Catalog

(1895 / 1968) Yakın toplumsal tarihimizin öncü ve mücadeleci kadını: Sabiha Sertel! Aydınların buluştuğu dergiyi İngiliz sansürünün yapıcı vaziyetinde bulundukça, kadınlara karşı kuvvet emriyle kapatılana kadar çıkaran Sabiha Sertel’in ve zorbalığa dayalı kanunlar yapıyorlar. Halbuki mücadelesi Cumhuriyet’in temellerinin atıldığı Türk kadını artık erkeklerin bu despotça kanunlarına dönemde de devam etmişti. esir olmak mecburiyetinden kurtulacak kadar yükselmiştir… Meclis’te söz söyleyen erkeğin yanında RESİMLİ AY DERGİSİNDEN CUMHURİYET’E kendi hukukunu müdafaa eden bir de kadın görmek Geniş kesimlere seslenen Resimli Ay dergisinde- istiyoruz…” (s.156) yazıyor. ki gazeteciliğini Cumhuriyet’te sürdürdüğünü, kadın hakları mücadelesini, devrimleri savunmasını, aynı İLKLERİN KADINI! odada çalıştığı Nâzım Hikmet’in “Putları kırıyoruz” Sabiha Sertel’in aynı zamanda toplumsal ve siyasal atağını, Sevimli Ay, Resimli Her Şey, Projektör dergi- mücadelede özne olduğunu kanıtlayan ve 1929- lerini çıkardığını öğrendik. 1945 arasında yazdıklarından seçilmiş iki yüze 1940’lı yıllardaki aydınlık-karanlık mücadelesini, yakın yazısının aktarıldığı Görüyoruz Duyuyoruz faşizme, militarizme, savaşa, ülkedeki savaş vurgun- (Hazırlayan: Tuncay Birkan, Metis), bu “ilklerin cularına, Nazizm yanlılarına karşı mücadele eden Tan kadını”nı tanıma fırsatı veriyor. gazetesini, tutuklanma, yargılanma, yasaklanmalarını, Birkan’ın seçkiyi “bir borç ödeme” olarak gördüğü- 4 Aralık 1945’te yaşatılan Tan gazetesi baskınını ve nü söylediği uzun, derinlikli incelemesinde, ülkemizde yurttan ayrılışını okuduk. feminizmin öncülerinden kabul edilen ilk profesyonel kadın gazetecimiz Sabiha Sertel’in davaları, yargılan- SABİHA SERTEL: ‘32 SENE MEMLEKETİME maları, yasaklanmaları ayrıntılı olarak aktarılıyor. HİZMET İÇİN YAPTIĞIM ÇALIŞMALARI Sabiha Sertel’i, toplumsal yaşamın her alanından HATIRLIYOR, ÖDEVİNİ YAPMIŞ BİR İNSANIN gözlemleriyle çalışan kadınlar, köylüler, işçiler, ço- RAHATLIĞINI DUYUYORUM’ ÖNER YAĞCI cuklar, karakollar, hastaneler, Köy Enstitüleri, irti- Demokrasi ve ülkemizin bağımsızlığı için, geri kal- ca, Halkevleri, milli kurtuluş hareketleri, edebiyat, dil mış ülkeleri boyunduruğu altına alan emperyalizme, ‘İLERİCİLİK-GERİCİLİK KAVGASINDA devrimi, basın dünyası konularındaki dirençli bir bi- halkı ezen sömürücülere, ulusları silah zoruyla ege- TEVFİK FİKRET’ rikimin verdiği güvenle yazdığı yazılarından tanımak menliği altına almak isteyen faşizme karşı savaşan Sa- mücadele kararlılığımıza güç katıyor. Cumhuriyet öncesinden başlayarak demokrasi ve biha Sertel, anılarını şu cümlelerle bitirmişti: kadın hakları mücadelesini veren ilk kadın gazeteci- “32 sene memleketime hizmet için yaptığım çalış- ‘TAZYİK VE ESARET ALTINDA YAŞAYAN lerimizden Sabiha Sertel’in (1895 / 1968) yaşamımı- maları hatırlıyor, ödevini yapmış bir insanın rahatlı- HER KADIN VE ERKEK ZENCİ VE BEYAZ, za kattıklarını 1969’da yayımlanan iki kitabıyla öğren- ğını duyuyorum. Bugün aynı davalar uğrunda sava- İLERİ VEYA GERİ MİLLET MENSUBU meye başlamıştık: şan kardeşlerime büyük başarılar dileyerek roman gi- HEPSİNİN KAVGASI BİRDİR!’ İlki, 1940’ta Yeni Sabah ve Sebilürreşad gazetele- 1 bi olan bu hatıraları bitiriyorum.” “Yanlış Yolda Giden Bir Feminizm” yazısında rinde saldırılan Tevfik Fikret’i, onun kişiliğinde ilerici Çitra Roy’la Babası (Yeni Kitapçı) romanında İn- şunları yazıyor Sabiha Sertel: düşünceleri, devrim ideolojisini savunduğu İlericilik- giliz emperyalizminin direnişçilere yaptığı işkencele- “Kadının hürriyetsizliği, müsavatsızlığı denen şey, Gericilik Kavgasında Tevfik Fikret’ti (son basım Cum- ri anlatan, Davamız ve Müdafaamız’da (Can Yayınla- büyük tarihi bir seyrin getirdiği, iktisadi, içtimai ku- huriyet Kitapları). rı), Tan gazetesi yargılanmasını