Catalog

Ermeni Resim Sanatı BILGE KÜLTÜR SANAT YAYINLARI sunar 4 MÜHTEŞEM KİTAP... FıLMLER VE ÖDÜLLER... Bir diaspora kültürünün kayıp urunlerı i •• •• i gibi ilk akla gelen isimlerin katkıları hakkında bilgi verseler dc, tstanbul'un aydınlevanten kesiminde önemli işlevler üstlcnmiş olanların kimlikleri konusunda net yorumlarda bulunmaktan uzaktır. Daha genış bir açıdan bakıldığında ise, yaşanan tarihsel olayların Ermeni diasporasına yaydığı sanatçılann en azından isimleri ve yapıtları üzerine derli toplu araştırmalann hiç değilse Türkçeye yeterin ce yansımamış olması, birtakım kopukluklan beraberinde getiriyor. Yakın dönemdeki terör olayları ve sözde soykırım iddiaları da araya girince, bu kopukluğun daha geniş bir zaman dilimine yayılmasında etken olduğu kuşku götürmez. SAVRULAN RENKLER Ermeni resim sanatını, tarihsel arka planı ve daha çok da 19. yy'dan bu yana siiren gelişmeleri doğrultusunda, özellikle de çağdaş Türk sanatındaki gelişmeler bağlamında anılan Ermeni ressamlann kimler olduklan ve hangi aşamalardan geçtikleri konusunda biyografik bilgiler içeren bir kitap, uzun bir sessizlik döneminin arkasından, bu olumsuzluğu kırmaya çalışıyor ve belki ilerdc başka çalışmaları özendirici bir soluk getiriyor(*). Kitabın yazarı Mayda Saris, öğrenimini Türkiye'de yapmış, izlediği sanat tarihi ve felsefe seminerlerinde sanat formasyonunu gelişürmiş, bazı Ermeni yazarlann kitaplannı dilimize çevirmiş, bazı kurumlarda da sanat danışmanlığında bulunmuş. Bu kitabını hazırlarken de özel ve resmi kitapkklardan yararlanmış, Ermeni resim sanatıyla ilgili kitaplan kendisine ulaştırmış olan bir aile büyüğünün katkısını temel almış. "Savrulan renkler" başlığı altında kaleme aldığı önsözde, bu çabasına değiniyor ve şöyle diyor: "Çoğunluğu Anadolu kökenli olan bu ressamlann, yurtdışında tanındıklan halde, kendi yurtlarında bilinmemeleri üzüntü vericiydi. Bu çelişkiyı gidermek ve tarihsel boşluğu doldurmak, hiç kuşkusuz Türkiyeli Ermenilerin gönül borcu ve ödeviydi. Sanat tarihiyle ve özellikle de resim sanatıyla yakından ilgilcncn bir araştırmacı olarak Ermeni kültür ve sanatının soluğunu canlandırma isteğiyle Fransızca, Ingilizce, Rusça ve Ermenice çok sayıdaki kitap yığınının içine gönıüldüm. Tozlu kitap, dergi ve belgelerden yayılan eskimiş kâğıt kokuları cşliğindc zaman tünelinde ilerlerken tanık olduğum zengin sanat mirası, Ermeni toplumunun sanatla olan güçlü bağının önemli bir göstergesiydi". Kendisinin debelirttiği gibi, "bakir bir alana" el atmış oluyor böylece yazar. Kitapta 1950'den önce doğmuş sanatçılara ağırlık veriliyor. Ermeni sanatında modernizmin ilk temsilcisi saydığı Hagop Hovnatanyan'dan (18061881) Ayvazovski'ye ve deniz ressamları kuşağına (bu konudaki kaynak kitaplar arasına Pars Tuğlacı'nın adının geçmemesi, bir unutkanlık eseri mi?) geçiş süreci ressamlarına, bağımsızlara