Catalog

Laıın Aıncııkalılaıda mııthüj bıı kımlık geıeksinı mı var I t u h l u ve somıııgeulıgın kulıuıu dını ve dıllerıyokettıgıbırkıtaLatınAmerıka A>nadakuı dımı/e baktığımı/da kendnnı/e ben/even bır vıı/ go ıcbılınek buuık bırgttı.ksınım Bdkıdesanatçılaıı mı/a vt yapıtlaı ıııa bu Lıdar bu>uk saygı duymamı ?ın nedenı, ktndı ııngemı/ı, ancak onlar aratılıgı;>la sanatın <,arpıtılmı$ aynabinda bulabılmemı/ I atın Amtrıkali:>ânat<,ılaringutunuvLSd\gınlıgını kanıtl ıvan ba^ka bır ornek dt ulkeler dıktatorLrın elıne geçtığındt ılk susturulanlaıın sanatçılarolması Ilk ba^ta hapse atılan, oldurulen, ı^kcnteden getjiı ı lcn vt. suı gune gonderılenler hep ya/arlar, gazetec ıler vt sanatçılar (^unku nnı/ısyenlcr sanatçılar, ya/aı lar, kahınler vc ijamanlardır, halkın dıışlerının yo rumcularıdır, sulta nın dusjmanlarıdır Yonetımın halkı Mibturması gerektığınde, ı^e halkın temsılcılerı nı susmrnukla ba^lanır getıımıktcn va/gL(,Lilcıse, halkın mılı olnııktan ı,ıkaı I u halk ıdına konu^maktaıı u/akla^ırlaı, bovlett \ ılnı/ ba^larına kalır ve en sonunda unutulııp gıdcrler Sekreter kızlar Latın Amcrıka buyuk kar şitlıkların e^ıtsı/lığın, adalet sı/lıgın tu^vet, ^ıddet ve st laletın kıtabidır Halkın vu/ dt 8O'ı ı,ok >oksul bır yaşam surtrktn bır avuı, ııiban var lık ıçındcdır Yalnı/ta bu ol gu bıle sureklı bır ^ıddet du rııınu yaıatmaktadır ^ekılen acılardan so7 et medcn nasıl ya/abılırım' Karşıtlıklar, ^ıddet ve dıkta toıluğun egemen olduğu bıı topluında bas>kı, surgun vt ı^kentenın ya^andığı ınsan ların ortadan kavboldugıı bır toplumda, bedcnlerının <,e ^ıtlt organları ıgn (,cKukların oıgan bankalarına satıldıgı bır toplumda ya^arken, /en gın yonetıavle kırı^tıran ko ta memelı, ye^ıl gozlu sekre ter kı/ları nasıl va/abılırım'1 Bı/ım ger<,eklığımi7 oyle korkunt, du^gucu a(,ıs>ından oyle /engın kı, ba^ka bır ^eyı va/mak olanakt.1/ Ben yal ııı/ta vaı olanı dıle gctırıyo lunı Iii(,bır^e\ uydurmuyorum Vlctor Jara Bakın hır ornek vercyım sıze Şılı'de Vıctor Jara ıdlı bır halk ^arkıcısı vardı Devrımı, halkı ve ulkesın dckı loplumsal değıs,ıklıklerı oven <,ok basıt ^aıkılar bestelıyordu I ek bır şarkıyla, koca basının bır vılda ya da bır polıtıkacının oınru boyunca soyleyebıletc ğınden daha ^ok $ey soyleyebıhvordu Anımsanması ve yınelenmesı kol.ıv olan ^arkılan, polıtık duşmana kanji bıreı sılah olup (.ıkmıştı Ra^ında Augusto Pınochet' nın bulunduğu dıkta loıluk Vıttot }.1 ra nın surgune gıdıp ^arkılarını oıa da surdutınesını go/e alamadı ( umhurba^kanı Sal vador Allende'u devıren askerı darbenın karanlı ğındi 1973 cvluluııdt Şılılı askerler Vıctor Jara yı o siralar toplam ı kanıpı Dİarak kullanılan Ulusal Stad yıım'da ışkenctdcn ge<,ırdılervı oldurduler Ya/arlarımı/ da avnı turden bır tehlıke Gerçekren dc I eiıh doıununıU I atın Amerıka da romanlarva saklannu^lı Buııun nedenı, Ispanyol Engı/ısyo nu'nun romanların ııibanların kafalarına yıkıcı du şunceler yerlcştırecegı kanısında olmasıydı Ispanya ve Porteku'ın gerçeklc^tırdığı Fetıh ve somurgele^ tırme sıras>ında ı/ın verılen kıtaplar yalnuca dıns«el ve bılımscl kıtaplardı Isabel Allende Latın Amerıka buvuk karsıtlıkların esıtsızlığın addletbi^lığın ı usvet şıddet ve se faletın kıtisıdır Halkın yuzde 801 cok yoksulken bır avuc ınsan varlık ıcındedlr Neruda ve madanciler Çağımızda da yazarlar vc ^airler bu korkuların gcçerlı olduğunu kanıtladıiar Pablo Neruda anlat mı^tı Trenle îjılı'dekı çol bolgesıne gıtmış Orada bakır madenındc (.alı^an ı^çılere şıırlerını okuyacakmış Bır de bakmı%, yuzlerce