Katalog

Cumhuriyet CUMHURİYET 50. YILINI DOLDURDU Gazeteniz Türk fikir de 50 yıllık sini bugün dır. Cumhuriyet, gazeteciliğinhizmet süredoldurmaktaGAZETEMlZİN KURUCUSU YUNUS NADİ Yunus Nadi TURGUT ETİNGÜ CUMHURtYET GAZETESt'nln 50. Kuruluş Yılını kutladığı şu sıra, O'nun ilk ve büyuk Başyazarı YUNUS NADİ'deıı söz etmemeic mumkün mü?... Cumhuriyet Gazetesi demek, çoğunlukla Yunus Nadi demek değil mi?... Çunkü Yunus Nadi öylesine doldurmuş ki gazeteyi, O'ndan söz etmenin, bir bakıma Yunus Nadi'yi anlatmamn gereğine inandmr insanı.. Yunus Nadi'yi anlamak ve anlatabilmek, çözümü hem kolay, hem güç bir problem nitelığindedır. Kolayd:r; çünkü Yunus Nadi o günlerin geçerli olan ağdalı dil kurallanna uygun, fakat yine de toplum içinde açıkl.ğı yansıtan bir yazı düzenindedır. Okuyarüarın nklı dolar, gözü doyar... Üstelik Yunus Nadı'de gerçek «Kültür» bir hazımsızlık haluıde karşımıza çıkmaz. Tam tersi, öylesine oluşmuş Rörunür ki, daha 75 jıl öncesinin Fransız Dili ve Kültürüne bile bütünliiğü ile girmış olduğunu anlamakta gecikmeyız. Oysa, o sıra 20 yaşîarmda gencecik bir yazardır! .. Güçtür; çünkü en azından 75 (1899) yıllık bir geçmişin derinlıklerir.e inmek, O'nun ilk yazılanro yayımladığı Malumat Dergısınin sayfalarını dıkkatle tarayıp, gözden geçırmege bağlıd^r. Bilirsıniz kişinin, bir sanat dalında eleştiriye geçebümesi için, o dalda gereklı bügi kadar, tüm inceleme, kıyaslarna ve özeilikle kesin bir yargıya varmadan önce, konularının gerekli nedenlerini birer birer saptaması, böy lece de açık varmeden olumlu bır senteze varabilmesi zorunludur. îştî Yunus Nadi'nin ilk yazılanna, bu kerte bir olgunlukta, ilk kez bır Fransız yazarının (Le Roman d'une Honnete Femme) adındakı yapıtırun bir gıizelee eleştirisinde rastlıyoruz. Hem de yazann* yolyoraam gostererek!... O'nun kalemi, Kültürün öylesine temel tuttuğu bir anlam yapısından uzanır. Sonra karakterinin gerektiğince kuskusuz, korkusuz olarak duşuncelerini, bır hız raakınası gibi harekete geçirir ve sayfalar sayfalar dolusu yazı türü, o kalemden çıkıp, kalıplasarak gazetedeki sütunlarına aktarılır... dum. Bana göre doğa, blr bilinmezliklerle dolu ve çevrili bir evren olarak görünüyordu! Sankı okursam, bu bilinmezliklerın ne olduklarını ögrenecektün. Ailemle aramızdaki bu anlaşmazUğı, bulabildiğım beş . on mecidiye harçlık ile kendi kendime ve tabii hiç kimseye haber vermeksizin bir gün Istanbul'a kaçarak çözümledım. Fakat ne var kı vakitsız gelmişim: Mevsim yaz, sanırım temmuz ayı idi. Hiç bir okula girecek zaman değildi. Harbiye'ye girebilmek için boşuna uğraştım. Tekrar aile yanına döndüm. Bilım ve öğrenim aşkıyla bır gencin atıldığı bu serüven, o dönem Cezayir Bahri Sefid Valısı olan Abıdm Paşanın dıkkatıni çekmış ve merhum şahsen durumurfıa el atarak beni, oğlu Rasih Bey merhum ile yine Istanbula gönderdi. Ve o günkü adıyla Mektebi Sultani . Galatasaray Lisesi ye kaydettırdi. Orada ve Mektebı Hukuk'da okudum. İlk sajası 7 Mayıs 1924' te yayınlanan Cumhuriyet, adını aldığı Türkiye Cumhuriyeti ile aynı yaşta olmanın ve bütün yayın hayatı içinde aynı ülkü ve ilkeleri paylaşmanın kıvancLnı duymaktadır. Cumhuriyet'in, kunıluşundan bu yana ana ilke lerinden ödün vermeden dünyanın ve ülkenin bütün olaylannı ve fikir oluşumlarını yansıtabilme görevinde başanya ulaşabilmesinde, çahşanlardan çok okuyuculannm payı bulunmaktadır. Cumhuriyet bütün yayın hayatı boyunca bu oluşumu gözönünde bulundurmuş ve titizlikle savunmuştur. karşın Cumhuriyet'in yanm yüzyülık bir yaşama ulaşmasındaki başlıca etken «Atatürk milliyetçisi, Atatürk devrimcisi ve Atatürk ilkelerinin en özgün savunucusu» olarak kalabümesidir. 