Katalog

Cumhuriyet 8 5 KASIM 1982 5nisan1946VJa ABD'nin Missouri zırhlısı geldi. Missouri'yi Sovyetler'e karşı Amerikan güvencesi saydığımızdan hepimiz cok sevinmistik İstanbul gazinocularının verdiğı şölene Orgeneral Tınaztepe gellmedi; ama biz hepimiz beleşten yedik, içtik, sabaha dek eğlendik DP'NİN 70 MILLETVEKÎLINE UZULMUSTUK 1046 ocak ayunn ük günierinde Demokrat Partl kuruldu. DP'nin Genel Başkanı Ataturk'un son Başbakanı Celal Bayar. 21 temmuz lö46'da seçlm yapıldı. DP'nin 70 kadar miUetvekill çıkarafaüdiğinl öğrenincs çok üzülduk. Yukarıda iktîdara gelmeden önce DP'nin Umır'de yaptığı U kongresi gorülüyor.. (Ön stradakiler soldan s>ağa>! Refik Şevket Ince, Fuat Köprülü, Celal Bayar. Refik Koraltan, Adnan Menderes, Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu. (Fotografs CumhuriyetArşiv) ORGENERAL SALIH OMURTAK Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kazım Orbay, bir cinayete oğlunun adı karışınca K«ri alındı. Yerine Onceneral Salih Omurtak getirildî. Sis, Orgeneral Tınaztepe'yi yedisekiz Hasan Paşa mı sanıyorsunuz? 19I ümene dondüm artık. Komutan deftişmış. Yenı gelen de yüzü gülme/: bır kasılgan, yalnız otPkı gibı somurtup oturmuyor. Aralık avının ilk eünlfrlnde öğrenciler Tan KHzetesini basıp baskı matcınelerini kırmışlar. Dah<ı iki gazeteye de vöneîtnişler. Ay rıca kımı kitapevlerıne sal dırmışlar. ögren'>ılprl yonetınlerin kışkırttıkiarı söylentyor. 1946 ocak ayının ilk gun . lerınde Dfmnkrat Partı ku ruldu. DP'nirt^ Gpnel Başkanı Atruiırk'ün *on Başbakan; CHal Bavar. Sovvpt)er bır ara dirottiler .ıma aıtık Iran ı bosaltivorlar. 946 martmın sonunda 5 nlsan 1946'da Amenkalı lann Missouri zırhlısı gelcîi. Gemide Washınsrton'da olcn büyiıkelçımız Münir Ertegün'ün tabutu da var. Aynca bu gemiyle Truman'nı özel blr temsilcisi de geımiş diyorlar.. Missouri'yi Sovyetler'e karşı Amerikan güvencesî saydığımızdan hepimiz çok sevindik. Bu güvencenin gü vence olmayıp korunca ol duğunu hıçblrimiz düşünemiyorduk. 21 temmuz t946'da seçim yapıldı. Geneıallerin dışın da hepimiz Demokrat Pardü bu eglence.. * Blr gün ülviye'nin bir ar kadaşının evine uğramıstık. Ben slvll glyslliydim. Konuklarla bizim aramı/da uzun boylu bir tanıştırraa yapılmadı Biz bir köşeye oturduk. Saıonun ortasında blr kü roelesme var Kulafiıma «Sı kıyönetim» sözcügü çalınınca dinlemeye başladım. Anlatan gazeteciymiş: diyor ki: Birden Paşa gürledl.. Bıraz daha dinievince anladım. Sıkıyonetim Komuta nının ga^ptpfilerle toplantı sını anlatıyor O dönpmin kosullarına Köre aykın blr haber vayınianmıs ^afeteİPrde Komutan öfkPlenıniş. ga/Ptecileri toplavıp ^or» muş: Bunu nasıl yaparsmız? Ga»etecî diyor ki: Hepimiz tir tir tltrivorduk, ben çekine çekine «Paşam. buna Ankara rad yosu da açıkladı» dedlm. Pa sa durakladı: sonra yanındaki kurmav başkanma dö nüp «bundan bfiyie radyo yayınlan tzmit'ten bu yana sreçmesîn. not alın» dlye emlr verdi. Gazeted bunu anlatıyor, ben kulagımla duydum. din leyenler kahkahayla eöler lerken kalkıp yanlarına gittim. Bu gerçek dışı öyküyü anlatana dedim ki: Bayım slz Orgeneral Tmaıtcpc'yi yedisekiz Ha san Paşa raı