Catalog

22 ÖzbekistanGüney Kore ilişkileri… C S TRATEJİ Kerimov’dan Uzakdoğu açılımı Gürol KIRAÇ TUSAM Türkistan Araştırmaları Masası gkirac@tusam.net zbekistan ve Kore arasındaki ilişkilerin, yedinci ve sekizinci yüzyıllarda Kore’den Semerkant ve Orta Asya’ya yapılan ziyaretlerle başladığı belirtiliyor. 1863 yılında 13 Koreli ailenin, şimdiki Kuzey Kore’den göç ederek Rus İmparatorluğu’na geldiği ve 1897 yılında Rus İmparatorluğu’nda yapılan ilk nüfus sayımında, ülkenin uzak doğu bölgesinde ve Orta Asya’da Koreli etnik azınlıkların bulunduğu belgelendi. 1868 yılından itibaren Japonya, Kore yarımadasına yönelik emelleri nedeniyle baskı oluşturmaya başladı. Tokyo 1910 yılında Çin ve Rusya'ya karşı savaşı kazanarak sömürge yönetimi başlattı. Koreliler bu savaşlar esnasında ve sonrasında da binlerle ifade edilen sayılarla Rus İmparatorluğu’na göç ettiler. Hatta bölgede Koreli nüfusun git gide artması neticesinde 1921’de o dönemki Türkistan Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nde Koreli azınlıklarla ilgili oturumlar gerçekleştirildi. 1926 yılında Orta Asyalı bazı yerel yöneticiler, pirinç yetiştiriciliğiyle ilgili tecrübeleri nedeniyle Korelileri kendi yerleşim yerlerine davet ettiği biliniyor. Korelilerin Orta Asya’ya (özellikle Kazakistan ve Özbekistan’a) en yoğun göçü ise, 1937 yılında Stalin’in aldığı zorunlu göç kararı sonrasında gerçekleşti. Yaklaşık 180 bin Koreli, Rusya’nın uzak doğu bölgesinden, "Japonya’ya casusluk yapıyorlar" bahanesiyle, Orta Asya’ya sürüldüler. Bu kötü dönemin ardından 1950’li yıllarda ve Gorbaçov dönemindeki açıklık ve yeniden yapılandırma (glasnost ve perestroyka) politikaları doğrultusunda sürgüne gönderilen azınlıkların rehabilite edilmesi konusunda çalışmalar yapıldı. Günümüzde eski Sovyetler Birliği coğrafyasında yaklaşık 500 bin Korelinin yaşadığı belirtiliyor. Bunların yaklaşık yüzde 70’i Orta Asya’dadır. 200 bin dolayında Korelinin yaşadığı Özbekistan ise, en yoğun Koreli nüfusa sahip ülke konumunda. Ö Özbekistan’da Çarlık döneminden kalma ve Stalin döneminde sürgünle gelen 200 bin civarında Koreli azınlık yaşıyor. Bu azınlık, son dönemde Taşkent ile Seul arasında ekonomik ve ticari ilişkilerin gelişmesine de neden oluyor. Seul, enerji kaynaklarına olan gereksinmesi çerçevesinde de bölgeyle ilgileniyor. düzeydeki son ziyaretler 2005 Mayıs’ında G. Kore Devlet Başkanı Roh Moo Hyun’un Özbekistan ziyareti ve İslam Kerimov’un 2830 Mart 2006 tarihleri arasındaki G. Kore’ye resmi ziyaretidir. Kerimov’un ziyareti, G.Kore’ye düzenlediği dördüncü resmi ziyarettir. Bu ziyarette de yukarıda belirtildiği gibi öncelik ekonomik işbirliğini derinleştirme çalışmalarıydı. İmzalanan anlaşmalarda Özbekistan’a 1.8 milyar dolar tutarında G. Kore yatırımı yapılması kararlaştırıldı. İki devlet arasında imzalanan diğer anlaşmalar şunlardır: ? Stratejik Ortaklık Deklarasyonu, ? Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Fonu tarafından tahsis edilecek krediyle ilgili anlaşma, ? İlgili bakanlıklar arasında imzalanan, Özbekistan vatandaşlarına G. Kore’de serbest çalışma imkânı sağlayan anlaşma, (Özbekistan’da yaşayan Koreliler için önemli) ? İki ülke Maliye Bakanlıkları arasında işbirliği anlaşması, ? 