50 yıllık yaşamınm 14 yüı büyük kurtancı Atatürk'ün önderliğinde geçmiş olan Cumhuriyet'in bu dönemi devrim atılımla Zaman zaman çeşitli nnı savunmak ve geniş ekonomik ve siyasal en halk yığınlanna mal etgellerle karşılaşmasına me çabasa ile geçmi§tir. Bu dönem aynı zamanda aramızdan aynlmışlardır. Cumhuriyetin, özel yaşa İkinci kuşak ise hemen hemen emekli olma çağımındaki en mutlu yülar na gelmiştir. Cumhuriyeolmuştur. ti, Cumhuriyet olarak 1938'den sonraki dönerru yaymlama görevi bugün de ise çabalannı zaman üçüncü kuşağın üzerinzaman zor koşullar altın dedir. da sürdürmek zorunda Kuşaklar bundan böykalan Cumhuriyet, ana le de birbirini izleyecek ilkelerinden aynlmadan ve Cumhuriyet, ülkemizyerine getirmiştir. de gerçek demokrasiyi Gazetemizin kurucusu ilkelerini savunmak uğüstadımız Yunus ^Nadi ve runa yüklendiği görevi ilk dönemde görev alan ilk günün heyecanı ile arkadaşlanmız ve ağabey. başarma çabalannı ödün lerimizden hemen hepsi vermeden sürdürecektir. ilk sayımız 1924 İ . ». Tk . Yeni harflere geçiş 1928 ~ ~ TürkMatbuat havafanda tarth* bfryun: iKânunuevel 9 2 8 /r ~:: r.^r=. ~'y" * * ' tUTtT^'üSî^î M Hurofun Onnhuiaiıvvpıalrbcı liyet' • ™ • , /en /tnnyru/un toplımdı l+jkkal jbcyanflfı , laT ^ uv,kmraı gırnv^e karar niıl"r k,.,,.,amr I...J . k , ^ v . . K«k«*WAMa ln«Mtf>. • İLK GAZETEM Daha Galatasaray'da iken bir iki arkadaşla ilkin el yazması, sonra şapografla Tabu çocuk oyııncağı, fakat o zaman bıze sorarsanı? olgun bir gazete çıkardık. Hukuk'a girdiğım zaman ise basm'a geçerek, fiilen gazetecılik hayatına başlamıs oldum. İlk yazdığım yazı (Edebıyatta Sefahat) başlığını tasıyan üç dort yazıdır. Bunlarda zulüm ve baskı ile çarpışmayan o günlerin edebiyatçılarına Tabii kapalı, fakat çok sert bır dille . söz atıyor, hatta saldınyordum. Meslek hayatım artık belirginleşmış gibiydi. Yalruz kendi akımında bır öğrenim yaşantısı, karakterime uymuyordu. Hem öğrenmeli, hem de tartışmalıydım. Tüm yaşantı boyunca en iyi tartışma alanı ise ancak topluma söz edecek oıan basın alanı olabılirdi. Abdülhamid'in casus kunıluşundan ibaret idaresi bır gün bizı bu meydandan aldı, cezaevine, mahkemeye, yine cezaevine, yine cezaevine; en sonunda da Midilli Kalesi'ne kadar da sürdü Biz üç yıl ağır hapis kaldıktan sonradır ki Meşrutiyet ilân edıldi de Istanbul'a dönebıldik. O dönüsle de gazetecıliğe kavuştum. O gün bugün gazeteciyim. Ara yerde onyedi yıldanberi milletvekillığım de var. Fakat yine de asıl meslek yaşantım gazeteciliktır. . 