Katalog

31121973 CumHuriyet Yeni Yıl Eki I974'TE DÜNYA SİNEMASI Ölümler, olaylar, skandallar 1973 yıh ds, stnema açısrndan çeşitli olaylarla yüklü biçimde igeldi, geçti. Kısa bir yaztnın izin verdiği oranda, bu olaylar» bir ıjöz atalım.. Dünya sinemasmın nabzı artık çeşitlı şenliklerde atıyor. Sinema şenlikleri ve çeşitli kurumlann •verdiklerl ödüller, her yerde sinemay* dikkati çekmek. ve sözü edilen bir sinema krizinl, bu ilgi sayesinde atlatmak amacmı taşıyor. Yılın ilk edülleri olan New York sinema elestlnnenleri ödülleri, «Sleuth» dolayısiyle Laurence Ollvier, «Goçmenler Emigrants» lçln L. THmann'ı, vo yılın filmi olarak da, İngmar Bergrcan'ın «Çığlık v» Fısıltılar» ına verildi. Bunu, 2 »y arayla, dünyadaki sinema ödüllendirmelerinin en Unlüsü olan Oscar'lar izledi. «Baba» en iyi film, Marlon Brando («Baba») vo Liza Mlnelli («Kabare») en iyi oyuncular, Eileen Heckart («Kelebekler Hürdür») ve Joel Grey («Kabare») en iyi yardımcı oyuncular, Bob Fosse («Kabare») en iyi yardımcı yönetmen, «Sahte Kibarlar Le Charme Discret de la Bourgeosie» en iyi yabancı film seçildiler.. Nisan ayında, Batı AImanya'nın Oberhausen kentinde. Dünyanm en ünlü kısa filmler çenlıği yapıldı.. Mayıs'ta Cannes, yine bütün dikkatleri üzerinda topladı. İngrid Bergman başkanlığındaki jüri, büyülc ödülü Jerry Schatzberg'in «Korkuluk Scarecrow» ve Alan Bridges'in «The Hireling» adlı filmleri «rasında paylaştınrken, Fransiz filmi «Anne ile Fahişe», Fransız çizgi filmi «Vahşi Gezegen», Polonya filmi «Su Saati», tsviçre füml «Davet», Amerikan filmi «Jeremy» özel ödüller aldılar. Amerikalı Joanne Woodward ve İtalyan Giancarlo Giannini ise en iyi oyuncular seçildiler. Şenlikta yanşma dışı gösterilen François Truffaufnun «Amerikan Gece61», İngrid Bergmanto «Cığhk ve Fısıltılar», Joseph Losey'in «Bebek Evi» filmleri, şenlik filmlerlnden daha çok ilgi çektüer Haziran ayında Fransa'mn Annecy kentinde yapilan çizgi filmler yarışmasına Tonguç Yaşar da, «Amentü Gemisi Nasü Yürüdü?» adlı filmıyle katUdı.. Beriin Film şenliği, en iyi oyuncu ödüllerıni vermezken, büyük ödülü tam 5 film arasmda paylaştırdı. Fransiz Andre Cayatte'in «A:eş Olmayan Yerde Duman Çıkmaz», Arjantinli Leopold Torre Nilson'un «Yedi Deliler», Fran sız Yves Eobert'in «Siyah Ayakkabılı Sarışın», îngiliz David Hemmıngs'in «14'ler», Brezilya'lı Amo'ido Javorun «Tüm Çıplaldıkiar Cezalandırılacak» filmleriydi bunlar.. Ayni günlerde, Polonya"nın Krako.vı kentinde de onemli bir kısa fiimler şenligi yapıldı. Temmuz ayınm ünlü şenligi Moskova oldu. Türkân Şoray'm «Dönüş»ünün geç kaldığı için yarışma dısı olarak gösterildtgi şenlıkte, Altm Ödüller. «Özgürlük Denılen Tatîı Sözcük» (Rusya), «Oklahoma Crude» (Amerika>, «Aşk» (Bulgaristan) arasmda