Katalog

4 CumKuriyet Yeni Yıl Eki 31121973* Tiyatromıızun kısır yılı Türk tiyatrosu, en kısır dönemlerinden birini yaşadı 1973 yılmda diyebiüriz! Tek tük oiumlu oyunlar dışında. günümüztin tiyatro sanatır.da yeni gelişmelere paralel, kendi yönümüzden yeni bir buluş, çoğurdukla (rtiyatroyu halka ssvrîirecek» oiumlu çabalar yer aldı sayılmaz 1973 yılında. Ancak bazı cesur ve gayretli kuruluş ve bir, iki oyun yazan «ileri ç:kış» diyebilecegimiz birkaç denemeye giriştilerse de, gene de geniş katkı yaratacak nitelikre görünmedi bunlar... Gerçi bütün dünyada bir «tiyatro krizi» o'duğu küçümsenemez. Buna rağmen, Türkiye'de «tiyatro, bunalımı»run bizce başlıca nedenleri: 1 Herşeyden önce Türk oyun yazarlarının hem «tiyatro sanatı açısından» giiçlü, hem de seniş halk kitlelerini etkileyecek biçimde ve türierde oyun yazmamaları; 2 Tiyatrolarımızın, özellikle özel tiyatro!arımızm gereği kadar Türk yazarlsrına yeteri ksdar olanak sağlayarak, en az yaşam karşılıklarını vererek eğilmemeleri: 3 Tiyatro «enflâsyonu» yaratılarak, birçok değerü sanatçınm birleşecek yerde, gereksiz ve yetersiz topluluklar kurarak dağılrnalsn; 4 Televirvonun gitgide etkisinin artması: 5 Tiyatro seyirci«ini>. hayat p&halılıgi karşısında, giderlerinde kısıntı yaprna zorunluğu... Ve diğer nedenler... Ankara'da «Gece yarı«ı Tiyatrcju» kurulâu ve Çehov'un «Bir Evlenme» piye?ini «Bir Evliliğin Başlangıcı» adıyle uyguladı. Istanbul'da Liselerarası Tiyatro Şenliği yapıldı. Fetih Tiyatrosu yandı ve tekrar restore ediimeğe başlandı. Dünya Tiyatro Gür.ü bizde rfe 27 Mart'ta kutlandı. Leningrad Devlet Kukla Masal Tiyatrosu gelerek, genlş ilgi toplayan gösterüer sundu. Taner Barlas ve Erdlnç Dinçer'in pantomlra gBsterileri oiumlu yönde ilgiyle karşılandı. Max Reinhardt ın 100. Doğutn Yılı, Türkiye'de de Itutlandı ve konuşmalar yapıldı. Yeni topluluklar Yerti Ankara Tiyatrosu, Ankara Tiyatrosu Oyunculan, Asaf Çiyiltepe Sahnesi. Tiyatro îmece, Türk Yazarları Tiyatrosu, Pekcan Koşar Şişli Tiyatrosu, Abdurrahman Palay Tiyatrosu, Kadıkny Halk Eğitim Der.pme Sahnesi, Bakırköy Komedi. Kemal Dirim Tiyatrosu ve diğer bazı topluluklar geçen yıl kuruldu. Baz.sı dagıldı. İlginç olaylar ülkemizde, bilinen politik ortam dolayısivie, 1973 yılmda da bazı tiyatrolar. oyunlar ve ovuncular üz^rinde «kısıtlama», «kaldırma» ve (itutukiamaular oldu. Özet olarak: Ankara Sanat Tiyatro'şunda «Nafüe Dünya», «Jean DArc (Jan Dark) Olayı», aynca «Asiye Nasıl Kurtulur», «Salozun Mavalı» Erdogan Akduman'ın «Mavaî»ı, Devlet Tiyatrosur.da cöğretmen» oyurüan üzerindeki soruşturma ve kovuşturmalar... ArtvinY.e Aziz Nesin'in bir oyununun gösterisini engelle:nek isteyenlere karşı. Savcı yardımcısınui oiumlu ve örnek davranışı... Ve diğer bazı üzücü olaylar sayılabilir. 