3HŞ Yopıırucrct, Takriri siı/ or kün kanımu kü k Kolkncak mı Tamyabilir misimz? • YAŞAMANIN ÖYKÜSÜ Kendısıyle yapılan ilk röportajda (Resimli Perşembe 1926) yaşam öyküsünü şöylece özetlemektedir: «... Msnteşe İlinin, Fethiye llçesinde geCimini ekim işlerinden aldığı ürünlerle elde eden bır aılenin çocuğuyum. Iki kez Hacı olan babam, okumus olmaktan çok akıllı bir adamdı. Ama döneminin uyarınca gençliğindc Molîa Cami'i, Mantık"ı geçmiş, Fıkıh ve Tefsir'e şöyle bir göz atmış olma bakımından hemen her kişi ile sıkılmadan ve kendisini saydıracak kerte konusabilirdi. Başka yönden de, sanırım işlerinın gerektirdiği için olacak Devletın yayınladığı kanunlan incelemeden de kendini uzak tutmatnış. Bu yönden de ziiıin yapısma bir çeşit bilım de eklemiş bulunuyordu. Çoğunluğu «OrtakUk» ve çok azı da «Başkalık» kendimizin olmak üzere bıçtirilen tarlalanmızın verımi, sayılan oldukça çok ailemizin belli başlı geçimini sağlardı Toprağa bağlı ailenın başlıca özelligini de böylece ekim işleri tamamlarcu. Toprak Kanunu'nu çok iyi bilen babam: «Gerçek Tapu Senedi sapan'dır!» derdi. Aile ocağından. çok erken ayrılmış olmakla beraber, toprağa ve ekim işlerine sevgim •bu aile geleneğinden olsa gerek... 3.:? ı '•' . . " .''"'*• ' • ''. ~"L .' '. v.J,'' * •'r'.r.t..'' v • ÇEKİLEN BİNBİR ÇİLE DE OLSA MESLEGİMDEN MEMNUNUM Yazar olarak kalmaktan çok memnunum. Binbir belâsmı görmekle beraber, ondan dert yandığımı bir an olsun hatırlamıyorum. Orada hak bildiğim ve gerçek saydığım herşeyı bütün bir içtenlikle ve çekimser olmaksızın savundum. Basarı sağlıyabilmişsem, bunun içtenlikten gayri bir gizli yönü yoktur. Gazetelerimi çok sevdim ve çok da severim. Ama bu sevgi, onlan daima memleketin malı saymaktan öteye geçmemiştır. Gazeteyi, ulusa aıt bir kuruluş gibi sayma düşüncesi ben de sanki bır temel düşünceydi. Ve gazetecilik yolundan kazanılmıs her başarı, bu duygu ve kanıyı kuvvetlendirmiş oluyordu. Bunun nedeni de açıktır: Çünkü gazetecinin başansı ancak kazandığı halk oyuna dayanabilir. Uğrunda çok çaba harcadığımız düşünce galip geldiği zaman o konu artık bitmiştir. Yenisine bakalım, o zaman hemen görürüz M, yapılacak daha ona benzer veya benzemez neler vardır neler!... Gerçek gazeteci, yorulmak bilmez, sanki bir makinadır. Kınlmak şöyle dursun, eğilmez ve bükülmez bir karakterdedir. Düşünce uğrunda ise, kişisel çıkardan uzak ve fedakârlık bekleyen bir meslektir. Ben böyleyim demek istemiyorum. Ama gerçek gazeteciliğin bu olduğunu sezinlediğim kanısındayım. Araç ve gereçten yana, söze tabii gerek yok. O koşullar da yerinde olursa, kalemin ve sayfamn sırasında en ağır ve en güçlü silâhlar kadar etkili olacağma hiç kuşku kalmaz...» Büyük Kurucu ve Başyazar merhum Yunus Nadi ile yapılnuş röportaj burada biter. Gustav Adolf Sonnenhol Federal Almanya Cu mhuriyeti Büyükelçisi) • Ben şahsen Cumhuriyet Gazetesının kuruluşu ile birlikte Kemalist TUrkiye'de modern anlamdakı "azeteciliğın de doğmuş olduğu kanısındayım Turkıye, kurtuluş savaşını zalerle sonuçlandırmıştı. Anadolu kurtulmus ve kahraman onden ve uzak gorüşlü devlet adaıru Gazi Mustafa Kemal, Turkıye Cumhurıyetını kurmuştu. Bu yeni devri, Kemalist ihtilâlm getirdiğt yeniliklerı bunlara yaraşır bir şekılde ızalı ve ıfade edebilmek ıçın olanakU bir gazeteci ve yorumcuya ihnyaç vardı. Türk devletinin önden Yunus Nadi'nin kışıhğınde ışte bu adamı bulmus oldu. Atatürk'un sadık bir mesai arkadaşı olan Yunus Nadi 7 Mayıs 1924'de Istanbul'da, adını Kemalist rejımm simgesi olan «Cumhuriyet»ten almış günluk bir gazete çıkarmağa başladı. Kanımca bu gaz«te Türkıye'deki