Catalog

gellerin sıkıntıların aşılmış olduğunu okuyor ve atılan her Paris ve Londra’ya gitmek için İstanbul’a gelen Dışişleri tanıklığıyla Dr. Mehmet Alev Coşkun şu bilgileri veriyor: “Kemalizm” sözcüğü bağımsızlık savaşımızda ortaya çıkar. adımın zor adım olduğuna tanıklık ediyoruz. Bakanı Tengirşenk’in özel kalem müdürünün evindeki önemli belgelerin çalınarak İngilizlere verilmesi (casusluk)… Ulusal direnişi kırmaya çalışan güçlerle Padişah Vahdettin ve Asıl mücadelenin Meclis açıldıktan sonra başladığını, Pa- onun hükümetlerinin düşman oldukları Mustafa Kemal’i ve mü- dişah Vahdettin’in “iç savaş”ı başlatmasıyla, o günlerin “en Sadrazam Tevfik Paşa’nın Rumbold’a Vahdettin’in bo- cadelesini küçümsemek için ve “Celali” isyanlarıyla paralel- zor” dönem olduğunu öğreniyor, Meclis’te yaşananların ve ğazlar bölgesinin yönetiminin İngilizlere verilmesini, lik kurmak için “Kemalistler, Kemaliler, Kemalciler” derler. İngiltere’nin isterse Türk jandarmasını kullanabileceğini ve Mustafa Kemal’e çıkarılan engellerin büyüklüğünü ve iç sa- Ama ezilen, sömürülen ve mücadeleyi destekleyen vaşa karşın İzmir’e girişe kadar yaşanan sıkıntıları okuduk- hilafetin koruyucusu olduğunun İslam dünyasına bildirilece- Doğu’nun mazlum milletlerinin başarıyı “Kemalist zafer” ğini içeren gizli raporunu sunması… Daha ne olsun! ça, Cumhuriyete gidişin zorlu yollarındaki engelleri aşma olarak görüp örnek almalarıyla “Kemalizm”, onların kurtu- Vahdettin Dosyası-Hainlik Belgeleri’nde, işte tüm bu ha- mücadelesinin öyle kolayına olmadığını görüyoruz. luş umudu olur. Giderek tüm Avrupa’da kullanılır. inlikler tek tek Prof. Dr. Halil İnalcık, Prof. Dr. Şerafet- Sözü edilen ve tarih kitaplarında birer cümleyle okuduğumuz Milli Mücadele zaferle sonuçlandıktan sonra Aydınlanma tin Turan, Prof. Dr. Bülent Tanör, Prof. Dr. Salahi R. Son- olayların her birinin (Samsun, Amasya, Erzurum, Sivas, Mec- Devrimlerindedir sıra: Saltanat, padişahlık kaldırılır, Cum- yel, Prof. Dr. Sina Akşin, Prof. Dr. Emre Kongar, Dr. Bilal lis, İnönü, Sakarya, İzmir) arka perdesinde yaşananlarla ilgili huriyet ilan edilir, halifelik kaldırılır ve din devleti yerine N. Şimşir, Dr. Mehmet Alev Coşkun, Doç Dr. Orhan Çekiç, birçok kitabın yayımlandığını düşünürsek, atılan her adımın ne Turgut Özakman, Attilâ İlhan, Osman Selim Kocahanoğlu, çağdaş ve laik bir toplum yaratılması için “Kemalist Aydın- gibi zorlukları aşarak ilerlemenin sağlandığını İngiliz belgele- lanma Devrimleri” tanımlaması ortaya çıkar. Sinan Meydan gibi tarihçilerimizin makaleleriyle belgelen- rinden de yararlanılarak aktarılan kitapta şaşırarak izliyoruz. dirilerek tarihe not düşülüyor. Kemalizm konusundaki tüm tartışmaları değerlendiren Bilimsel yaklaşımıyla tarihsel gerçeğin derinliklerinin ve Dr. Mehmet Alev Coşkun, Atatürkçü düşünce sisteminin te- gizlerinin ortaya konulduğu bir başyapıt olan Samsun’dan ‘ATATÜRK’ÜN HATIRALARI’ mellerini açıklıyor, Atatürk’ün Cumhuriyet ve demokra- Sonra En Zor 19 Ay’ın alt başlığı olan “İşgal-İç Savaş-Dire- Dr. Mehmet Alev Coşkun’un yayına hazırlayıp günümüz si konusundaki düşünsel birikimini, eylemini değerlendiri- niş” sözcükleri bu gerçeğin anlatımı oluyor. Türkçesine uyarladığı Atatürk’ün Hatıraları’nda (Cumhuri- yor. Kitapta, laik çağdaş eğitimin nasıl karşıdevrim süreci- yet Kitapları, 2023), Atatürk’ün tuttuğu notlardan, kendisiy- BELGELERİYLE VAHDETTİN’İN HAİNLİĞİ ne girdiğini, Cumhuriyet’e giden yoldaki kırılma noktaları- le yapılan söyleşilerden yararlanarak bir araya getirilen anı- Bu gerçeği, Vahdettin Dosyası / Hainlik Belgeleri’nin