçlannın şeklınin şımdı değıştığını belırterek yenı saç şeklını çızıyor mektuba Devam edıyor: "Senin bana verdiğin resımler çerçeveler içinde evimin duvarlarmda duruyor. Her gelen goruyor hayran oluyor. Hep ismin konusuluyor buralarda. (Burada kâğıda venıden resmını çızınış) Yukardaki resim pek olmadı diye yeniden çizdim. Saçlanm boyle çok daha kısadır. Eskisi gibi hatırlar mısın?" Semıha Berksoy'un, Mualla'ya Turkıye'ye gelmesı hem de mıras sorunlannı haUetmesı ıçın gosterdığı çozumlere Mualla hıç ıtıbar etmıyor Mualla bu mektuba yazdığı yanıtta çeşith korkular ıçınde yaşadığını bellı edıyor: "Tımarhanelerde yatmaya niyetim yok. Fransa'da da kuyruğumu s.... için kâfi derecede vekiller var. Fransa'da da oturmaya cesaretim kalmadı. Misalleri ve geçirdiğim "siyassi suikastlerın" haddi hesabı yoktur. Neyse, temiz sut, helâl fikirli olduğumuzdan mıdır nedir el'an fakat buyuk korkularla namuslu namuslu geçinebiliyorum. Çok çalışıyorum. Bu lazım.." Fıkret Mualla'nın bazı mektuplan korkular ve sıkıntılar ıçınde geçen yaşam ve ruh halını anlatırken bazıları da çok neşelı Semıha'yı eğlendırmeye çalışıyor Opera sanatçısı olan Semiha'ya yine opera sanatçısı meşhur Marıa Callas ıle ılgılı olarak şu satırlan yazmış 15 kânunî sânî (ocak) 1958 tanhlı mektubunda; "Pek muhterem ve sevgili Semihacığım, Herhalde daha Bursa'dasm. Ben demin Londra polis muduri derdini döküyor Paris'te tablo tüccarları beni hem çalıştırıyor hem de borçlu çıkarıyor RA N s o SEMİHA BERKSOY \ m A N I L A R I P o RAOUL ANGLES Madam Angles'ten Semiha\u Nazım Hikmet ve Fikret Mualla ile mektuplaşmaları Paris'te Fikret Mualla'nın koruyuculuğunu ustlenen, sanatçımn çalışmalannda ona yardıma olmaya çalışan, Mualla'nın içki ve ,&s hastalıktan yıkıldığı zamanlarda ona kucak açan, GA^+lCJL' daha sonra da Paris dışmdaki yazlığını Mualla 'ya tahsis eden, bakımmı sağlayan Madam Angles'tir. Bir milletvekılınin eşı olan Madam Angles Fikret Mualla oldukten sonra Semiha'nm yıllardır Mualla'ya gonderdiği bir tomar mektubu Semiha'ya iade ediyor. Bir de kuçuk not yazıyor kendi kartına. W FÜSUN ÖZBİLGEN yetinden bir kablo telgraf aldım. "Meslektaşınız Callas Hanımefendî geçenlerde Roma'da "\'orma"yı oynarken tam ses çıkaramamış zamamnda. Ses'mi kaybetmış. Yani aphoniçue olmuş.. Bir taraftan sesini kim tuydurdu ise beş kıt'a polis daireleri taharriyatla meşgul. Kızcağız sessiz kalmış vaziyettedir. Benim sesim çıkmaz oldu da son 20 senedir. ı\e ise. Londra polis mudurıyeti kablo çekıi. Aynı zamanda Şerlok Holmes ve Doktor Vatson yola revan oldu. tkisi de her derde deva idi. Herhalde yakın zamanda Callas Hanımefendinin sesi yine yerine gelir... " Bazı mektuplarında da Mualla, Parıs'tekı sanat ve yaşamının ve tablo tuccarlannın ıç yuzunu sergıle>ecek ıpuçları verıyor 16 Mart 1958'de yazdığı mektupta bu konuda şunları anlatmış Semıha'va ikret Mualla'nın mektuplannı size vermekle bahtiyanm. Bu mektuplan her gün yanında taşıyor ve