Catalog

Mart 2025 Resim: JOHN SINGER SARGENT / “GASSED” (1919) Donma etkisiyle halüsinasyonlar görerek yönlendirmeye çalışır. Öyle ki Graves ölmeye yatan ya da kan kaybı nedeniyle yolladığı bir mektubunda“Tanrı aşkına bilinci kapanıp komaya giren piyadelerin kardeşim, neşelenin ve daha iyimser evrensel sözcülüğüne soyunur dizelerinde: yazın; savaş henüz bitmedi ve insanlara güç vermek lazım” önerisinde bulunur. “Kar, yanaklarına nazikçe dokunurken titreyen askerler, yaz rüyası görürler/ Bu öneri, Owen’ın “Şiirimi Savunmak” Sıcak odalar hayal ederler/ Ve sonra şiirinin ortaya çıkmasını sağlasa da o, savaşla ilgili sorgular yapmaktan sessizce ölümlerine geri dönerler.” Owen, sayıklama ve bunalım halini kurtulamaz bu şiirinde de: “Ölümün “Tuhaf Karşılaşma” şiirinde, iki saçma, hayatın daha saçma olduğu yerdeyiz.” düşman askerin ruhlarının öte dünyadaki “Hissizlik”te bunalımı zirve yapar, hesaplaşmalarını dramatize ederek doruk “Katledilenlerin hesabı tutulmaz olur noktasına ulaştırır. artık” sözleriyle bombaların tacizi ve “Ben senin öldürdüğün düşmanınım dos- şokuna karşı duyarsızlığı en iyi ilaçmış tum/ Dün beni delerek öldürdün” dizelerin- gibi sunar. de tertemiz hayatları yaşamaktan alıkon- Hindenburg Hattı’nda öldürülen ve muş gençlerin, birilerinin çıkarları uğruna yaralanan onlarca insanı gördükten birbirlerini öldürmek için savaş meydanla- sonra yazdığı “Bahar Taarruzu”ndaki rına sürüldüklerini gördükçe çılgına döner. “Bu dünyanın sınırından cehenneme “Ölü gülümsemesinden/ Cehennemde dur- düşüp gittin/ Bazıları düşmeden önce duğumuzu biliyordum/ Burada yas tutmak Tanrı’nın onları yakaladığını söylüyor/ için sebep yok” serzenişi, ümitsiz zafer slo- Ama varoluşun kıyısından böyle bir ganlarıyla oyalanan perişan bir kuşağın ar- şeyi söylemek ne mümkün/ İnsanüstü tık önemsiz yazgısına götürür onu. insanlık dışılıklarla/ uzun zamandır Yüzlerce mil uzaktaki güvenli mesafe- beklenen zaferler artık çok eski bir utanç” lerden savaşın şanı ve şerefi konusunda dizelerinden de anlaşılır ki muharebe ahkâm kesen duyarsız yöneticileri başka cehenneminin ortasındadır artık. şiirlerinde de eleştirmekten vazgeçmez. ASKERLERİYLE SAMBRE NEHRİ’Nİ Gündüz Vassaf’ın bugüne Onların ateş altında yapayalnız bıraktığı masum gençlerin son anları “Mahkûm GEÇMEYE ÇALIŞIRKEN ÖLDÜRÜLÜR! Bu cehennem, güzel ve aydınlık günler Gençler İçin Marş” şiirinde Tamer kadar yayımlanmış belki de görmesine izin vermez. Gülbek’in, şairin bilincinin altını üstünü kucaklayan duygulu çevirisinde iyice 4 Kasım 1918’de -savaşın bitimin- den bir hafta önce- askerleriyle Sambre duyumsanır: en kişisel kitabı... Nehri’ni geçmeye çalışırken öldürüldü- “Çocukların gözlerinde vedaların ğünde aktivist kimliği ve kahramanca ölü- kutsal parıltıları parlayacak/ Artık onlar müyle Avrupa’nın simgelerinden biri ol- için ölüm var; dualar ve çanlar yok” muştur bile. dizeleri kimin davasına hizmet ettiklerini Baba olacağını öğrenen Gündüz Vassaf, çocuğu- Vurulduğunda, yumruğunu havaya kal- bilmeden yitip giden canlar için saygı dırıp “Kalemin silahtan daha güçlü oldu- nun doğumuna aylar kala kaleme sarılır ve ona duruşudur. ğunu anlayacaksınız! Dostum, sürekli ke- Dökülen kanların ve kıyımların mektuplar yazmaya başlar... Yazılmalarının üze- yifle söylediniz, umutsuz bir zafere he- histerisinden kurtulamayan Owen, ves eden çocuklara o eski yalanı: Dulce Sassoon’a, “Hayatımı sen yoluna koydun. rinden 40 yıla yakın zaman geçtikten sonra et Decorum est pro Patria Mori [Tatlı ve Ben delicesine alevler saçan bir kuyruklu Şereflidir Ölmek Vatanın İçin]” diye hay- nihayet gün yüzüne çıkan bu mektuplar, baba yıldız idim fakat sen beni düzelttin, kırır son sözlerini. işledin; bana biçim verdin. adayı Vassaf’ın iç dünyasını tüm samimiyetiyle Biliyorum, yakında savrulup gideceğim ‘CESURDUM BEN, GİZEM DOLUYDUM/ fakat senin parladığın yörüngede sana BİLGELİK DE BENDEYDİ, HÜNER DE!’ ortaya koyuyor. uydu olmuş bir yıldız olarak kalmaktan Annesine yazdığı, meğerse vedası nite- vazgeçmeyeceğim” diye seslense de liğindeki mektubunda, “Sinirlerim gayet Oğlu Doğan’ı beklerken aileye, hayata ve gelece- Sassoon dışında, kendisine başka iyi durumda. Aslında on iki gün boyunca yüzümü yıkamadım, botlarımı çıkarama- modeller de arar. ğe yepyeni bir pencereden bakmasının yansıma- dım, derin bir uyku uyuyamadım. Ama ne ROBERT GRAVES: ‘TANRI AŞKINA sı olan Doğana, Gündüz Vassaf’ın bugüne kadar olursa olsun bu çocukların dertlerini hay- KARDEŞİM, DAHA İYİMSER kırmak için elimden geleni yapacağım” yayımlanmış belki de en kişisel kitabı... YAZIN; SAVAŞ HENÜZ BİTMEDİ, sözlerinden anlaşılır ki yaşamsal kehane- İNSANLARA GÜÇ VERMEK LAZIM’ tini gerçekleştirmenin huzuru içindedir. Bu noktada Thomas Hardy ve Robert Mezar yazıtı da kendi sözlerinden Graves, Owen’ı “savaşlar üstü bir oluşur: “Cesurdum ben, gizem doluydum/ meram” sahibi olması konusunda Bilgelik de bendeydi, hüner de!” n www.iletisim.com.tr iletisim@iletisim.com.tr iletisimyayin iletisimyayin iletisimyayin iletisim-yayinlari KITAP 13 20 Mart 2025 Türkçe Edebiyat, 166 sayfa