Catalog

BirBaşyapıt 11 Sanat ve Yanılsama i t . H. (İ0M1JK H n LEVENDKIUÇ • • Ikemizde herhangi bir konu üe 1 1 ilgili yazılı, hatta sadece öğren I I mck kaygısıyla bile derinleme^ P SİIK bir çalışma içine girmek çok güçtür. Neredcysc olanaksızdır. Bu anlamda olanaksızlıkları saymakla bitiremeyiz Kütüphanelere ulaşmak güçtür Her biri ayrı bir sisteme göre dü/enlenıniştır. Kimi dışarıya kitap verme/., kimi içeriye. Üniversite kütüphaneleri dahil çoğunluğu güncel yayınları izlcmez. Onemli bir eserder. bir adet vardır. Yakala ki okuyasın. Bu ciimleden bir elli tane daha şey söylenebilır Bir diğer önemli sorun da çulısılan koıuılarla ilgili belli basjı temel kayinaklara ha deyıncc ıılaşamam.ıkt.ıdır. Oysa bu konu, İngilizce dilıni kulla nan bir kişi için böyle m\? Tabii ki değıl Neden.^ Çünkü İngilizce yazılmamış ulaıı teıııcl eserlcrin hepsinin çeviri.si mevcııt. Para vermcye ha/ır olan birkişininkütüphanelerdedolaşmasına gerek yok Dilediğin kitapçıdan saıın al Bu anlamda ülkemizde en şanslı olanlar herhalde Marksizm konusunda çalışanlardır. Siyasi amaçla da olsa bu konu ile ilgili temel eserler Türkçe'yeçevrildi. Örneğin antropoloji, sinema ya da ielsefe ile ilgilenenler temel eseıleıde çoğu zaman aslına ya da yaygın olarak İngilizce çevirisinc ulaşmak durıımundadır. Batıdaki deyişi ile Media estetiği yani sinemaelektronik görüntü (video sanatı) Estetiği gibi adı bile yeni yeni duyulan bir konu ile uğraşıyorsanız kaynak bulma açısından işiniz hiç de kolay olmayacaktır. Araki Türkçe'de kitap bulasın. Ama bu konu ile uğraşan insanların durumu çok da kötii değil. özellikle güzel sanatlar yelpazesi içindc Türkçe'ye kazandırılmış çok önemli temel eserlere hemen kitapçılarda ulaşılabiliniyor. Remzi Kitabevi bu anlamda Türk okuyacusuna sunduğu Güldesteye bir gül daha kattı ki gerçekten çok önemli E.H. Gombrich'in iinlü "Art And Illusion" adlı eseri. Bu eser Ahmet Cemal'in temiz ve akıci Türkçesi ile 1992'nin son günlerirde piyasaya çıktı.Belki çok kişisel olacak , ama bana göre 1992'de Türkiye'de olan önemli olaylardan birisi Gombrich'in bu eserinin Türkçe olarak yayımlanmasıdır. Tabii her çalışma gibi bu da benzerleri ve karşıtlarıyla birlikte bütün içinde değerlendis A Y F A 2 SANAT VE YANILSAMA "Sanat ve Yanılsama" Sanatın Öyküsü'nden çok farklı bir kitap. Psikoloji biliminin sağladığı bilgiler ışığında Algılama kuramlarını Gombrich kendi deyişi ile "bir acemi öğrenci konumunda" irdeliyor. Kitabı okuyanlar sanatçıyı değerlendirirken kullanılan başyapıtları tanıyacaklar. rilmelidir. Ama görsel sanatlarla ya da fotoğraırsinema • elektronik görüntü hallogram, yani çağımızın yanılsama sanatları ile uğra^anlar için işte Türkçe'de bir başyapıt. Türk okuyucu için bu Gombrich ile ilk tanışma olmayacak. Yine aynı yazarın "Sanat öyküsu" adlı kitabı yine Remzi Kitabevi yayınları arasında Bedrettin Cömert çevirisi ile çıkmıştı. Mağara duvarındaki ilk çizimlerden günümüze sanat tarihinin öyküsünu anlatan bu eser Türk okuyucusunun ilgisini toplamıştı. "Sanat ve Yanılsama" Sanatın C)ykü.sü'ndençok farklı ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ bir kitap. Psikoloji (ruhbi ^ ^ ^ T ^ * ^Tl T7I \ f ,. \ i |. . • ı ı v i ı • Sanatın Oykusunu Bedrettin Cömert cevlrmıstl. lım) bılımının sağladığı bılgıBu kitabı okuyanlar öncelikle sanatı, ler ışığında Algılama kuramlarını sanat eserini ve sanatçıyı değerlendirirGombrich kendi deyişi ile "bir acemi ken kullanılan başyapıtları tanıyacaköğrenci konumunda" irdeliyor. Farklı tır. Tanımanın ötesinde bu eserlerin basımları için