Katalog

24 TEMMUZ 1983 EKONOMİ CUMHURİYET/9 EKONOMDE M. ALİ BİRAND 1942'de doğdu. G. Saray lisesini ve Fransız filolojisini biürdikten sonra 1964 'de gazeteciliğe başladı. 1972'den beri Avrupa başkentlerinde gazetecilik görevini sürduren Birand, Türkiye'nin AET ve uluslararası ilişkileri konusunda uzmanlaştı. Halen Milliyet Gazetesi'nde görev yapan Birand'm araştırma ürunü yapıtları arasında AETTürkiye ilişkilerinı işleyen Bir Pazar Hikâyesi Kıbrıs çıkarması günlerinin perde arkasını veren 30 Sıcak Giin ve Kıbrıs narekâtı sonrasını işleyen Diyet dikkate çekiyor. içinde olmaması lazım... BİR AN ü Türkiye'nin her şeyden önce ne yapacağına karar vermesi lazım. Türkiye henüz bu karan almış değil, Türkiye'nin dörtte uçu daha Ortak Pazar'ın ne olduğunu bilmiyor. Böyle bir kargaşa içinde biz Ortak Pazar ile muzakereye girersek sonuç felâket olur. Burada Ortak Pazar'la pazarlık yöntemini çok iyi bilmek lazım. Herkes zannediyor ki, Bruksel'de Avrupa Komisyonu ile konuşulursa mesele hallolur. Oysa Avrupa Komisyonu teknik bir organdır. asıl güç Bakanlar Konseyi'nde, yani on ulkenin baskentlerindedir. Şimdi bir karmaşık mekanizma içinde siz bir de ne istediğinizi tam bilmiyorsanız, bu muzakere felâketle sonuçlanır. Onun için Türkiye'nin oncelikle ne yapacağını kararlaştırması lazım. Ve bunu yaparken de "efendim Yunanlılar girdi, biz de girmeliyiz" anlayışından kurtulup konuyu ekonomik, siyasi, insan hakları ve hurriyetleri konusunu da içeren yonleriyle kefeye koyup tartarak yapmalıdır. Geçen Hafta Dolar taviz vermeye yanaşmıyor Dolar, rekor değerlerden inmemekte kararlı. Hafta ortasında sert paralar karşısında biraz gerileyen dolar hafta sonunda yeniden tırmandı. Çarşamba günü 2.57 mark, 2.09 tsviçre Frangı ve 7.73 Fransız Frangı gibi düşük değerlerden işlem gören dolar cuma günü 2.59 mark 2.11 Isviçre Frangı ve 7.79 Fransız Frangı düzeyine yükseldi. BöyIece dolar haftayı yine taviz vermeden kapadı. Doların iniş çıkışlan ABD'de faiz oranlanndaki oynamadan kaynaklandı. Dolar Türk Lirası karşısında da benzer bir eğilim gösterdi. Hafta ortasına doğnı 50 kuruş değer yitiren dolar cuma günü 224.35 liraya yükseldi. Dolann geçen haftaki görünümü şöyleydi: Tem. 2.59 2.12 7.79 18 22 Tem. Seçimlerden sonra Türkiye'nin AET ile ilişkilerini geliştirmek için Bruksel'de değil AETMyesi ülkelerin başkentlerinde, üst duzeyde politik girişimde bulunması gerekli. Bu yapılmazsa Avrupa ile ilişkilerimiz daha da kötüleşir. SORU Burada kültürel faktörler ve din faktörü de önemli her halde? BtRAND Mutlaka önemli. Ben buna pek inanmazdım ama şimdi gorüyorum ki, bunun da çok önemî var. Türkiye AET için olsa olsa uzaktaki yakın komşudur. Dirsek teması olması gereken, kendi nufuz alanından çıkmaması gereken ama Topluluk içine de alınmaması gereken bir komşu. Burada çok dikkat ediJmesi gereken bir nokta da Amerika'nın Turkiye'nin tam üyeliğine tepkisi... SORU ABD Türkiye'nin AET'ye tam Uye olmasını istemiyor mu? BtRAND Bundan önce anlaşmalar yapıhrken Türkiye'nin AET'ye yaklaşımını destekleyen ABD şimdi bunu istemiyor. ABD, Ispanya ve Portekiz'in katılmasından da pek hoşnut değil. Onlara göre, Ortak Pazar artık fazla