bakıyordu. Eminim ki siz onun sevdiği tek kadınsınız. Şimdilik adresimi verıyorum. Cumlenızin gozlerinden ve yanaklanndan operek hatmı kelâm ederim. Mektubun beni çok sevmdırdı. Parasızhktan çekmediğim sefalet kalmadı. Imdat diyeceğim ama kime? Acele ve muhtasar yazıyorum affet. Fikret Mouatta Saygı Hotel l'Europe, 4, rue Cardinet Paris 17 e." Semıha bu mektuba 5 gun sonra >anı ehne geçeT geçmez yanıt yazıyor Hem dertleşıyor hem de akıl venyor. "A'ıçı/ı otel değiştiriyorsun. İşlerin niye bozuldu. Allah selamet versin. Hani çahşıyordun. Çuk uzuldum bilemezsin. Parasızlık dunyada enfeci, korkunç bir haldir. Beni arkadaşlanm, sesim çok kuvvetU • volumlu diye operada ıstemediler de ben de sokaklarda dilenmeyeyim diye tiyatroda oynamaya başladım, Bereket versin ki, tiyatro aktrıstlığim de vardı. Sen de para kazanmak.esas kendini, hurriyetini ve sanatuu ıhya etmek uzere bir yerde boyacılık filan yaparak ayrıca sanatmın dışmdapara kazansan olmuyor mu? Fabrikalarda, buyuk dekorasyon ışleri filan yapan yerlerde çalışsan... Çok uzuldum. İstersen Maarif Vekaletiyle temasa geçeyim. Bizim Devlet Operası'nda dekoratör ol. " Semıha Berksoy'un uzuntu ıle bu satırlan yazdığı gunlerde Fıkret Mualla Paris kaldınmlannda ıçkıden yıkılmış bır halde hasta, kavgacı ve sefil bıçımde dolanı^or. Sonunda bır gun sol tarafına gelen bır felç ıle sokak ortasında yıkılıp kalıyor Sanatçımn koru> ucusu vt bır milletvekılınin eşı olan Madam Angles kendısını hımayesıne ahyor Mualla bu gehşmeu şoyle anlatiior: "Sevgili Semihacığım. Sevımli kartını, mektubunu ve dostların selamlarmı, tebriklerini sevinçle, muhabbeüe okudum. 32. seneyi de\nyeni tebrik ederim şimdiden. \azım Prag'da imış yazıyorsun. Fakat adresini bilemiyoruz. Rusya 'nın işgal ettiği yerlere (rideau de fer) perdesi diyorlar. Yani bu taraftan oralara mektup yazmak yasak. Hem de mektuplar gitmiyor ve gelmıyor. Yenı seneleri tebrik ederim. Yeni seneler... Yani bende kalmayan şeyler.. Ihtiyarlık, boru değil.. Çahşıyorum. Zengin bir amator hatunum var, beni su ustunde tutuyor, batırmamaya çalışıyor. 32. seneyi devriyenden önce mi olur, sonra mı olur bana Turk sıgaraları gonder: Yenıce, bafra, birinci, gelincik filan falan. Paris'e ne zaman geleceksin bana yaz. 23 senedir Pans'teyim. Bizzat zengin olup iki odalı bir de atolyesi olan makonfor bir yere sahıp olamadım. Fakırlik dunyamn en buyuk kabahati imiş meğerse, mektepte bizlere bunu vaknyle oğreteceklerdi. Şimdi hayat oğretiyor ve oğretmekten bıkmıyor. Bereket versin Fransa ve Paris havası, msanları neşelı de insan evladı avunabılıyor. Baki gozlerinden operim. Cevabım ve sigaraları dort gozle gozleyen nakkaş: Fıkret Mualla Saygı. Modern Hotel \ionceaux" Madam Angles daha sonra sanatçıyı Parıs'ten uzaklaştırıp Nıce yakınlanndakı Reıllane kasabasında bulunan sayfıye evlenne >erleştırıyor Mualla vaşamındakı bu yenı gelişmeyı Semiha'ya şoyle anlatıyor "Paris'te hastalandım ve bu mel'un otelcileri ilepis