1973 yılının en ilgi çeken oyunu Turhan Selçuk'un «ç'.zgi Tomanı»ndan sahneye Genco Erkal tarafından uygulanan ve Dostlar Tiyatrcsu tarafından oyr.anan «Abdülcanbaz» aldu. Dostlar TiyBtrosu ayni zamanda kuruluslannın 5. yıldönümünü kutladılar. Özdemir Nutku'nun yazdıŞı ve Atatürk'ün Nutku'nun lahneye aktarılmasını öngören «Nutuk» adlı oyun, 50. yılı kutlama dolayısıyle sahneye kor.ri'u. Mengü Ertel'in tiyatro afişleri Avrupa'daki sergtlerde büyük başan kazandı. Turgay Betil'in afişleri de geniş ilgiyle karşılandı. Şehir Tiyatroları kuruiuşumın fifl. yılını kutladı ve Türk oyun yazarlanna ayrılan repertuar uygulandı. Brecht'in «Galile» ad!ı piyesi Robert Kolej Dram» Kulüp genç sanatçıları tarafından başarıyle oynandl. Jübileler Türk tiyatrosunun iinlü aktrisi ve Dariilbedayii'de ilk Türk kaciın sanatç;sı Bedia Muvahhit'in 50. Sanat Yılı, Istanbul 3elediyesi Şehir Tiyatrcları tarafından kutiandı ve törenle jübilesi yapıldı. Şehir Tiyatrolannın ve diğer bazı topluluklann bajaııu sanatçısı Muallâ Fırat'ın 25. Sanat Yılı jübilesi yapıldı. İstanbul festivali İlk uluslararası Istanbul Sanat Festivali'nde tiyatro oyunları da yer aldı. Devlet Tiyatrolan, festivalde N'azım Kurşunlu"nun .Fatih* piyesini, Moliere'in 300. ölüm yıldönümü dolayısiyle «Hastahk HasUsı» korr.edisini, evvelce ilgi uyandırmıj clan «Mançah Adam 'Don Kişot» müzikalini oynsdı. Şehir Tiyatrolan, klâsik bir Türk piyesi o!an Feraizcizade Mehmet Sakir Efendi'nin yaıdığı «İlk Göz «Ağnsı»nı oynadı. Kent Oyunculsrı •festivalde iki oyun sundu: Jean Anouilh'in .Antigone.u, Gabriel Arout'un Çehov'dan uygulaması «İnsan Denen Garip Hayvan.» Gülriz Süruri Engin Cezzar Tiyatrosu Haldun Taner'in yaz dığı •Keşanh Ali Destanı.nı festivalde tekrarladı. Televizyon oyunlan Türk tiyatrosu, sahne dışmda yeni bir olanakla kar;.îaştı. Çeçitli türierde sanatçılar Televizyon yayınlarmda oyunlar sunuyorlar M. n n s t TIII kntlanan Bedis Mnvahhit nk Tflrk kadın sanatçısı olarak, Darülbedayi de «Hissci Şayia» piyesinin ilk gösterilişinde ovnanan «F.tih» pİTesinde «Fatih» rolünii oynayan Cihan tnal... 1973 YILINDA HAFİF BATI MÜZİĞI HAREKETLİ BİR ORTAMA SAHNE OLDU Müzik Dünyamızda 1973 İlk Istanbul Festivali'nde ünlü solist ve topluluklann gösterileri ilgiyle izlendi Selmi ANDAK Filarmoni Derneği tekrar çalışmağa başla dı ve C. Reşit Rey'in 50. sanat yılı kutlandı Türk bestecilerinin bazı yapıtları ilk kez tanıtıldı Vıuü Amerikan toplalaftn «THE 5 TH. DIMENSION>'nn Türkiye'. de konserleri ilgi topladı... Yeniierîn çıkışı Erhan EVRENSEL TÜRKtYEDE YOĞVN ORTA.M: 1973te muzik dünyamız, ge;tiğimiz yıilara oranla daha hareketlı ve yoğun bir onama sahr.e oldu. Hümeyra, yılm ilk gürjlerir.de müzik çalışmalarını fcıraktığını açıkladı. İstanbul'lu Necdet Öztuna'lı ya da diğer ismiyle John Tuner, yurt içinde ve dışında ilgi uyandırdı. Ertan Anapa; bakkal, Ömer Aysan; plâkçı, Alpay ise çorapçı dükkâcı açarak ticaret hayatına atıldılar. Durul Gcnce, uzun süredir çalışmakta olduğu Noneç'ten ayrılarak grubuyla birlikte Türkiye'ye döndü. Barış Manço Edip Akbayram ve Kenan ameliyat