yazılmış önsözlerin yer Gombrich tarafından belirtilen detayaldığı onyedi sayfalık bölümü başlı balarını görebilecektir. Bunun ötesinde şına bir kitap olabilecek nitelikte. "Sa psikoloji şemsiyesi altmda Algılama nat ve Yanılsama" Kuhbilim ve Üslup Kuramları, görme biçimi , yanılsama bilmecesi adlı giriş bölümünü izleyen kavramlarını sanat eserinin öğrenilmedört bölümden oluşmaktadır. Sırasıysi açısından önemi ve etkinliği görülela bölüm başlıkları şöyledir: Benzerlicektir. Gomrich "...yanılsamasorunuğin Sınırları, İşlev ve Biçim, İzleyicinin nun beni ne kadar uzak alanlara çekepayı ve Buluşlar ve Yeni Tasarımlar. ceğini kestirememiştim." dcrken, kitabının temel bir yaklaşımını da şöyle açıklıyor, "...bu işi müze ve galerilerden çok, günlük yaşamda yer alan her türden resim ve betimlemeler aracılığıyla, örneğin otobüste veya bekJeme salonlarında yapması uygun olacaktır. üralarda görülecekler, elbet çoğunlukla sanat olmayacaktır. Ama bu görülenler özellikle iddialı olmayışlarından ötürü bize, bir Velasquez'in yaptıklarını taklit eden kötü sanat yapıtlarından daha az acı verecektir" (s.22) derken Saul Stelnbergin kıtapta yer alan bir çızlmı kitabının temel yaklaşımını da sergiliyor. Bu kitabı Türk okuruna kazandıran Remzi Kitabevi'ne bir eleştiride bulunmak istiyorum. Temiz ve akıcı bir dille çevrilmiş olan bu eserin resim baskıları gerçekten yetersiz. Hatta yer yer yetersizden de öte çok kötü. Benim elimdeki İngilizce basımındaki birçok renkli resim neden bilmem siyah beyaza dönmüş. Bu bazı yerlerde hiç olmamış. Örneğin, "Işıktan Boyaya" başlığı altmda Claude Monet'nin "Rouen Katedrali, Güneş alitındaki Batı Yüzü" adlı resmi siyahbeyaz basılmış.Siyahbeyaz resim baskılarında isegrinin tonları belirsiz. Hele ki renk, ışık, ton gibi konuların yazıldığı bir yerde. Bu nedenle, resimler bazı yerlerde Ahmet Cemal'in çevirisini desteklemekten çok uzak kalıyor. Bu cümleden tipik bir (irneği belirtmek isterim. 56. saytada yer alan 15. levha "Hans Baldung Grien: İlk Günah, 1511. Tahtabaskı." ve 16. levha "Hans Baldung Grien: İlk Günah. 1511. Chiaroscuro tahtabaskı." Bunlar aynı sanatçımn aynı konu ile ilgili iki tarklı baskısı. Bu iki farklı eserle ilgili olarak metinde yazar şunları söyliiyor: "... Grien'in İlk Günah'a ait tahtabaskısı, siyahbeyaz sergilenmesiyle bize bütünüyle eksiksiz ve anlaşılırgelmektcdir( 15). İkincilevhaylaelde edilen (16) etkiyi incelemek ise daha da ilginçtir; ayrıca bu Chiaroscuro tahtabaskısı tekniğinin ilk örneklerinden biridir. Sanatçımn zemini daha koyu yapması, kendisine kağıdın beyaz tonu aracılığıyla ışığı gösterebilme olanağını kazandırmaktadır. Ton alanının önemsiz sayılabilecek bu genişletilmesinden elde edilen kazanç, şaşırtıcıdır." (s. 57) Ancak ilgili resimlerin baskılarına bakıldığında metinde sözü edilenleri aniamak mümkün değil. Çünkü iki baskı arasında neredeyse hiçbir tark görülemiyor. Oysa kitabın İngilizce basımındabu iki resme bakıldığında yazarın metinde sözünü ettiği konular kolaylıkla anlaşılıyor. Kitabın 70. sayfasındaki Rembrandt'ın resmi ve çoğu siyahbeyaz baskı için de aynı şey söz konusu. Detay kaybolmuş. Oysa 104. sayfadaki Leonardo'nun çalışması çok başarılı basılmış. Sanırım biraz özen yeterli. Kitabın bıından sonraki basımlarında yayınevinin bu eleştirileri değerlendireceğini umarken, Gombrich'in bu önemli eserini beyaz perde ve ekran sanatı ile uğraşanlara özellikle öneririm. • Sanat ve Yanılsama IE.H.Gombrich IÇevıren: Ahmet Cemal/RemziKitabevi/408i. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 5 2