Katalog

Barbarossa Harekâtı 19411945 Alman . Sovyet savaşı Televizyonda seyrettiğiniz Moskova Savaglan 2. cilt çıkü. SİNAN YAYTNLABI Genel Dağıtım: MAY YAYINLARI (Cumhuriyet: 3619) umhuriyet 51. yıl, sayı: 17875 Kurucusu : TTJNTJS NADt 7 Mayıs 1914 Salı • 50. yıldönümü dolayısiyle gazetemizde yayınlanan fıkra, makale ve incelemelerden yapılan seçmelerden oluşan 512 sayfalık belgesel kitap bugün piyasaya çıkıyor. 10 Mayıs'ta «Türkiye'de Fikir Gazeteciliği ve Sorunlan» konulu seminer yapılacak. «50 yılda Cumhuriyet Gazetesi> konulu Sergi ise 15 Mayıs'ta Galatasaray'daki Yapı ve Kredi Bankası sergi salonunda açüacak... ' . '* «X E N t Ç I K T I ı ' ' S. EDİP BALK1R DİPTEN GELEN SES Arifiye Köy Enstitüsü Köy enstitUerinin kuruculuğunda önemli payı olan yazar, bu eseriyle bir enstitünun kuruluşundan yozlaştırılmasına kactar olan dönemi aıularla, belgelerle sergüemektedlr. 528 sayfa, 25 lira. (öğretmen ve öğrencilere yüzde 40 indirlm yapılır). HtR IATINEVİ P.K. 1222 / Istanbnl (Cumhuriyet 3620) Türk fikir gazeteciliğinde aşama Yılımız dma Türk gazetesi dlyeceğimir ilk yayın organl (Tercümanı Ah1 val) 1860'da Agâh Efendi ve Şinasi tarafuıdan çıkarılmıştı. Aradan lam 114 yıl geçmiş. Demek olnyor ki Türk basın tarihi yüz yüı aşan bir zaman parçasını kapsıyor. Neler olrmi} bu yuzyıl içinde? Genç Osmanlılann hareketi, Abdülaziz'in tahttan düşürülmesi, birinci mesrutiyet, Kannnn Esasinin ilânı, Abdülhamit devri, genç Türklerin içe ne karşı direnmeleri, Ittihat ve ride ve dışanda istibdat rejimiTerakki'nin fizli çalışmalan, 2. nıcşrutiyetüı yürürlüğe komnası, 31 Mart, Abdülhamit'in devrilıtıcsi, kısır parti kavgalan, Trablusgarp ve Balkan Savasjan, İrÜhatçıların tek parti dönemi, Birinci Dıinya Savaşı, tmparatorluğun çöküşü, İstiklâl Savasi, tnonü, Sakarya, Dumlupınar zaferleri ve kurtulus. Arkasından saltanatın kaldınlman, Cumhuriyet. CumhuriyeUe birlikte cumhuriyet kavramının gerektirdiği devTİm atılımlaıı, bu atılımlara karşı gerici güçlerin direnişi. Terakkiperver Fırkası girişimi, Şeyh Sait isyanı, serbest fırka denemesi, Menemen olayı, yeniden tek parti yönetimine donuş, devletçilik ilkesinin yürürlüğe konması, planlı ekonomiye geçif, Atarürk'ün olümü, Ikinci Dünya Savaşı ve sonucu, çok partili yaşamuı ülkcmizde uygulanması, 1930 1 6 dönemi, 27 Mayıs ve onun ge9A tirrliği 1961 Anayasası, 10 yıllık özffürlük rejimi boyunca karşüaştığımız 22 Şubat, 21 Mayıs ayaklenmalan ve toplumsal ilerleyişimize bir süre mola verdiren 12 Mart Muhtırası, arkasından 14 Ekim seçimleri, bu seçimlerde CHP'nin kazandığı büyük basan.. Ve iste bugünler... Anımsayabildiğimiz kadanyla yalnız sahr baflannı sıraladığımız 100 yıllık olaylar serisinln hemen yarısuıa Cumhuriyet gazetesi, Türk basınmın bir üyesi olarak tanık olmuş, sadece tanık olmakla kalmamış, ulusun ileri gidisjni durdurmak, geri çevirmek isteyen karanlık güçlere karşı savaşmayı daima kaçınılmaz bir görev bilmiştir. Bu da yalnız Cumhuriyet'te emeği geçenler için değil. aynı zamanda bütün ilerici Türk basını ve o basını yaşatan aydın okurlar kalabalığı için bir sevinç ve güven kaynağı sayılsa yeridir. Cumhuriyet, Atatürk'ün yakın ilgisi ile Cumhuriyet kavramını ülkemizde yaymak, Cumhuriyet kavramınuı aynlmaz birer ögesi sayılan devrim atüımlannı halka benimsetmek, kısacası devlet yö netimine halkın bilinçli iradesini egemen kılmak amaciyle kurulmuştur. 