oldular. Erol Evgin, Fikret Kızılok, Gok.han. Tayfun ve Ajda Pekkan dünya evine girdiler. Ancak Ajda Pekkan'ın evliliği çok kısa siirdü. Bu arada Ümit Aksu ile Ayten Aîpman boşandılar, sonr? tekrar evlendiler... Fikret Kızılok diş doktoru oldu ve bir rauayenetıane açtı. Önder Bali, Onno Turı!;. Özkan Kaymak, Bora Ayanoğlu ve Murat Ses baba oldular. Esin Engin, 3 Hiirel, Kâmuran Akknr, Edip Akbayram, Asu Maralman ve Cem Karaca yavru vatan Klbrıs'ta konserler verdiler. DtĞER HABERLER: 1973'ün en üzücü olayı ünlü halk ozanı Âşık Veyseli kaybetmemizdi. Sanatçırun aramızdan aynlması derin üzüntü yarattı. Yılın diğer bir üzüntü veren olayı da ÜNİCEF galasırun fiyasko ile sonuç lanmasıydı. Galada orkestrasyon kötülüğüne ragmen; pi>ranist Ay han Yünkuş'un Joscphine Baker" a tek başma. hem de başariyla eşlik etmesi dikkati çekti. 1973'te Akdeniz Festivali ilgiyle izlendi. Semıramis Pekkan, Lale Akat ve Ertan Anapa müzik dünyasma döndüler. Barış Manço askerliğini tamamlayaraic terhis oldu. Füsun önal ilk lilmini çevirdi. Yasemin Kumral, okulu nedeniyle Ankara'ya yerleşti. Liselerarası müzik yanşması genç ve yeni kabiliyetleri müzlk dünyasma kazandırdı. TIluslararası yılın genç kızı yarışması Türkiye'de düzenlendi ve Alman Ute Kittelberger birinci seçildi. Baha Boduroğlu askere gitti. Mesut Aytunca bir süre. Küveyfte çahştı. Ağrı Dagı Efsanesı dağıldı. İlhan İrem Evrim 5 ile birleşip ayrıldı. Cem Karaca Moğollar dağıldı ve yeni elemanlar ile tekrar kuruldu. Edip Akbayram, Dostlar adlı bir grup kurdu. Sevil, Vural, Ayla. Jale ve Teoman birbirleriyle yeni gruplar kurdular. 1973'tp plâk fiyaüarına zam yapıldı. Lp' lere karşı ilgi, büyük ölçüde arttı. Altın plâk ödülü dağıtılması da âdeta moda haline geldi. Öte yandan korsan p'.âkçılık ^aman zaman kendini gösterdi. Kpsetçilik sorunu ortaya çıktı. Hafif Müzik Demeği kuruldu. TRT Denetim Kurulu reorganizasyon çal:şmalarından sonra tekrar olujturul du. Bn yıl ülkemizde düzenlenen ve TVde yayımlanan «UN'ICEF GALASI». bizdeki organizasyon, orkestrasyon ve sanatçıların yetersizüfi a r ı s ; ı ^ a n *>'r «fiyasko» sayıldı ve çeniş tepkiler nyandırdı. Bu galanpı Türk sanatçıları açısından bararılı snlisti Ajda Pekkan ve tüm şarltıcılar3 eşlik rrlen piva'iiı=t Ayhan Yüııkuş idi. Fotoğrafta, A.jda Pekkan bu vayında gürüliiyor. trNXÜ İSİMLER TÜRKtYEDE: 1973"de üniü şarkıcı ve topluluklar yurdumuza gelerek kor.serler İstanbul Festivali verdiler Hollanda'nın ünlü toplu luklarmdan Tee Set ve George Uzun yı'ler Istanbul içm özleBaker Selection. dünyanın en i;i mi duyulan ve bugüne kadar vokai gruplarından 5 th. Dimcn bırçok olanaksızlıklar yüzünden sion, verdikleri konserlerde geni; bir türlü japılamıyan, Uluslarara ilgi topladılar. Rita Pavone, Dası Istanbul Festivali, nihayet baş vid Alexandre Winter vs Lili ta bu yo!da Dr. Nejat Eczacıbaşı İvanova da Türkiye'ye geleıı di nm davrarusıyla kurulan Istanbul ğer tamnmış