Catalog

TARIK ZAFER TUNAYA’DAN MERHABA ç savaşın acılarıyla yoğruldu. Gözle- ‘Türkiye’de Siyasal Partiler 1: rini, şiirini yepyeni bir dünyaya açtı. İYeni düzenle ilgili kuşkuları, soruları vardı. Bunları hep içinde taşıdı. Yıkılan dünyaya duyduğu acıyla piş- İkinci Meşrutiyet Dönemi’ meye çalıştı. Kocası idam edildi, oğlu hapislerde süründü. Sürgüne gönderil- Üç ciltten oluşan, yayımlandığı 1952 yılından bugüne kadar güncelliğini yitirmemiş, alanında di. Tek dayanağı şiirdi. Acısını, beklen- bir ilk olmasının yanı sıra bugün hâlâ geçilememiş başyapıtı Türkiye’de Siyasal Partiler’in tilerini şiirine sarıp sarmaladı: Kronik Kitap tarafından yayımlanan 1. cildi, Tunaya’nın deyişiyle hem bir laboratuvar hem “Bilgelik yerine alışkanlık geçerli/ Alış- kanlık, o tatsız besin./ Bugün bile acıyla de Türkleri imparatorluktan demokratik Cumhuriyet formülüne iletmiş bir köprü olan II. düşünürüm,/ Uzun bir vaaz oldu gençli- Meşrutiyet dönemini ele alıyor. ğim./.../ Ya kat ettiğim o çorak yollar/.../ En unutkanlardan da iyi öğrendim unut- Türk Ocağı’na, Mason localarından Arap CAN UYAR masını/ Ve gördüm nasıl akıp gider yıllar derneklerine, Ermeni sorununa ve komiteleri- art arda/ Ve hiç öpülmedi dudaklarım hiç ne kadar kurulan her yapıyı Tunaya’nın bakış Biz de (Sina Akşin, Selim İlkin, Za- gülmedi gözlerim./ Kim verir onları bana, açısıyla değerlendirme olanağı buluyor. fer Toprak, Şükrü Hanioğlu ‘ve daha söyleyin kim?”. “ birkaçımız’ Tarık Zafer hocanın Siya- FELSEFESİ VE EYLEMLERİYLE Usta Rus şair Anna Ahmatova (23 si Partiler’inden çıktık” diyor Mete Tunçay, Haziran 1889 / 5 Mart 1966) kapağı- İTTİHAT VE TERAKKİ PARTİSİ Dostoyevski’nin Rus yazarların Gogol’un pal- Serinin 1. cildinde İttihat ve Terakki Partisi’ne mızda. Gültekin Emre’nin yazısı... tosundan çıkması sözüne atfen. haklı olarak özel ve uzun bir bölüm ayrılmış. Üçüncü sayfamızda, Tarık Zafer Hiç de haksız sayılmaz. Bendeniz de Tunaya’nın üç ciltten oluşan Türkiye’de İkinci Meşrutiyet ve Osmanlı Devleti’nin son İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler dönemine damgasına vuran bu parti, kuruluş Siyasal Partiler adlı başyapıtının 1. cildini Fakültesi’nde okurken Türkiye’de Siyasal incelediği yazısıyla Can Uyar yer alıyor. felsefesi ve ilk eylemlerinden başlanarak ince- Hayat dersinde siyasal partiler konusu hâlâ Feridun Andaç, “Kırılgan duyarlıkla- leniyor. Yine bu dönem içerisinde Osmanlı Ah- Tarık hocamızın metodoloji ve kurduğu yapı rar Fırkası, Osmanlı Demokrat Fırkası, İttihad-ı rın öykücüsü” başlıklı yazısında, anla- üzerine işlenmeye devam ediyordu. tıcılığının başlı başına bir “edebiyat ol- Muhammedi Fırkası, Ahali Fırkası, Osmanlı Türkiye’de Siyasal Partiler adlı yapıtı Tür- gusu” olduğunu irdelediği, insanın ya- Sosyalist Fırkası, Islahat-ı Esasiye-i Osmani- kiye’deki etkisini kaybetmeden devam ettirdi ratıcı yanına inancının ve yaşama se- ye Fırkası, Mutedil Hürriyetperveran Fırkası, ettirmesine ancak yıllardır kitap piyasada bu- vincinin her satırına sindiğini vurguladı- Halâskâr Zabitan Grubu, Milli Meşrutiyet Fır- lunamıyordu. Kronik Kitap bu yılın ilk ayında kası kitabın ilk ana bölümünde