Catalog

"Kapılan çalan benım kaptlart bırer bırer Gozunuze gorunemem goze gorunmez oluler Hıroşıma'da olelı oluyor bır on yıl kadar Yedı yaşında bır kızttn, buyumez olu çocuklar Saçlartm tutuştu once, gozlenm yandı kavruldu bır avuç kul oluverdım, kulum havaya savruldu benım uzden kendım tçın hıçbır şey ısledığım yok $eker bıle ytyemez kı kâat gıbı yanan çocuk Çalıyorum kapınızı, teyze amca, bır tmza ver Çocuklar oldurulmesın $eker de yıyebıLınler " (YemŞurler,s97) Aynı duyarlığa daha once de rastlamıştık "ve saçlar kana bulamp ortecek mavı gozlerı ve bır yumurta gtbı ezılecek sanşın başı çocuğun" (ae ss 3940) Nâzım Hıkmet, gunun her saatındekı tum duygularını, mırıldanmalannı, mektuplarını ve kendısıne gelen mek tupları şurın tavına almanın bır yolunu bulur Şaırlık kumaşı en yuce duzeyde bunu gerektırır Bu açıdan Nâzım Hık met şıırı oldukça verımlı ornekler getı rır bıze Bu ornekler arasında kendı ço cuğu ve çocukluğu da yer alır kuşkusuz Benım oğlan fotoğraflarda buyuyor" (s63) dedıkten sonra gun gelır ona son bır mektup yazar ve oğutler verır Hepımı ztn paylaşacağı oğutler Şıırın o coşku lu duyarlığı, bu sozlerde etkıleyıcı bır anlam kazanır "tmana ınan kuruyan dalın mnen yddıztn, sakat hayvanın duy kedenm" (ss 65 66) Onun "çocuk şıın" (yoksa "çocuklar ıçın" mı demelıyım) yazdığını da gor mekteyız Okul kıtaplarına rahatlıkla alı nabılecek, duyarlıklı ıncelıklerle orulu bır şur "Çocuklar yaramazltk yapmadtğı zaman kuşlar pencereye armağan getırtr Elma, portakal, çukukta Ku} değıl tabtı "Fakat benım en kuçuk stpam çakıvenr bu ışı bır akşam Ertesı gun anasına 'Kuş, babaya benztyor' demış, 'tıpkı babam' " Nâzım Hıkmet şıırındekı duyarlıklar konusunda en çok ışlenen temalardan bırısı de "hasret' tır O kendını hep "has retlerın şaırı" olarak tanımlar Neredey se tum yaşamı, tutkuluyken de yurt aışındayken de hep dostlarını, sevdıklennıozleyerekgeçmıştır Ulkehasretı, dost hasretı, en yakıcı olanı da çocuk hasre tı Onun şıırınde one çıkan en belırgın ozelldderdendır Bu ozellık, "çocuk ım gesı"nın de yer aldığı şurlerde tamamla yıcı bır oğe olarak konumlanmaktadır "Karh Kayın Ormanında" adlı şıırın de bunu en keskın bıçımde duyumsarız "Eskı takvım hesabıyla bu sabah başlart bahar SAYFA 14 Gerı geldı Mehmed'tme yolladığım oyuncaklar Kurulmamtş zembereğı kuskun duruyor kamyonet, yuzduremedı leğende beyaz kotrasınt Memet " (YenıŞıırler,s77) Gun gelır, oğluna duyduğu hasret da yanılmaz bır sınıra dayanmıştır Kendı nı, ımgelem gucunu îstanbul'dakı Mu nevver de Memet'ın yaşadığı eve doğru, masalsı bır sezgıyle yoneltır "gıdıp baktım oğlumuza, pembe, kumral, uyuyor mışıl mışıl Yorganıaçtlmış Örttum " ( a e s 87) Nâzım Hıkmet, kendısıne yazılan mektupları da şnrleştırmeye yatkındır Munevver Andaç'ın yazdığı mektup bu na ornek olarak verılebdır Boylece fark lı duyarlıkları yakalayıp, anlamlı bır bı reşım yaratır "Sana bır mujdem var okumayı oğrenıyor tembel oğlun, epeyı soktu kerata tut, koş, kıtap, kalem, çanta " (s 89) Bır yerde çocukların suçsuzluğunu, saflığını tum dunyaya, tum