Catalog

HUKUK POLİTİKASI Hayrettin Ökçesiz Taban Yalıtımlı Yapılar Depremde Nasıl Davranır? Duyduğuma göre Sağlık Bakanlığı bundan sonra 1 ve 2.nci derece deprem tehlike bölgelerindeki bütün hastane ve diğer sağlık yapılarını “taban yalıtımlı” (base isolated) yapacakmış ve 7.2 büyüklüğündeki depremde bile “operatörler ameliyata ara vermeden devam edebileceklermiş”. Nejat Bayülke, İnşaat Yüksek Mühendisi, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Deprem Araştırma Dairesi Deprem Mühendisliği eski Şube Müdürü, [email protected] [email protected] http://okcesizhayrettin.blogspot.com Nem Beton Kokmak “Mustafa beton ve nem kokuyordu” (Aydın Milletvekili M. L. Baydar, 30.12.2011, Radikal) Umut inanç İnsanlığa Onca binyıldan beri Saysak zindan ehlini Nice ışık yılı Bekler bu hasret Ya Saysak Bilenleri bilmeyenleri Seyreyleyenleri Eyleyenleri Bu zulmü Saysak Nice Bir cehennemdir Yeryüzü İşte Korku kokmak İhanet kokmak Cellat sırtlan kokmak Umursamaz durmak Orda burda Zorbaya soytarılık etmek Çok acınasıdır bu cehennemde Acıdır ama Onurdur hem Nem beton kokmak Mahpus damında Onurdur çürümek Çürütmemek için ruhu Ama Ruhunu çürütmek Çürüterek insanları İnananları insanlığa Yeniden başladığı yerden sözün Umutla Çok acıdır bu cehennemde *** Çıktı: (flsf) Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 12, 2011; Ekolojik Anayasa, ed. Mahmut Boynudelik, İstanbul 2011; Jeremy Bentham, Yasamanın İlkeleri, çev.: Barkın Asal, İstanbul 2011; Ünsal Çimen, Eski Yunan Dramalarında Anaerkil İzler, İstanbul 2011 Bu kuvvetle bina sallanırken korkan izleyiciler yavaş alt katlara inip yapıyı terk ettiler. Bir süre sonra yapının en üst katında titreşim jeneratörü operatörü ve birkaç imühendisten başka kimsenin kalmadığını çok iyi hatırlarım. Binada bu kuvvetin uygulanması sonucu hiçbir hasar olmadı. Daha sonra 1981 ve 1997’de Antakya’da olan depremlerde de bu yapılarda bir hasar olmamıştı Taban yalıtımı yapının sallanmasını önlememektedir. İnsanların ise sallanan yapılarda bırakın ameliyat yapmak bulunmak bile istemediği de hemen küçük büyük bütün depremlerde yaşanmaktadır. Kaynaklar [1]Nejat Bayülke (2002) “Yapıların Deprem Titreşimlerinden Yalıtımı” Martı Yayınları [2] I.G. Buckle (1994) “Applications of Base Isolation Systems to the Seismic Retrofit of Historical Buildings in the United States” International Workshop on Application and Development of Base Isolation (IWADBI),Shantou City, Guandong Province, P.R. China May 1719 1994 Taban yalıtımlı yapının özelliği nedir? Taban yalıtımlı yapının kolon gibi düşey taşıyıcılarının temele bağlandığı yere düşey yük taşıma gücü kolon ile aynı, fakat yatay yönde hasar görmeden çok miktarda ötelenebilen “takozlar” konulur. Bu takozlar çeşitli biçimlerde olur. Ortak özellik, takoz yatay rijitliğinin çok az olmasıdır. Takozlar sonucu yapının yatay titreşim periyodunu örneğin 0.2 saniyeden 1.01.5 saniyeye yükseltir. Bu kadar uzun periyotlu yapılara depremde ge lararası ötelenmeyi hasara yol açmayacak kadar kısıtlamaktır. Taban yalıtımlı bina tabandan hareket etiği için, bütün üst katlar aynı miktarda ötelenir: ikatı ile i+1 katı arasında ötelenme farkı çok azalır. Bu da hasarı önler. Bunun için çok babayiğit, ve korkusuz operatör, narkozitör ve ameliyathane hemşiresi gerekir. Taban yalıtımı katlararası ötelenmeyi önler ama yapının taban yalıtım takozu üstündeki katları katlarasında ötelenme farkı olmadan yine büyük miktarlarda yanal öteleme yaparak gidip gelirler. Yapının salınımı yine vardır. 