madencı ıstasyonda, onu kar^ılamaya gelmışler Neruda, trenin arka sahanlığına çıktığında madencılerın gul yağmuruyla karşılaijmii; Şıırlerını okumaya başlayınca gormu^ kı madencıler şıırlerını ezbere bilıyorlar ve onıınla bırlıkte okuyorlar Unutnıamak gerekır kı Pablo Neruda yalnı/ca Sjıirnınyctı^tııdıgıuı buvuk ^aıı değıl aynı /amanda bır komıınısttı Kendını sıyasal a^ıdan adamı^ bırı olan Neruda, Şılılı ı^(,ı VL koylulerın sesıydı Neru da'dan yana \a da Neruda ya kar^ı olabılıtdıni7 ama hıc, kımse onu lıldı^ı kıılesındt oturmakla su<,laya nıa/dı Neı uda nın a^k ^ııılerı bıle ıılkcnın toplumsal vesıyasalgcr^Lklıgını vansıtıvurdu I .atın Amcrıkalı v a/arlar suı eklı olaı ak fa?la polıtık olmakla Mi^l.ınmı^laıdır Aıııa sı\asUc el suımesev dık, Latııı Ameııka ' a^ ımının gcr(,Lklıgını dılegetı rLme/dık Latın Ameııkalı va/arlar gen,eklığı dıle S A Y F A 12 Ülkesıinde 20 yıl susturulmuş olan Çek yazarı Ivan Klıma %oyle ya/mıştı "Yazar ıçin yararsız deneyım dıye bır şey yoktur Tam tersıne Yaşadıkları ne denlı korkunçsa o olçudc a^ırı bir durumda bulur kendını yazar, deneyımlerı ıleridekı yapıtları ıçin o olçude yararlı olur çıkar " Sız de surgunun sızın ıçin çok lyı olduğunu, Ruhlar Lvı'nın "surgun ruzgârlarına kapılıp süruklenen anıları yenıden yakalama" çabasının urunu olduğunu soylemı^tınu Bu goruşlcrden ne çıkarabılırız'1 Bırı, demokratik yoldan seçılmı^ sosyahs>t bır hııkıımetı devıren Pınochet tarafından surgune gjtmek zorunda bırakılmı^ bir kadından gelıyor Otekıyse, anayurdunda komunıst yonetım tarafından 20 yıl susturulmuş Klı ma'dan' özunde ıkınu de baskının erdemleıınden soz edıyorsunuz. Keşke boyle olmasavdı, ama atısız bır dunyada yaşamavı hayal etmek olanaksız Dunyada ınsanların acısı/ ya^ayabıleceklerını du^untkıkltrı bır tek ulke debulundum.o da ABD tnsanlıgın gerı kalanı, vu/leae bınlerce yıldır atı ve başarısı/lık olmadaıı gLİı^ıne ve ılım ırf an olmaya tağını oğrendı Kıs>a oykulerımın ve romanlarımııı hepsı, ^u \a da bu bi(,ımde ıçselle^tırdığım ve atısını ya^adıgım de rın toijkulardan dogclu Tedavı olma\a ha/ır oldu ğumda ya/ma\d başlaııııı Ya/mak bır tedavıdır, amayaratımsurecı ı<,ınatıgLi<.klıdıı Orntgın, ulkeme ve butun vıtırdıklerıme dııydu gumo/lem RuhlarEvı'ni(,ıkaıdıortaya Dıktatorlu gun su^larına kar^ı duyduğum ofkcden bevgı ve Golgclcr Uzerıne doğdu Erkeksı buyurgan ve atatrkıl bır toplumda bır kadın olarak va^amak /orunda kal dıgım butun haksı/.lıklar îse Eva Luna'yı varattı Omayra'nm ylzl Son kısa oyku kıtabımdakı oykulerden bazıları on yılı a^kın bır zamandır ıçımdevdı ama onları kâğıda dokememifctım Bu sure ıçınde onları ıçselleştırmem dıı^lemem,aynı^ekıldeya^anıanıgerekıyoıdu Bır ornek vereyım Kısa o\ku kıtabımda >er alan son ovku, bır yanardağ patlamasının yol a<,tıgı bır (,a mur golunde uı, gun kaldıktan sonra can veren kuçuk bırkı/la ılgılı Cer<,Lk bır oyku bu 1985'te dunyada kı butun TV ekranlarında gorduk Omayra Sanc he/ın yu7iınu Omayra Santht/, Koloınbıva dakı Nevado del Rın/ yanardağ patlamasının bınlertt kurbanından bımdı O kı/ın kara go/lerı beş yıl ak lımdan <,ıkmadı Bugun hâlâ San Francısco'nun gu 7ellıklerı arasında arabamı surtıken gozumun onune gelıvor ogo/ler ba/en Kı?ı \tnidcngoiuvoruin Ba na bıı şeyler soyluvor Sabırdan, dayanıııa gutun den, tesaretten so/ edıyor Omavra, TV ekranından ıştt butun bunları oğrettı bana Oma\ ra'nın vu/unu gorduguın ılk gıınden ba^la varak onun ıçin bır şeyler va/mak ıstedım amav.ı/a madım Acısını veterıncevaşanıımısjtım Lıı sonun CUMHURIYET KİTAP SAYI 64