50 yıl içinde gazetede üç kuşak görev almıstır: Babalarımızın kuşağı, Atatürk'ün ısık saçan dehasından aldığı ilhamla çetin koşullar alhnda yılmadan usanmadan görevini başarmıştır. Düşününüz ki bundan 50 yıl önce yurdumuzda Cumhuriyet sözcüğüne tahammül edemeyen, bu sözcüğü küfür sayan bir «alimler» kalabalıği yaşıyor ve halkı etkisi aitında rutabiliyordu. Atatürk'ün maddesel varlığından yoksun kalan bizim kuşak, çok partili yaşam dönemi boyunca Cumhuriveti ve Atatürkçülüğü savunnnk uğruna az savaş vermemiş, az çile doldunnamışızdır. Görevimizi ne ölçiıde başarabildik, ba konuda herhangi bir değerlendirmeye kat kısmak bize diişmez. Biz attık devrini tamamlamaya yüz tuîmuş bir kuşağız. Bugün varsak, yarut yokuz. Başlıca umudumuz bizim dönemde yetişen ve yetişmekte olan yeni kuşağın gercek halk yönetimi demek olan Cumhuriyet ilkelerini yurdumuzda daha sağlam temellere dayama ofenağmı bulabibneleridir. Bu konuda hiç bir engelden yılmayacaklarına inanıyoruz. . 7A\ 50. Cumhurbaşkanı Sayın Fahri S. Korutürk mesajında Cumhuriyet'i «50 yıl boyunca, Atatürk Devrim ve Ükeleri doğrultusundaki yayınlan ile ismine lâyık bir yayın organı> olarak nitelendirdi. Başbakan Ecevit de «Cumhuriyet gazetesi, ülkemizde toplumsal gelişmeye, demokrasimizin ve Atatürk devrimlerinin kökleşmesinde büyük katkıda bulunmuştur» dedi. CUMHURİYET Gazeteniz Cumhuriyet Türk fikir gazeteciliğinde 50. hizmet yüını doldurmasını bugün kıvançla kutlamaktadır. Kuruluşundan bu yana, ilk sajnsında belirttiği ilkelerinden ödün vermeksizin yayın hayatını sürdüren Cumhuriyet'in geride bıraktığı yanm yüzyülık hizmet suresindeki başanlarını kutlayan ve gelecekteki hizmetlerinin de aynı doğrultuda olacağına olan inançlan belirten yüzlerce mektup, telgraf ve telefon Cumhuriyet'in başlıca kıvanç kaynağı olmaktadır. Sayın Cumhurbaşkanı Fahri S. Korutürk gönderdiği mesajında şoyle demektedir: «Kuruluşunda izlediği yol ve savundugu ılkeler bakımındaa Türk basmında müstesna bir yer işgal etmiş olan Cumhuriyet Gazetesi'nin 50 inci hizmet yılını doldurmuş olmasını, fikir hayahmız İçin, memnunluk verid bir olay olarak karşüıyorum. 