Catalog

Karabağ’da yaşayan Ermeniler’e oy kullanma ve milletvekili seçilebilme hakkı verdi fakat Ermeni tarafı hiçbir şekilde oy kullanmazken aday olan da çıkmadı. Azerbaycan tarafının, yapılacak referandumda kendi lehine sonuç çıkması için Azerbaycan’ı ekonomik olarak Dağlık Karabağ Ermenileri için çekici kılma stratejisi de başarılı olamadı. Azerbaycan, Ermenistan’dan farklı olarak, topraklarının işgal altında olmasının sıkıntısını yaşıyor. Azerbaycan bundan sonraki sürecin kendi lehine olmayacağının farkında. Bu dezavantaj, İlham Aliyev’in en son açıklamasında, "Azerbaycan bu görüşmeleri 10 yıl sürdürmeyecektir" sözleri ile ifade etti. Bunun yanı sıra Azerbaycan, geçen süre zarfında ülkesinin ekonomik ve askeri açıdan güçlendiğini dile getirerek Ermenistan’a, "gerekirse toprak bütünlüğümü silahlı kuvvetlerim aracılığıyla sağlarım" mesajı veriyor. Bu konuda ciddi olduğunu göstermek için de 2007 yılı askeri bütçesini 1 milyar dolara kadar yükseltmeyi planlıyor. Bu bütçe, Ermenistan devlet bütçesi kadar olsa da Ermenistan’ın diasporadan ve Rusya’dan aldığı bütçe dışı yardımlar, askeri dengenin Azerbaycan lehine değişmesini engelliyor. Bu ek gelirlere güvenen Ermenistan, Azerbaycan’ın sorunu savaş yoluyla halletmeye kalkışması durumunda geri kalan topraklarını da kaybedeceğini iddia ediyor. ? Karabağ ile Ermenistan arasında koridor rolünü oynayan stratejik öneme sahip Laçin ve Kelbecerin’in geri verilmesi için görüşmelerin devam etmesi. (Bu konuda da taraflar anlaşamaya varmak üzeredir.) Bu koridorların ErmenistanKarabağ arasında ticari ve sivil amaçlı kullanıma açık olması. ? Görüşmelerin belli bir aşamasında Dağlık Karabağ’da plebisit yapılması. 27 Nisan 2007’de Bryza’nın açıklamalarını yorumlayan Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov, bu konuda Azerbaycan’ın tutumunu şöyle açıkladı: C S TRATEJİ 19 propaganda olarak değerlendirdi ve kendisinin de görüşmelerin içeriğini açıklamak zorunda kaldığını ifade ederek içeriği şu şekilde açıkladı: ? Ermenistan sadece 5 değil Laçin ve Kelbecer dahil işgal edilmiş yedi Azerbaycan bölgesinden çekilecek, ? Azerbaycanlılar Dağlık Karabağ’a geri dönecek, ? Bundan sonra Dağlık Karabağ’ın statüsü belirlenecek, ? Azerbaycan’ın onayı olmadan Dağlık Karabağ’a hiçbir statü verilmeyecek, ? Bunların yapılmaması durumunda Azerbaycan askeri yola başvuracak. İlham Aliyev’in bu açıklamaları Azerbaycan ve Ermenistan’da farklı yorumlara neden oldu ve açıklama için şu nedenler sıralandı: ? 2008 yılında Azerbaycan’da cumhurbaşkanı seçimleri var ve Aliyev şimdiden Karabağ kartını oynuyor. ? Görüşmeler sırasında Azerbaycan’a bazı konularda baskılar yapılıyor ve İlham Aliyev bu baskılar için halktan destek arıyor. ? Azerbaycan tarafı savaşa hazırlanıyor. 13 yıllık barış görüşmeleri sürecinde hala önemli ayrıntılar konusunda anlaşmaya varılmaması tarafların barış anlaşması imzalamaktan çok uzakta olduğunu gösteriyor. Fakat aynı zamanda ayrıntıların tartışılması da tarafların sorunun çözümü için istekli olduğunu gösteriyor. Sorunun tek çözüm yolu Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün sağlanmasından geçiyor. Dağlık Karabağ’a bağımsızlık verilmesi durumunda bu bölgedeki ayrılıkçı hareketlerde artış görülebilir. Bütün bu tartışmalara karşın taraflar iyimserliği elden bırakmamaya da çalışıyor. Ermenistan Dışişleri Bakanı Vartan Oskanyan’ın ardından Azerbaycan Dışişleri Bakan Yardımcısı Araza Ezimov, tarafların daha önce hiç bu kadar anlaşmaya yakın olmadıklarını ifade etti. Bu ise gerçekten her iki tarafın da anlaşmaya varmak istediğini fakat bir yandan da görüşmeleri kendi lehlerine çevirmeye çalıştıklarını gösteriyor. Bu konuda olumlu olarak değerlendirilebilecek iki önemli nokta vardır. Öncelikle aşamalı çözüm planının benimsenmesi ve ayrıntıları üzerinde anlaşılmasa bile Karabağ’da referandum yapılmasının kabul edilmesi. Fakat aşamalı planın uygulanması kadar referandumun içeriği de çok önemli. Referandum sadece Dağlık Karabağ’da yapılırsa bu, hem Azerbaycan anayasasını ihlal eder hem de referandumun adil olmasını engeller. Azerbaycan anayasasına göre, Dağlık Karabağ’ın statüsünü belirleyecek referandum sadece Dağlık Karabağ’da değil bütün Azerbaycan’da yapılmalıdır. Büyük ihtimalle Ermeniler bu