nı, Atatürk’ün basınla ilişkilerini de okuyoruz. larını “ilk kez toplu halde” okuyoruz. (Cumhuriyet Kitapları, 2023) önsözünde “Tarih gerçek de- ‘ATATÜRK’ÜN İZMİT BASIN TOPLANTISI’ Atatürk’ün yaşamındaki zaman dizgesine uygun olarak mektir ve belgeler Vahdettin’in hainliğini tartışmaya yer 100. yılında Işık Kansu’nun günümüz Türkçesine uyarla- düzenlenen Hatıralar’da, onun kendisinin anlattığı ve ya- vermeyecek biçimde ortaya koymaktadır” diyen Sina Akşin dığı ve Dr. Mehmet Alev Coşkun’un sunuşuyla yayımlanan şarken yayımlanan anılarında, çocukluk günlerinden baş- şöyle vurguluyor: “Vahdettin’in en acımasız hainliği Milli layarak Çanakkale Savaşları, Diyarbakır’daki kolordu ko- Atatürk’ün İzmit Basın Toplantısı (Cumhuriyet Kitapları, Mücadele’ye karşı iç savaş başlatmasıdır.” 2022), sanki Kemalizmin temel taşlarının Atatürk’ün zihnin- mutanlığı günleri, Karlsbad’da böbrek hastalığının tedavi- Dr. Mehmet Alev Coşkun’un hazırladığı, Vahdettin de çok daha önce oluştuğunu kanıtlayan bir yapıt. si günleri, Falih Rıfkı Atay (Hâkimiyet-i Milliye) ve Mahmut Dosyası’nda, yıllardır sürdürülen “Vahdettin’in hainliği” Milli Mücadele’nin zafere ulaştığı 9 Eylül 1922’den dört Soydan’a (Milliyet) anlattıkları yer alıyor. tartışmasına belgelerle nokta konuluyor. Yaşadığımız dev- ay sonra 16 Ocak 1923’te İzmit’te İstanbul basınının ile- Atatürk’ün Harp Okulu öğrencilik döneminden başla- rimcilerle karşıdevrimciler arasındaki savaşımın önemli bir ri gelen beş başyazarıyla 5.5 saat süren basın toplantısında yıp 1933’e kadar uzanan değişik zamanlarda notlar tuttu- cephesinde Cumhuriyet karşıtlarına yanıt oluyor bu nokta. Mustafa Kemal’in “kurulacak yeni rejim, Musul, Kürt soru- ğu 32 deftere yazdıklarının yayımlandığı dokuz ayrı kitabın Dr. Coşkun, her birini belgelerle kanıtlayarak nu, hilafet, laiklik” konularındaki görüşleriyle buluşuyoruz. (Atatürk’ün Not Defterleri) ve kitaplaştırılan raporlarının Vahdettin’in hainliğini ortaya koyan karar ve eylemlerini bir Henüz Cumhuriyet ilan edilmediği ve aşılması gereken yanı sıra Hatıralar, bir araya getirilirken yararlanılan kay- bir sıralıyor giriş yazısında: birçok engelin olduğu bir dönemde Ahmet Emin Yalman nakları sıralamak bile, büyük insan Atatürk’ü yaşamından Mondros’tan 14 gün sonra işgal edilen İstanbul’da İşgal- (Vakit), Suphi Nuri İleri (İleri), Yakup Kadri Karaosmanoğ- ve düşüncelerinden kesitlerle daha yakından tanıyabilme fır- cilerle kurulan yakın ilişkiler… İngilizleri destekleyen açık- satının ne kadar değerli olduğunu gösteriyor: lu (İkdam), Velid Ebüzziya (Tevhid-i Efkâr), Falih Rıfkı Atay lamalar… İngiltere’nin neredeyse Osmanlıyı yönetmesini (Akşam), İsmail Müştak Mayakon (Tanin) gibi başyazarların Falih Rıfkı Atay: Atatürk’ün Bana Anlattıkları, Ruşen Eş- öneren anlaşma tasarısı… Mustafa Kemal’in görevlendiril- ve Halide Edip-Adnan Adıvar, İleri gazetesi muhabiri Hak- ref Ünaydın: Anafartalar Kahramanı Mustafa Kemal ile dikten 19 gün sonra geri çağrılması… kı Kılıçzade ve Ankara Hükümeti temsilcisi Kızılay Başkanı Mülakat, İsmet Bozdağ: Atatürk’ün Anıları, İsmet Görgülü: Amasya Bildirgesi’nden sonra azledilmesi, askerlikten çı- Hamit Hasancan’ın katıldığı toplantıda Mustafa Kemal’in Atatürk’ün Anıları, Afet İnan: Atatürk’ün Viyana ve Karl- karılması, rütbe ve nişanlarının geri alınması… İngilizlerle sorulara verdiği yanıtlar, gelecekteki Cumhuriyetin ilkeleri- sbad Hatıraları, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. anlaşarak Yahya Galip’e Mustafa Kemal’i tutuklaması tali- nin haberini vermektedir. Tüm bu kaynaklardan