payiaştırıldı. Ağustos ayında bekler.en Venedik şenligi geçen yılların protestoları yüzünden yapılamazken, İsvıçre'nin Locarno kentinde yapilan şenlıkte, Polonya fılmi «İllumination», Macar fiimi «Jak ı'ıe Yolculuk», Amerikan filmi «American Graffiti» ödül aidılar.. Eylül ayında Pesaro (İtalya) şenliğınde, her yıl olduğu gibi. dünya üzerinde yapılan devr:mci ve deneysel sinema ömeklerı gösterıldi. Ekim aymda yapilan ikınci Selânik şenliği, bu yıl pek ilgi çekmedi. Kasım sonu Aralık başında yapilan ikinci Tahran şenligi ise, Türkiye adına katılan «Gelin»in ilk elemiyi aşarak 20 film arasına katılması nedeniyle Türk kamuoyunun ilgisini topladı. «Gelin» dereceye gitmediyse de beğenilerek birçok ülke tarafından satın alındı. Francesco Rosi'nin «Lucky Luciano» filmi birinci seçilirken, Peter Sellers ve Rus Takiana Doronina, en iyi oyuncu ödüllerini aidılar.. «yaprak dökümü» oldu bn yıl. Perdenin ünlU gangsteri Edward G. Robinson'un ölümüyle başlayan yıl, sinema yazarı Louella Parsons, aktris Janet Munro, yönetmen William Dieterle, yaşlı oyuncu Cecil Kalleway, Ingilia oyuncu ve yazarı Noel Co\vard, eski kovboy Ken Maynard, yönetmen Robert Siodmak, eski Tarzan Lex Barker, Rus yönetmenleri Mihall Kalatozov va Grigori Kozintsev, eski oyuncular Veronica Lake, Betty Grable, karakter oyuncusu Robert Ryan, korku filmleri ustası Lon Chaney, Fransu yönetmenı Jean Pierre Melville, Îngiliz oyuncıısu Jack Hawkins, îtalyan «Yeni Gerçekçiliginnin ünlü oyuncusu Anna Magnani, Amerikan ve dünya sinemasının temel direklerinden yönetmen John Ford, Fransız yönermeni Marc Allegret, îngiliz oyunculan Laurence Harvey ve Dennis Pricein ölumleriyle devam etti... üçuncfl DOnys ÜHcelerî'nden Fransa'ya ve Amerikaya dek, ilginç örnekler verdi^ili'de mejdana gelen darbe ve İsrail Arap savaşı, kamuoyunun dikkatini bu iki ülkenin sineması üzerine de çekerken, Şili ve Filistin filmleri, dünyanm sanat merkezlerinde gösterilmeye başlandı. Dun yayı istilâ eden Hong Kong filmlerinin yanısira, Kızil Çinden gelme baza sahici «Çin filmleri» Paris'te gösterllerek ilgi gördü. Güney Amerika'lı sanatçılar, yine devrimci sinemanm en ilginç örneklerini sundular. Pransa'da Costa Gavras, «Sıkıyönetim», Yves Boisset «Suikast Attentat» ve «R. A. S.» ile ilginç siyasal sinema örnekleri verdiler. Birçok ülkede sinema, yerleşmiş rejimlere karşı güçlü bir savaş aracı olarak kullanılmaya devam etti. Bu arada. Rusya ve Yugoslavya'da bazı sinema sanatçıları Uzerindeki baskı ve filmlerinin yasaklanması, batıda tepkiyle karşılandı. özellikle Yuftosla\n»a'da son aylarda Alexander Petrovic ve Makavejev gibi ünlü sanatçılara gösterilen baskı, protesto edildı. Dünya kamuoyu, ayni biçimde, 20 aydır hapiste bulunan Yılmaz Güney'in durumunu