50 yü boyunca, Atatürk Devrim ve îlkeleri doğrultusundaki yayınlan ile, ismine lâyık bir yaym organı olduğunu ispatlayan gazetenki, bu mutlu yıldönümü münasebetiyle, en iyi temennılerle kutlar, okurlan nezdinde 5O. lıizmet yılmı tamamladı ki iübar vs gilveninin olmasını dilerim.» devamb Büyük Atatürk, istm babahğı yaptığı Cumhuriyet'in kurucusu Yunus Nadi lle.., Ecevit Bayındırlık Bakanı: "NATO'nun ülkemizdeki boru hattının sivil amaçla da kullanılması için çalışmalar yapılıyor,, ANKARA Bayındırlık Bakanı Erol Çevikçe, Cumhuriyet Senatosunun dünkü birleşiminde Ba kanhğımn bütçesi üzerinde yapılan görüşmelerin tamamlanmasından sonra yöneltilen bazı so runlan cevaplarken, «NATO»'nun ülkeırızde bulunan boru hAitınm askerî hizmet dışında, sivil ve eko nomik amaçlarla kullanılması için çalışıldığım» büdirmiştir. Bakan Çevikçe, ayrıca «Bu konuda temaslar yapılacaktır. Yakmda NATO Ugilileriyle de bir görüşme yapılacaktır. Olumlu so nuç alınacağını umuyorum» demiştir. Çevikçe'nin soruları cevaplandırmasından sonra Bayındırhk Bakanhğı bütçesi oylanarak kabul edilmistir. Daha sonra Bayındırlık ile Sağlık ve Sosyal Bakanlıkları bütçeleri de görüşülerek kabul edümiştir. Bakanhğı bütçesi üzerinde eleştirileri cevaplandıran Sağlık ve Sosyal YarcTım Bakanı Selâhattin Cizrelioğlu, Batı standartlarına ulaşabilmek için Türkiye'nin 54 bin hekime daha ihtiyacı olduğunu, bunu sağlamak amacıyla 7 Tıp Fakültesi daha açılacağını bildirmiş, bu arada yurt dışındaki doktorlara, Türkiye'ye dönmeleri için çağnda bulunmuştur. Sağlık Bakanhğı bütçesinden sonra Milli Eğitim Bakanhğı butçesinin goruşülmesine geçilmiş, grubu adına eleştiride bulunan Kontenjan Senatörü Bah riye Üçok, Imam Hatip Liselerinin, yeni programlarının müfettişler tarafından sık sık kontrol edilmesini istemiş, zira bazı meslek öğretmenlerinin şeriatçıhk, tarikatçılık, Atatürk ve layiklik düşmanhğı işleyen (Devamı Sa. 7. Sü. 4 de) o Başbakan Bülent Ecerit d« gönderdiği mesajda şunlan yazmıştır: «Cumhuriyet Gazetesi'nln 50. yıldönümü dolayısiyle sizi ve garetenizin değerli yöneticilerini, gorevlerini, yazarlarını ve işçilerini kutlanm. Yanm yüzyıllık yaşamı boyunca Atatürk ilkeleri doğrultusunda ve gerçek gazetecüik yolunda izlediği tutumu ile Cumhuriyet 'îazetesi ülkemizde toplumsal gelişmeye, demokrasimizin ve Atatürk devrimlermin köklesmesine büyük katkıda bulunmuştur. Cumhuriyeti çıkaranlara, yazılan ile ve emekleri ile yasatanlara sürekli başarılar dilerim.» Kutlama programı Cumhuriyet, 50. hizmet yılım fikir gazetesine özgü biçimde kutlamak amaciyle bir program hazırlamıştır. (Uevamı Sa. ?, Sü. 6 da) "Cumhuriyet; milliyetçilik, tarafsızlık, sosyal adalet ilkelerine bağlıdır,, GAZETENÎZtN 50. fTILDÖNÜMÜ DOLAYISÎTLE DEV LET ADAMLARI, POLİTİKACILAR, BASIN KURULL'ŞLARl YÖNETtCtLERl, HUKUKÇULAR, €NİVERSİTE ÖGRETÎM ÜYELERÎNİN GÖNDERDİĞİ MESAJLARIN tLK B Ö L Ü M Ü N O AŞAGlDA OKUIUCULARIMIZA SUNUYORUZt MECLİS, AF TEKLİFİM BUGÜN YEMDEN GÖRÜSECEK ANKARA Genel af kanumı teklılı Millet Meclısi Genel Kurulu'nun bugun saat 15'de yapa cağı toplantıda tekrar görüşü lecekür. Bilindiği gibl af kanunu teklifi Millet Meclisi'nde görüşüldukten sonra Cumhuriyet Senatosu'nda bazı değiçikliklere uğradığı için kanunlaşamamış, Millet Meclisi'ne geri verilmısti. Senato'nun kanur» teklifinde yaptığı değişiklikler geçen haf ta Millet Meclisi Adalet Komis yonu'nda görüşülmüş, ancak benimsenmemişti. Sadece Millet