yararlanılmış. matı verilmesi… Sivas Kongresi devam ederken İngilizlerle Kitapta sonraki günlerde ve Cumhuriyet’in ilanından önce boğazların denetimini, Kuzey Irak ve Suriye’yi ve padişahın HATIRALAR’DAN ÖĞRENDİKLERİMİZ… Mustafa Kemal’in İstanbul gazetecileriyle, İzmit sinemasında güvenliğini onlara bırakan bir gizli anlaşma yapılması… Hatıralar’dan ne mi öğreniyoruz? Çocukluk hayallerin- halkla, Bursa Şark Sineması’nda halkla buluşmasında söyledik- Fetva ile Mustafa Kemal ve Kuvayı Milliyecilerin “asi” den başlayarak Atatürk’ün yüreğindeki yurt sevgisinin na- leri, zihnindeki aydınlığı olanca çıplaklığıyla göstermektedir. (isyankâr) ilan edilmesi… Vahdettin’in onayıyla “iç sıl büyüdüğünü, cephelerdeki komutanlık deneyimlerini na- savaş”ın başlatılması, bunun için İngiliz desteğiyle Kuvayı ‘SAMSUN’DAN SONRA EN ZOR 19 AY’ sıl ülke sorunlarıyla bütünleştirdiğini, engellenmeyen öğren- İnzibatiye’nin kurulması… Divan-ı Harbin Mustafa Kemal’i me merakını, sürekli devrimciliğinin ve kararlılığının öğren- Samsun’dan Sonra En Zor 19 Ay (Cumhuriyet Kitapları, 2 ve Fevzi Çakmak, İsmet İnönü, Ali Fuat Cebesoy, Hali- cilt, 2021), Samsun’dan Önce Bilinmeyen 6 Ay’ı (Cumhuri- meyi sürdürerek nasıl oluştuğunu, her görevine nasıl sımsı- de Edip Adıvar, Refet Bele, Fahrettin Altay, Mustafa Fehmi yet Kitapları, 2008) okuyanlara “Bundan sonra ne oldu” so- kı sarılmış olduğunu ve büyük insan olma yolunda yaşamı- Gerçeker, Rifat Börekçi, Bekir Sami Kunduh, Yusuf Kemal rusunun yanıtını vermek için yazdığını söylüyor Dr. Coşkun. nın çeşitli dönemlerinde hangi adımları niçin atmış olduğu- Tengirşenk, Hamdullah Suphi Tanrıöver gibi Kuvayı Milli- 6 Mayıs 2020’de Cumhuriyet Kitap Eki’nde yayımlanan nu öğreniyoruz. yecileri idama mahkûm etmesinin onaylanması… söyleşisinde Gamze Akdemir’in, “Neden 19 ay ve neden en Dr. Coşkun’un, bir toplumun önderinin gelecek düşünün Kuvayı Milliye birliklerine katılan subaylara yedi yıl ha- zor” sorusuna verdiği yanıtta, hiçbir şeyin belli olmadığını, izinde girdiği olağanüstü bir kurtuluş serüvenini damıttığı pis cezası verilmesinin onaylanması… Türk vatanını bölen, geleceğin “meçhul” olduğunu, bilinmeyen olduğunu söyle- aydınlıklarda, yakın tarihimizin derinliklerine dalarak işledi- Türklüğü yok eden Sevr Antlaşması’nın kabul edilmesi… yen Dr. Coşkun, can alıcı noktaya geliyor: ği her konunun günümüzde önümüze çıkan sorunlarla ilişi- “Milli Mücadele okullarda nasıl öğretiliyor? Atatürk Samsun’a İngiliz ajanı Rahip Frew’nin Osmanlı Nişanı ile ödüllen- ğini yakalıyoruz. dirilmesi… Damat Ferit’in İngilizlerden 15 bin asker ve çıktı. Amasya Bildirisi’ni yayımladı. Erzurum ve Sivas kong- Dr. Mehmet Alev Coşkun, tüm yazdıklarıyla tarih bilinci- relerini topladı. 23 Nisan 1920’de Ankara’da Meclis açıldı. 25 bin jandarmanın silahlandırılması için izin istemesi… nin verdiği yaşama bütünlüklü yaklaşım olanağının, yetişti- İnönü ve Sakarya savaşları oldu. Zafer kazanıldı ve Kuvayı Vahdettin’in İngiliz Yüksek Komiseri Rumbold’a Ankara ği toprağın aydınlık arayışının gerçeğini yakalamış olmanın Meclisi’ni ve yönetiminin “bir avuç eşkıya” olduğunu söy- verdiği güvenin ve insani duyarlılığın bütünleşmiş yapısıyla Milliye ordusu İzmir’e girdi. Olaylar bu kadar basit değil.” Kitabın derinliklerine girdikçe ve sayfalar ilerledikçe, lemesi, “Büyük devletler arabuluculuk değil baskı yapmalı- günceli yakalamak için çıktığı yolda umuda çağıran, umudu Amasya’da, Erzurum’da, Sivas’ta karşılaşılan dev gibi en- dır. Trakya’da bir tampon devlet kurulmalıdır” demesi… çoğaltan aydınlıklar damıtıyor. n 28 Mart 2024 9