da üzüntüyle karşüadı ve özelhkle «Umut» filminin Paris'te gösterilip olumlu eleştiriler alması dolayısiyle, Güney'in durumunu kınayan ve aydın ve sanatçılar tarafından imralanan bildiriler ve yazılar yayımlandı. Atillâ DORSAT 1973 yıünm in iyi fılmi «BABA» ve en iyi aktfirfl MARLON BRAMK) Siyasal Sinema Yıl boyunca, dünya sinemastnda özellikle 2 yeni ak:m egemen oldu. Birisi, bazı filmlerde «müs tehcenuliğe dönüçen, bazılannda ise insan yaşamının bir parçası gibi alman «erotizm», diğefi ise birçok filme belli ölçüde yansıyan siyaset.. îsveç Ulusal Film EnstirU'sunün yıllık bültenindo bazı «pomografik» filmlerin yer alması, bu tür sınemanın artık nasıl ciddiye alındıgına ilginç bir ömekti.. Siyasal sinema ise. Tüm »trtrisi olarak Oscar alan LİZA MtNELLİ •KABARE» filminde LLJ Türk Sineması bunalımlar içinde bir yılı daha gerilerde bıraktı 1973'ten 1974'e Ttlrk Sineması 1973ten 1974'« geçerken ulaştıgı 60'ıncı yıhna büyük bir ekonomik bunalım içinde, seyircisini yitirmiş, umutsuz gıriyor. 1973'te çekilen film sa>isı, geçen yıllara oranla oldukça düşük. Sinema salonu gelirinde de, buna eşit bir düşme var. Ham madde fıyatlarının alabildigine arttıgı, seyirci sayısının giderek azaldığı bir ortamda yerli filmciler, canlannı dişlerins takmışlar, meslek yaşamlanmn sanki kurruluş savaşmı veriyorlar. Furya filmlerin yanı başında soylu, ilginç yapıtlara bila rastlamyor üstelik. B i r önceki yıl Türk Sineması 300 filmle en uç noktaya erişerek tüm çağların re}fomgıl,!çırmışu. Bu sayı yerli fihn .jŞSjjjSJsine kıyasla çok fazlaydı ve er geç bu endüstrinin yıkılacagından korkuluyordu. Televizyonun başlamasından sonra sallantıda olan sinema seyircisi sajisında geniş ölçüde düşme başladı. Bunalıma karşı direnen film yapımcılan. 1973'te film sayısmı zar zor 210'da tutabildıler. Bunun 175'i renkli. 35i ise Siyah Beyazdı. Böylece renkli film sayısında önceki yıllara oranla artma olurken, siyah beyaz sayısında azalma görünmüştü. 1974 sonunda ise yerli film sayısının 150ye bile ulaşamıyacagı israrla söyleniyor. Televizyon yayın alanı bu yü, daha bazı bölgeleri içine alacağı için... FİLM SAYISINDA VE GELİRLERDE GEÇEN YILA GÖRE DÜŞME OLDU Turhan GÜRKAN Türk Film Haftası nedeniyle Emel Sayın, Tank Akan, Ertem Eğilmez, İrfan Ünal, Nahit Ataman Mısir'a gittiler. Birçok film oyuncusu daha sahneye geçerek şarkıcılığa başladı: Fikret Hâkan, Ayhan Işık, Belgin Doruk, Esen PUsküllü, Sezer Güvenirgil, Tunç Oral, Piraye Uzun gibi. Yirmiüç yıllık sinema oyuncusu Belgin Doruk, ikinci kez geçirdiği ruhsal bir bunalım sonucu hastaneye yatırılıp tedavi altına alındı. Belgin Doruk ayrıca kızı Gül'ü evlendirip kaynana oldu. Sayısiz filmde ojnayan Bedia Muvahhit'in 50. sanat yılı kutlandı. Orhan Günşiray, Edız Hun, Tamer Yiğit, Leylâ Sayar, Ajda Pekkan, Behiye Aksoy 1973 te evlendiler. YAYINLAR 1973 yıh sinema ya'.