Catalog

Dilek FİLİZFİDANOĞLU TUSAM Çalışma Hayatı ve Türkiye Arş. Masası dfidanoglu@tusam.net AB üyesi ve diğer ülkeler koşullu izin veriyor C S TRATEJİ 19 yabancı ticaret şirketlerine, "ulusal sınırlara bitişik yerlerde" ve "tarım arazilerinde" mülk edinme hakkı tanınmıyor. Litvanya'da ise sadece AB üyelerine tarım arazilerinde taşınmaz mal edinme hakkı verilirken Ukrayna’da böyle bir hak hiç kimseye tanınmıyor. İspanya ve Avusturya’da da sadece AB üyesi ülkelerin vatandaşlarına mülk edinme hakkı veriliyor. Bunlara karşın Estonya’da yabancı tüzel kişilere mülk satışı resmi izne bağlı. Danimarka’da ise yabancının mülk edinebilmesi için 5 yıllık ikamet zorunluluğu bulunuyor. Yine Slovenya'da sadece AB üyesi ülke vatandaşlarına, üç yıl Slovenya’da oturmak şartıyla bu hak tanınıyor. Kısaca Türkiye’de yabancıya toprak satışına sıcak bakan AB üyesi ülkelerde, birliğe üye olmayan ülke vatandaşlarına toprak ve mülk satışı yapılmıyor, bu hakkın tanındığı ülkelerde ise başka sınırlamalar bulunuyor. Fransızların bu soruna bulduğu çözüm ise yabancılara mülk satışında yüksek oranda vergi alınmasıdır ki oldukça başarılı bir uygulama olmuştur. İsrail’de ise yabancılara toprak satışı kesinlikle yasak olup, komşu Yunanistan’da da adalarda ve sınıra yakın topraklarda mülk ve toprak satışı yasaktır. Türkiye’de sınırlara yakın yerlerin satılmasına engel olunması bir yana satışa çıkarılan yerler yoğun olarak kıyı, sınır bölgeleridir. Bunun yanında AB’ye yeni katılan bütün ülkelerde yabancıya toprak satışı yasaklanmıştır. Kaldı ki, yabancılara mülk satışı konusunda model alınmak istenen İspanya’nın sadece birlik üyesi ülkelere satış izni verdiği düşünüldüğünde, Türkiye AB üyesi olsa da olmasa da toprak satışları devam edecek gibi gözüküyor. A B’nin dayatmaları sonucu yabancılara mülk ve toprak edinme hakkının sağlanması, tehlike sinyallerinin de çalmaya başlamasına neden oldu. Hükümet beş yılda 1 milyon mülk satışı hedefliyor. 2006 yılının ilk altı ayında toplam 4 bin 605 taşınmazın yabancılara satılmış olması ise 5 yıllık hedefin rahatlıkla gerçekleşebileceğini hatta daha üst seviyelere ulaşabileceğini gösteriyor. TARİHSEL SÜREÇ Türkiye’de sınırsız toprak satışı Türklerde yabancılara toprak satışı ilk olarak 1868 yılında çıkarılan bir yasaya eklenen protokol ile serbest bırakıldı. 1914 yılında savaş sırasında yasaklanan yabancılara toprak satışı, 1923 yılında Lozan Anlaşması’nın imzalanmasıyla farklı bir boyut kazandı ve taraf devletlerin vatandaşları "karşılıklılık ilkesi çerçevesinde" taşınmaz edinebildiler. 1930 yılında Türkiye’nin bu sözleşmeyi yürürlükten kaldırması ve 1934 yılında 2644 sayılı Tapu Yasası’nın 35. maddesi ile yabancıların taşınmaz edinmeleri yeniden, ülkelerin vatandaşlarına aynı hakları tanıması anlamına gelen karşılıklılık ilkesine bağlandı. Aynı yasanın 36. maddesinde ise "Yabancı gerçek kişiler bir köye bağlı olmayan bağımsız çiftliklere ve köy sınırları dışında kalan arazinin otuz hektardan fazlasına Bakanlar Kurulu izniyle sahip olabilirler" ibaresi yer almıştı. 1984’de çıkarılan 3029 sayılı yasa ile yabancı gerçek kişilerin Türkiye'de gayrimenkul edinmelerine imkan tanınmıştı. Bu yasayı 13 Haziran 1985’te Anayasa Mahkemesi iptal etti, gerekçe olarak da "... Türkiye topraklarında yabancıların arazi ve emlak edinmesinin salt bir mülkiyet sorunu gibi değerlendirilemeyeceği" belirtilerek, "toprağın, devletin vazgeçilmez temel unsuru, egemenlik ve bağımsızlığın simgesi olduğu, karşılıklılık esasının ise uluslararası ilişkilerde eşitliği sağlayan bir denge aracı sayıldığı" vurgulandı. Anayasa Mahkemesi'nin bu kararından sonra 1986 yılında 3278 sayılı yasa ile yabancılara toprak satışı yeniden gündeme getirildi. Ancak Anayasa Mahkemesi aynı gerekçe ile yasayı tekrar iptal etti. 2003 yılına gelindiğinde ise uyum yasaları adı altında çıkarılan 4916 sayılı yasa ile yabancıların toprak satın almalarına izin verilmesi bir yana, yabancılara satışla ilgili daha fazla kolaylık sağlandı. Anayasa Mahkemesi, 14 Mart 2005 tarihinde bu yasayı, karşılıklılık ilkesi olmadığı için ve