merceğe alınıyor. ğı, kısa süre önce yitirdiğimiz usta ya- güzel bir sürprizle üç ciltlik “opus magnum”un ilk cildini ya- zar Füruzan’ı merceğe alıyor. Tüm partiler kuruluş yerlerinden, ilk üyelerine, felsefelerine yımlayarak okuyucuları sevindirdi. Mehmet Atilla, Damon Galgut’un, ve amaçlarına kadar belgeler üzerinden değerlendiriliyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun son yılları, siyasal yaşamdaki Afrika’da hüküm süren ayrımcılığı sor- sancıların had safhaya ulaştığı, hararetin en yoğun olduğu dö- DÖNEMİN FİKİR HAREKETLERİ guladığı ve kan revan içinde bir “kurtu- nemi Tarık Zafer Tunaya çok emek isteyen çalışmasıyla öğret- Kitap ikinci ana bölümünde kurulan cemiyetleri Mason lo- luş” hikâyesi anlattığı romanı Domuzla- ti ve öğretmeye devam ediyor. calarından, Türk ideolojisine bağlı olarak kurulan cemiyetle- rın Güzel Çığlıkları’nı inceliyor. Aslında Tarık hocamız bu yapıtıyla bir anlamda re, kültürel, sosyalist ve ayrılıkçı olarak kurulmuş olanlara ka- Caner Almaz, Osman Balcıgil’in de- Cumhuriyet’in kuruluş felsefesi ve sancılarını inceleyen bir dar cemiyetleri karşılaştırarak incelemekle devam ediyor. Böy- neyimlerini paylaştığı ve roman yazma aydın portresi olarak da karşımıza çıkar. le olunca da o dönemki fikir hareketleri de açıklıkla görülüyor. sanatının inceliklerini anlattığı deneme- “Cumhuriyet, demokrasi ve siyasal partiler” arasındaki ilişki- Düşününüz ki İşkodra’dan Basra’ya kadar bir coğrafya ve fark- si Kurgu ile Gerçeğin Aşkı-Roman Yaz- yi kuran nadir bilim insanlarından biri olarak Türkiye’de Siyasal lı kimlikler dolayısıyla farklı anlayışlar ve farklı örgütlenmeler... ma Deneyimi’ni tanıtıyor. Partiler ile yol göstermek istediğini de söyleyebiliriz. Tüm bunların İkinci Meşrutiyet döneminde ortaya çıkan ve Z. Doğan Koreli, Volker Kutscher’in, imparatorluğun gidişatını etkileyen unsurlar olduğunu üzerinde Müfettiş Gereon Rath’ın maceraları üze- TÜRKLERİ İMPARATORLUKTAN durarak değerlendiriyor Tunaya. rine kurguladığı serisinin, 1930’lar Ber- DEMOKRATİK CUMHURİYET FORMÜLÜNE Yine Tarık Zafer Tunaya’nın ifadesiyle “1. cilt Meşrutiyet lin’inde, karanlık Almanya’nın derinlik- İLETMİŞ BİR KÖPRÜ: İKİNCİ MEŞRUTİYET! siyasal yaşam tablosuna tüm uçuculuğu ve hırçın çoğulculuğu, lerine ve SS’nin işkence mahzenlerine Üç ciltten oluşan Türkiye’de Siyasal Partiler, alanında bir ilk ‘hürriyeti ilan’ edenlerin hürriyet adına girişimlerini, başarısız- indiği yeni halkası Olimpiyat’ı inceliyor. olmasının yanı sıra Türk siyasi tarihi açısından ölümsüz olarak lıklarını sergileyicidir. Bu bakımdan tarihimizin eşine rastlan- Avusturyalı psikiyatrist Alfred Adler’in, nitelenen, bugün hâlâ geçilememiş bir çalışma. maz bir siyaset laboratuvarını tüm özellikleriyle yaşatacaktır.” 