sanıyorsunnj!?. Evsahibl durumu kavra yıp yetistl: Aaaa ayol Cemal, dur bakalım.. Sonra beni tanıttı: Sıkıyonetim Kurmay Başkanı. Bunun fl?erlne tatsız bir durum oldu. Admı anımsayamadığım gazetecl zor du rumda kaldı. Kekeleyerek: Paşam, yanlış aniadınız. arkadaşları biraz lşletmek istemiştim.. dedi. Benl paşa sanmıstr ama bu olavı ben yaşadım Son ra çeşitli gazetelerde bu konııya ilişkin yayınlar ya pıidı Sonra bu olayı Nnrettln .»knoz Paşa'ya da yakıs tırdılar. Bir sabah göreve gltmek üzere evden çıkarken kapıya bir araba dayandı. Arabanın lçlnden Kemerbur gaz'dan tanıyıp sevdlglm yedek tegmen Samtm çıktı. tki dP genc arkadaşı var yanmda. Bunlardan blrisinln yedek subaylıgt gelmiş: döneme yetişmesi ge rekiyormus: ama başvuru İçin geç kaldığından güç dummdaymış. Ben böyle şeyleri hlç sevmem. Sıkıyönatlm Kurmay Baskanıvim. Askerllk fjube Reisine is İçin gitmefc hoş birşev degil Ama hem Sam*m'i kırmsk Istptnlvonıra, hem de vü7um tutmnî!. Sam ' m (*J h^StıriTrrtr Kont'ia INONU. UNLU MISSOUM'NIN KAPTANIYLA Tarih: 5 nisan 1946. Amerikahlar'ın Mıssouri «rhusi Istanbul'a geltiyi tutuyoruz. DP'nin 70 kadar mılletvekili çtkaranildigini ögrenince çok üzüldük. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kâzun Orbay, bir cinayete oğlunun adı ka rısınca geri alındı. Yerine Orgeneral Salih Oraurtak geldi. dı. Gemide VVashington'da ölen Büyukelçiroiz Münir Ertegün'ün tabutu da var. Ay~ rıca bu gemiyle Truman'ın özel bir temsonu. İstanbul Sıkıyonetim Komutanlıâ:ı Kurmay Başkanlığına verildim. Sıkıyonetim Komutanı eski Kolordu Komutanımız Asım Tmaztepe, Orgeneral olmuş. Sıkıyonetim Kurmay Baş kanhğmda üç ay kalabildim; çünkü yarbayhğım sılcisl de gelmiş diyorlar. Missouri yi Sovyetler'e karşı Amerikan güvencesi saydıgımızdan hepimiz çok sevindik. Bu güvenyaklaşmış, tabur kotnutanlığı ysipmam gerekiyormuş. Sıkıyönetimdekl görevimde kaldıgım kısa sü re tçinde birkaç izlenimim var. * îşe başladıgımın ilk günlerindeydi. Karargâhça bir şölene gittik. cenin, gıntnce olmayıp korunca oldugunu hiçbirimu düşümmiyorduk. Cumhurbaşkanı tnönü. geminin kaptanmı kabul etmişti. yorlardı. Sanırım Asım Tınaztepe o kadar dürüst bır komutandı ki bu işi nasıl tezgâhlamışlardı anlıyama dım Ben yeni göreve başladıftımdan durumu bilmıyordum. Komutan Tınaztepe gelmedi, ama, biz beleşten yedik, içtık, sabaha dek sür Agostos'un başmda Miilet Meelisi açıldı. tnttnü Cumhurbaş.kanı, Karnbekir Mecîis Başkanı, Recep Pe~ ker Başbakan, Sovyetler. Boğazlan Karadeniz devletleriyle btrlikte savunalım, diye tutturmuşlar. . Tarlh 1946'nın ağustos Istanbul'dakt bütün bırliklerm üst subaylan oradaydı. Orası dediğim Bo^aziçinde hiçbınmizin bilmediği, görmediği görkemli bir yer. Binbir çeşlt yij'ecek, içecek. Şöleni îstanbui gazinocuları veriyorlarmış: o dönemin Mafyacıları bun lann arasında önde geli «ıfeara.. arctora.. amkara.. anfcara.. anfca, Müserref HEKİMOĞLU Sonbahann hüznü yalnız ağaçlarda, dallarda degil cami avlulannda da derinleşiyor giderek. Bir yaprak dökümü başlamış gibı, son günlerde en çok cenaze törenlcnnde buluşuyoruz. 27 Mayısçılardan Osman Köksal da yaşam dalından kopuverdi bir anda. Maltepe Camii'nin avlusundaki kalabalığı seyrederken acıyla gülümsedıra. Eski Milli Blrlikçiler, eskı Kurucu Meclls üyelpri, eski milletvekilleri ve senatorler Danışma Meclisınden kiml üyeler. Anayasa Mahkemesi üyeleri. emekli generaller, emekli bürokratlar, sonra başta Genelkurmay îkinci Başkanı, bırçok ünifonnah, kapıda bır top arabası, askerler ve çiçekler. Muhafız Alayının eski komutanlarından Emekli Kurmay Albay Osman Köksal'ı uğurluyorlar. Nıteliği de, niceliğl de güzel bir kalabalık. Her zaman yazarım. ölenler bu son yolculuklarında gözlerinl açıp da onları uğurlayanları görseler neler hisseder kl kimbilir!. Se\nnirler miydi, ü'llürler ml.di, acıyta gülümser, sitem mi ederlerdi? Kurmay Albay Osman KÖkBal*ı 1960 yılı şubatmda Pakistan'da tanıdım ilk kez. O dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar'a cslüc eden görevliler arasmdaydı. Muhafız Alayı Komutanıydı o zaman. Birkaç ay sonra 27 Mayıs devriminl oluşturanlardan biri olarak karşılaştık genç albayla. Aa ve tatlı anılarımız var, kimi zaman da sert tartışmalarımız. Tartışmalar bir yana beğettdığtm, saydığmı yanlan ağır basar çok zaman; dürüst, onurlu birklşi (5ÖYLÖnCE 5 KASIM 1932 Sonbahar Yaprakları Gibi... olarak yaşadı Osman Köksal. Sıkıntılar içinde, dar gelirtyle büyük ozverilere katlanarak. Böyle bır yaşam bıçimi ınsanı etkiliyor dogrusu. Milli Birükçiler arasında güzel bir dayanışma var her zaraan. Düşünce ayrılıkları da olsa ort.ak yazgılannı güzel yaşarlar, birbirlerine destek olmak için, omuz vennek ıçin güzel özverilerde bulunurlar. Osman Kök&al boyle bir desteğe btle fırsat vermedi sanınm. Btiyuk sıkmtı!ar icmde, ama dik ve vakur yaşadı. BÖyle bir yaşam biciminin başka bır saypmhgı oluyor. Ters örnekler alabildiğine cünkü.. Kimi kış'len cambaz türü tmnanıslar içinde... Genç ku%,aklar admı sanm» bîlîr mi acaba. vaktiyle Fuat Ama dıye bır politikacı vardı. 1946 demokratlanndan. Önce Akçaabat kaymakamıydı, sonra politikaya atıldı. Eniştem Enver Kök'ün dostuydu, politikadaki çizgilertai eleştirirhn ama inandıkları yolda direnişlerine de saygı duyanm her zaman. ÇoctfkluğTimdan beri masalsı blr kişi gibl dinledim Fuat Arna'yı. öldüğü zaman Enver çniştem tarifsiz kederler içindeydi* Suphi Batur Ce birilkte Puat Arna'nm evinde göniufclerl tabloyu konuşıryDrlardı. Cebinden çıfcan para. dolabında bulunan eşya, evin tüm görüntüsü içler acısıydı, örnekleri giderek azalıyor ama toplumumuzda böyle kişiler de yaşadı ve yaşıyor. Osman Köksal'ı ugurlamak Için Maltepe Camii'ne gelenler arasında da rastladım böyle kişilere. Saçlan ağarmış, yüzlerı, gözleri gibl elbiselerinin rengi de solmuş kisiler, ama o eskiliğin ve solukluğun başka blr panltısı var bence.. Konuşurken sonsuz bir saygı duyuyor insan. Çünkü o eskilik ve solukluk güsel bir geçmişi onurlu bir yaşamı kanıtlıyor. Vaktiyle bulundukları görpvlert anımsıyorum. kimbilir ne tür olanaklar gectl ellerine, ne önerilerle karsrlaştılar, ama o görevlerde hiç bir cıkar ilişkisine girmediler. Parlak önerileri de ellerinin tersiyle itiverdıler.. Bır gtin bunları yazmak gerekiyor. Sımdt savpyla eSilivorum önlerinde. Kimi soyut bir resim gibi. kavgaları. direnisleri yıllarm ötesinde kalmı?, ama özünıi yitinaeden, abstre bir kaç çizgiyle Kiderek güzellesiyor kişiîigi, giderek saygmlaşıyor. Osman Köksal da böyîe bır resim clzen kişilerden. Top arabası Maltepe Camii' nta önünden uzaklasırken yammda biri şöyle diyordu: Aradan yirmi yıl geçtl, cmekll oldu, tüm görevlerinden aynldı Osman Köksal. Herseyinl yıtirdikten sonra hâlâ böyle bir kalabalıkla uğurlanabilmek güzel bir gey... Ylrml yıl az değil elbet. Ama yıllar, dostluklan vefayı, değer yargılarım eskîtmij'or her zaman.. Amerika'da seçimler Amerika'da Cumhur reisliği Intilıabı ıçin başlıvan mücadele. en hara retU safhasına girmiştir. Intihabatta çarpı^acak ıkı buyuk fırkanın namzetleri, memleketin her tarafında siddetlı bir faaliyet göstermektedirler. Demokrat fırkası namzedi Franklm D. Roosvelt, Cumhuriyet fırkası namzedi de bugünku Cumhur reisi Hoover'dir. Amerika'nın her noktasında konferanslar verilmekte nutuklar söylpnmekte numayişler yapılmaktadır. Son günlerde Roosvelt. ha,smı Hoover'in en ziyade güvendigi mıntıka. ya giderek orada parlak ve uzun bir nutuk söylemiştir Bu mıntıka dunyaca maruf olan Kalii'ornıya'dır. Roosvelt, 1932 olimpıvatlanmn vapıldı£ı Los Angples'te si\r8bi bir nutuk söylemis ve pelt çok rev temin etmiştir. Roosvelt Los Angele«"te fevkalâda numayışlerle karsılanmıştır. Halk. kadın ve erkek muazzam bir geçıt resmı yapmış, ortalı£ı adeta konfeti ve serpanten yagmuruna garketmiştlr. Geceleym cereyan eden bu intihap nümayisji gun'ıltusu ve parlakhğı itibarıle emsalsiz olmuştur. Nümayiş 1932 olimpiyatlan için hazırlanmış olan muazzam stadda yapılmıştır. • Kaliforniya mühendislennin stadı tenvîr ıçin yaptıklan bütün yenihklerden istifada eden siyasî nümayısçıier. stad üzerînde riyadar arabalar, orkestralar dolaştırmışlardır. Stadın seyirci sıralarında bulunan halk, kâb. alkış ve bravo t>eslerile muvafakatleriüi, kâh ıslıkla muhalefetlerinj izhar etmi%lerdir. Her halde, Los Angeles fevkalâde bir gece geçırmıştır. Ancak, bu eğlencelerin, bu nümayışlerın intihabatta ne derece muessir olabileceğı şimdiden tahmin edilemez. Amerika'da intihabata kadm ve erkek kırk milyon ınsan iştirak etmektedir. Namzetlerden demokrat Roosvelt'in takip edeceği siyaset ve < Ide edebilec»cı nettcelcr tneçhuldür. Halbuki Cumhuriyetçı Hovver'in siyasetı bellı. şahsıyeti malum, hedefi muayyendir. Onun ıçindır ki, Amerikan ıntıhabatınm neticesıni evvelden kesif ve tahmm etmek imkânsızdır. Bakalim bu muazzam memleketin mukadderatı hangi fırkanın ve hangi programm idaresine geçecek? r qünün iianlan) Balet ve musiki heyeti Muallim Niyazi Beyin Idaresinde uç aydan beri büyük fedakârliKİar ile hazırlanan on beş hanımdan müteşekkil olan bu heyet 5 teşrinisani umartesi alcsammdan itibaren icrayi sanata baslıyacaklardu*. Şehzadebaşı Ferah smemasında. # Gripe tutulmayınfz Her sabah bir kaşe Neokalmina aldıgıniida viıcudunuza gripe karşı en kuvvetlî silahı vermiş oiursunuz. Mideyi ve kalbi katiyyen yormaz. Her eczanede satılır. yakaianmışım. Evimlz Kadıköy Mısırlıoğlu'nda, Şübe de yakm. YARIN: Üsteğmenin Taktiği