buyudu, fazla bir bloklaşma oldu. Buna bir de Turkiye'nin katılmasını ABD hoş görmuyor. Bu defa Washington'da Dışişleri Bakanlığı'nda bana şunu soylediler: Siz isterseniz tam uyelik için başvurursunuz ama biz bu konuda sizinle aynı hısleri paylaşmıyoruz. Bunu açıkça soylediler, Türkiye gibi buyuk bir ulkenin AET'ye katılması Amerika'nın çıkarları açısından pek benimsenecek birşey değil. Mark Isviçre Fr. Fransız Fr. Yen TL Sterlin 223.30 1.52 240 2.59 2.11 7.79 224.35 1.52 239 Cıımhuriyet altını dtiştü, külçe altın yükseldi Altın fiyatları geçen hafta önce yükseldi sonra yeniden geriledi. Dünya borsalannda hafta başında 421 dolardan işlem gören bir ons altın çarşamba günü 428 dolara kadar çıktı ama haftayı 424 dolardan kapadı. Altındaki inişçıkış büyük ölçüde doların değerindeki değişmeden Cumhuriyet Reşat Kulpsuz 24 Ayar 1 Ons ($) kaynaklandı. Türkiye'de de Cumhuriyet altını benzer bir seyir izledi. önce 150 lira artan Cumhuriyet altını hafta sonunda 250 liralık düşüş kaydetti. Külçe altın ise hafta boyunca sürekli yükseldi ve 50 lira değer kazandı. Altın fiyatlannın geçen haftaki görünümü şöyleydi: 22 Temmuz 18 Temmuz 25.15025.250 25.30025.350 24.00025.000 24.00025.000 3.5903.600 3.5403.550 424 421 Osman Ulagay, M. Ali Birand'la (sağda) göriişiirken... Türkiye, AET'nin tekstile koyduğu kısıtlamayı kabul etmek zorunda SORU Sayın Birand; TürkiyeAET ilişkileri konusundaki söyleşimize son aylarda giincellik kazanan tekstil konusıından başlamak ve size ilk olarak şunu sormak isöyoram: AET'nin Tiırk tekstil ürünlerine getirdiği kısıtlamalar oncelikle kendi tekstil sanayiinin sorunlarından kaynaklanan bir önlemler dizisi mi, yoksa AET'nin Tiirkiye'ye karşı genel favrının bir uzantısı, bir sonucu mu? BtRAND Aslında bu iki faktörü birbirinden tamamen ayn düşünmek zor. Mutlak olan, adamların kendi tekstil sektörlerinde çok büyük sorunları bulunduğu. Bu konuda cesur adım atıp "Ben tekstilden vazgeçiyorum, bunu sen yap" diyemiyorlar.. SORU Galiba prensip olarak AET ülkeleri böyle bir yapı değişikligine yönelmek, tekstil gibi sanayilerden vazgeçmek istiyorlar ama uygulamada bunu göze alamıyorlar.. BİRAND Göze alamıyorlar. Tekstil fabrikalarının çok kotu duımda olduğunu biliyorlar ama binlerce işçi çalıştıran bu fabrikaların, firmaların çökmesine göz yumamıyorlar, sosyal nedenlerle, politik nedenlerle bunu yapamıyorlar. Şimdi AET ülkelerinin tekstilde böyle sorunları varken kontrol altına alamadıkları tek ülke de Türkiye. Bütün diğer ülkelerle tekstil anlaşmalannı yaptılar, bir tek Türkiye ile yapamadılar. Türkiye'nin onlar için sorun olan yanı bu alanda büyük potansiyeli olması ve çok kısa zamanda AET'ye ihracatını katlayarak artırması.. reken şey AET ile ilişkilerini yuksek duzeyde, politik duzeyde ele alabilmesi ve o duzeyde bunun pazarlığını yapabilmesi. Çunku artık bugün Türkiye ile AET arasındaki ilişkiler en olu noktasındadır, hiçbir şey işlememektedir, hatta ilişki kalmamıştır denebilir... SORU Seçimlerden sonra Türkiye sizin önerdiginiz tarzda bir yaklaşımla AET'nin karşısına çıkarsa nasıl bir karşılık görebilir? BİRAND Seçimlerden sonra şoyle bir senaryo olacak: Butun Avrupa önce