ınîan yönünden hareketh geçti. Eleştirmen At.llâ Dorsay ile Nezih Coş'un çıkardığı smema sanatı dergisı «Yedincı Sanat» yabancı sınemanın yanı sıra Türk sinema sına da onemli ölçüde yer verdi. Türk Sinemasında yabancı uyarlamalar, edebiyat uyariamaları, Cumhuriyefin 50. yılında Türk Sineması, BuKİıne kadar çevrılen en iyi 10 Türk fılmi soruşturm5".sı, smema sorunlarının tartnfldığı Forum, ünlü sinemacılarla yapilan konuşmalar ilgiyle karşılandı. Agâh Özgüç'ün hazırladığı Başlangıçian Bugüne Kadar «Türk Filmleri Sözlüjü» j'ilın en onemli sinema kitabıydı. şenliğinden Antalya'da «Hayat mı bu» (Orhan Aksoy) fılmi birinci oldu. Hülya Koçyığit, Tank Akan, Semra Sar, Yüdırım Önal, Menderes Utku, Nejat Saydam, Hamdi Değirmencioğlu, Melih Sertesen «Altın Portakal» aldılar. Adana'da ise «Gelin» (Lütfi Ö. Akad) birinci oldu. Türkân Şoray, Kadir İnanır, Nazan Adah Ülkü Ülker, Erdoğan Engin, Ertem Eğilmez «Altm Koza» aldılar. KONUKLAR Tamnmış Fransiz yönetmenl Claude Lelouch Cumhuriyefin 50. yıl filminı çekmek için Turkiyeye geldi. Olay basmda çeşitli tepkilere yol açtı. Türk yönetmenleri yerine bir yabancı>"a bu görevin verilmesi eleştırildı. Türk İtalyan ortak yapımı «Küçük Kovboy» (Guido Zurli) fılminda oynamak için Dünya Sıenmasınıa ünlülerinden Pascale Petit, Evelyn Stevart, Alan Steel yurdumuza geldüer. James Coburn, Zoi Laskari, Klaus Kinski de gelen konuklar arasmda. 5. Adana Altm Koza Film Şenligi'nde TCrkin Şoray «JVIahpaa», R«41r Inamr «Vt&nç» filmlerindeki rolleriyle en başanlı oyuncu seçildiler ve ödül aldıUr. Fotofraft» iki sanatcı ödülieriyle göriilüyor. DIŞ İLİŞKİLER Türkân Şoray'ın ilk kez yönetmenlık j'aptığı ve başrolünde oynadığı «Dönüş» filmi, Moskova Füm Şenligi ne yollandı. Şoray'la bırlikte Rüçhan Adlı, yapimcı Irfan Ünal da Moskova'ya gittiler. Yarışma içinde ve dışında yer almayan «Dönüş» tecimsel alanda adını duyurdu. Karikatürcü Tonguç Yaşar'ın «Amentü Gemisi Nasıl Yürüdü» adlı çizgi filmi Fransa'da Annecy Film Şen liğine katıldı. Uluslararası Selânik Füm Şenliği'ne «Afacan Harika Çocuk» filmi gönderildi. Yapimcı Ümit Utku, filmin baş oyuncusu Menderes Utku Selânik'e gittiler. Yerli Film Prodüktörleri Sendikası Başkanı olan Utku, Türk filmlerine pazar yaratmak amacıyla Yunanlı filmcilerle anlaşmalar yaptı. Uluslararası Tahran Film Şenliği'ne ise Lütfi Ö. Akad'ın «Gelin» filmi katıldı. Adana Şenliğinde birinci olan filmin başoyuncusu Hülya Koçyiğit, yapimcı Hürrem Erman, yönetmen LUtfi ö . Akad, Se'im Soydan ve bir îtalyan filminde oynayan Ayhan Isık Tahran'a gittiler. Koçyiğit bu gezide Imparatoriçe Farah Diba ile tanıştı. «Gelin» derece