ulusların ya şantısına yaymak ıster Onların doğuştan gelen ıyı ddeklerı, kardeşlığı, dayanışma yı temel alan davranışları vardır Çocuk ların utopyasındakı dunya tam da şaırın ıstedığı, kurmak ıstedığı bır dunyadır Tereza, Melina Merküri ve Fredi Yermanos'a birer miL. Tereza, Doğu Trakya'dan koparılmış kır çiçeğı gıbı hayatına başlamış, 1916'da Atına'da evlenmış, 1917'de Korsıka'ya surgün edılmış ve 1918'de Milano'da kocasını terk etmıştı. Hayatında ilk kez cesaret edıyordu. Sonrakı beş yü içinde, Pıcasso'yu, lon Dhragumıs'ı, D'Annunzıo'yu, Cocteau'yu, Venızelos'u, Mussolını'yı, Mustafa Kemal'ı ve elbette Ernest Hemıngway'ı tanıyacaktı. Daha feonuşkan olsa, yaşamöyküsune şu cümleyi de eklerdı: "Zamanımın en önemli erkeklerını tanıdım. Bunlardan bazılarıyla da yattım". Denildiğıne göre, tir gün Hemıngway Tereza'ya, "Biz Bızans'ın son âşıklarıyız!", demiş. KOSTA SARIOĞLU ıç geç kaldığınız hem de çok geç kaldığınız oldu mu? Ama bu se fer bır sonrakı trene, bır sonrakı otobuse bınıp bu dunyadan çok uzaklar da olan bır ınsana ulaşmanız olanaksız dır Bu gecıkmenız sıze pahalıya mal ol muştur Yıllardır Fredi Yermanos de ta nışmak onun bır kıtabını çevırmek ıste dım Tereza ancak bu ydın Temmuz'unda yayımlanabddı 1999'da Fredı Yerma nos, gende otuzu aşkın kıtap, televızyon programlan, makaleler bırakarak aramızdanayrddı "Hayatımınençarpıcısenar yosunu yazıyorum ama ne yazık b sonu nu yazmak ıçın orda olmayacağım " Son zamanlarda bır bayan arkadaşıyla konuşurken sağbk durumunu bu şekdde be tımlıyordu Fredı Yermanos Fredı Yermanos 18 yaşından berı ede bıyatla uğraştı Muhabır olarak Yunanıs tan'dakıpekcokgazetedeçalıştı Televız yon programları yaptı Yazdığı oyku kı tapları, romardar ve tıyatro oyurdan Yu nanıstan'da bırçok edebıyat odulu ka zandı Dhıavazo Edebıyat Dergısı'nın yaptığı araştırmaya gore, Fredı Yerma nos, çağımızın en çok okunan yazarları hstesınde ver alıyor Kendısı 1980'den sonra yazdığı kıtaplar ıçın, "Bu yazınsal ture ne ad vereceğımı bdemıyorum, bel kı de bu o kadar onemlı değd Kadenmı zı belırleyen ınsanların hdiâyelerını, bır taraftan araştırmaya, dığer taraftan hayal gucune dayanarak canlandırıyorum Bu, ınsanın kendı Tardı'ını sevmesı ıçın guzelbır yol", dıyor Tereza, gerçek hayat oykulenne dayanarak yazdığı en gu zel romanlardan bırı Yermanos'a gore, "Tanrı bır g?n Tere za'ya, aşağıda, d?nya da ne yaptın, dıye sorsa, 'Cesaret ettım' yanıtını venrdı" Tereza, Doğu Trak ya'dan kopardmış kjr çiçeğı gıbı hayatına başlamış, 1916'da Atına'da evlenmış, 1917'de Korsdca'ya surgun eddmış ve 1918'de Mdano'da ko casını terk etmıştı Hayatında dk kez ce saret edıyordu Sonrakı beş yd ıçınde, Pı casso'yu, lon Dhragumıs'ı, D'Annun zıo'yu, Cocteau'yu, Venızelos'u, Musso lını'yı, Mustafa Kemal'ı ve elbette Ernest Hemıngvvay'ı tanıyacaktı Daha konuş kan olsa, yaşamöyküsune şu cumleyı de eklerdı "Zamanımın en onemlı erkekle nnı tanıdım Burdardan bazdanyla da yat tım" Denddığıne gore, bır gun Hemıng way Tereza'ya, "Bız Bızans'ın son âşdda rıyız1", demış Ddersenız, Tereza'nın kım