Avrupa Konseyi'nin kararını bekleyecek, Turk parlamenterlerin Konseye geri gelmesi kabul edilecek mi edilmeyecek mi ona bakacak. Yeni kurulan yonetim Avrupa'nın anladığı anlamda demokratik olacak mı olmayacak mı değerlendirmesi yapılacak. Bu karar çıktıktan sonra, ki bu zor bir karar olacak, AET'nin de ister istemez toplanıp Türkiye ile ilişkilerin yumuşatılması konusunda bir karar vermesi gerekecek. Bu buyuk bir olasıhkla 1984'un ocağında falan olacak. Ortak Pazar bu noktada da Turkiye'deki yonetimin niteliğini kendi olçulerine gore siyasi bir anahtar gibi kullanmak isteyebilir ama bu nedenleTurkiye ile ilişkilerin yumuşatılmasına hayır diyemez.. SORU Ne yönde bir anahtar gibi kullanmak isteyebilir? BİRAND En başta tabii Türkiye'nin tam uyelık başvurusu karşısındâ bunu kullanmak isteyebilir. Çünku 1984'de en korktukları şey bu. Hele Ispanya ve Portekiz'den sonra AET'nin Türkiye'yi hiç kaldıramayacağı görüşundeler. Bunu da yanlış değerlendirmemek lazım, Turk duşmanlığından falan değil bu tutum. Topluluk zaten çok genişledi, altı ulke için kurulan orgut şimdi oniki ulkeye gidiyor. Dolayısıyla konu, Avrupa Komisyonu Başkanı Gaston Thorn'un bir sure önce sohbette soylediği gibi Turkiye'nin tam uyeliğinin kabul edilip edilmemesi değil, Türkiye katıldıktan sonra Topluluğun yaşayıp yaşamayacağı sorunu. Onun için Topluluğu daha fazla genişletmeyelim yaklaşımı var. SORU Bu durumda Turkiye'nin tavrı ne olmalı? BtRAND Ne olursa olsun seçimlerden sonra Turkiye'nin AET dosyasını açması ve konuyu Bruksel'de teknisyen duzeyinde değil, AET ulkelerinin başkentlerinde yuksek duzeyde ele alması lazım. Aksı takdirde vvrupa ile ilişkilerimız daha da kotuleşir. "beninijjsrt dlsa almadar'* yaklaşımı Ulagay sordu, Bitnnd yanıtladı NELER OLDU? Türkiye'nin kredi itibarı artıyor Uluslararasıbir bankalar konsorsiyumu Turkiye'ye 200 milyon dolarlık kredi açtı. Kredi anlaşması hafta başında imzalandı. Sözkonusu kredi Türkiye için iki açıdan önemli. Birincisi, koşulsuz Türkiye'nin uluslararası kredi piyasasındaki itibannın arttığıru gösteriyor. Nitekim krediyi açan 12 lider banka adına Şirket kurtarma operasyonlan sürüyor. önce Asilçelik, sonra Güney Sanayi ve şimdi de Transtürk Holding. Ama bu kez Maliye'nin işi zor gibi. Transtürk Holding'in bankalara olan 25 milyarhk borcunun ertelenmesi ve 3.5 milyar liralık kredi sağlanmasına ilişkin Maliye Bakanlığı konuşan Chase Manhattan Bank Başkanı bu noktayı özellikle vurguladı. tkincisi, orta vadeli olması Türkiye'nin borçlanma stratejisindeki değişimi gösteriyor. T.C. Merkez Bankası Başkanı Osman Şıklar'ın "kısa vadeli borçlanmayı ticari bankalara bıraktık" demesi de bunu kanıtlıyor. programını 5 banka kabul etmedi. Bu bankalar özellikle faiz ödemeleri konusuna itiraz ettiler. öte yandan KozanoğluÇavuşoğlu Grubu'nun kurtarılması için de çalışmalar yapıiıyor. ömer Çavuşoğlu 3 milyarlık destek için Maliye'yle anlaştıklarını söyledi. yor. Mayıs ayı ithalatı ise yüzde 5 azalarak 729 milyon 843 bin dolara düştü. tlk 5 aylık ithalat yüzde 7.3 artışla 3 milyar 744 milyon dolar oldu. Böylece 1983 yılının ilk 5 ayında dış ticaret açığı 1 milyar 477 milyon dolar olarak