gazeteciliğin yol göstericısi olmuştur. Bu gazete Kemahzmin getirüıklen için raücadele etmiştir ve mücadelesini el'an sürdürmektedir. Bundan ayrı olarak. gene bu gazete, ülkedeki diğer önemli gazeteler ile birlikte. gündelik konuları ilmi bir ciddiyet içinde işleyen ve hakıkat ve adalet için Türk okuvucusuna olayların iç yüzünu veren yeni bir gazeteci kuşaği yptiştırmiş bulunmaktadır. x Gazeteye ve bütün mensuplarına 50. kuruluş yıldönumleri dolayısıyla Türk ulusunun yararına daha uzun yıllar başarıiı çalışmalar dilerım.» K. R. Narayanan (Hindistan Büyükelçisi) bir toplumda bir gazete halkın sesidir ve aynı zamanda da halkın politik egitimi için bir araçtır. «Cumhuriyet»in demokratık Turk lUjpumunda bu rolü nasıl doldurduğunu hayranlıkia Uledim. «Cumhuriyet»ın temsıi e u tıği demokrasi ve sosyal adalet ıdealleri, Hindistan da bızım ıcm de çoi önemli olan ideallerdir. Ve gene bu ıdealler, ülkelerimizı dostluk ıçinae bağlayan ortak yönlerdir. Bu gazetenin eliinci yıl dönümünde sıze Kalpten gelen tebriklerimi sunar, ilerisı için en iyi başarılar dilerim.» Osten Lundborg (İsveç Büyükelçisi) «Maalesef kıymetli gazetenizi kendi dilinden okuyamıyorum. Bununla beraber yayınlannızm yabancı dillerden özetlerini muntazaman ınceuyorum. Vardıgım sonuç, gazetenizin güvenilir ve kamuoyunda söz salv.bi olduğu va geniş ve dogru haber alma kaynaklarma sahıp bulunduğu merkezindedır. Gazetenizin 5ü. yıldönümünü kutladığuıız şu sırada bu kadar uzun bir zaman Türk milletine önemli hizmetlerde bulunmuş olmanıy. nedeniyle tebrıklerimi ve gelecek için en iyi dileklerimi ıfade etmek isterım Türk halkına ve biz misafirlerinize yüksek nitelik ve sevıyedekı buvüi hızmetierınızın devam edeceğine inanıyorum.» •• • E\ BÜYÜK ETKİ ANNE VE BABAMDAN GELDİ Asıl öğrenimimi Rodos'ta (Medresei Süleymanıye) adlnı taşlyan bir okulda yaptım. Adı «Medrese» olan bu kuruluşun gerçek yönu «Okul»dur. Onu Ahmet Mithat Efendi ve arkadaşları, orada sürgünken kurmuşlar. O donem Rodos halkı da «Okul»a karsı nefretle bakacak kacTar cahil olduğundan kurucular, halkıtı karşı çıkışlannı kırmak için okula «Medrese» adını vermek zorunluğunu duymuşlar. İlk öğrencileri güçlükle toparlanabilen bu okul, sürgünler elinde bulunduğu sıralarda olduğu kadar, sonradan da iyi ellere düştükçe çok olumlu bilgi verici kuruluş kertesinde kalmıştır. Bu bir tek okulun bile belirli bir çevre içınde oynayabileceği güçlü rolün erv belırgin orneklerini ben, o okulda görmüşumdur. Şımdi kullandığım dılin esası bu okuldan gelmedir. Okulun, sürgünlerce kurulmuş olmasmın bir etkısı var mı? Bilemem, ama bız orada, öğrenimın sonlaruıda iken Abdülhamid'in baskı idaresıyle çarpışan Jön Türklerın çabaları, bıze kadar gelmiştı. Avrupa'daki yayimlar, Rodos'a sokularak, gizlice dağıtılıyordu. Abdülhamıd idaresıyle çekişmenın başlangıcı oradandır . Roger Vaurs (Fransa Büyükelçisi) «Cumhuriyet, haberlerinin değeri. yorumlannın uygunluğu vs ebedî içftriği yuzünden uluslararası bir üne sahiptir. Bir gunlük gazete için elli yıllık yayın hayatı parlak basansının karutıdır. Yunus Nadi tarafından 7 Mayıs 1924'de kurulmuş oian bu gazetenin önünde uzun ve parlak bir gelecek olduğuna inanmaktayım. Gazetenin yöneticisi Bay Nadir Nadi ile bütun Cumhuriyet