Meclisi metnindeki maddelerden 5'inin Senato'da değişik liğe uğratılmaması nedeniyle kesinleşmesi gerektiği sonucuna vanlmış, diğer maddelerdeki değişıkliklere uyulmaması talebiyle hazırlanan rapor Mec lis Başkanlığına verilmişti. Millet Meclisi Genel Kurulu (Devamı Sa. 7. Sfl. 1 de) Tekin Arıburun (Cumhuriyet Senatosu Baskanı) «Cumhuriyetimizin kuruluşundan kısa bir süre sonra ve adını genç Cumhuriyetimizden alarak yayın hayatına başlayan 50 yüdan beri aralıksız olarak yayına devam eden, genç Cumhuriyetımızın kökleşmesi, devrimlerimizin benimsenmesi ve yüce ulusumuzun refah ve mutluluğu için yapılan çalışmalara ışık tutan gazetenizin basın hayatımızdakl mumtaz yert takdire şayandır. Tarafsızlık, milliyetçilik ve sosyal adalet ilkelerine daima sadık kalan «Cumhuriyet Gazetesi» nın yurt eğitimine, ekonomisine ve kalkınmasına yapıcı tenkidleri, gerçekçi yazılan ile katkısı çok büyük olmuştur. Basın hayatında senelerdir fe ragat ve fedakârlıkla çahşan Cumhuriyet Gazetesı'nin değerli mensuplanna 50 incı kuruluş yıldönümü münasebetiyle en içten tebriklerimi, sağlıL., mutluluk ve başan dilpkleriml sunarım. Nice 50 yülara...» (Millet Meclisi Başkanı) «Türk basınının değerli temsilcılermden «Cumhuriyet» îçin bir belli yıldönümünde söylenecek ve yazılacaklann ötesinde gorüşlerimi Uade etmek isterim. Atatürkçü kuşak, Türfciye Cum hunyetiyle birlikte yayın hayatma giren «Cumhuriyet»i devletimizin kurulu; ve çok partili döneme geçiş yıllanndaki erdemli çabalanyla yakından tanır. (Devamı S. sayfada) Kemal Güven Çatışmadan sonra Adliye'ye sevkedilenler polis kordonu altında... (Fotoğraf: E. Köseoğlu) Sağlık Bakanhğı Komandolar Atatürk öğrenci Yurdunu bastı Son günlerde yoğunlaşan öfrencı saldınlanna Pazar gecesi saat 2401 sıralannda bir yenisi daha eklenmiş ve kendilerine komando diyen 200 kişilik bir grup Topkapı'daki Atatürk Oğrencı Yurdu'nu basmıştır. Baskm sırasında üç kişi yaralanmıştır. Çatışmayla ilgili olarak gözaltına alınan 77 kişi daha sonra Devlet Güvenlik Mahkemesine sevkecfilmişlerdir. Burada tekrar sorguları yapılan sanıklar İkâmetgâha rapten serbest bır»kılmışlardır. Oğrencüer arasmda huzursuzluk yaratmak ve yurtlardaki öğrencı temsilciliklerini ele geçırmek amaciyle komandolann giriş tikleri saldınlar Türkiye'nin değişık yerlerinde sık sık tekrarlanmaya başlanmış ve bir kısım öğrenci devlet yurtlannda bannamaz hale gelmıştir. Son olayda saldırıya uğrayan öğrencilenn anlattığına göre saat 22 dolayında Edirnekapı yurdundan ellerinde sopa ve demirlerle yola çıkan bir grup, Atatürk öğrenci Yurdu'nun onüne gelmiş ve gösteride bulunmuştur. Oğrencüer, saat 23'e doğru Trafo Merkezinden ışıklarm söndürüldüğünü ve eli sopalı grupun yurda saldınya geçtiğini söyle mışlerdir. Yurdun içinden de başka bir grubun saldırganlara katılması ile başlayan olaylar sonunda 3 kişi yaralanmış ve ayak ta tedavi edilmiştir. Atatürk öğrenci Yurdu'nda sal dırıya uğrayanlardan bir kısmı (Uevamı Sa. l. Sü l de) Bu köşeden