erkânı ile tanıdığım hergele tohumu şehrini bundan dort ay ev\ elisi terk eyleme bahtiyarlığmdan dolayı beni tebrik et. Şimdi 4lp Dağları arasında tek katlı, uç odalı, doşenmış davanmış guzel bır koyunde oturuyorum. Mutfağım var. sıcak sulu banyom lar, muazzam bir demir sobam var. Odunum var, komurum var, evceğimiz hamam gibi sıcak gece gunduz. Buyuk ovaların içinde bırçok Çamlıca Tepesi gibi tepelerin arasında 500 metre ırtıfamdakı, havası Fransa'mn en guzel havası olan koyumde son derece bahtiyanm. Xe pis şehirmış Paris, şimdi anladım. \amert suratlı orospu evladı gibi otelcilerin şerrinden kurtulmak ne buyuk nımet... Son derece sıhhatli yaşıyorum, içki içmıyorum,yasak.. Fransa zengin insanlarm memleketı malum. Hem zengin, hem 7 Ruhi Su ile Fidelio Operası'nda birlikte oynadık. Ruhi Su daha sonra operadan ayrıldı. Fidelio'yu 1942'de Carl Ebert benim için sahneliyordu, ancak ben Almanya'ya | gidince oynayamadım. 1952 yılındaki sahnelenişinde oynadım. "Tablo tüccarları hepsi Yahudi. Bunlar kasıp kavuruyor, hem çalıştırıyor, bir hesap bir kitap, ustelik bir de beni borçlu çıkarıyor. Herıflerde sıkılma filan gibi şeyler nanav. Haysiyetime dokunuyor. Kuv\etim de yok bunlara karşı herhangi birşey yapmaya. Asdıklan asdık. Kesdıkleri kesdik. Folluğa dondurduler beni. Yumurtlayıp duruyorum." Yıllar geçıyor Semıha ıle Mualla'nın mektuplaşmaları suruvor Fıkret Mualla Pans'te kendısını saran sıkıntı çemberını bır turlu kıramamakta ve gun geçtıkçe daha berbat bır yaşama doğru suruklenmektedır 11 Eylul 1962 tarıhlı kısacık mektubunda şunları yazıyor "îzmir'den gonderdiğin mektubu aldığım zaman hazin bir şekilde otel değiştiriyordum. Bu ne sefalet anlatamam. Otel odalarında.. Şımdıki otelım berbat bir yer. 4llah acısm, bu yaştan sonra. Fikret Mualla ile 1930'lu yıllarda İstanbuUda sık sık görüşürdük. Benim bu portremi de o yülarda yapmıştı. Mualla daha sonra Paris 'e gitti ve oraya yerleşti, ama '** dostluğumuz ve haberleşmemiz ölümüne dek sürdü. de tyi insanlar da varmış, onlann sayesinde hayatımı kurtardım. Haktaala kısmet eder de goruşursek hayret edersin. Koyum buradan Marsılya'ya outocar ile ıkı buçuk saat, Monosque şehrme de yarım saat. Sade. sevimlı insanları, koyluleri ve ameleleri, memurları ile şayanı hurmet bir koycııktur. Sufusumuz 700 kişiliktir. Paris 'in 8 mılyonluk hergele tohumunu aratmıyor. Paris s... kaldmmları bir turlu, temelinden .»... yemışpolis komserlerı bir turlu, ne ise yakamı kurtardım, beni tebrik et. Bir de hızmetçim var. Sabahları gelir sobamı yakar, bulaşıklan yıkar, yatağımı yapar, odalanmı supurgeden geçirir. Prens gibi bır hayata malik oldum. Paris'in yuzunu şeytanlar gorsun bundan sonra. Hergele ve sufli pis mahlukat şehrı. " Fıkret Mualla bu mektubunda Semıha'dan avrıca sucuk, pastırma, kaşarpevnırı ve zeytın gondermesını istıyor Bır de yarım kilo kuş lokumu Fransa'da bulamadığı Turkıye'ye ozgu yıyeceklerden Semıha, bu mektuba çok sevınıyor 18 Nısan 