ve oradan da 20. yy eşiğindeki ressamlara, gruplara ve nihayet Osmanlı başkentindeki Ermeni ressamlara geliyor. Osmanlı Barılılaşma dönemi resim sanatında ilklerden birine imza atmış olan Rafael Manas'a genişçe bir yer ayırmasıyla, yerli Türk araştırmacılarla yazarı bu noktada buluşturuyor. Bu dönemde sarayla bağ kurmuş ya da saray çevresine yakın durmuş olan Er7 37 meni ressamların, yerel külturle bağlannı yitirmedikleri ve Hagopyan'ın tstanbullu ressam imajını ironik bir dillc if ade etmesine karşın, Osmanlı yaşamına uyum sağlamakta, öteki azınlık mensuplarından daha atak davrandıkları, kitabın alcışı içinde de gözlemlenebiliyor. Kuşkusuz Ermeni ressamlann, Istanbul'daki yenileşme eğUimlerine katkıları, Sanayii nefise'nin kurulmasından sonra da devam ediyor. Bu katlu, bir anlamda Ermeni ressamlann birer sanat eğitimcisi olarak bu kurumda görev almalanyla resmiyet kazandığı gibi, Ermeni çağdaş sanatının biçimlenmesinde de etken olmuştur. Ayrıca Matmazel Serviçen gibi kadın ressamlann da devreye girmesiyle ve Istanbul peysajına daha yoğun bir ılginin söz konusu olmasıyla, lstanbul'daki bu etkinlik dikkat çekecek boyutlara ulaşıyor. "Elifba" gibi özel kuruluşlar çevresinde bir tür Istanbul romantizmine dönüşen bir etkinlıktır bu. (Kitapta isimleri anılmakla beraber, Istanbul doğasının rcsimlere aktanlmasında, çektikleri fotoğraflarla modelük yapan, aynı zamanda fotoğrafın seçkin çevrede benimsenmesinde büyük rol üsdenmiş olan Abdullah Biraderler, hak ettikleri ölçüde yer bulmuyorlar. Bu konuyu, kitabın tanıtım kokteylinde Bayan Saris'e ilettiğimde, onların fotoğraf sanatı kapsamına girdikleri yolunda bir yorum aldım. Oysa onlann işlevi, bir ressammki kadar önem taşımaktadır kanımca.) 2 Dalda OSCAR (2004) "GİZEMÜ NEHİR" FİLMJ'NİN ROMANI... SHAMJS ödtlllU ıJJEEI*. LÜHAII; yazdı, OLIKT EASTW00I/ y ö n e t t i , GKKI: Pi)K! ojMdı... Agop Arad ye Jak Ihmalyan gibi, son dönem Ermeni ressamları, Türk aydınının yabancısı değiller. Mayda Sarisin kitabı, bildiğimiz Ermeni sanatçı kuşaklarını daha yakından tanımamızı sağlıyor ve sanat kitaplığımızda önemli bir boşluğu dolduruyor. Kitabın sonuna eklenen kaynakça ve isimler dizini, bu çalışmayı daha ciddi bir boyuta ulaştırmaktadır. a Kaya ÖZSEZCIN ökcnlcri üzerine aynntılı bilgileri yetersiz olduğu Ermeniler hakkında genellikle kabul gören kuram, Frigyahların bir kolunun, yörenin eski halklarıyla kaynaşması sonucunda tarih sahnesine çıktıkları yönündedir. O zamandan (tÖ 7.yy) bu yana geçen tarihsel dönemler, Ermeni kültürü açısından bir etkilenmeler zincirini beraberinde getirmiş ve örneğin Akhtamar Manastın gibi tipik yapı özelliği ve taş işçiüği taşıyan bir mimari, bu kiiltürün ana özellikJerinin Hıristiyan geleneklerinden biiyük ölçüde etkilenmiş olduğunun da göstcrgelerinden biri olarak alınabilir. Bizim Batılılaşma dönemini kapsayan gelişmeler