Catalog

SAĞLIK Sağırlığa karşı yeni gelişme iç kulağa yerleştlrllen elektrotlarla bazı tür sağırlıklar gideriliyor. T. HAFTANIN GÜNDEMİ Gülşat Aygen E n genış noktası 1 mılimelre olan bır salyangoz kabuğunun ıçınden bir tel geçırdığınızı duşunun Aslında bu tel bır elektrot kemıksı spiral de iç kulağın koklea olarak bılınen bolgesı Bu ışlemin nedenı ıse sağır bır ınsanın ışıtmesını sağlanak amacıyla ışıtsel sınırlerı elektrıksel olarak uyarmak Scientlflc Amerlcan dergısının kasım 1990 sayısında erışkınlerde koklear cihazların kullanılmasının ılk kez 1965 yılında Food and Drug Admınıstratlon (Yıyecek ve llaç Idaresı) tarafından uygun bulunduğu belırtılıyor Hatta Natıonal Academy of Scıences'ın (Ulusal Bılım Akademısı) bır toplantısında, konuşmacılardan bırı "Okullarda bfr tek sağır bırakmayacağız" dıyecek kadar ılerı gıtmış Elbette bu başarılamadı Yalnızca her ıkı kulağında da buyuk duyusınlrsel (sensoryneural) ışıtme kaybı olan ve ışıtme cıhazlarından yarar görmeyen hastlara okloat cihaz tikılabıhyor Bu turden bir sa ğırlık, normal kokleanın ıçını kaplayan ve ses dalgalarının mekanık titreşimlerını sınır uyarılarına dönüşturen, 12 000 duyusal hucrenın zarar görmesıyle oluşur Bugune kadar 3000 kadar kokleaya cihaz yerleştınldı, oysa uzmanlar 250000 hastanın bu uygulamadan yararlanabıleceğını bildlriyorlar Son beş yılda önerrlı derecede gelışen bu teknıgın artık daha çok ılgı görmesı bekleniyor FDA'nın onayından geçen ılk cıhaz tek kanallıydı Bu cıhazla ancak bırkaç hasta konuşulanları anlayabılırken öbürlerı yalnızca seslerın farkına varabılıyorlardı lowa Unıversıtesı'dekı Cochlear Implant Research Center'ın yönetıcısı clan Bruce J. <2antz bu tıp cıhazların artık ABD'de satılmadığını söyluyor Ona göre bunun nedenı çok kanallı cıhazların mukemmel olduğunun artık açıkça kabul edılmesı" 1990 yılının başlarında Cochlear Corporatıon tarafından yapılan 22 kanallı clhaz, 2 ıle 17 yaş arası çocuklarda kullanılmak uzere FDA'nın onayını aldı Daha öncelerı bu tur cıhazlar yalnızca erışkınlere yerleştinlıyordu Cochlear'ın ımal ettığı cıhazda, bele takılan ya da gömleğın cebıne konabılen pıllı çalışan bır sözcuk ışlemcı çeşıtlı frekanslardakı seslerı seçıp şifreler Şıfrelenen sayısal sınyaller ıç kulağa yerleştırılmış bulunan elktrotlara radyo frekansları yoluyla ıletılır Kuruluşun Başkanı Ronald E West konuşmalarda çok kullanılan ses (rekanslarının uzerınde ozellıkle durduklarını belırtıyor Yenileri 22 kanallı Yeni modellerde daha fazla elektrodun kullanılması planlanıyor Avustralya'dakı Molbourne Unıversıtesfnde araştırmacı olarak çalışan Graeme M. Clark, daha çok sayıda uyarının daha tyı sonuçiar verdığını belırtıyor Ona göre ozellıkle çok kullanılan bır frekans belırlendığınde, bırden çok elekrodun uyarılmasında fayda var Kullanılacak elektrodların sayısı ne olursa olsun yapımcıları asıl düşunduren s o ru şu Sesı ışlemden geçırmenin en lyı yolu nedır? Duko Unıversıtesı'den Blake Wll•on ve arkadaşları umut vaat eden bır yaklaşım gelıştırdıler Bu yaklaşımda ses, çok hızlı, bırbırının ustune örtuşmeyen elektrıksel vurumlar olarak sınyalleştırılır Wılson bu yaklaşımı şoyle orneklıyor "Deha önce sinyallmi sanlyede en çok 300 kez göndereblllyorduk. Artık sanlyede 1.000 sinyal gönderebillyoruz." Bu yontem uygulandığında hastalar konuşmaları %5162 daha tyı anlayabılıyorlar VVılson'ın belırttığıne göre vurumların hızlanmasıyla hastalar sessiz harflerın ayırt edılmesınde önemlı olan bazı ayrıntıları daha kolay algılayabılıyorlar örneğin, "pop" sözcuğunu algılaması ıçın ınsanın p'lerln arasındakı ıkı sessızlığı ışıtebılmesı gerekir "Tıpkı televızyonda" dıyor Wılson, "hareketsız resımlerın bır butun gıbı görunecek hızda yayınlanması gıbı" Californıa'dakı MınıMed Technologıes şırketı sayısal ya da analog ışlemcılerle çalışabılen, 16 kanallı cıhazın klınık deneylerine bırkaç ay ıçınde başlayacak Analog ıletıde çok genış bır aiana yayılabıtecek çeşıtlı frekans daha küçük devıngen bır alana sıkıştırılır Smıt ve Nephevv Rıchard şırketı ıse analog ve vurumlu ıletıyı aynı cıhazda birleştırmeye çalışıyor Memphıs Tenn şırketı ıse aynı anda, altı elekrorttan dördune uyaran ıletebilen bır cıhazın klınık deneylerıne başlamış durumda Bu