1994 Northridge depreminde taban yalıtımlı bir binanın (Şekil2) bahçesinde açık alanda 470 cm/sn2 , temelinde 370 cm/sn2 ve çatı katında 210 cm/sn2 ivme ölçülmüştür. Taban yalıtımı sonucu yapıya gelen ivme oldukça azalmış ama vardır. Yapıda hasar da yoktur. İnsanların titreşim genliği hissetme eşiği 1 cm/sn2 (yer çekimi ivmesinin1/1000’i) kadardır. Taban yalıtımına karşın yukarıda verilen örnekte gerçek depremde binada hissedilme eşiğinin 200 katı kaŞekil1 Taban Yalıtımsız ve Yalıtmlı Yapının Yatay dar bir ivme oluşmaktadır. Bina salıncak gibi gidip (deprem) Yükler Altında Davranışı [1] gelmektedir. Salıncak sallanırken bir hasar yoktur. len yatay yükler çok azalır ama yapının yatay öteKopup düşmemektedir. Ancak o genlikte sallantı da lenmesi de çok miktarda uzar, santim boyutundan ameliyat yapmak için cerrahlık yanında usta bir cammetre boyutuna geçer. Taban yalıtımlı binanın su, baz ya da trapezci yeteneğinin de olması gerekir. kanalizasyon, gaz borusu ve diğer bağlantıları bu bü1992 Erzincan Depreminde (Mağnitüd = 6.8) yük ötelenmeden etkilenmemesi için mafsallı ya da Hastanelerin bulunduğu yerleşkede yeni yapılmış gökörüklü yapılmalıdır. Binaya giriş bağlantıları da kağüs hastalıkları pavyonunun da hiçbir hasarı yoktu. yıcı mesnetli yapılır. Bu ayrıntılar genellikle çöAma hiçbir sağlık personeli artçı depremler sürerken zülmüştür. bu yapının içine girip çalışmadı. Yine aynı yerleşkedeki Doğumevi binasında da kalkan duvar çatlaTaban yalıtımlı yapı depremde nasıl dav ması dışında hasar yoktu ama o da kullanılmıyordu. Aynı durum 1995 Dinar depreminde de (Mağranır? nitüd=6.2) yaşandı.Devlet Hastanesinin taşıyıcı Şekil1’de taban yaltımlı yapı ile klasik yapının depkolon ve kirişlerinde ve dolgu duvarlarında en ufak remde yatay ötelenmesi görülmekte. Klasik yapının çatlak yoktu. Derzle ayrılmış iki bölümün biribirine en önemli sorunu, katlar arasındaki yatay ötelenme dokunması sonucu ara bir duvarın kolon ve kirişe defarkıdır. Yapının ikatı 5 cm yana giderken i+1 kağen çevresinde milimetre boyutunda açılma tek hatı 7 cm yana gidince bu iki kat arasında 2 cm ötelesardı. Buna karşılık aynı 1992 Erzincan ve 2011 Van me farkı demektir. Bu fark o katta taşıyıcı kolon ve örneği yaşandı: sağlık personeli uzun süren artçılar kiriş ve perde duvarlar ve taşıyıcı olmayan bölme dunedeni ile hastaneyi kullanmak istemedi. 1995 Divarlarda hasar yapar. Depreme dayanıklı yapı tasanar depremi de 2011 Van depremi gibi artçıların çok rımının klasik yapılarda en önemli kaygusu bu katuzun sürdüğü bir düşey atımlı fay üzerinde olmuştu. Son bir örnek: 1979 yılın Antakya Betonsan prefabrike panolu yapı bloklarında (12 Katlı?) titreşim jeneratörü ile sallanarak dinamik özelliklerini saptama çalışması yapılırken binaya yerçekimi ivmesinin binde bir mertebesinde yaklaşık 0.8 cm/sn2 ivme uygulamakŞekil 2 Northridge 1994 Depreminde Taban Yalıtımlı Binada Ölçülmüş Deprem Yükleri taydı. [2] Taban yalıtımlı hastanede 7.2 büyüklüğündeki depremde ameliyata devam edilebilir mi? CBT 1296/15 20 Ocak 2012