isimler oidu. Sıı a Kültür ve Sanat Vakfınm yöne rada Uluslararası yarışmalarda sa tıminde, ayrıca Fettah Aytaç'ın yısız ödüller kazanan İtalyan Ilo başkanhğmdaki Darüşşafaka Ce mano ve Benetello kardeşler ve miyeti ve Nazime Antel'in yöneBatı Almanya'mn 30 kişiden olu timinde Darüşşafaka Lisesi'nın şan akordeon orkcstrası Blau ve diger bazı kuruluşların desWeiss de konserleriyle dikkati çek teği, Istanbul Devlet Operası Mü tiler. dürü Aydın Gün'ün büyük çaba 73DE BAŞARILI OLANLAR: sı. Istanbul Devlet Senioni ve Müzik dünyamızda yepyeni bir Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orisim doğdu. Nilüier, kısa bir süre kestralarınm işbirliğ; sayesinde içinde büyük başarı sağlayarak gerçekleşti. Topkapı Sarayı Müze ün yaptı. 1973 yüında adından sık si ve Arkeoloji Müzesi yöneticile sık bahsettiren diğer sanatçılar ri de yardıra ettiler. ise şuniar oldu: Edip Akbayram. Festıval öncesinden ve FesAlpay. Füsun Ünai, Tanju Oi;an. tival sırasmda uyanan. çıkarılar. Asu Maaralman, Ömür Gök^el vs ve yapılan bir çok yankı, tepki. Ayten Alpman.. söylekiîi ve polcmıklere rağmen \URT DIŞI FAALİYETL.ERİ: «İstanbul Festivali», ilk kez düAjda Pekkan, Paris'te Babylone zenlenmesinin doğurduğu bazı Babylone adlı iik plâğını doldur hatalar ve özellikle halkm daha du. Se'.da. Almanya. Belçika, ve geniş ilgısini çekmek için yapıl Koüanda'da konsrrler verdi. Ay ması ve yapılmaması gereken ba 1a Algan önce Altın Orfe Müzik zı şeylerin dikkate alınmayışı ile FestivaSinde, daha sonra ise Atina birlikte; sonuç olarak çok baŞarkı Olimpiadı nda derece alama şanlı ve oiumlu bir adım sayıldı. Asu Maralman Fransa VP Indı ve ilerisi için umut verdi... giltere'de müzik çahşmaları ile il Istanbul Festivahnde özellikle. gili temaslarda bulundu. Omür 1 Türk bestecilerinin çağdaş, Göksel, Alman TV'sinde ilgt top evrensel ve çoksesli yaratmalaladı. Şenay Split Festivalinde de rını ilk kez veya tekrar tanımak başanlı olamadı. Esin AfştT vc fırsat; sağlandı. (Adnan Saygun' Modern Folk Üçlüsü iyi niyct el un «Köroğlu» operası ve «Yunus çiieri olarak yurt riışında kcns»r Emre Oratorvosu», Bülsnt Tarler verdiler. Istanbul Gelisim ve can'ın «Keır.sn Konçertosu», UlVerda Sümer de 50. yıl npdenlv'e vı Cem=ıl Erkin'in «Sinfoniettan Avrupa'nm çeşitli şehirlerinıie bir sı ve «Kemsn Konçertosu», Netumsye çıktılar. cü Kâzım Aks=.s'm cltri'nin N Geçtiğimiz yıl ülkemizin sanat panoramasma kısaca bir göz attıgımu zaman, oiumlu bır ortamın içinds ileri bir sanata dogru gelişmenin varhğından pek söz edemıyecegiz. Gerçi, çeşitli türde sanat olayları arasında, tüm olarak karamsarlığa diişür meyecek nitelikte bazı sanat çabalarına tanık olduksa da; genellikle toplumumuzu ve eenış sanatsever kıtlesıni sanatsal, eğitsel ve kültürel yönden etkileyecek, köklü sanat hareketlerine pek az rastladık. Bir yılın sanat grafiği topluca çızdiğimiz za man: rSanat dıye adlandırılan tür lü konu ve biçimlerdeki gösteri, oyun ve diğer yayınlamalann, sayıca bollasmasına ters orantıda «gerçek sanat kalitesioni bir ysna iten. daha ziyade ticari amaçlarla ortaya konan hafif ve ucuz ürünlere, yapımlara (prodük. siyon) ve sözüm ona yaratmala ra kaydıgını üzülerek gördük ve yeni yıla girerken de hâlâ görüyoruz!? Bu durumun nedenlerini ortaya koymak ve yorumlamak şımdi bu sütunlanmızın ödevi dışuıdadir. Biz şimdi okuyu cularımıza sadece geçen yılın ilginç sanat olaylarıru bır demet halinde sunacağız: Herşeyden önce, geçen mevsimın en ağır basan olaylanrun ba şında: Ülkemizde :lk kez düzenlenen. uluslararası nitelikte «Istanbul Festivali» ile geçen mev sim oldukça hareketli ve bol sa yıda «konserler» dikkati çekmiştir. va Kâr'ı Üzerine» Skerzo'sunu, Cemal Reşit Rey'in «Fatih» sen fonik şiirini. tlhan Usmanbaş'ın «Kurtuluş Savaşı Adına» senfonik bölüm, Fent Tüzün'ün «Esintiler»ini, Ferit Alnar'ın «Pre lüd ve îki Dans»uu izledik. 2 Türk Balesinin büyük gelişmesi sayılan Ferit Tüzün'ün «Çeşmebaşı», Çetin Işıközlü'nün «Jııdith», Cengiz Tanç'm «Çoğui» ve Necil Kazim Aksesin «Pembe Kadın» adlı bale gösterileri geniş ilgi topladı. Basta başbalerin Meriç Sümen, Oytun Turfanda ve diğer sanatçılar ile özellikle orkestra şefi Hikmet Şim şek öiiildü. 3 Ünlü Azerbaycanh şef Niyazi'nin yönetimi ve Istanbul Devlet Operasının Aydm Gün'ün sahneye koyuşuyla Türk operası «Köroğlu» ve bunun yanısıra Mozart'uı (Topkapı Sarayı'nda oy nanır mı, oynanmaz mı gibl yer siz polemiği yapılan!) «Saraydan Ku Kaçırma» ve îtalyan konuk sanatçılarımn da katıldığı Verdi'nin «Aida» operalan büyük başarı kazandılar. 4 Cumhurbaşkanlıgı Fenfoni Orkestrasını vs Istanbul Devlet Senfoni Orkestrası'nı şef lerden Jean Perisson. G. E. Lessing. Hikmet Şimşek ve Franz Allers yönetiminde Türk virtüozlanndan viyolonist Suna Kan, piyanist Verda Erman, piyanist Gülây Uğurata, piyanist Ayşegül Sarıca, viyolonist Ayla Erduran'ın solist olarak katılmalarıyla izledik. Ayrıca ünlü virtüozumuz İdil Bireti Andras Korodi yönetiminde Budapeşte Filarmoni Orkestrası eslıginde dinledik. 5 Yabancı ünlü virtüozlardan viyolonist Yehudi Menuhin. çelli St Andre Navarra, piyanist Paul Badura Skoda. pivanist Piotr Paleczny, viyolonist Deness Kovacz, mezzosoprano Katalln Kazsa, bariton Gyorşrv Melisx, flutist Jean Pierre Rampal, viyolonist U1I Hoelscher, soprano Radmila Bakoçeviç Festiyal konserlerınde yer aldılar. Ünlü orkestrh. şefleri Kiyazi Tağızade, Andras Korodi, Jean Pierre Jaquillat, Gika Zdravkoviç, Lukas Foss, Bohdan Vodiczko ile ünlü orkestralardan Budapeşte Filarmo ni Orkestrası, Belgrad Filarmoni Orkestrası. Polonya Radyo Televizyon Senfoni Orkestrası, ayrıca değerli oda müziği topluluklarından «Zagrep Solistleri». «Avramov Kuarteti» ile orijinal topluluklardan «Ensemble Musica Antica», «Bükreş Madrigal Korosu» müzik şölenleri sundular. Dünj"aca ünlü So\yet «Bolsoy Bale Toplulufeu» ile «Londra Festival Balesi» toplulukiannm sunduklan bale gösterileri kolay unutulamıyacak... 