Catalog

22 Ainur NOGAYEVA TUSAM Türkistan Araştırmaları Masası anogayeva@tusam.net Ocak 2007’den itibaren Rusya’da yürürlüğe giren yeni düzenleme(1), Rusya’da çalışan yabancı işçileri kontrol altına almayı ve perakende satış noktalarında çalışan göçmen işçilerin sayısının 1 Nisan’a kadar yüzde 40’a indirilmesini, Nisan’dan sonra ise sıfırlamayı amaçlıyor. Rus yetkililere göre Rusya’da resmi olarak çalışan 700 bin yabancı işçi ve işverene kolaylık sağlayacak olan bu düzenleme, sayıları 7 ila 12 milyon arasında değişen kayıt dışı işçileri alarma geçirmiş durumda. Yeni düzenleme, kayıt dışı göçmen işçileri kayıt altına almakla birlikte, verilen kontenjanların üzerine çıkması durumunda şu anda iş sözleşmeleri devam eden işçilerin işlerine de son verilmesine neden olabilir. En çok etkilenen Çin ve Azerbaycan vatandaşlarının yanı sıra söz konusu düzenlemeden, Rusya’ya giden ve ülkelerine para göndererek ekonomiye büyük katkı sağlayan Tacik ve Kırgız de etkilenecek gibi görünüyor. Rusya’nın yeni göçmen politikası Orta Asyalı ve Çinli işçileri hedefliyor… C S TRATEJİ olduğu sorusuna gelince; göç, bir yandan Rusya’nın iş pazarında oluşan boşlukları doldurmakta ve ölüm oranının doğum oranından yüzde 70 daha fazla olduğu Rusya’nın, demografik sorununu bir anlamda çözmeye çalışmaktaydı. Ancak son 13 yılda resmi olarak Rusya’ya gelen 8 milyon göçmenden sadece yarısı Rus asıllı idi. Uzmanlara göre ise SSCB’nin dağılmasından sonra göç edenlerden yalnız yüzde 10’u kayıt altına alınmış ve sadece yüzde 23’ü Rus asıllıdır. Diğer yandan, Rusya’ya göç edenlerin farklı etnik gruplara mensup olmaları yerli halkın tepkisini çekmekte, ırkçılık ve ksenofobinin (yabancı düşmanlığının) artmasına neden olmaktadır. Rusya Kamuoyu Araştırma Merkezi'nin 2005 yılının Nisan ayında yaptığı bir araştırmaya göre, Rus vatandaşlarının yüzde 40’ı göç yasasının sertleşmesi, yüzde 14’ü de göçmen işçilerin kayıt altına alınması işleminin kolaylaştırılması gerektiğini belirtmişti. Sertlik yanlıların oranı Moskova ve SaintPetersburg’ta yüzde 63 civarındadır. Uluslararası Göç Örgütü yetkilisi Galina Vitkovskaya 2002–2004 arası yapılan araştırma sonucunda benzer sonuçlarla karşılaşıldığını belirtti. 15 Ocak’ta yürürlüğe giren düzenlemede öngörülen kotaların haricinde, Rus asıllı vatandaşların Rusya’ya göç etmesi teşvik edilmektedir. Bunlar "Soydaşların Gönüllü Olarak Göç Etmesine Yardım" adlı devlet programı çerçevesinde yerleştirilmektedir. Bu girişim Rusya’nın Rus asıllı vatandaşların sayısını arttırmasının yanı sıra, Orta Asya ülkelerinin ulusdevlet yaratma politikalarına eleştirisi veya takındığı karşı tavır şeklinde de yorumlanabilir. 