Catalog

Ahmet Hamdi Tanpınar'dan "Yaşadığım Gibi" Deneme'lerindeki Doğu ile Batı, geçmiş ile gelecek arasında bir köprü kurmaya çalıştığı, hem Doğu hem de Batı kültürünün etkilerini yansıtan yapıtlarıyla Cumhuriyet dönemi edebiyatımızın önemli adlarından biri olan Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Cumhuriyet, Ülkü, Varhk, Oluş, Türk Yurdu, Yücel gibi çeşitli gazete ve dergilerde yayımlanmış yazılarından derlenen "Yaşadığım Gibi" adlı yapıtın yirmi yıl aradan sonraki ikinci baskısı Dergâh Yayınları'nca yayımlandı. FATMA ORAN hmet Hamdi Tanpınar (23 Haziran 190124 Ocalc 1962, istanbul) Osmanlı Devleti'nde kadılık «orevinde bulunmuş Hüseyin Fikri Etendi'nin oğluydu. 1923'te Darulfünunı Osmani (bugun İstanbul Üniversitesi) Edebiyat Fakültesi'ni bitirdi. Çeşitli liselerde edebiyat ve felsefc derslcri okuttu. 193032 arasında Ankara'da Gazi Tcrbiye Enstitüsü'nde (bugün Güzi Üniversitesi Eğitim Fakültesi) edebiyat öğretmeni olarak çalıştı. 1933'ten sonra Istanbul'da Kadıköy Lisesi'nde edebiyat, Güzel Sanatlar Akademisi'nde (bugün Mimar Sinan Üniversitesi) sanat tarihi ve estetik derslcn vcrdi. 1939'da, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde kurulan Yeni Türk Edebiyatı Kürsüsü profesörlüğüne getirildi. 1942 ara seçimlerinde CHP'den Maraş milletvekili seçilince, üniversitedeki görevinden ayrıldı. 1946'da yeniden aday gösterilmeyince, bir süre Milli Eğitim Müfettişi olarak çalıştı. 1948'de Güzel Sanatlar Akademisi'nde yeniden estetik dersleri verdi. Bir yıl sonra da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ndeki eski görevine döndü ve ölünceye değin bu görevde kaldı. A 1996 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü'nü alan Yapı Kredi Yayınları yazarlarından Semih Gümüş'ü Kutluyoruz! ODO Y A P I K R E D İ Y A Y I N L A R I İstanbul: 212293 08 24, İzmir: 232463 82 90, Ankara: 312435 85 94 SAYFA 12 dergisinde çıkan Musul Akşamları adlı şiiriyle duyurdu. Bunu, Dergâh, Milli Mecmua, Hayat, Görüş, Ülkü, Varlık, Oluş, Kültür Haftası ve Aile gibi dergilerde çıkan şiirleri izledi. Bunlardan bazılarını sonradan Şiirler (1961) adlı kitabında topladı. Hece ölçüsüyle yazdığı bu ilk ürünleri, imge zenginlikleri ve müzikal nitelikleriyle dikkati ceker. Edebiyat Fakültesi'nde okurken öğrencisi olduğu Yahya Kemal BeyatIı'dan çok etkilenen Tanpınar, bu dönemde Bakî, Nef'î, Nedim ve Şeyh Galib gibi divan şairlerinin yanı sıra Fransı/ şiirinin ustalarını da inceledi. Ama ilk yapıtlarında Yahya Kemal'den çok Ahmed Haşim etkisi görülür. Haşim gibi o da küçuk yaşta yitirdiği annesinin yokluğundan duyduğu acıyı ve kendini avutacak bir sevginin ö/lemini dilc getirir ve içedönük bir bakışla doğayla iletişim kurmaya çalışır. Sanat anlayışının bir başka önemli ögesi de Bergson felsefesindcn kaynaklanan 'zaman' kavramıdır. Tanpınar'ın yapıtlarında zaman saatlerin, günlerin, haftaların, ayların birbirini izledıgi basit bir süreklilik değil, çok katlı ve karmaşık bir akıştır. "Ne tçindeyim Zamanın" ve "Bursa'da Zaman" adlı ünlü şiirleri zaman temasını "geçmiş zamanhâl" çerçevesi içinde işleyen DU sanat anlayışının en güzel örncklerındendir. Tanpınar'ın ilk romanı, 1944'te Ülkü dergisinde yayımlanan Mahur Beste'dir. Osmanlı Devleti'nin son dönemindeki seçkin bir çevrcnin özelliklerini sergileyen bu yapıtı, kendi yaşamından izler taşıyan ünlü romanı Huzur (19491983) izler. Hem bir aşk romanı, hem de yazarın îstanbul'a duyduğu derin sevginin romanı olan Huzur, Tanpınar'ın