1929 tarihli klasikleşmiş yapıtı, aşağılık Zengin içeriğiyle sadece araştırmacıların ve tarihçilerin de- 1908-1918 arası İkinci Meşrutiyet dönemi siyasal hayatımız- ğil, başta tarih, siyaset bilimi ve hukuk alanında çalışanlar ol- kompleksi ve üstünlük kompleksinden da demokratik adımlarla ilerleyen özgürlükçü bir dönemdir. doğan rahatsızlıkları, anne-baba kav- mak üzere öğrencilerin ve meraklıların da başucundan eksik Aslında bir deneme ve cesaretli adımların yaşandığı dönem ol- etmediği bir kaynak yapıt. ramını ve travmaların bireyin gelecekte muştur. İmparatorluğu kurtarmak için kurulan parti ve dernek- oluşturacağı kişiliğine etkilerini inceledi- Türkiye’deki Siyasal Partiler’in 1. cildi, İkinci Meşrutiyet lerin yanında ayrılıkçı zihniyete sahip olanlar da bu dönemin dönemini ele alıyor. Tunaya’nın deyişiyle bu dönem hem bir ği Yaşama Sanatı’nı irdeliyor. içinde yeşermiştir. laboratuvar hem de Türkleri imparatorluktan demokratik Cum- İbrahim Berksoy, Fatih Atila’nın İşte bu karmaşık, hareketli ve sancılı dönemi incelemek hiç huriyet formülüne iletmiş bir köprü. Ankara’da bir grup kıdemli müzisye- de kolay değildir. Tarık hocamız birçok engeli aşarak bunu Diğer yandan dünle bugün arasında bağlantı kurmak, inkı- nin adını Beethoven’ın müzik tutkusun- yapmayı başarmıştır. lap tarihimizin köklerine inmek, ulus-devlet deneyimimizi de- dan esinle koydukları 30 yıllık bir toplu- Kitaba bütünüyle bakıldığında İkinci Meşrutiyet’in renk- rinlemesine analiz etmek için İkinci Meşrutiyet bize her zaman luğun odağında gelişen panoramik ro- li ama bir o kadar da karmaşık olan siyasal yaşamının panora- ışık tutan bir merkez noktası. manı Beethoven Club’ı inceliyor. Büyük bir titizlikle siyasal partilerin eski Yunan ve Roma’dan masını görüyoruz. Tabii bunu yapmak da belirttiğimiz üzere Y. Bekir Yurdakul, “Yapay zekâyla yoğun bir emek, ulaşılması gereken sayısız belge ve arşiv ça- bu yana ne olduğuna ilişkin usta bir girişle başlayan 1. cilt, “İkin- nereye!” başlıklı yazısında, distopya tü- lışması demek. İşte o yüzden bu yapıt hâlâ geçilemiyor. ci Meşrutiyet dönemi ve özellikleri, İttihat ve Terakki’nin kurulu- rünü asıl alanı seçen ve burada oyun- şundan partinin sonuna kadarki dönem, yine bu dönemde kurulan Tam anlamıyla klasik olan Türkiye’de Siyasal Partiler, biz- lar kurmayı seven Luigi Ballerini’nin ro- lerin ve gelecek kuşakların önünde tarihin önemli bir döne- diğer partiler, cemiyetler, dernekler de kuruluş belgelerinden, manı İkinci İnsanlık’ı merceğe alıyor. faaliyetleri ve üyelerine” kadar her yönüyle değerlendiriliyor. mini aydınlatmaya ve esin kaynağı olmaya devam edecek bir Mustafa Başaran’ın hazırladığı Bul- Böylece okuyucular Osmanlı Sosyalist Fırkası’ndan başyapıt. Günümüz Türkiye’sinde partilerin temellerini anla- maca ile düşün trafiği sürüyor! Halaskâr Zabitan Grubu’na, Hürriyet ve İtilaf Fırkası’ndan mak için de başvurulacak bir kaynak olduğu açıktır. n İyi okumalar... l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Yayın Yönetmeni: Gamze Akdemir l Tasarım: Bahadır Aktaş l Sorumlu Müdür: Aslan Yıldız l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli- İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Uets: 25999 - 15079 - 37611 l Reklam Genel Müdürü: Esra Bozok l Reklam Rezervasyon: Tel: 0 (212) 343 72 74 Mail: reklam@cumhuriyet.com.tr l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. AŞ, Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. KITAP No: 11A/41 Bahçelievler - İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir.