Katalog

16 ARALIK 1984 EKONOMİ CUMHURİYET/9 EKONOMDE DIYALOG TALAT ORHON 1924'de doğdu. Trabzon Lisesi'ni ve îstanbul tktisat Fakultesi'ni bitiren Orhon 1953 yılmda müfettiş muavinliği sınavını kazanarak Türkıye tş Bankası 'na girdi. 1967'de çalışanlan temsilen tş Bankası Yönetim Kurulu'na seçilen Orhon 1972'de bankanın genel müdür yardımcılığı gorevıne getırildi. 1967'de Türkiye Şişe Cam Fabrikaları Yonetim Kurulu uyesi olan Orhon 196981 yılları arasmda Şişe Cam 'm Yönetim Kurulu Başkanlığı görevinı de yurüttu. 1980 yılmda Şişe Cam Fabrikaları Genel Mudiiru olan Orhon, halen bu görevi sürdurüyor. ORHON Bizim gibi üretiminin yüzde 50'sini, bazı mallarda yüzde 60'ını ihraç eden, bütün dünyayı potansiyel pazan olarak gören bir sanayi kuruluşunun oncelikle dünyadaki teknolojik gelişmeleri yakından izlemesi, kalitesini yükseltmenin ve maliyetlerini düşürmenin yollarını araması gerekli... Siz bu konularda kendi bünyenizde neler yaptınız ve yapıyorsunuz? ORHON Bizim bir kere her ünitemizde bir araştırma grubu var. Ayrıca tahmin ediyorum ki Türkiye'de TÜBİTAK'tan sonra en büyük araştırma merkezi bizim gnıptadır. Bu, Topkapı'da ayn bir grup olarak çalışmaktadır. Kalite kontrolu konusunda Japonlarla anlaştık ve "toplu kalite kontrolu" yöntemini uygulama yoluna girdik. Bu yöntemle makine başındaki işçiden genel mudüre kadar herkes kalite kontrol olayına katıhyor ve verimi düşuren, kaliteyi düşüren hatalann hangi kademelerde yapıldığı ortaya çıkıyor, bu da tabii sonuçta verimi artırıyor. Geçen hafta Dolar karaborsada 450 lira oldu Dolar, bir türlu durmak bilmiyor. ABD'de kasım ayı fiyat artışının hızının beklenenden çok yüksek olması, Alman Merkez Bankası Bundesbank'ın milyonlarca dolarlık döviz satması da para etmedi ve dolar geçen hafta tırmanışını yine sürdürdü. Hafta başında 3.07 Alman Markı, 2.54 Isviçre Frangı, 9.47 Fransız Frangı ve 246 Japon Yeni değerlerinden işlem gören dolar, haftayı 3.11 mark, 2.56 İsviçre Frangı, 9.52 Fransız Frangı ve 247 Japon Yeni'nden kapadı. Sterlin ise bir kez daha 1.2 dolar sınırının altına indi. Dbların dünya borsalarındaki yükselişi, her zaman oîduğu gibi Türk Lirası'nı olumsuz etkiledi. Dolann Merkez Bankası doviz alış kuru 428.70 liradan 431.45 liraya çıkarak, bir haftada 2.5 lirayı aşkın değer kazandı. Dolann Merkez Bankası efektif satış kuru 440 lirayı gecerken, bankalarda dolann 444 431.4S 430.40 «28.70 11 12 13 Talat Orhon (solda), Osman Ulagay'ın sorularmı yanıtladu Türkiye bundan sonra gerçek anlamda dünya fıyatlarına intibak ederek dışa entegre olmuş bir ülke haline gelmeden iddiah kalkınma hedeflerine heves ederse enflasyon azar. Maliyetleri düşiirme açısından.. ORHON Maliyetlerin düşürülmesi konusunda dünyada yapılanlara da bakarak birçok önlemler aldık ve olumlu sonuçlannı da gördük. Bu önlemler sayesinde bizim camia içinde en az 3 milyar liralık tasarruf sağlandı. 