estetik anlayışını, kültür birikimini ve geçmiş kültüre yaslanan yaşam felsefesini yansıtan en yetkin yapıtlanndan biridir. Tanpınar bu Tanpınar, adını ilk kez, Altın Kitap imge zenglnllklerl ler'cle II. Meşrutiyet döneminin parti parti çekişmeleri ve Mütareke yıllannın bezginligi vurgulanır. Saatleri A y a r l a m a E n s t i t ü s ü ' n d e ise ( 1 9 6 1 , 1977) iki uygarhk, iki değerler sistemi arasında bocalayan Türk toplumunun bu kez komik, ironik bir tablosu çizilir. Çocukluğu Abdülhamid döneminde geçen, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerini de yaşayan Hayri trdal'ın anıları biçiminde yazdığı bu romanda Tanpınar, hem geçmiş özlcminden kurtulamayan, geçmişe saplanmış aydınları, hem de devlete dayalı özel girişimciliği ve sınıf atlama tutkusunu yerer. Tanpınar'ın ölümüyle yarım kalan, ölümünden sonra plan ve notlarına dayanılarak bir araya getirilcn Aydaki Kadın (1987) adlı romanı da gcne önceki romanlarında görülen çatısmaları, Tanpınar'ın kendi sözleriyfe "sapır sapır dökülen bir dünyada yaşamanın azabı"nı bu kez daha çapraşık bir örgü çevresinde ele alır. Tanpınar'ın Abdullah Efendi'nin Rüyaları (1943, 1983) ve Yaz Yagmuru (1955, 1983) adlı öykü kitaplarının yanı sıra, ancak birinci cildini tamamlayabildiği, konusundaki en kapsamlı yapıtlardan biri olan XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (1942, 1985) ile Tevfik Fikret (1937, 1944), Namık Kemal Antolojisi (1942), Yahya Kemal (1940, 1982) ve Bütün Şiirleri (1976, 1981) adlı kitaplan vardır Tanpınar ayrıca Euripides'in Medeia, Elektra ve Alkestis adlı oyunlarıyla Paul Valery'nın M.Teste'ini Türkçe'ye çcvirmıştır. Şairliği, hikâyeciliği ve romancılığının yanı sıra edebiyatımızın en büyük denemecilerinden de biridir Ahmet Hamdi Tanpınar. İstanbul, Bursa, Ankara, Erzurum ve Konya kentlerini dogal, tarihsel ve kültürel özellikleriyle anlattıgı Beş Şehir (1946, 1985), edebiyatın yanı sıra, Türk müzği, DoğuBatı çatışması.gibi konuları da işle Jtaplaştırılan Sahnenin Dışındakik " romanında, Miimtaz ile Nuran'ın aşkj çevresinde Doğu ile Batı, eski ile yeni, geçmişin değerleriyle var olan değerler ve aşk ile toplumsal sorumluluklar arasmdaki çatışmayı ve çatışmanın doğurdugıı bunalımı irdeler. İlk ke/ 1950de Yeni istanbul gazetesinde ya ımlanan ve ölümünden sonra 1973te Denemeci Tanpınar (1969, 1977) ve yine ölümünden sonra ilk kez 1970 daha sonra da 1977 yıllarında yayımlanan ve şimdi de Dergâh Yayınları'ndan çıkan Yaşadığım Gibi bu anlamda önemli yapıtlardır. Yaşadığım Gibi, Tanpınar'ın gazete vc dergilerde yayımlanmış yazılarının ve kendisiyle yapılmış söyleşilerin bir araya getirildiği önemli bir derleme olmakla kalmayıp bir bütün olarak Tanpınar'ın insan, toplum ve sanat sorunları karşısındaki tavrını da yansıtır. Mehmet Kaplan'ın "Tanpınar'ın Denemeleri Halckında Birkaç Söz"üyle Prof. Dr. Birol Emil'in "îkinci Baskıya Önsöz" başlıklı kapsamlı yazısımn.yanı sn;a İnsan ve Cemiyet/ İnsan ve Otesi/ Üç Şehir/ Paris Tesadüfleri/ Türk Dili ve Türk Edebiyatı (Mülâkatlar)/ Musıkî/ Plastik Sanatlar ana bölümlerinden oluşan Yaşadığım Gibi, Tanpınar'ın "edebiyat, musıkî, resim, mimarî, heykeltraşlık, estetik, mitoloji, psikoloji, felsefe ve tarih" konularındaki "zenginliğini" eöstermesi açısından da çok önemli Dİr yapıttır. • * Btyografı, AnaBritannica kaynaklıdır. FO ğım Gibi/ Ahmet Hamdi Tanpınar/ Hazırlayan. Prof Dr Bırol Emtl/ Dergâh Yayınları/ 470 s CUMHURİYET KİTAP SAYI 366 diği Eaebiyat Üzerine Makaleler