ALTAN ÖYMEN Dönüm Noktası CHP + MSP koalisyonu, hükümet olduktan sonra iktıdar da olabilecek midir?. Bu sorunun cevabı, af tartışmasının bugün başlayacak olan son bölümünde anlaşılacaktır. İçerde ve dışarda bütün gözler, şimdi Millet Meelisinde bu konudaki oylamalara çevrilmiştir. CHP + MSP koalisyonunu istemeyenler, her alanda giriştikleri çeşiüi çabalara, ya tırımlan durdurtma te^ebbüs lerine, öğrenci hareketleri yaratma teşviklerine ve tzmir'den Brüksel'e, Istanbul'dan Washington'a. Erzurumdan Ciddeye kadar uzattıklan «Bu hükümet gider* pro. pagandasma odak noktası olarak, bu af konusunu seç mişlerdir. Umutlan, koalis yonun bir kanadından, 910 kişiyi kandırarak hükümete can aîıcı darbeyi vurmaktır. Bu noktayı seçmekte de isabetsizlik etaıemişlerdir. Gerçekten CHP + MSP grup larının haftalarca sürdürdük leri kılı kırk yaran çalı^malarla hazırlatlan Af Kanunu teklifi, Mecliste takılır kaIırsa, bu, kendileri için büyük bir zafer, hükümet tara fı için ise, öldürücü bir yenilgi olacaktır. Koalisyon, oadan sonra bi çimsel olarak kısa bir süre kalsa bile, artık kimse tarafmdan ciddiye alınmayacaktır. Bağnna saplanan bıçağın açtığı yara, işleye işleye, onu o biçimsel koltuktan da, kısa zamanda alıp götürecektir. CHP ve MSP'nin Af Kanu. nu tekltfinin kanunlaşmas artık, sadece hukukun, adaletin, mantığın asgari gereği defildir. Ssdece. yüreğinde kln ve nefret yerine insan sevgisi taşımanın gereği de değildir. Af Knnunu meselesi, hükümet için artık «var olmak, ya da olmamak» meselesi haline gclmiştir. Birbuçuk ay önee Washington'da, riırkiye'yle ilgili bir zatın sorduğu ştı idi: Bunlar öç ay dayanabilirler mi?. Nereden çıkardınız, dedim. Seçimd daha üçbuçuk yıl var Herkes 6yle sSylOyor» «Herkes. dediği, oralarda bu «Af Kanunu» hesabıyla tur aüp duran birkaç i« adamıydı.. Ama çabalan, ken(Devamı 6. sayfada) NADİR NADİ Erbakan'ın gezisi ve oyun içinde oyun Milli Eğitim OLAYLARIN ARDINDAKt Riyad'daki görüşmeler ala arap'tı.. Ümit GÜRTUNA Batı'h ülkelerle herhangi bir konuda uyuşulması pek mümkün olmayan bir konuda dahı gö rüşmeler yaparken bellı kurallar içinde yürütürsünüz görüşmeleri Yapacağınız önerüer, blöfler belü bır süre içinde sıralanır. Önceden saptanmış süre uzarsa bu büyük bır olaydır. Önemlıdir Doğrudan anlaşmazlık isaretidir Karşılıklı davranış gerektirir. ts met Inonu'nün Lozan görüşmeleri sırasında Batı'lıların davra nışlarına karşı verdıği cevaplar ve uygulamalar bunun güzel örnekleridir. GERÇEK Komando oyunu Hukuk Fakültesinde Ise, gene adına komando denilen bazı grup lar dün öğle üzeri öğrencilere hücum ederek olaylar çıkarmışlardır. Bütün saldınlann amacı bellldir. Amaç, genel af tasansının Meclis Genel Kurulunda gündeme girdiği gün «Bakınız siz cezaevindeki gençleri affetmek istiyorsunuz, ama çatışmalar devam ediyor» kanısını yaratmakyankılannın amaçlandığı biçim de oluşacağını düşünmek doğru değüdir. Muhalefet, sağ ve so çatışmasının süregeldiŞini ve bn dnrnmda içerd^ki öfrenci lerin