seçeneğe karşı çıkacaktır. İkinci olarak ise Dağlık Karabağ’ın nüfus yapısı 20. Yüzyılın başlarından itibaren Ruslar ve Ermenilerce bilinçli bir şekilde değiştirildi. Bunun sonucunda bugün Dağlık Karabağ’da yaşayan Ermeni nüfusu Azeri nüfusundan fazladır. Ayrıca işgal yıllarında da Dağlık Karabağ’a diğer bölgelerden Ermeniler göç ettirildi. Bu nedenle doğal olarak fakat adil olmayarak yapılacak referandumda sonuç Ermenistan’ın lehine çıkabilir. Şunu da belirtelim ki Dağlık Karabağ’da yapılacak olası bir referandumda, orada yaşayan Ermeniler bağımsızlığı, Azerbaycanlılar ise Azerbaycan’a katılmayı tercih edebilir. İmzalanacak barış analaşmasının kabulü her iki devletin kamuoyunun onayından geçmelidir. Eğer bu durum bundan geçiyorsa şu an için tarafların her hangi bir anlaşmaya yakın oldukları da söylenemez. Yani Ermenistan, kendi halkına Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan’a kesinlikle geri verilmeyeceği mesajlarını verirken Azerbaycan tarafı da Karabağ’a kesinlikle bağımsızlık verilmeyeceği mesajlarını vermektedir. Fakat Azerbaycan yönetimi Azerbaycan halkına Dağlık Karabağ’a verilecek yüksek özerklik statüsünü kabul ettirmiş görünüyor. ORTAK NOKTALAR VE FARKLILIKLAR Görüşmelerin gizli tutulmasına rağmen hem Ermenistan hem de Azerbaycan basınında zaman zaman yer alan haberler görüşmelerin hiç de olumlu gitmediğini göstermekteydi. 2007 yılı taraflar arasında sorunun çözümü girişimleri açısından hareketli geçiyor. Azerbaycan eski Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in danışmanı Eldar Namazov’a göre, görüşmelerde bu kadar hızlanma yaşanmasının nedeni ABD’nin baskıları. Ermenistan tarafı 12 Mayıs 2007 parlamento seçimleri öncesi Karabağ ile ilgili görüşmelerin durdurulmasını istediyse de Minsk Grubu ve Azerbaycan buna karşı çıktı. Bundan sonraki süreçte Ermenistan 12 Mayıs seçimlerinde Karabağ kartını oynamaya başladı ve görüşmelerde olayların Ermenistan’ın lehine geliştiğini söyledi. 19 Nisan 2007’de Avusturya’nın Der Standart gazetesine demeç veren Ermenistan Dışişleri Bakanı Vartan Oskanyan görüşmelerin bazı tartışmalı boyutlarını açıkladı. Oskanyan Dağlık Karabağ’la Ermenistan arasında koridor rolünü oynayan ve Dağlık Karabağ dışında kalan Azerbaycan’ın Laçin bölgesinin Dağlık Karabağ’ın bir parçası olarak kabul edilmesi gerektiğini ifade etti. Oskanyan’a göre Azerbaycan görüşmeler sırasında koridorun ortak kullanımını teklif etmiş fakat uluslararası arabulucular buna karşı çıkmıştı. Bu süreçte Ermeni yetkililer Ermenistan askeri birliklerinin 7 Azerbaycan bölgesinden değil 5 Azerbaycan bölgesinden çekilmesinin taraflarca kabul edildiğini ifade etmeye başladı. Görüşmelerin içeriği ile ilgili daha geniş bir açıklama Minsk Grubu ABD eş başkanı Matthew Bryza tarafından 24 Nisan 2007’de VOA News’e verdiği röportajda sırasında yapıldı. Görüşmelerle ilgili bilgi veren Bryza şunları açıkladı: ? Ermeni ordularının 5 Azerbaycan ilinden geri çekilmesi, bu bölgelere barış güçlerinin yerleştirilmesi ve savaş nedeniyle kaçmak zorunda kalanların geri dönmesi. Azerbaycan, Karabağ’ın bağımsızlığını kabul etmiyor. Topraklarının önemli bölümü Ermeni işgali altında bulunan Bakü yönetimi, diplomasi yöntemine devam edip etmeme konusunda karar vermeye çalışıyor. Aliyev’in çıkışları ‘savaş’ olarak da yorumlanıyor. "Azerbaycan ilk başta bütün Ermeni birliklerinin işgal atlında olan topraklardan çıkarılmasını istemektedir. Bunun için bir takvim belirlenecek ve birlikler aşamalı olarak çıkarılacaktır. Birlikler çıkarıldıktan sonra bölge yeniden yapılandırılacak, mayınlar temizlenecek ve zorunlu göçkünler (Azerbaycan, İşgal altındaki topraklarından çıkarılanları "zorunlu göçkünler", Ermenistan’dan göç edenleri ise "kaçkınlar" olarak tanımlamaktadır) geri dönecektir. Ayrıca Laçin ve Kelbecer’den Ermeni birlikleri tamamen çıkarılacaktır. Zorunlu göçkünler geri döndükten ve Karabağ’da halkların barış içinde bir arada yaşamaları sağlandıktan sonra Karabağ’ın statüsü ile ilgili son karar verilecek ve referandum görüşmeleri devam ettirilecektir". 4 Mayıs 2007’de Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in yaptığı açıklamalar çok ses getirdi. Aliyev, Oskanyan’ın Laçin ve Kelbecer konusundaki açıklamalarını 12 Mayıs parlamento seçimleri öncesi