15 Asyalılara Rusya’da yer yok Rusya’nın sözde vergi kaçakçılığını engellemek ve güvenliği artırmak için uygulamaya konulan yeni düzenleme, 7 milyonun üzerindeki Orta Asya ve Çin uyruklu kayıt dışı işçi ve bunların mensup oldukları ülkelerin ekonomilerini etkileyecek. güçlerine, çalıştıkları pazar yeri sahiplerine rüşvet şeklinde ödemelerde bulunduklarını ileri sürdüler. Rusya’daki yeni düzenleme ise bir nevi yolsuzluk olaylarının önünü kesmeyi amaçlamakta ve işverenlere getirilen ağır para cezalarıyla göçmen işçileri kayıt altına alarak işçilerin haklarını koruyan iş sözleşmesini imzalamaya zorlamaktadır. DÜZENLEMENİN NEDENLERİ Kayıt dışı iş gücünün, Rusya ekonomisini yılda 8 milyar dolar zarara uğrattığını ileri süren Rus yetkilileri, yeni düzenlemenin ana hedefinin vergi kaçakçılığını önlemek ve yerli halkın çıkarlarını korumak olduğunu belirtmekteler. Nitekim Rusya Başbakanı Mikhail Fradkov, yasadışı göçün Rusya için ulusal güvenlik tehdidi oluşturduğunu belirtmişti. Yeni Federal göçmenlik yasasında da bu açıkça yer almıştı. Söz konusu yasanın 4. maddesinde yer alan "Rusya Federasyonu’nun ulusal güvenliğini sağlamak ve Rusya Federasyonu’nun diğer ulusal çıkarlarını korumak"(2) yasanın hedeflerinden biri olarak beyan edilmiştir. YABANCI DÜŞMANLIĞI TACİKİSTAN’A ETKİSİ Yeni düzenlemeye göre 2007 yılı için Rusya ile vize uygulaması olmayan ülkelere toplam 6 milyon, olan ülkeler için ise 308 bin kota konulmakta ve her ülkeye de belli sınırlar getirilmektedir. Çoğunluğu Rusya’da olmak üzere nüfusunun yaklaşık yüzde 20’si ülke dışında çalışan Tacikistan’a Rusya sadece 600 bin kontenjan vermektedir. Ayrıca Tacikistan’ın 3 yıl içinde Rusya’dan sınır dışı edilen 50 bin Tacikistan vatandaşının affedilmesi girişimlerine Rus yetkililer sıcak bakmadılar ve 5 yıl içinde Rusya’ya girişi yasaklanan bu kişileri ülkeye tekrar girmeye çalışmamaları için uyardılar. Zira giriş kapılarındaki bilgisayar sistemi, göz taraması ve parmak izleri ile bu girişlere engel olunmaktadır. Resmi olarak Rusya’da 500 bin Tacikistan vatandaşı çalışmaktadır. Ancak kaçak olarak istihdam edilenlerin sayısı tam olarak bilinmemekle birlikte, "Tacik Halk Birliği" adlı uluslararası sivil toplum örgütü başkanı Karomat Şaripov’a göre, sadece Moskova’da 160 bin Tacik çalışmakta, bunların 25 bini satış noktalarında istihdam edilmektedir. Yurtdışında çalışanların Tacikistan’a ekonomik katkısı ise 2 milyar dolar civarında olup, bu rakam ülkenin yıllık bütçesinden daha fazladır. Daha önce Rusya Federal Göçmen Servisi Başkanı Konstantin Romodanovsky, Rusya’nın ülkeden çıkarılan bu paradan bir pay (vergi) alması gerektiğine işaret etmiş, Tacik yetkililer ise işçilerin gayri resmi de olsa güvenlik Putin KIRGIZİSTAN İÇİN ÖNEMİ Mart 2005’teki "renkli devrim" sonrasında sürekli krizlerle boğuşan ve tam olarak istikrara kavuşamayan Kırgızistan’ın en büyük sorunlardan biri de işsizliktir. Devlet Göç ve İstihdam Komitesi Başkanı Aygül Riskulova’ya 2006 verilerine göre nüfusun yüzde 17’sinin işsiz olduğunu belirtti. İşsizlikle