Catalog

HAFTALIK BULMACA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 SOLDAN SAĞA 1. 1867’de ilk daktiloyu tasarlayan ABD’li mucit (resimdeki) Spielberg’in bir bilimkurgu filmi. 2. “William...” (1908’de Spangler’in tasarımı elektrikli süpürgyi üreterek piyasaya süren sanayici) Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü Uluslararası Çalışma Örgütü Satarançta bir taş. 3. Dönümün dörtte biri kadar olan alan ölçüsü Büyük keman Bayağı Cüzi, kısmi. 4. Selenyumun simgesi İğneye takılan bir sap iplik Carol Reed’in bir filmi Kinaye. 5. Elekrikle çalışan, yüksek hızlı Fransız yolcu treninin adı (kısa adı TGV). 6. Kısaca Elektrokardiyogram Tunus’un plaka işareti Bir sayı İlave Torunu olan kadın Briçte sanzatu. 7. Kısaca Rolls Royce Kars yakınındaki ören yeri Sinirler Yapı topluluğu. 8. “Sir George...” (1854’te il planörü uçuran İngiliz mucit) Veri Kapçıkmeyve. 9. Afetler Sahip Ayak “...Nesin” (matematikçi) “Wernher von...” (Uzay yolculuğunun temellerini atan, II. Dünya Savaşı boyunca bir dizi roket tasarlayan, savaştan sonra Amerikan uzay projelerinde çalışan, 1958’de ABD’nin ilk uydusunu fırtalatan Jupiter adlı sistemi geliştiren Alman bilim adamı). 10. Lüksemburg televizyonu En gelişmiş röntgen Saplı tencere. 11. Eziyet Yılan Silisyumun simgesi İridyum’un simgesi. 12. Tavlada üç sayısı “Ada...” (tarihteki ilk bilgisayar programcısı) Banka otomatik veznesi. 13. “Nikolaus...” (1876’da dört zamanlı motoru geliştiren, modern otomobil motorlarının çoğu onun tasarımına dayanan Alman mühendis) Sarmısak kokulu bir gaz. 14. Robert Fulton adlı Amerikalı mucidin, Fransız İmparatoru I. Napolyon için tasarladığı denizaltının adı Rezerve baskıyla yapılan süsleme. 15. İlkel Avanak. YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1. 1938’de ilk elektrostatik fotokopi makinesini icat eden Amerikalı mucit. 2. 1959’da Christopher Cockerell tarafından icat edilen, su ve buz gibi düzgün yüzeyler üzerinde, havadan ilerleyen taşıt Yarış bölümleri. 3. Oyuncunun yaptığı genel hareketler Gümüşün simgesi “Linus...” (ilk modern pimli kilidin üreticisi) Dolaşma. 4. Bir koyun türü Bir şeyin yere bakan yanı Polonya’nın eski para birimi. 5. Trigonometride bir açının kosinüsünün tersi Çin’in eski lideri Alamet. 6. Türkiye’nin plaka işareti Kasaba fuarı İlin hükümet temsilcisi. 7. Suyosunu “...Parlak” (İstanbul Üniversitesi Rektörü). 8. 1974’te Amerikalı Edwin Land’ın icat ettiği fotoğraf makinesi türü “Kan...” (İsmet Özel’in ünlü şiiri). 9. Bir tür Kazak başkanı Cihaz. 10. “Umberto...” (Gülün Adı ve Foucault Sarkacı adlı romanların yazarı) 1900’de Norveçli Johann Vaaler’in icat ettiği kâğıt tutturma aracı Bir arazi taşıtı. 11. Radar’ın kısa yazılışı Ukrayna’da bir liman kenti Bal. 12. Kan pıhtısı Çıplak Almanda “1”. 13. Osmanlı’daki Mısır valilerine verilen ad Elazığ’ın bir ilçesi Bir masal kuşu. 14. Sarımsı yeşil renkli, cam parıltılı, magnezyum ve demirli silikat Atların alnından alt çenesine uzanan beyazlık Bir zaman birimi. 