uygulamalardakı amaçlardan bırı de frekansların bantlarını, sınyallerın kokleada uygun yerlere ulaşmasını sağlayacak bıçımde farklı elektrotlarla ıletmek Araştırmacılar daha çok kuçuk hastalarla çalışmayı ıstıyorlar Böylece konuşmaya başlanan yaşlarda çocuklar, seslerı algılamaya, sozcuklerı ayırt etmeye gecıkmeksızın başlayabılırler Ancak bu ış, ozellıkle ıkı yaşından kuçuklerde çok zor olacağa benzer Herkesın kokleası doğduğunda erışkın boyutlarına ulaşmıştır, ancak kafatasının genelinde buyume sureceğı ıçın ıç kulağa yerleştırılen telın gerektığınde uzatılmasmı sağlayacak bir teknıgın gelıştırılmesı zorunlu oplumun her alamnda gördüğümtlz ve yakındığımız savurganlık, bılım alamnda, bılım kurumlarımızda yok mu? Hepımız aynı sıstem ıçmde yaşadığtmıza göre (bıleşık kaplar!) bılımın bu açıdan farklı olduğunu söyleyemeyız Bılımde de savurganlığın hem de önemlı boyutlarda olduğunu görüyoruz. Ancak bu alandakı savurganlığın farkhlığı, daha çok bır beyın savurganlığı bıçımınde ortaya çıkmasıdır. Bu konuda pek çok örnek venlebılır. Bır bılım kadınımızla, ulkemızın enerjı kaynakları uzerınde konuşuyoruz. Petrolün dünyada en çok 50 yıllık ömru olduğunu söyluyor Ülkemız, bılındığı gıbı, petrol bakımından yoksul. Kömür yataklanmız ıse ülkenın her yoresmde var, hem de bılınen bıitıin çeşıtleriyle. Bu sayıda okuyacağınız, ömer Kulelı 'nın yazısında belırttığı gıbı, petrol dışındakı, kömur ve dığer fosıl kaynaklardan Ja petroldekı buttin ktmyasal maddeler elde edılebılmektedır. Fıyatı ve ışlenmesı daha ekonoınık olduğu ıçın petrol tercıh edılmektedır. Bır guneş enerjısınden, bır atom santralından, fosıl yakıtların sağladığı kımyasatların eldesı mtimkün değıldır Bu nedenle, petrol dönemınden sonra kömur, Türkiye ıçın, kullanılabılır çok önemlı bır Kaynak olacaktır. Bılım kadınımız, kömurun hem çevreye verdığı zararların, hem de verınıının en az yüzde 50 arttırmanın pratıkte mumkıin olduğunu söyluyor ve bu amaçla ptlot çalışmaların yapıldığını belırtıyor. Ancak komur uzerınde bu önemlı çalışmaların çeşıtlı bılım ve araştırma kurumlarımızda bırbırınden bağımsız, hatta habersız surdurülduğünü öğrenıyoruz. Bu alanda kım, kımın ne yaptığını ancak konferanslara sunulan teblığlerden öğrenıyor. Bu durum, bır beyın, brr emek, bır para, özetle bılım savurganlığı değıl mıdır? Ülke kalkınmasının ıhtıyaçları açısından, önemlı bUyuk projelerın gerçekleştırılebılmesı ıçın, ulkemızde zaten sınırlı olan bılımın butun guçlennın bırleştınlmesı gerektığı açık değıl mı? *•• Gelecek cumartesı yıne buluşmak üzere, hoşçakalın!.. \ O K U R D A N BİZE Cami yerine hastane ve okul ?99 sayının 2 1 sayfasında "Cozum uretme sanaft" baslıklı yazıyı okuyunca yazmak ısteaım Camı ınsaatı, en sonunda Dıyanet Işlen Baskanı'nın da belırttığı gıbı her mahallede adım bası hale getınlmtşt'r Buna karşılık okul yapmak (bırakınız baitane yapmayı) ıçın kımsenın kılı kıpırdamaz Adım başı pıtırak mısalı boy veren yeni merkezı arsaya henıe/ı camı dıkılır Elde makbuzlar, paralar toplanır Sonunda da "hanı burada neden okul yofeî Çocuklanmız karda kısta, çamurda uzak okullara tastnıyor" (eryatlan yukselır Bu deniı camı ınşaatında ısrar, ne fesebbus sahıplerı "bılmem ne camıı yaptırma yasatma derneğı" kurucularıntn dını butun olmalarındandır, ne de yazıdakı cevap orneöı 'hastane ya da okul nasıl yapılır* Ne kadar para ıster bılmıyoruz kı*" yerle$ım bo/ge/erınde en guzel, on demelerınde samımı olmalarındandır Tek bır nedenı vardır Camı ınşaatı yukselırken bırkaç kısının de kendı ınşaatlannın yukselmesı, banka hesaplarının kabarmasıdır Hastane ve okul yapımı ıçın halktan para toplamaya kalktığınızda bır tuğlanın bıle hesabını soranlar cok olur da camı ınşaatında "gunabtır, nasılsa kımse çalmaz" duşuncesı ıle hesap soran olmaz Ve "hayır yapmak ' adına da adım bası "bılmem ne camıını yasatma ve koruma derneklen" kurulur, elde makbuzlarla değıl o bo/geden, yurdun her yerınden paralar toplanır R«flk C * y l a n Cumhurlyet BlllmTeknik • Sahıbi Cumhurıyet Matbaacılık ve Gazetecılık Turk Anonım Şırketı adına Nadlr Nadi • Genel Yayın Muduru Hasan Cemal • Muessese Muduru Emlne Uşaklıgll • Yazı Işlerı Muduru Okay Gonensın • Yayın Yonetmenı Orhan Bursalı • Grafık Yönetmen TUIBS Hasdemlr • 2093