gerçekleşti. " AET, Türkiye'nin tam üyelik başvıırusundan korkuyor, ABD ise Türkiye'nin AET üyesi olmasını artık hiç istemiyor. Transtürk operasyonunda yeni aşama Türkiye'nin AET tekstil pazarındaki payı çok büyük değil. Ama Türkiye'nin AET'ye ihracatını son yıllarda katlayarak artırması, tekstil ithalatını daraltmak isteyen AET'de korku yaratıyor. SORU Türkiye'nin AET tekstil pazarındaki yeri hâlâ çok onemli değil ama anladığım kadar AET'ye inracatının artış bızı onları korkutuyor.. BtRAND Dehşete duşürüyor. Şimdi burada herkes şunu söylüyor, bizim payımız Hong Kong'un v.s.nin yanında çok kılçuJc diyorlar, AET de ^unakarşı hakjı gjarak.şunu söyluyor: Sen maalesef bu piyasaya geç girdin. Sen piyasaya girdiğin zaman ben Kore'sinden Hong Kong'una kadar bu piyasayı paylaştırmıştım. Şimdi tam ben kendi piyasamı, ithalatımı daraltma çabasındayken sen gelmişsin benden daha büyuk pay istiyorsun, daha çok mal ihraç etmek istiyorsun. Ben buna evet diyemem. SORU Yani bu kısıtlama kararında ekonomik nedenler ağır basıyor, size göre? BtRAND Bir kere Topluluk (Avrupa Ekonomik Topluluğu), kendine özgü ekonomik nedenlerle tekstil ithalatını kısıtlamak zorunda. Bu yaklaşımında Turkiye'ye karşı bağnazlaşmasında ona kolaylık sağlayan şey ise siyasi sorun. AET Türkiye'yi bu konuda köşeye sıkıştırmış durumda, yahut da öyle zannediyor. Ama bu faktörun tekstil kısıtlamasındaki ağırlığı pek fazla değil. Yani tekstildeki kısıtlamanın siyasi nedenlerle yapıldığını pek ileri süremeyiz. SORU Yani ABD, Türki ye'yi bagımsız bir birim olarak karşısında görmeyi tercih ediyor? BtRAND Tabiı, Amerika'nın' Ortadoğu'daki ilişkileri, Ortak Pazar'a girmemiş bir Türkiye ile daha rahat gelişir. Ortak Pazar'a girmiş, Topluluğun ortak tavrı içinde yer alacak bir Türkiye ile daha guç olur. Ortak Pazar ulkelerinin Ortadoğu politikaları ile ABD'nin politikası arasındaki farklılıklann bu iliskiyi etkilemesi onlenmiş olur. Mayıs ayı dışsatımı 425.5 milyon dolar Mayıs ayında dışsatım yüzde 2.7 oranında arttı ve 425 milyon 455 bin dolar olarak gerçekleşti. Böylece ilk 5 aylık dışsatım 2 milyar 267 milyon dolar oldu. Bu geçen yılın eş dönemine göre yüzde 6.9 artış anlamına geli Uluslararası sırrı 5 Devlet Bakanı Pasin, Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Davignon 29 emmuzda biraraya gelerek Topluluk'la Türkiye arasında yapılacak tekstil anlaşmasının esaslarını belirleyecekler. SORU Peki Sayın Birand, hemen öniımüzdeki dönemde bu konuda, tekstil konusunda ne gibi yeni gelişmeler beklenebilir? BtRAND 29 temmuzda Devlet Bakanı Pasin, Avrupa Komisyonu Başkan yardımcılarından Davignon ile Isviçre'de buluşarak bu konuyu görüşecek. Her ikisinin de ceplerinde pazarlık marjlan var. Oturacaklar ve büyuk bir olasıhkla bir anlaşmaya varacaklar. Bu toplantıda rakamlar üzerinde tam bir anlaşma olmasa bile bir anlaşmanın zemini hazırlanacaktır. Yani artık şunu söyleyebiliriz ki AET ile Türkiye tekstil konusunda bir kısıtlama anlaşması yapma aşamasına gelmiştir. Bu ay olmazsa öbur ay, olmazsa daha öbur ay bu anlaşma yapılacaktır. Zaten pamuk ipliğinde kısıtlama anlaşmasını yaptıktan sonra Türkiye'nin elinde tekstilde direnecek pek