20062008 yılları arasında kültürel işbirliği programı anlaşması, ? Özbekistan Dış Ticaret ve Yatırım Bakanlığı ile G.Kore Yatırım Sanayi ve Enerji Bakanlığı arasında işbirliği anlaşması, ? Komünikasyon ve Enformasyon Ajansları arasında işbirliği anlaşması, ? Özbek Devlet Televizyon ve Radyosu’yla G. Kore Yayın Şirketi KBS arasında anlaşma, ? Özbekistan Ticaret ve Sanayi Odası’yla G. Kore Uluslararası Ticaret Birliği arasında işbirliği anlaşması, ? Özbekistan hafif sanayi malları üretimi derneği UzbekLegProm’la G. Kore Sanayi Teknolojileri Enstitüsü arasında işbirliği anlaşması, ? Ayrıca sağlık, bankacılık, havacılık, teknoloji, ekonomi ve finans üzerine çalışmalarını sürdüren enstitü, üniversite ve dernekler arasında altı adet anlaşma imzalandı. Bu işbirliği çalışmaları içerisinde en dikkat çekici olanı G. Kore devlet enerji şirketi Korea Gas Corp ve Özbekistan devlet enerji şirketi Uzbekneftgaz arasındaki anlaşmadır. Özbekistan’daki doğal kaynaklarla ilgili olarak araştırma ve geliştirme imkânı tanıyan anlaşmayla Kore şirketinin doğalgaz, petrol, çinko, altın ve uranyum gibi önemli madenlerle ilgili olarak Özbekistan’da çalışmalar yapmasına izin verildi. Bu anlaşma enerjiye ihtiyaç duyan G. Kore açısından oldukça önemli. 2004 yılı verilerine göre günde 2.14 milyon varil petrol tüketen G. Kore’nin, yerel petrol rezervi bulunmuyor. İhtiyaç duyduğu petrolün tümünü yurt dışındaki kaynaklardan temin etmek zorunda olan G.Kore, dünyadaki yedinci büyük petrol tüketicisi ve beşinci büyük petrol ithalatçısı. Doğalgazda da durum pek farklı değil. Denizde bulunan tek bir yataktan doğalgaz üretmeye çalışan G. Kore, tükettiği 31.6 milyar m3 doğalgazın 5/6’sını yine diğer ülkelerden sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) olarak temin etmekte. Sıvılaştırılmış doğalgaz ithali konusunda da dünyada ikinci sırada yer alıyor. STRATEJİK İŞBİRLİĞİ G.Kore’nin enerjiye duyduğu ihtiyacı karşılayabilmek adına Hazar Denizi ve çevresine yönelik girişimlere önem verdiğini görmekteyiz. Bu yalnız yukarıda bahsedilen Özbekistan’la imzalanan yeni enerji anlaşmalarında değil Kazakistan’daki petrol yataklarıyla ilgili olarak kurulan konsorsiyumlara G. Kore şirketlerinin iştirak etmesiyle de belirginleşmektedir. G. Kore ilişkilerde her ne kadar ekonomik ve enerji işbirliğini ön plana çıkarsa da Özbekistan’da ve Orta Asya genelinde yaşayan Koreli azınlıklar ve askeri konular da Seul yönetiminin diğer ilgi alanlarıdır. Özbekistan’ın bölgedeki öneminin farkında olan G. Kore yönetimi bölgeye yönelik politikalarını Taşkent’le stratejik işbirliği yaparak geliştirmeye çalışmaktadır. Çin’in bölgeye yönelik faaliyetlerini de dikkatle takip eden Seul yönetimi kendi projelerinin aksamaması için çalışmalarını Kazakistan ve Özbekistan üzerinde yoğunlaştırmakta. Orta Asya’da bir güç merkezi olan Taşkent’in Andican olaylarıyla Batı’yla bozulan ilişkileri sonrasında G. Kore’yle yaşanan bu yakınlaşma önemlidir. Asya Pasifik bölgesinde adeta bir ABD üssü konumundaki G. Kore’yle ilişkilerin "stratejik" boyuta çıkarılması Özbek yönetiminin Batı bloğunda önemli bir yere sahip olan G. Kore’nin siyasi konumunu da değerlendirmek istediğini göstermektedir. KORE’YE ÖZEL ÖNEM 1991 yılında bağımsızlığın kazanılmasından sonra 1992 yılında Güney Kore’yle diplomatik ilişkiler kuruldu. Bugüne kadar olan dönemde özellikle ekonomik ilişkilerin hızla ilerlediği görülüyor. 2004 yılı verilerine göre G.Kore yüzde 12,6’yla Özbekistan’ın ithalat yaptığı ikinci büyük ülkedir. İki ülke arasında 2005 yılı dış ticaret hacminin ise 560 milyon Dolar olarak gerçekleştiği ifade ediliyor. Güney Kore’nin Özbekistan’a gerçekleştirdiği yatırım 1.5 milyar dolar seviyesinde. G.Kore’de ayrıca yaklaşık 8 bin dolayında Özbek vatandaşının çalıştığı açıklandı. Özbekistan’daki G. Kore yatırımlarından en göze çarpanı Fergana'da kurulan "Daewoo" otomobil fabrikasıdır. Şirket 200 milyon doları bulan bu yatırımını, başlangıçta ortaklık yoluyla (Joint Venture) yapmış daha sonra Özbek Devleti bu yatırımın bütün hisselerini satın almıştır. Devlet başkanları düzeyinde yapılan görüşmelerde özellikle ikili ticaretin ve yatırımların artırılmasına özel önem verilmektedir. Taraflar arasındaki en üst G. Kore Devlet Başkanı Roh Moo Hyun’un Özbekistan ziyaretinden...