bağlamında ise, Avmpa'dan gelcrek IstanbuJ'da azınlıklara mensup sanatçılar aracılığıyla çevre kazandmış olan yeni ve çağdaş sanat gdeneklerinin yaygınlaşmasında, mimarlıktan resim ve heykel sanatına, fotoğrafa uzanan geniş bir kültür açılımı içinde taraftar bulmasında Ermeni kökenli ailelerin ve sanatçı üyelerin önemli bir katkısı olmuştur. Eldeki dağınık kaynaldar, neredeyse bütün bir yüzyılı kapsayan bu gelişmeler ortamında, Balyan ailesi, Yervant üksan ve Abdullah Biraderler 20 ÜLKEDE YUZLERCE BASKIMİLYONIARCA OKUYUCU... "Capcanlı. duygu dokı bir roman KIRMIZIÇADIR ıçın Kutsal Kitap ın kadınlar taratından hlfffle alıiHn bir versiYonu otduğunu soylemek bıle yetennce cezbedıcı. " ' 1915TRAJEDİSİ "Çağdaş Ermeni resmine bir bakış" başlığı alunda, 1900'lerin başlanndan bugüne gelen gelişmelerin özetklcndiği bölüm, kitabın birkaçyerinde "1915 trajedisi" olarak adlandınlan olayların etkisi bağlamında, Sovyet devriminde koşut biçimde, Ermeni sanatçılann diasporaya dağılmalannı konu alıyor ve bu dağılımın Ermeni sanatını olumsuz yönde etkilediğine değiniliyor. 1915 olaylannın baz olarak alınması, bilimsel içerik taşıması gereken böyle bir yayın için referans olamaz. Kaldı ki, birçok ycrde değinilmiş ve kanıtlanmış olduğu gibi, bu çatışmalar, sürgün olaylannın arkasından ve Ermeni cemaatından gelmiştir. Ermeni sanatçılann büyük bölümü de başta ABD olmak iizere başka ülkelerde çahşma olanaklan aramaları, çağdaş sanat olgusuyla ortaya çıkan bir gelişmedir; dolayısıyla bu gelişme Ermeni sanatı için de söz konusu olmuştur. Ote yandan, başta Erivan Güzel Sanatlar Enstitüsü olmak üzere, sanat eğitimi veren okullardan mezun Ermeni ressamlar, Moskova'da odaklanan Sovyet realizminden büyük ölçüde etkilenmişler ve kitabın son bölümünde yer alan resimlerden de kolayca anlaşdacağı gibi, bu okulun etkisinde kalmışlardır. Agop Arad ve Jak Ihmalyan gibi, son dönem Ermeni ressamlan, Türk aydınının yabancısı değillerdir. Mayda Saris'in kitabı, bildiğimiz Ermeni sanatçı kuşaklarını daha yakından tanımamızı sağlıyor ve sanat kitaplığımızda önemli bir boşluğu dolduruyor. Kitabın sonuna eklenen kaynakça ve isimler dizini, bu çalışmayı daha ciddi bir boyuta ulaştırmaktadır. • "Başlangıcından Günümüze Ermeni Resim Sanatı"/ Mayda Sarıt/ AGOS Yayını, 2003, îstanbul SAYFA *İ3 Dünyanın H I sevilen portreterinden biri olan ve 'Hollanıb'nın Mona lisa'sı olarak tanırrianan, FetemenUı ressam Jan Verrneer'in 'Incı Kupelı Kız' adlı portresı, buyuk bir gızem taşımaktadır. PmtıeıMu modd knndı «e nedoi lesın yapıkk' 0 n goden ve evartı gOUnconKimasunıııııyolaaİHStan c*amm'Venedenncıtırkapetatoyar? K Başrolünü ÖMER ŞERİF'in oynadığı aktöre 'Altın Aslan ödülünü kazandıran aynı adlı filmın romanı... "Sdıratt'B esm «ısam aK ust ed« hr sadekge K duyguyj sAp Gukfaruyor. ağbtıyor OiagansUı.." 1 C U M H U R İ Y E T KİTAP S AY I