ekibine, tebrıklerimi ve içtcn iyi dileklerimi sunarım » • 50 YILLIK BİR YAŞAM ÖZETİ... Bir «Gazete», bir butünleşme sonucudur. Kollektif bir çaba, birkaç sayfada değerlendirilebilir. Ama tüm çabaları gerektirecek araç ve gereçleri bir çatı altında toplamak kadar, onu işletmeye sokmak ve yönetmek yine de başta gelenlerin kişiliklerinde belirginleşir. İşte büyük Kurucu ve Başyazar Yunus Nadi, bu gazetenin başta gelen bu denli kişisiydi. O kurdu, O yön verdi, O hızlandırdı. Hem de değişmeden, gittikçe büyüyen, yücelen bir ışık kaynağı tutumunda... Bır savaşı yalnız silâh çeşidi ve insan güçleri zafere eriştirmez. Bazen zorlu bir kalem de öylesine etkilidir. Onun içindir ki Ulusal Sa\aşın Yunus Nadi'si de, zafere ulaşüma çabasmda kalemiyle katılanlann şerefli öncülenndendi. Şimdi önümüzde 50 yıl öteden gelen CUMHURİYET GAZETESÎ var. Onun, başlangıcmdan sonraki oluşumu, toplumun yargı aynlığmdj, benimsediği ilkelerle yaşamını sürdu.üyor. Bu, o demektir ki CUMHURİYET GAZETESİ'nde büyük Kurucu ve Başyazar YUNUS NADİTün ruhu ölmemış. üstelik daha da güç kazanarak yaşamını sürdürmektedir... Cemşid Garib (İran Büyükelçisi) «Dost ve kardeş Türkive Cumhuriyeti'nin 50. yılının hemen ardından de«erli •Cumhuriyet. in 50. yaşmı kutlamak özel bir mana taşıdığı gıbi, bu gazetenin 30 yıllık bir okuru olarak bana kıvanç vermektedir. Durüst biı habercilik prensibinı uygularken bildiğim bütün zorluklara rağmen ciddi bir fikir gazetesi olma nitehğini her zaman için koruyabılen •Cumhuriyet»e nice basarılar diler, gerekliliğı hergün biraz daha ortaya çıkan tran Türk dostluğunun geliştirilmesı ve kıtlelere maledilmesinde yapıcı ve gerçekçi bu tutum içinde hizmete devam etmesini candan tmenni ederim.» Sir Horace Phillips (İngiliz Büyükelçisi) «Kunıluşundan bu yana Cumhuriyet Gazetesi dış haberlere jrenls bir şekilde yer vermesi dolayısıyla Türk Hasm hayatının parlak ve canlı bir bölümünu teşkıl etmektedir. Yayınlanışınuı 50. yı'.dönümü münasebetiyle gazetenizi kutlar, başanlar dilerim.» Altaf A. Shakh (Pakistan Büyükelçisi) «Türkiye Cumhuriyeti'nin büyük gazetesi Cumhuriyet'i 50. yıldönümünde candan kutlarım. Cumhuriyet Gazetesinin kurduğu «Namuslu gazetecilık» kuralı aünyarun her yanındaki gazeteler tarafından ızlenmesı gereken bir Ukedır. Cumhuriyet Gazetesinin sa\ıınduğu «Halkın yönetımi ılkesı». bugün tüm Pakıstanlılar tarafından içtenlikle desteklenmektedır. Cunkü anrn sıkmtj \nllanndan sonra Pakıstanlılar da. «Halkın yönptimi» düşünü gerçekleştirmişlerdir. Bu soylu kavrama inanan ve onu savunan her kuruluş saygıya lâyikür* • OKUMA İSTEĞİ İLE ATILDIĞDl ÎLK SERÜVEN Rodos dönüşü ailem, öğrenimimin bu derecesınj yeterli bularak, ticaret işlerine geçmekliğımi istiyor ve bunda dıreniyorlardı. Ben de ise, bır bilim aşkı uyanmıştı. Öğrenimımi Istanbul'da izlemek ve bitırmek ıstiyordum. O sıra, bu istegimde hiçbır meslek kaygısı yoktu. Sadece oğrenmek ıçın, okumak istiyor Dr. Mahmoud Al Daoud (Irak Büyükelçisi) «Cumhuriyet Gazetesinin 50. jıldonumü münasebetiyle gazetenin entellektüel goriinümünü ve Turkıye ile Irak Cumhuriyeti ve Arap dünyası arasındaki ihşkilerin gehşmesindeki yapıcı rolu memnuniyetle izleuiğimı belırtmek isterım. Bu müstesna gazeteye daha mce başanlı yıllar dilerim.»