6 Istanbul Festivali'nde Türkiye Halkevleri folklor gösterileri, Istanbul Devlet Operası Korosu Halk Türlnileri Konseri, Münir Nurettin Selçuk yönetiminde Klâsik Türk Müzıgi konseri ve Dr. Nevzat Athğ yönetiminde Türk Müziği Korosu konserleri yer aldi. Ayrıca Men ter gösterileri yapıldı. Konserler 1973 yılında yurdumuzda, Ankara CumhurbaşVtanhğı Senfoni Orkestrası, Istanbul Devlet Senfoni Orkestrası, Istanbul Dev let Operası müzik kulübü, Ankara Filarmoni Derneği, Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü. Istanbul Eğitim Enstitüsü. Dariişsafaka, Kadıköy Halk Eğitim Merkezi, Türkiye Sanatseverler Derneği, Yarımca Belediyesi ve Sanat Dostları Derneği, ülkemız deki yabancı kültür merkezleri ve temsücüikleri ve diger bazı kuruluşların düzenlediği konserler ilgiyle izlendiler. Türk virtüozları arasında: piyanist İdil Biret, koloratür soprano Suna Korat, piyanist Arın Karamürsel, çellist Dofan Cangal, viyolonist Suna Kan, piyanist Verda Erman, piyanist Hülya Saydam, piyanist Ayşegül Sarıca, piyanist Tuvana Alton, arpist Uğurtan Aksel, viyolonist Gülden Turalı, viyolonist Saım Akçıl, çeilist Reşit Erzin, piyanist Gülây Uğurata, piyanist Elif Karaca ve piyanist Bedii Aran, viyolacı Semra Griffiths, mezzosoprano Yıldız Dağdelen, koloratür soprano Alis Manukyan, viyolonist Oktay Dalaysel, piyanist Jüdıth Uluğ, piyanist Selman Ada, oboist Ayser Vançin, viyolonist Yusuf Güler Aksöz, çellist Ali Doğan, piyanist Ergican Saydam, viyoîonist Gönül Gökdoğan, piyanist Tomris Öziş, piyanist Veli Gerasim, klârnetist Aykut Doğansoy, soprano Zeliha Berksoy ve diğer sanatçıların resital ve orkestra eşliğinde konserlsri geçen mevsimde yer aldı. Yabancı sclistler ar&sında özellikle: viyolonist Regıs Rasquier, viyolonist P.uggiero Ricci, viyolonist Josef Sivo, piyanist Nikita Magaloff, arpist Nicanor Zabaleta, viyolonist P.osvitha Randacher, piyanist Claudio Crismani, viyolonist lon Voico, piycnist Leo Smit, viyolonist Cristiano Rossi, çellist Stanislav Apolin ve diğer bazı sanatçıiar dikkati çektiler. Uflnvaca tanınmış oda müzifi toplnluğu «Zaprep SolistlerU Istanbul Festivallnln en llfinç konser> leri arasında unutulmaz müzik anları yasattı Cemal Reşit Rey'in 50. yıh Tanınmış bestecişef ve müzik otori lerimizden Gemal Reşit Rey'in 50. Sanat yılı, tören ve korsererle, Türkiye Istanbul Filârmoni Derncği tarafından düzenlenen tören ve konserlerle kut landı. Bu konserlerde özellikle genç piyanistlerden Vedat Kosal ve Seher Dosdoğru bestecinin «10 Halk türküsü» nü ve «12 prelüd ve Füg» ünü çaldılar. Ayrıca Cemal Reşit Rey diğer konserde Istanbul Devlet Ssnfoni Orkestrssını yöneterek kendi bestelerini yorumladı. 1973 mii7ik vılımızın en flglnç olayı sayılan Adnan S a y ın'nn «KSroğin» operasını, konuk ünlü Şef Niyszi Tagizade, orkestrayı titizlik ve disipliıı i hazı. .yarak, büyük başarıyle jönelti.