15. İsveç’teki işçi sendikası Meşime, plasenta “Salvino değil...” (1280’de ilk gözlüğü yapan İtalyan fizikçi). 16. Richard Thevithick’in 1804’te yaptığı taşıt Niyobyumun simgesi. 17. Kayak Kulağın duyabildiği titreşim. 18. Yankı Kaz Dağları’nın mitolojik adı. 19. Kimyasal çözümlemeyle ayrıştırılamayan ya da bireşim yoluyla elde edilemeyen madde. 20. Giysinin içine konulan kolalı bez Çaydaki etkin madde. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 1A L E X A N D E R G R A H AM B E L L 2B E K E N EREBUS Z ERDE V A 3R O L YAKUT GA LON İ M S 4A N EMO N H İ T ABE T İ SA L E 5H AM İ N N E NAN İ K O ONA T 6A R E S A L K A N Y E OMA N P İ 7M D K OMA R S H E L L E Y Ç İ L 8D O L A P RAK I M E RA F İ NE 9A A L ABA L I K EME T A Y AN 10 R E T L O L R U L EMA 11 B R E Ş A T E P S KM 12 Y A R E N RAD İ KA EK 13 M İ L İ BAR NUGA A 14 N İ T E L İ K F ERAS E T 15 O L K İ REBOLU AY I ilginç SORULAR Kokuların bellekteki ömrü Soru: Koku sinirlerinin ömrü yalnızca 60 gün olmasın karşın, kokular bellekte uzun süre nasıl dayanıyor? Yanıt: Scientific American Ocak 2008 Oklahoma Üniversitesi'nden zooloji profesörü A.Wilson Hepimiz eski bir kokuyu tanırız. Oysa o kokuya duyan sinirler çoktan yerlerini yepyeni sinirlere bırakmışlardır. Bunun nedeni koku sistemi içindeki faaliyet düzeninin görece olarak zaman içinde sabit kalmasıdır. Burnun arka kısımlarındaki mukusun (sümük) içinde yer alan koku duyusu sinirleri, aksonlar (hücre dışına haber taşıyan parmağa benzer uzantılar) üzerinden beyne veri gönderir. Bu sinirler eskir ve yerlerine yenileri gelir. Neyse ki bunlar aynı anda ölmezler ve belirli bir kokuya binlerce farklı koku siniri tepki verir. 2004'te Nobel Tıp Ödülü, 1991 yılında koku alıcıları denilen proteinleri kodlayan geniş bir gen ailesini ortaya çıkartan Linda B.Buck ve Richard Axel'e verildi. Bu iki bilim insanının en önemli keşfi, tek tek her koku sinirinin tipik olarak bu genlerden birini ifade etmesiydi. Bu da belirli bir sinirden gelen sinyallerin, spesifik bir alıcı proteinini faal hale getiren kokular hakkında bilgi vermesi anlamına geliyor. Aslında belirli bir alıcı genini ifade eden sinirin ölmesi ve aynı geni ifade eden yeni bir sinirin olgunlaşması durumunda, yeni sinirin aksonu, önceki sinirin oluşturduğu koku soğan sinir grubuna bağlanır. Bu olay, yeni bağlantıların ortaya çıkmasına karşın, yıllarca aynı faaliyet düzeninin sürdüğünü gösteriyor. Oysa tek bir alıcı proteinin çok sayıda farklı kokuyu tanıdığını görüyoruz. Böylece, örneğin yalnızca kahve veya vanilya gibi spesifik bir kokuya tepki veren sinirler yerine, her bir sinir hücresi (alıcılar üzerinden) bu nesnelerden gelen uçucu kimyasalların molekülaltı özelliklerine tepki verir. Örneğin, bir koku siniri, spesifik bir uzunluktaki hidrokarbon zincirine veya alkol ve aldehid gibi spesifik fonksiyonel bir