kitaplaştıran Sertel’in ruluşların bir neticesidir… Kadının daha fazla tazyik “Gericiliğin doludizgin yürüdüğü bu dönemde, 1941-42’de yazdığı II. Dünya Savaşı Tarihi’nde görmesi, esaret çemberini erkekten evvel boynuna tak- Fikret’in ideolojisini benimseme ve devrimi savunma (Cumhuriyet Kitapları), ilk Dünya Savaşı’ndan başla- mış olmasından ileri gelir. Kadının yalnız başına gö- yolunun kesilmesine, Türk gençliğinin bu ağa düşürül- yarak barış arayışlarını, yükselen faşizmi, nedenleri ve receği bir dava yoktur. Tazyik ve esaret altında yaşa- mesine göz yumamayız” düşüncesiyle yazdığı yapıtı- tarihsel akışıyla savaşı anlatan, insanlığı Nazizme karşı yan her kadın ve erkek zenci ve beyaz, ileri veya geri nı, “Yaşadığı dönemin hoşgörüsüzlüğü, baskısı içinde uyaran bir barış çığlığı olduğunu öğrendik. millet mensubu hepsinin kavgası birdir. Tazyik edile- saltanata, gericiliğe karşı başını eğmeden yaptığı Son yıllarda yayımlanan Annem Sabiha Sertel nin tazyik edene karşı davası…” (1935, s.245) savaşla medeni cesaretin, gerçek vatanseverliğin (Yıldız Sertel, Can Yayınları), İkinci Dünya Savaşı örneği olmuştur… Bugünkü kuşaklar gibi yarınki ‘ŞAPKA GİYEN BİRÇOK KAFALARIN Döneminde İlk Kadın Gazeteci Sabiha Sertel kuşaklar da onu, Türkiye ölçüsünde insancıl düşünce- İÇİNDEKİ SARIK ÇÖZÜLMEDİ!’ (Hülya Semiz Türkoğlu, Eğitim Yayınevi), Sabiha nin bayraktarı olarak her zaman saygıyla anacaklar- “Eski ve Yeni Davası” (1940) başlıklı yazısında, Sertel: Hayatı ve Entelektüel Mirası (Hazırlayan: dır” cümleleriyle bitirdi. “İnkılabın edebiyatı hâlâ yapılmadı. Şapka giyen Barış Çatal, Tarih Vakfı Yurt Yayınları) adlı birçok kafaların içindeki sarık çözülmedi… Yeni kitaplarda yaşamı ve mücadelesiyle ilgili bilgileri MÜCADELECİ BİR KADIN GAZETECİNİN hareketleri, terakki ve tekâmülü (ilerleme ve gelişme) bulabileceğimiz Sabiha Sertel’in kadın sorunuyla YAKIN TARİH TANIKLIĞI: ‘ROMAN GİBİ’ geri tepmek için pusuda bekliyen irtica ve taassup, ilgili yazılarını bütün olarak ancak 2019’da Kadınlığa Sabiha Sertel’in mücadeleyle dolu yaşamının 1919- yarın maazallah herhangi bir zaaf zamanında inkılabı Dair / 100. Yılında Sabiha Sertel’in Büyük Mecmua 50 yıllarını aktardığı, bir anlamda özyaşamöyküsü alaşağı edebilir” (s.313) cümleleriyle uyaran, yakın Yazıları (Sel Yayınları) adlı kitapta okuyabildik. olan Roman Gibi’deki (son basım Can Yayınları) anı- toplumsal tarihimizin öncü ve mücadeleci kadını ları, o dönemi özne olarak yaşayan mücadeleci bir ka- KADIN SORUNUNA BİR PROJEKTÖR! Sabiha Sertel’i saygıyla anıyorum. dın gazetecinin yakın tarih tanıklığıydı. Hazırlayan Hamit Erdem’in sunuşunda yazıldığı gi- Büyük Mecmua’dan başladığı anılarında, “Savaş bi kitapta, “Bir derginin penceresinden Türkiye’nin 1 Yıldız Sertel’in derlediği Sertel’lerin Anılarında içinde kadınlık hayatında da yenilikler meydana yüz yıl önceki kültür gündemine ve özel olarak da Sa- Nâzım Hikmet ve Babıâli (Adam Yayınları), Nâzım Hikmet ile Serteller (Everest Yayınları), gelmişti… Şeriatçıların bütün karşı koymalarına biha Sertel yazılarında somutlaşan ‘Kadın’ sorununa rağmen ekonomik yıkılışın yarattığı zorunluluk kadın- bir projektör” tutuluyor. Ardımdaki Yıllar (İletişim Yayınları) adlı anılarla ları hayata çekmişti” diyerek derginin çıkışından “Bir cemiyette kadının büyük haklara malik olması Tan / Serteller Yönetiminde Muhalif Bir Gazete kapanışına kadar kadın haklarını savunduğunu, içtimai ve iktisadi faaliyetlere iştirak etmesiyle (Hülya Öztekin, Tarih Vakfı Yurt Yayınları), kadınları baskılardan, özellikle şeriat baskısından kabildir” (s.125), diyen Sabiha Sertel, kadınların Serteller (Korhan Atay, İletişim Yayınları) adlı kurtarmak için savaştığını öğrendik. seçilme hakkı konusunda, “Erkekler daima kanun çalışmalar Roman Gibi’yi tamamlıyor. 14 6 Mart 2025