130 milyarlık bir ciro içinde bu çok görünmeyebilir ama tamamen kârı zaran etküediği için bence bu çok önemli rakamdır. Bu arada, Dünya Bankası'nın konuyla ilgili grubuyla işbirüği içinde enerji tasarrufuna büyük önem verdik. Her fabrikamızda bir enerji sorumlusu var, ısı kaybını asgariye indirmeye, atık gazlardan bile yararlanarak enerji maliyetlerini düşürmeye çalışıyoruz. Bütün bunlann dışında bir de optimal stok tutma çalışmasına girdik. Hem işin gereklerini aksatmayacak hem de stoklara gereksiz para bağlamayı önleyecek bir stok seviyesini tutturma çabası içindeyiz. Gerek maliyetlerin düşürülmesi, gerekse geleceğin ihtiyaçlanna hazırlıklı olunması açısından çok önem verdiğimiz bir konu da insangucu planlaması. Bu konuda ne gibi çalışmalarınız var? ORHON Biz beş yıllık planlar yapar ve bunlan tiüzlikle uygulamaya, gerektiğinde revize etmeye çalışırız. Bu çerçevede çok önem verdiğimiz bir konu da insangücü planlaması. Şimdiden geleceğin ihtiyaçlarını görerek buna göre eleman planlaması yapıyoruz. Beş yılbk plammıza göre yaptığımız yılhk bütçelerde ise en çok bu yıl yanıldık. llk defa bu yıl enflasyonun ve devalüasyonun bu nispette olacağını tahmin edemedik. Tahmin ediyorum ki Türkiye ekonomisini yönlendirenler de ekonomiyi bu noktaya getirmek istemezlerdi... Peki siz 1985 ydı için hesap yaparken, plan yaparken enflasyon oranını yüzde kaç olarak alıyorsunuz? ORHON Biz gelecek yıl için hesaplanmızı yaparken, ülke gerçeklerini de göz önüne alarak, enflasyonun yuzde 2530 gibi bir seviyeye düşürülemeyeceğini düşündük ve ona göre bir tahmin yapük.. Enflasyonla mücadele konusunda sizin önerileriniz neler? ORHON Türkiye bundan sonra gerçek anlamda dünya fiyatlarına intibak ederek, dışa entegre olmuş bir Ulke haline gelmeden büyük hedeflere, iddialı hedeflere yönelmemeü bence. Türkiye'de tasarruf belli, teknoloji birikimi belli, dış kaynak belli. Zorlamalarla iddialı hedeflere yönelirsek mutlaka enflasyonu azdırırız. O halde bundan kaçınmak ve enflasyon gerçek olarak yüzde 15'lere inene kadar bu politikaya devam etmek lâzım. Bu tabii kademeli bir iniş olacak ama bu süre boyunca, daha dört beş yıl Türkiye bence yüzde 3.5 4'lerde bir büyüme hızıyla yettnmek zorunda. Bu süre içinde de dışa entegre olma sürecini tamamlayacak. Bunun dışında bir yol goremiyorum. Daha doğrusu bunun dışındaki yollann hepsinin enflasyonu azdıracağını duşünüyorum. Yaünmlar konusunda ne diyorsunuz Sayın Orhon? ORHON Bu da tabii demin söylediklerimin bir parçası. Tiirkiye'nin belli bir yatınm potansiyeli var.. 14 15 Arahk Ulagay sordu, Orhon yanıtladı: liradan satıldığı dikkati çekti. Bu arada karaborsa piyasada da prim yapan dolar, ilk kez 450 liradan satıldı. Böylece resmi kurJa karaborsa kur arasındaki makasın yeniden hızlı bir biçimde açılmaya başladığı gözlendi. Döviz alış kuru 139 lira olan Alman Markı da karaborsada 147 liradan satılıyor. Türk sanayii, dışa açılmanın tüııı gereklerinı yerine getirmeli Sayın Orhon; Şişe Cam Gnıbu'nun yann açdışı yapdacak olan Frankfurt'daki şirketi hangi amaçla kuruldu, bunu kısaca açıklar mısuuz? ORHON Biz Frankfurt'da yarm faaliyete geçecek olan şirketimizi dışa açılma politikamızın bir uzantısı olarak görüyoruz. Dış dünyadaki her türlu faaliyeü yakından izlemck ve bu faaliyetler içinde yer almak için böyle bir şirket kurmanın zorunlu olduğunu hissettik ve gerek Türkiye açısından gerekse grubumuz açısından yararlı olacağını düşunerek bu işe giriştik.. Frankfurt'da faaliyete geçecek olan yeni şirket ne gibi faaliyetler gösterecek? ORHON Bu şirket hem dışsatım hem de dışalım faaliyetlerimizde önemli katkılar sağlayacak, bazı olanaklardan anında yararye girince 150 bin ton olan üretim 300 bin tona çıktı. Biz bu durumda 150 bin ton fazlayı ne yapacaktık? Ya fabrikayı kapatacaktık, ya da ihraç edecektik. Fabrika ancak yüzde 70 kapasite kullanımıyla çalışırsa başabaş noktasına gelebiliyor, ondan sonra kâra geçiyor. Sınai kaplarda da yüzde 40 üretim fazlası doğdu, benzer bir durumla karşılaştık. O zaman biz zorunlu olarak malımızı dünya pazarında nasıl satabiliriz, bunu araştırmaya başladık... Altm. dünyada 322 dolara indi Altına "nazar" değdi. Dunya karaborsalannda son 2.5 yılın en duşük düzeyinden işlem gören altın, Kapalıçarşı'da da değer yitirdi. Dünya altın borsalannda işler i>i gitmiyor. Dolann gücünü koruması nedeniyle altın, bir türlu belini doğrultamıyor. Geçen haf,ta da sürekli bir gerileme gösteren altın fiyatları 322 dolara kadar indi. Böylece bir ons altın, bir haftada 4 dolar değer yitirmiş oldu. Gözlemciler, altın fıyatlarının 1982 temmuzundan bu yana en duşük düzeyden işlem görduğünü belirtiyorlar. Dunya altın fîyatlarındaki bu hızlı düşuş, Kapalıçarşı'yı olumsuz etkiledi. Dolann karaborsa kurunun 450 liraya yükselmesine rağmen, altın fiyatlannda düşuş kaydedildi. Cumhuriyet altını 30.70030.800 liradan 30.800 Cumhuriyet altını Şişe Cam Grubu'nun ynrın FrankfurVta açılacak olan şirketi ihracat, ithalat işlenılerinde ve finansman olanaklarını geliştirmede yeni aşama yupmamızı sağlayacak. lanmamıza imkân verecek. Aynca bu şirketi Avrupa'run en hareketli finans merkezi olan Frankfurt'da kurarak finansman imkân ları sağlamak bakımından da hem grubumuza hem de ttlkeye yararlı olabileeeğini duşunduk. Bu şirket grubumuzun dışa açık çalışma çabalan için de yeni ve önemli bir adım oluyor... Sayın Orhon, siz Şişe Cam Gnıbu olarak dışa açılma ve ihracat olayına çok önem veriyorsunuz, anladığım kadar... ORHON Bakın biz bir kere ulke olarak buna mecbunız. Türkiye döviz ihtiyacını başka turlu karşılayamaz. Biz en büyük döviz kaynağunız olan dışsatıma eğilmeye mecburduk. 1980'de alınan tedbirlerle de bu olay mecburen süratlendi. Siz Şişe Cam Gnıbu olarak bu mecburiyeti nasıl hissettiniz? ORHON Bizim grubumuz da 1980 yılına kadar daha çok iç talebe dayanarak başarılı olmuş bir gruptu ve yatınmları da buna göre planlanmıştı. 1980'den sonra iç talepte beklenen gelişme olmayınca biz 1981 yılında birdenbire diiz camda yüzde 100 bir üretim fazlasıyla karşı karşıya kaldık. Trakya'daki tesislerimiz devre Tüm dünyayı potansiyel pazan olarak gören bir sanayi Kuruluşu, dünyadaki teknolojik gelişmeleri yakından izlemek, kalite ve maliyet konusunda aşama yapmak zorundadır. Sonuç ne oldu? ORHON Sonuçta başanlı olduk. Biz zaten Şişe Cam Gnıbu olarak 1980 öncesinde ihracata başladığımız için konuya tamamen yabancı değjldik ve ihracatımızı hızla artırmayı başardık. Bu yıl sonunda grup olarak 130 milyon dolarlık bir ihracat rakanuna erişeceğimizi umuyorum... Şimdi Sayın Orhon, sizin gibi ttretiminin önemli bir bolomünü dışa satmak zorunlugu karşısında kalan bir gnıp, bir sanayi kuruluşu oncelikle nelere dikkat etmek zorunda? Bu konuda kendi deneyiminizden de yararlanarak neler söyleyebüırsiniz? 3O.4O030.500 liraya inerek 300 lira değer yitirirken, kulçe altın fiyatlannda da 50 liralık gerileme oldu. Hafta başında 4.6454.660 lira olan bir gram külçe altın, hafta sonunda 4.6004.610 liradan alınıp satıldı. NELER OLDU? Beyuz eşya zammı yılbaşını beklemedi Arçelik, AEG fırınlan ile elektrik supürgesi ve demirdöküm şofbenler yüzde 5 ile yüzde 20 oranında zam gördu. Beyaz eşya üreticisi fırmalar, her yıl Cinsi AEG Lavamat çam. mak. AEG Turnamat çam. mak. AEG Lavalüks çam. mak. AEG Mini makine AEG Elektrik supürgesi AEG Galaxi gazlı firın AEG Elektrikli fmn AEG Çakmakh fırın Arçelik arf 2 firın standart Arçelik arf 3 firın lüks Arçelik arf 4 firın Arçelik arf 6 finn Arçelik turbo firın Demirdöküm şofben yılbaşında zam yaparlarken, bu kez yılbaşını beklemediler. Çamaşır makinesi, fırın, elektrik süpürgesi ve demirdöküm şofbenin zamlı fiyatları şoyle: Eski fiyat 189.000 107.000 93.600 33.000 30.000 72.120 73.800 76.560 62.000 84.300 91.100 86.800 84.150 54.000 Yeni fiyat 212.000 123.000 99.750 36.300 32.650 78.000 79.900 82.900 74.000 92.750 109.000 95.500 97.000 62.000 ITO, 1985 yüına da umutlu giriyor İTO'nun Sonbahar Raporu'nda, "Hükümet, 1985 program hedeflerini miitevazi tutmuştur. Bu nedenle hedeflere ulaşmak zor olmayacaktır" dendi. Raporda, enflasyonun bu yıl yüzde 45 dolaymda gerçekleşeceği belirtildi. Ekonomi Servisi İstanbul Ticaret Odası, 1985 yılından umutlu. ITO tarafından hazırlanan ekonomık raporda, 1985 yıb program hedeflerinin miitevazi olduğu ve bu nedenle beklenen sonuçlann elde edilmesinde önemli güçluklerin belirmeyeceği vurgulandıİTO Yonetim Kurulu Başkanı Nuta Kuşçulu da, "Ekonomimizdeki olumlu gelişmelerin onıimuzdeki yılda da devam etmesini bekliyoruz" dedi. İTO'nun sonbahar raporunda 1984 yılı değerlendirildi ve 1985 yılına ilişkin bazı tahminlere yer verildi. Raporda, uygulanan ekonomik politikanın 1984 yıhnda üretim artışına ve ekonomik buyumeye yardım ettiği, dışa bağımlıbğı azalttığı, ancak enflasyonu deneum altına alma konusunda zorlandığı kaydedildi. Enflasyonun bu yıl yüzde 45 dolayında gerçekleşeceğine dikkat çekilen raporda, "Enflasyonun denetiminde hâlâ alınması gereken mesafeler vardır. Bununla biriikte 1985 yılına girerken iiçer aylık dönemler itibanyla enflasyonun yavaşlamakta oluşu iyimserlik yaratan bir husustur" denjldi. Emisyonun 1984 yılında sıkı bir biçimde kontrol edilemediği de kaydedilen raporda, daha sonra şöyle devam edildi: "Hükümet sıkı para politikasını kncak kredi alanında işletme>e çalışmakta, ama burada da Hazine sıkışıklığı dolayısıyia kamu kesimine daha comert davranıp emisyonu da denetim altına alamamaktadır. Sonuçta toplanı talebi canlandıran, ama özd kesimin faaliyetini sınııiayan ters bir politika birtakım zorunluluklar nedeniyle uygulanagdmektedir." Raporda, vergi gelirindeki artışın enflasyonun altında kalması nedeniyle bu yılki bütçe açığımn 500 milyar lirayı, gelecek yılki açığın ise 800 mUyar lirayı bulmasının beklendiği belirtildi. 1985 yıh hedeflerinin mütevazi olarak belirlendiğine de dikkat çekilen raporda şoyle dendi: "Bu nedenle beklenen sonuçlann elde edilmesinde önemli güçluklerin belirmeyeceği şimdiden soylenebilir. Gerçi genel kanı 1985 yılının guç olacağı yönündedir, ama kalkınma yolu kolay bir yol degildir." öte yandan, ÎTO Yönetim Kurulu Başkanı Nuh Kuşçulu yaptığı açıklamada, rapordaki iyimser havayı bir kez daha yineledi. Kuşçulu bu konuda şunları söyledi: "1985 yıh programına bakıldığında, ekonominin özellikle 1984 sonlannda gösterdiği performansının ışığında hedeflerin gerçekleşınesinde önemli güçluklerin belirmeyeceği şimdiden soylenebilir. Bu arada, 1985 yılının bazı yonlerden gttç bir yıl olacağı ifade edilirse de, planlı ve istikrarlı gelişme yolundaki ulkeler için yüların guç, çetin ve mucadeleli geçmesi gerektiği de unutulmamalıdır." Maliyetlerimizi düşürmek için yaptığımız çalışmalarla kendi grubumuz