mücadele kapsamında 12 Ocak 2007’de imzalanan yasaya göre, ülkede istihdam edilen yabancıların yerine kendi vatandaşlarının çalıştırılması amaçlanmaktadır. Bu yüzden Kırgızistan hükümeti, çareyi Nisan 2007’den itibaren yabancıları ülkedeki toptan satış alanından çekmekte buldu. Ne tesadüftür ki, yabancı uyruklu vatandaşların ve vatansızların perakende satış noktalarındaki faaliyetleri yüzde 10 ile sınırlanacak, Nisan ayından itibaren de tamamen yasaklanacak. Rusya’nın yeni göçmen işçi yasasının yürürlüğe girmesiyle, Kırgız yetkililer, Kırgız işçilere 500 binlik kontenjan verilmesini talep ettiler. Geçtiğimiz yılın Kasım ayında Rusya’da bir dizi gösteri düzenlendi. "Rus Marşı" adlı bu gösterilerin amacı Rus halkının haklarını korumaktı. Gösterileri düzenleyenler, "skinhead"(3) yakıştırmalarına karşı çıkarak kendilerini "gerçek vatansever" olarak tanımlamaktadırlar. Bununla birlikte yabancı düşmanlığı Rusya’da korkunç boyutlara ulaşmıştır. Moskova’daki İnsan Hakları Bürosu’nun verilerine göre 2006 yılında 361 kişi ırkçıların saldırılarına maruz kaldı, bunların 51’i öldürüldü, 310’u çeşitli yerlerinden yaralandı. Irkçı saldırıların kurbanlarının başında Azeriler, Tacikler ve Afrika kökenliler gelmektedir. En çok cinayet işlenen şehirlerin başını Moskova ile Petersburg çekmektedir. 1991 yılında kendilerini "skinhead" olarak tanımlayan gençlerin sayısı 10’larla ifade edilirken, 2004’te–10 bin, 2005’te de 30 bini aştı. "Skinlegion", "Blood and Honour" adlı ırkçı örgütleri kuran bu gençlerin yanı sıra aşırı milliyetçilerin siyasette yer aldığı bilinmektedir. "Rusya Ruslar için" mantığıyla hareket eden Duma’daki yeni milliyetçi, saldırgan "Rodina Partisi" ile yabancılara karşı nefretiyle tanınan Jirinovsky’nin LDPR Partisi bunların birer örnekleridir. Rus yetkililerin göçmen işçilere yönelik yaptığı düzenlemeler, hem milliyetçi akımların isteklerinin dikkate alındığını, hem de devletin göçmen işçilerin tam sayısını öğrenerek göç politikasını kontrol altına aldığını göstermektedir. Dipnotlar: 1 15 Kasım 2006 tarihli 683 Sayılı "2007 yılı için Rusya Federasyonu’nda faaliyet gösteren perakende satış alanında yabancı işçilerinin sayısının belirlenmesi ile ilgili" Hükümet kararı ve "Rusya Federasyonu’nda yabancı uyruklu ve vatansızların göçmen kaydı ile ilgili" 18 Temmuz 2006 tarihli 109FZ Sayılı Kanun 2http://www.demoscope.ru/weekly/knigi/zakon/zakon056.html 3 İngilizce olan "Skinhead" kelimesi "skin"deri ve "head" –baş kelimelerinin birleşmesinden meydana geliyor. Londra’da 1969 yılında kurulan gençlerin oluşturduğu kültürün bir parçasıdır. Siyasi ve siyasi olmayan birkaç dalı bulunmaktadır. Ancak Rusya’da bu kelime koyu "ırkçı" anlamına gelmekte 10–15 kişilik gruplar halinde gezen ve yabancılara saldıran dazlak gençler için kullanılır. GÖÇÜN ARTI VE EKSİLERİ Göçün iyi mi kötü mü