alamadı. REKORCULAR 1973 yılında da tanınmış yönetmenler, iyi film çekimini sürdürmek için çabada bulundular. En çok füm çeviren yönetmenler 10 filmle Çetin İnanç, 9 fılmle Yücel Uçanoğlu başı tuttular. Safa Önal ve Bülent Oran 17'şer senaryo ile birinciliği bölüştüler. Görünrü yönetmenlerinden Rafet Şiriner 12 filmle, Dinçer Önal, Kaya Ereres, Çetin Gürtop da 10'ar filmle ilerde gittiler. Osmanlı Film sahibi Mehmet Karahafız 12 fıimle 1973'ün en çok film japan yapimcısı oldu. Karahafız geçen yıl 23 filmle yine birinci olmuştu. Bu yapımcıyı Hürrem Erman ve Türker Inanoğlu izlediler. Erkek oyunculardan en çok film çevirenler 16 filmle Serdar Gökhan, 12 filmle Aytaç Arman, 11 filmle Kadir İnanır, 10 filmle Kartal Tibet, 9 filmle Tamer Yiğit, 8 filmle Cüneyt Arkın oldular. En az filmi, iki film le Ayhan Işık çevırdi. Kadm oyunculardan Fatma Belgen 15, Seyyal Taner 12, Hale Soygazi 10, Meral Zeren 10. Türkin Şoray 8, Fatma Girik 8, Hülya Koçyiğit 7, Filiz Akın 5 f:lm çevirdi. En az film çeviren bir filmle Piraye Uzun oldu. Filmler, Kişiler. 19T3'ün olay yaratan filmlerinin başında, Bernardo Bertolucci'nin «Paris'te Son Tangossu peliyordu. Daha Ocak aymda, Bolonya kentinde, filmin oyunculannın savcı tarat'mdan «müstehcen film çevirmek» suçuyla mahkemeye verilmesiyle başlayan olaylar zinciri, bütün yıl çeşitli biçimlerde sürdü ve füme reklâm sağladı. Bızde ise amansızca kesılerek ojmatılan film, seyircinin tepkisiyle karşılaştı ve beklenen ilgiyi görmedi... Yılın diğer olay jaratan filmleri, dünya üzerinde gördüğü büjnik ilgiyle «Baba», yine büıoik para getiren «Kabare» oldu. Cannes şenliğirün skandaller yaratan 2 Fransiz filmi «Anne ile Fahişe» ve «Büyük Tıkınma» da çok sözü edilen filmler oldu. Bizde bir yıl boyunca en ilgi gören yabancı film ise, dışarda pek başarı kazanamamış olan «İrlandalı Kız» oldu. Bu başarı üzerine, 70 mm. Türkiye'ye kesin ve sağlam olarak girdi. Stanley Kubrick'in «Uzay Yolu Macerası 2001»i, bir hayli gecikmeyle gösterilmesme rağmen, büyük ilgi gördü. Yeni yıl girdiğinde, «Baba», bizde de parlak kariyerini sürdürüyordu. Olay yaratan kişiler ise, ayrılacaklarmı söyleyerek uzun zaman magazin sayfalarını işgal eden Elizbeth Taylor Richard Burton çifti, Oscar ödülünü almaya gelmeyerek yerine bir Kınlderili kadını gönderen Marlon Brando, kendisi gibi eylemci bir öğrenci ile evlenerek yuvasma çekilen Jane Fonda, Amerikaîı yazar Norman Mailer'in yazdıgı, kendi ismini taşıyan kıtapla, ölümünden neredeyse 10 yıl sonra Jîarilyn Monroe oldular... 