1963 gunlu cevabında jovle yazıvor "Istedığin pastırmayı, utcuğu, eskı kaşar peymnnı ve kuru zeytinı ay başında postalayacağım. Afıyetle ye, yalnız bu baharath şeyleri azar azar ye, dokunmasın. Mıden kaç senedir boyle şeylere alışık değıl. Sana iyilik eden insanlar kım? Bunları merak ediyor um. Çunku îvı insanlar dunyada pek azdır. * elhasıl rahat ettiğine, çok, pek çok, kendim rahat etmiş gibi sevindim. Bana gelince 12 şubat gecesi \ erdVnin II Travatora operası ile jubilem yapıldı. Bu operada mağdur çingene kadınt meşhur (4zucena)yı oynadım. Çok iyi geçti. Sesım, ses tellerim, butun notaları muzikal olarak ve \olumlu bır şekilde hâkım bir \aziyette verdi. Allaha şukur çok alkışlandım. 20 bin lira kazandım. Bununla bir kat aldım..." Bu mektuba Fıkret Mualla'dan gelen yanıt 25 Nısan 1963 tarıhını taşıvor "Pek sevgili ve pek muhterem sanatkâr Semihacığım, 18.4.1963 tarihlı mektubunu sevinçle okudum. Seni ne kadar tebrik etsenı azdır. V'erdi'yi de se\erim. Troubadour'un son derece zor olduğunu da bilirim. Kızının da senin gibi olacağına sevindim. Hele kazandığın parayı çarçur etmeyıp bır kat aldığına son derece memnun oldum. Benim hastalığım son derece fazla, tansiyonum yuksek, tam 25 ıdi bundan 15 gun evvelkı muayenede... " Son mektubunda Fıkret Mualla, Semıha'dan yenı ısteklerde bulunuyor "Kavserili 4pikyanoğlu'nun kuşlokurnu gıbı pastırması ve sucuğıı, yanmşar ktloluk al herbirinden. Bir kilo sade lokum.yanm kilo da bademezmesı Hacı Bekir'den. Şayet bulabilirsen biraz tarhana çorbası unu da makbule geçerdı. \e sigara isterim, ne de rakı; ikısi de yasak benim için." Bu kısa mektup Fıkret Mualla'dan gelen son mektup oluyor. Bır ıkı av sonra Semıha bu mektupta vazılı yıyeceklerı alarak postava verıvor Gonderdiği kolının sararmış posta makbuzunu halen saklıvor Yıveeeklerın Mualla'nın olumunden once elıne geçıp geçmedığını ise hKbır zaman oğrenememış Btr sure sonra Fıkret Mualla'nın olum haberını alıvor ISEMİHA'DAN FİKRET MUALLA'YA Senin bana verdiğin resimler çerçeveler içinde evimin duvarlarında duruyor. Her gelen görüyor, hayran oluyor. Hep ismin konuşuluyor buralarda.. IFİKRET MUALLA'DAN SEMİHA'YA İzmir'den gonderdiğin mektubu aldığım zaman hazin bir şekilde otel değiştiriyordum. Bu ne sefalet anlatamam. Mektubun beni çok sevindirdt Parasızhktan çekmediğim sefalet kalmadı. İmdat diyeceğim ama kime? ISEMİHA'DAN FİKRET MUALLA'YA Niçin otel değiştiriyorsun, işlerin niye bozuldu? Çok üzüldüm bilemezsin. Parasızlık dunyada en feci, korkunç haldir. İstersen Maarif Vekaletiyle temasa geçeyim, bizim Devlet Öperası'nda dekoratör ol. IFİKRET MUALLA'DAN SEMİHA'YA limarhanelerde yatmaya niyetim yok. Fransa'da da oturmaya cesaretim kalmadı. Geçirdiğim siyasi suikastlerin haddi hesabı yoktur. Bli££Ütl 75 'VttSIHCİCl ^em'na satmadığı tablolan arasında piyanosunun başında resim ve muzikle yaşıyor. Berksoy bugun 75 yaşında, hâlâ dinç mucadeleci ve sanatla dolu. Evinde hiçbirini BİTTİ