bir kısmı nın da olsa affe dilmesinin dofru olmadığını ile ri sürebilir. Buna karsılık hükü met sözcüleri de, bnnca hapi cezalarma rağmen öğrenci olay lannın süregelmesi, ceza yollannın hnzur sağlamadığını gös»eriyor, diye bir savnnmaya çebilir. Mademki dışanda çatışmalar devam ediyor, su halde içerdekilerin snçn nedir? Man tığı biç knşknsnc kisinin aklına takılabiUr. Herhalde filkemizde sahneye konan «Komando oyunu» pek kaba bir kurnazlığı sergiliyor Bu kadar kStü oynanan oyu. nun, sabipicrine bir yarar s laması da çok zordur 6 KADIKÖY'DE BİR BANKA DİNAMİTLENDİ Kadıköy Sahrayicedit Caddesinde bulunan Akbank şubesi sabaha karşı saat 03 sıralannda bilinmeyen kişilerce dinamitlenmiştir. Banka şubesinin kapısı önüne 12 metre uzunluğunda bir fıtil takılarak bırakılan dinamit lokumunun patlaması sonucu bankanın kapısı parçalanmış camlar kınlmış. çevrede ve aynı binanın öteki katlarında oturanlar heyecanla sokağa fırlamışlar Batı'lılarla sosyalist Ulkeleı dır. dahil. sürdürülen görüşmelerde (Devamı Sa. 1, Sfl. S de) (Devamı Sa. 7, Sü. 6 da). enel af teklifi Millet MecUşd Genel Kurulunda bugün görüşülecek. Koalisyon protokolu ve hükümet programıyla «aptanan ölçülere göre bir affın Rerçekleştirilmesi için Millet Meclisinde iktidar çoğunlağunun 226 oyu sağlaması gerek. Bu amaca ulaşıldığında iç banşa doğru önemli bir adım atılmıs olacak ve ülkenin öteki sorunlarını ele almak olanağı doğacak. Durum böyle iken, Meclisler. dcki muhalefete dışandan malzeme sağlamak amacıyla lstanbul' da bir merkezden yönetilen sistemli komando saldınlan yoğunlaşmıstır. Edirnekapı yurdunda üs kuran bazı gruplar, Pazar akşamı Topkapı'daki 3 bin kisilik Atatürk Yurduna saldın düzenlemişlerdir. Sivas Yurtluna karargâh yapan komandolar, dün Site Öğrenci Yurdunu basmıslardır. Fransa'da sağ, ikinci tur için solun ortak adayı Mitterand'a karşı birlesme çabasına girişti Kosta DAPONTE bUdiriyor PARİS De Gaulle'cülerin sonunu kesınleştirirken Fransa'yı sağ ve sol kutuplara ayıran pazar günkü Cumhurbaşkanhğı seçimlennin finalistlen (Mitterrand ve Giscard d"Estaing) cuma günü resmen açılacak yeni fcampanyanın hazırlıklanna başlamışlardır. Oluşan bu yeni siyasal güçler «"emirlenırken merkezcı radikailerin yerini alan Chaban Delmas (°,i 15,15) taraftarlan yani de Gaulle'cüler 19 Mayıs'taki son turda dengenin ssğa ya da sola kaymasında önemli bir rol oynayacaklardır. Bu nedenle her iki başkan ada. yt, elenen Chaban Delmas taraftarlannı kendı yanlanna çekmeye çabalıyacaklardır. Böylece 33 gün süren ilk tur kampanyasındaki (düşman kardeşler) (Gis(Devamı Sa. 7, Sü. 4 de) tar. Saldınlann komando denilen gruplarca tertiplenmesi ve olay çıkartmak için gösterilen olağanüstü çaba, halk dilinde «lpliği pazara çıkmış» deyimine hak verdirecek kadar ortadadır. Bu tür zorbalıklara, ögrenci yurtlannda alınacak çok geniş tedbirler ve yer değiştirmelerle son verilebileceği de anlaşılmıştır. Ne var ki, bu tür saldınlann Millet Meclisindeld etkileri ve •••