olduğunu kıtabın nasd ortaya çıktığını Fredı Yerma nos'un kalemınaen okuyalım "Tereza Dhamalas gerçek bır kışı Bu nu, boyle bır hdcâyentn Yunanıstan top lumunun resmı kayıtlarına nasd gırmedı ğını merak eden, ozelldde zor dtna olan okurlar ıçın açıklamakta acele edıyorum Bu dk kez olmuyor Pınelopı Dhelta'nın lon Dhragumıs'e olan aşkı da aynı dere cede gerçektı ve en azından donemın Atı nası ıçın, daha da çarpıcı bır hıkâyeydı Fakat bu aşk da resmı kayıtlara geçmedı (tıpkı dığer bır suru olay gıbı) Iyı lu ya zarların kendı kavıtlart var Kahramanımın adı hakkında bır çıft so zum var Kuşkusuz 'Tereza' Katolık ısmı Sır Basd Zaharoff onu Pans'te bu adla vaftız etmıştı ve 1915'te,Trakya'dabu ad la bdınıyordu Gerçı uvey babası, ongo rulu Anadolulu bdgelığıyle, 'zor bır anın da' kullanması ıçın ona bır de Ortodoks ısmı vermıştı 'Zor an', 1916'da, Tereza'nın evlenme sı gerektığınde ortaya çdctı Boylece aynı gun, hem adını, hem soyadını değıştırdı Metropolıthk kdısesındekı papaz, Orto doks ısme sahıp olmasını îbtıyordu' Tabıı 1918'de, Mdano'da kocasından kaçtığın da, Atına'nın saygın Ortodoks kadını, yı ne Tereza Dhamalas oldu Hatta Fı ume'de ItalyanJar onu, Tereza D'Annun zıo, şaırın yeğenı olarak bdıyorlardı1 Herhalde, lcendısını sadece D'Annun zıo'nun ya da Hemıngway'ın hayatında mez kılan bu ısım değıştırme oyununu Tereza sevıyordu Tereza'nın çocukları nın, annelennın Avrupa seruvenını hıçbır zaman oğrenmemelennı boyle açddayabı hrız Kendısı oğrenmelennı ıstemıvordu Bır keresınde, Sofıa Laskarıdnu'ya, 'Hayatımda o kadar şey oldu kı, burdar çocuklanmıvaralayabdır', demış 'Bunla nvasıyetımdedebırakmamneışeyarar?' •" CUMHURİYET KİTAP SAYI 652 Fredi Yermanos'tan "Tereza" "Dunyayı verelım çocuklara bıçdeğthe bır gunluSune Allı pullu bır balon gıbı verelım oynasınlar Oynasınlar turkuler soyleyerek ytldızların araunda Dunyayı çocuklara verelım Kocaman bır elma gıbı verelım stcacık bır ekmek somunu gthı Hıç değtlse bır eunluğune doysunlar Dunyayı çocuklara verelım Bır sunluk de olsa oğrensın dunya ar kadaşlıSı Çocuklar dunyamızı alacak elımızden Ölumsuz ağaçlar dıketekler" (Son Şurlerı, s 135) Ve bu şıınn bır tamamlayıcısı daha "Çocukların avuçlannda gunlerımız stra bekler, Gunlerımız tohumlarıdır avuçlannda çocukların Çocukların avuçlannda yeşerecekler Çocuklar olebılır yarın, Hem de ne sıtmadan, ne kuşpalazından Duşerek de değıl kuyulara fılan, Çocuklar olebtlır yarın, Çocuklar sakallı askerler gıbı olebılır, yarın Çocuklar olebılır yann atom bulutlan nın ışığında Çocukların avuçlannda gunlerımız stra bekler, Gunlerımız tohumlarıdır avuçlannda çocukların Çocukların avuçlannda yeşerecekler" (ay ss 154 157) Bu çalışma elbette burada bıtmıyor Daha ırdelenecek pek çok eserı var Nâ zım Hıkmet'ın Ama onun doğumunun 100 vılı sona ererken hıç değınılmemış bır alandakı bu notlar onun anısına bır saygı olarak gorulmelı • Not Kaynak olarak Yapt Kredı Kultur Sanat Yaytnalık'm Nâztm Hıkmet Butun Şıırlen adlı luks baskıst temel alınmıştır H Kahraman hakkmda değıl, butun Avrupa'dd dahd dd gorun