buyük bir olanak da kalmamıştır. Türk işçilerinin AEVde serbest dolaşımı Türkiye için bir pazarlık kozu olamaz. tşçilerimizin serbest dolaşımı konusu AET çin bitmiştir. Bu konuda artık hiçbir şey heklemeyelim. SORU Burada şöyle bir soru akla geliyor: Türkiye'nin bu pazarıkta AET ile arasındaki diğer pazarlık konularını devreye sokması, nasaya getirmesi şansı var mı? Meselâ Türk işçilerinin AET'de ser•est dolaşımı konusunu? itRAND Toplulukla sorunlarımızı bir paket halinde çözme yakaşımını, fırsatını biz kaçırdık. Şimdi bir kere şunu bilmemiz lazım: fürk işçilerinin Ortak Pazar'da serbest dolaşım anlaşması gerçeği ırtık yoktur, bitmiştir. Bunu artık hiç düşünmeyelim. Bugün Türkir e bundan vazgeçerse karşıhğında ne alabilir diye düşünüyoruz ama 'ürkiye bunu ne 1978'de yapabildi, ne de 1979'da. Hele 1980'den onra ilişkiler de dondurulunca konu tamamen ortada kaldı. Topjluk bünyesinde Türk işçilerinin serbest dolaşım hakkının kâğıt üzeinde dahi yokedilmesi yolundaki çalışmalar uzun zamandır devam diyor ve bence bu hak şu anda de facto yok olmuş durumdadır.. ORU Dolayısıyla bir pazarlık kozu olması ihtimali de azalmış urumda her halde? itRAND Tamamen azalmış vaziyette. Bu konuda yapılacak olan azarlık siyasi ilişkileri içeriyor. Bu ilişkiler de dondurulmuş olduundan bugün Türkiye'nin tekstile karşı kullanabileceği bir koz yok linde.. ORU Bu konuda AET'ye karşı birkaç kez denemesini yaptığııız karşı önlemlerin, meselâ AET'den yapılan demirçelik ithalatıa fon koyma gibi girişimlerin olumlu bir etkisi olabilir mi? tRAND Katiyen olmaz. Şunu bilelim ki ekonomik ambargolar, cari ambargolar sadece ters tepki yapıyor ve koyanı yaralıyor. Ameka'nın bile ekonomik ambargoyu uygulayamadı|ı bir donemde .ET'ye karşı bizim ekonomik yaptırımlarla ortaya çıkmamız bence sk anlamsız ve tutarsız. Bu tur yaklaşımlarla sonuç alamayız. ORU Peki Sayın Birand, Türkiye seçimlerden sonra AET ile ilişilerine bir bütün olarak yaklaşmah , neler yapmalı sizce? İRAND Her halde seçimlerden sonra Türkiye'nin yapması ge Uluslararası, başarısının sırlarını açıklamaya devam ediyor. 1. Uluslararası, bankacılıkta kesın ve açık davranışın her zaman kazandırıcı olduğuna ınanır: Uluslararası'na yapılan başvurular olumsuz da olsa derhal cevaplandırılır, suruncemede bırakılmaz. 2. Uluslararası, ulke ekonomısıne ve bankacılık sektorune yarar sağladığına ınandığı gerçeklerı çekınmeden ortaya koyar: Acıklık 3. Uluslararası, bankaların malı durumlarının resmı mecburıyet dışında da daha sık açıklanmasından yanadır: Uluslararası, banka bılânçolarının yılda bir defa değil, en az altı ayda bir açıklanması onerisıni ilk getıren ve bunu uygulayan bankadır. Ve Uluslararası, bılânçolarmı, uluslararası une sahıp bir yabancı kuruluşa denetletir. Bu açıklığın getırdığı guvenın avantajlarını yaşar. Bu da bir "Uluslararası sım,,dır. Uluslararası, açtığı uluslararası yolda başarısını surdurmeye ve ornek olmaya devam etrhektedir. Uluslararası, sanayi, ticaret ve ıhracat sektorlerının çıkarlarını açıklıkla savunan bankadır* ULUSLARARASI bir dünya bankasıdır. * Uluslararası, tıcarı mevduata fbız verılmesı goruşunu ortaya atan ve savunan tek bankadır