gruba tepki verebilir. Böylece herhangi bir belirli duyusal sinir, ortak bir özellik taşımak koşulu ile çok sayıda farklı kokulara tepki verir. Beyin (özellikle koku soğanı ve koku korteksi), belirli bir zamanda faaliyete geçen duyusal sinir kombinasyonuna bakar. Beynin bunu yorumlayışını insanlar koku olarak algılar. Koku şablonunun oluşumuna katkıda bulunan bu kadar çok sayıda bilgi varken, az sayıda girdinin eksikliği, beynin şablonu algılamasını etkilemez. İyotlu tuzun yararları Soru: Tuza iyot katılmasının nedeni nedir? Başka hangi gıda maddeleri benzer katkı maddeleriyle güçlendiriliyor? Yanıt: İyotlu tuz tüm dünyada yaygın bir şekilde kullanılıyor. Kalkınmakta olan ülkelerdeki üç evden ikisi iyotlu tuz kullanıyor ve yaklaşık 82 milyon çocuk tiroid hastalığına karşı korunuyor. Ancak pek çok insan diğer mikrobesin eksikliğine bağlı olarak fiziksel ve zihinsel hastalıklara yenik düşüyor. Yıllarca gıda uzmanları demir eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan kansızlığa çözüm olarak iyotlu tuzdan medet umuyordu. Kanadalı bilim adamları şimdi tuzu bu hastalığa karşı güçlendirmenin bir yolunu buldular. Daha önceleri iyotlu tuza demir ilavesi pratik açıdan mümkün değildi, çünkü kimyasal maddeler birbirleri ile uyumsuz olduğu için iyot buharlaşıyor ve demir paslanıyordu. Toronto Üniversitesi'nden Levente Diosady en sonunda mikrokapsülasyon tekniği ile demiri tuza ilave etmeyi başardı. Zenginleştirilmiş tuzu Gana'da deneyen bir sivil toplum örgütü anemik çocuk sayısında %23'lük bir düşüş olduğunu tespit etti. Bilim adamları yaygın kullanımından dolayı tuzun mikrobesin eksikliğini gidermede ideal bir araç olduğunu belirtiyor. Ne var ki tuz, başta C vitamini olmak üzere tüm kritik besinleri taşımakta yetersiz kalabiliyor. 1084.sayımızdaki “İyi Düşün” isimli bilmecenin yanıtı: 32950 Bilmeceyi doğru çözen okuyucularımız: Sebahattin BektaşSamsun, Necah BüyükduraAnkara, Ender Aktulgaİstanbul 1083.sayıdaki bilmeceyi doğru çözenler: Ayşe TuzocakAnkara Not: Yanıtlarınızı, bilmeceyi düzenleyenlerin eposta adreslerine değil, (reyhan@cumhuriyet.com.tr) eposta adresine veya derginin 3.sayfasındaki "İDARE MERKEZİ VE YAZIŞMA ADRESİ" başlığı altındaki adrese postayla gönderebilir veya telefon ya da faks ile bildirebilirsiniz. d ü ş ü n BUL ALIŞ VERİŞ Düzenleyen: Necah Büyükdura, necah26@gmail.com Mutfak için alınması gereken üç beş kalem ihtiyaç için ne zaman markete gitsek, markette sergilenmişleri gördükçe, şunu da, bunu da alalım derken, en az 10 15 çeşitle dolu poşetlerle döner olduk. Bunun da bulmacası şöyle oldu: ÜÇ'e bir eklersek, BEŞ'ten ve ON'dan birer eksiltirsek ve ONBEŞ'e ikiyüzyetmişdört eklersek, birer tamkare sonuç alırız. Bunu rakamlarla da (3+1), (51), (101) ve (15+274 ) gibi yazarsak, sonuçlar YİNE birer tamkare olur." SORU: ÜÇ, BEŞ, ve ON sözcüklerindeki harflerin rakamlarıyla ONBEŞ sayısı kaçtır ? CBT 1086/ 23 11 Ocak 2008