19~3ün ilginç filmlerinden biri de Feyzl Tuna'ran y5nettiğl «Kngın Toprak» oldu. Osman Şahin'in «Musallim ile Kuşde» öyküsünden sinemaya uygulanan filmin bir sahnesuıde Fatma Girik ve Tamer Yiğit göriilüyor. ÇEŞİTLEME Moskova da toplanan TJluslararası F:lm Arşivleri Federasyonu ıFİAFjna Türk Film ArşM Müdürü Sami Şekeroğlu katıldı. Toplantıda Türkiye asil üyeliğe almdı. Türk Film Arşivi'nin G. S. Akademisindeki deposunda çıkan yangında bazı Türk filmlerinin yanması üzüntü yarattı. Filmlerin yüzde 6O'ı kurtanldı. T.F.A. Cumhuriyefin 50. Yıldönümü nedeniyle 150 filmlik bü>ük bir gösteri düzenledi. Arşiv' in Harbiye Yapı Endüstri Merkezi'ndeki yeni salonu Akad'ın «Düğün» filmiyle açıldı. Türk Sinematek Demeği Turizm Canlnndırma Filmleri Şenligi düzenledi. Ankara Sinematek Demeği «Düğün» filmiyle açıldı. Derneğin başkanlığına Doçent Dr. Alim Şerif Onarak getirildi. 19 Temmuz 1939'dan bu yana uygulanan Sinema Film ve Senaryolarının kontroluna ilişkin sansür tüziigü değiştirildi. Bundan böyle yerli filmleri Istanbul'da, yabancı filmler Ankara'da sansür edilecek. UiKUat Dikltat Yılbaşmm en büyük heyecanı OLUMLU ÇABALAR 1973 yılında birçok yabancı uygıüama ve yerli tekrar «aşk, serüven, polisiye, dinsel» türde filme karşı iyi niyetlj çalışmalara da rastlandı. Lütfi Ö. Akad «Gelin», «Düğün», Atıf Yılmaz «Kambur», Ertem Eğilmez «Canım Kardeşim», Nejat Saydam «Mahpus», «Asiye Nasıl Kurtulur», Feyzi Tuna «Kızgın Toprak», Türkân Şoray «Azap», Memduh Ün «Toprak Ana», Duygu Sağıroğlu «Yanaşma», Metin Erksan «Dağdan İnme», Safa Önal «Umut Dünyası», Zeki Ökten «Bir Demet Menekşe», Yılmaz Duru «Meyro», «Namus Borcu», özdemir Birsel «Yunııs Emre», Orhan Elmas «Topal», Tunç Başaran «Ben Böyle Doğmuşum», Ülkü Erakahn «Ablam», Erdoğan Tokatlı «Zalim Kartal», Halit Refiğ «Yedi Damat İki Evlât», Osman F. Seden «Sürgün», «Ali ile Zeynep», «Tuzak», Remzi Cöntürk «EIi ile Seydo» ile değişik yapıtlar ortaya koydular. Dinsel filmler modası yeniden ortaya çıktı: İki tane «Rabia», iki tane «Hazreti Ömer», «Hazreti İbralıim», «Ömer Hayyam», «Mevlâna», «Bilâlı Habeşî» filmi çevrildi. DFV Lütfi ö . Akad'ın «Gelin» filmi. «Altın Koza» Şenliğinde birinci olda. Aynca Tlnslararası Tahran Film Şenliği'nde yarışmaya katıldı. Fotoğrafta Hiilya Koçyiğit ve Keıem Yümazer «Gelin» filminde £Örülüyor. *"***** • Piyangosunun BU AKŞAM MİLYONERLERİ, BÜYÜK ZENGİNLERİ BELLİ OACAKTIR. OLAYLAR Tanınmış film yapımcısı Nevzat Pesen, sahibi olduğu Pesen Film'in iflâs etmesi Üzerine geçirdiği ruhsal bir bunalım sonucu kendini evinin balkonundan atarak intihar etti. Elliye yakın filmde oynayan tuluat sahnesinin son temsilcilerinden îsmail Dümbüllü 73 yaşında öldü. Karakter ojuncusu Kadir İnanır felç oldu ve tehlikeli bir beyin ameliyatı geçirdi. Kahire'de düzenlenen HÂL BİLET ALMAMIŞSANİZ, ÖGLEYE KADAR BU HEYECANA; BU BÜYÜK YARIŞA GİRMEK FIRSATINl KAÇIRMAYINIZ. Ölenler.. Sinema dünyasmda tam bir ŞENLİKLER Türk Sinemasının bölgesel iki