Anayasa'nın 2, 7 ve 16. maddelerine aykırı olduğu gerekçesiyle iptal etti. Ancak çok geçmeden 5444 sayılı yasa ile yabancı uyruklu gerçek kişilere toprak satışı yeniden düzenlenerek, bu kişilerin Yabancıların rağbet ettiği kıyılarımız... AKP hükümetinin çıkardığı yasaların yabancılara toprak satışını cazip hale getirmesinin ardından Türkiye bu konuda ilgi odağı oldu. Avrupa’da ve dünyada Türkiye kadar sınırsız toprak satışı yapan ülke yok. Türkiye’de, 25 dönüm (2.5 hektar) toprak alabilmeleri sağlandı, 300 dönüm’e (30 hektar) kadar toprak alabilmeleri ise Bakanlar Kurulu kararına bağlandı. Son olarak İçişleri Bakanlığı’nın 1 Haziran 2006’da sessiz sedasız yayımladığı bir genelge ile yabancıların Türkiye’de gayrimenkul edinmeleri için gerekli olan ikamet izni ön şartı, 14 ülke vatandaşları için kaldırıldı. Bu ülkeler; İsrail, Rusya Federasyonu, Bosna Hersek, Hindistan, Maritus, Mısır, Singapur, Togo, Endonezya, Kongo Cumhuriyeti, Şili, Filipinler, Tayland ve Özbekistan’dır. TÜRKİYE’DE DURUM K Türkiye’de Maliye Bakanlığı, Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT), Emniyet Genel Müdürlüğü, Hazine Müsteşarlığı, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ile Milli Emlak Genel Müdürlüğü temsilcilerinden kurulan özel komisyonun 7 Temmuz 2006’da hazırladığı rapora göre, yabancılara toplamı 178 milyon 702 bin metrekare alanı kapsayan 56 bin 953 adet taşınmaz satılmış durumda. Taşınmaz satın alan yabancı sayısı ise ARŞILIKLILIK İSTİYOR MU? 61 bin 803’e ulaştı. Kaybedilen alanların metrekare olarak büyüklüğü ve Türkiye’de toprak sahibi olmak Diğer ülkelerde yabancıların mülk edinmelerine pek isteyen ülkeler dikkate alındığında, tablo oldukça sıcak bakılmıyor. Buna karşın Türkiye’deki kadar olumsuz görünüyor. Rapordaki verileri tablo haline olmasa da mülk edinimi serbest. Yine de stratejik getirecek olursak konunun ciddiyeti daha iyi anlaşılıyor. öneme sahip alanların satışı konusunda oldukça hassas Buna göre, Türkiye’de iki Vatikan büyüklüğünde bir davranılıyor. Bu doğrultuda bazı ülkelerde tarım toprak kaybının yaşandığı görülüyor. Ayrıca arazilerinde yabancılara mülk edinme hakkı verilmiyor. Yunanlıların elde ettiği 12.915 adet taşınmazın daha çok Bazı ülkelerde ise belli bir devlet topluluğunun Trakya bölgesinden satın alındığı tespit edilirken, üyelerine mülk edinme hakkı verilmiyor. Örneğin; özellikle Suriye vatandaşlarının Kilis, Mardin ve Rusya Federasyonu'nda Gaziantep’i tercih ettiği görülüyor. yabancıların satın Hatta Mardin’deki taşınmaz Tür kiye ’de Taşınmaz Satılan almak istedikleri satışında, "yabancıların satın Taş ınm az Eld e Eden Taşınmazların Satılan taşınmazın alabileceği arazi sınırını gösteren ve Eld e Ede n Yab Kap anc büyüklüğü ile ilgili sadığı ı Taşınmaz o ilin yüzölçümünün binde beşi Sayısı Alan (m2) sınırlama bulunurken Ülkeler Adedi sınırı"na gelinmiş durumda. Bunun yabancı uyruklu Suriye 2.485 149.133.060 4.59 yanında Hatay’da yabancılara toprak 9 gerçek kişilerle Almanya 14.339 9.541.636 satışının ikinci bir emre kadar 12.413 İngiltere 14.032 4.145.583 durdurulmuş olması da Hatay’ın 10.406 Yunanistan 14.000 binde beşinin yabancılara 3.929.000 12.915 Avusturya 1.056 satılmasından kaynaklanıyor. 1.254.614 1.282 ABD Şu anda yabancılara mülk satışının 852 1.122.872 1.102 İsrail yeniden düzenleyen 5444 sayılı Tapu 106 80.842 142 Yasası’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Yasa, yürürlüğün durdurulması ve yasanın iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi’nde görüşülüyor. Anayasa Mahkemesi’nin ve Yargıtay’ın daha önce toprak satışlarının yasalara aykırı olduğunu belirterek gerekçeli kararlarla yaptığı iptallerin, bu madde için de gerçekleşmesi gündemde. Nitekim AB üyesi ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de stratejik öneme sahip alanlar ile tarım arazilerinin satışı konusunda önemli sınırlamaların getirilmesi gerekiyor. Ülke topraklarının tümünün yabancılara satışının açık olması, ülkenin bölünmez bütünlüğü ilkesine aykırı olduğu gibi yabancılaşmayı beraberinde getirmesi açısından da önem içeriyor.