içinde en az 3 milytır liralık tasarruf sağladık. Ayrıca insan gücü planlamasına da büyük önem veriyoruz. Bunu en iyi biçimde knllanmak için nelere dikkat etmeliyiz? ORHON Bir kere yatmmlar ülkemizin döviz kaynaklarını değerlendirmeye yönelik olmalı, özkaynaklarımızı kullanmaya yönelik olmalı. tkincisi, mutlak surette dünya piyasalarında şansı fazla olan ürünlere dönük yatınmlara öncelik verilmeli, yatırım yaparken teknolojideki yenihklere dikkat edümeli. Ben ille de emek yoğun yatırım fikrine katılmıyonım. Teknolojisi bazitihi emek yoğun olan alanJarda tabii buna gidilmesi yararlıdır ama istihdam sorunu yalnızca emek yoğun yatmmla çözülecek bir sorun degildir. Bu sorunun çözümü çok daha kapsamlı bir planlamayı gerektirir. Tabii Türkiye'nin uzun vadeli yatırım planını yapması ve bu yatınmları destekleyecek selektif bir kredi politikasına yönelmesi de bu bakımdan çok önemlidir. Yurdu, KDVyi öğrenme telaşı sardı Katma Değer Vergisi'ni öğrenme telaşı, tüm yurdu sardı. Yeni vergi konusunda pek az şey bilen ve yetkililerin demeçleriyle yetinmek durumunda kalan yukumlüler, KDV konusundaki semıner, panel ve konferanslara akın ediyorlar. Hemen hemen her ilde KDV'yle ilgili bir konferans düzenlenirken, salonlann nklırn tıklım dolduğu gözden kaçmadı. Bu arada, bazı seminerere giriş ucretınin oldukça yüksek olduğu, buna rağmen vatandaşlann yer bulamadıklan da izlendi. Öte yandan, Maliye orgütü de kendi iç eğitimini sağlamak amaayla çalışmalannı hızlandırdı. DOSTIARINIZ 1985'E ORIENT'LE BASIASIN Türk limamnda bekleyen Irak tnalı için yeni kolayhk Bakanlar Kurulu, Irak'ın Türk limanlarında bekleyen mallarının tasfiyesi için çeşitli kolayhklar getirdi. Resmi Gazete'de yayımlanan karara göre, 10 Ekim 1984 tarihine kadar Devlet Demiryollan ve Türkiye Denizcilik Işletmesi limanlarına gelerek ambarlanmış eşyanın ambarlama yerlerine alındığı tarihten bugüne kadar olan devrede birikmiş ardiye ücretlerinde yüzde 20 indirim yapılacak. Ardiyelerdeki eşyanın onümüzdeki 45 gün içerisinde çekilmesi durumunda iseherhangi birardiyeücreti alınmayacak. İzmir Giyim Fuarı'na ilgi yoktu 1 arahk gunü açılan ve 100'ü aşkın firmanın katıldığı 9. Izmir Giyim ve Tekstil Fuan bugün kapanıyor. Fuara katılan fırmaların, piyasa fiyatları altında satış yapmasına karşın, umduklan ilgiyi bulamadıklan bildirildi. Firma yetkılileri, yuntaşlann satın almaktan çok bakmakla yetindiklerini behrterek, "Umudumuz, onümüzdeki yıl açılacak fuara kaldı" dediler. Firma yetkilileri, bekledikleri alışverişin yapılmamasını, "nakit para sıkıntısı, yüksek faiz, dayanıklı tiiketim mallanna ilgi" gibi nedenlere bağladılar. f TEXAS INSTRUMENTS rPROFESSIONAL COMPUTER YILBAŞINA KADAR İNDİRİMLİ tsraiVde fiyatlar durmak bilmiyvr NEBÎM Y.Posta C. Dedeman Han 48/23 G.TEPE 173 28 00 4 Hat NEYİR BİLGİSAYAR SANAYİ VE HİZMETLERİ A.Ş. MERKEZ: SAATÇİÜK TtC. LTD. ŞTİ. MİMAR KEMALETTİN CAD. ERSOY HAN. 4/6 SİRKECİ İSTANBUL TEL 522 85 23 526 52 73 ORIENT Smanınysniadı Israil hukümetinin, "ücretlerin ve fiyatların dondurulması" kararı bir ayını doldururken, ülkenin kasım ayı geçim endeksinde yüzde 19,5 artış oldu. Merkezi lstatistik Bürosu'nun açıklamasına gore, gecen ağustos ayından bu yan geçim endekslerinde görulen yukselme, ilk kez yüzde 20'nin altına indi. Ancak Israil11 yetkililerin, özellikle ücret ve fıyatlann dondurulması kararından sonraki beklentileri gerçeklevmedi.