Catalog

21 EYLÜL 2022 ÇARŞAMBA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 11 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR Av RO sterlİn FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 18.3130 18.2820 21.0490 14.29 3277 6595.87 1002.73 1.3 kuruş 1.4 kuruş 3.9 kuruş 0.13 puan 77.96 puan 135.64 lira 82 kuruş Bankalar MİR ödeme sisteminden çıksa da iş insanları pazardan oldukça memnun Sermaye Rusya’da ısrarcı Sosyal demokrasi Batı yaptırımlarının İran’a uygulandığı kadar katı ekonomi yapısı olmadığını belirten Türk iş dünyası, Avrupalı apitalist düzenin ekonomik yapı- markalardan kalan boşluğu kapatma konusunda kararlı. sı, kurumları ile sosyal demokrat Kdüzen kurulamaz. Ekonomik yapı- yı, kurumları değiştirmeden, sosyal de- krayna-Rusya savaşı sekizin- Türkiye’de kamu bankaları hala bu mokrasinin, özgürlük, eşitlik, dayanışma, ci ayını doldururken Avrupa sistemi kullanmaya devam ederken çevre korunması, adil gelir dağılımı, eği- Uülkeleri ve Amerika Birleşik Rus Moscow Times gazetesinin habe- tim, sağlık, sosyal güvenlik gibi kamusal Devletleri (ABD) yaptı- rine göre Rusya Tur Operatörleri Bir- hizmetlerin yeterince ve kaliteli üretilme- rımları da sertleşerek de- liği, önceki gün Türkiye’ye gidecek si amaçları gerçekleştirilemez. İyi niyetli, vam ediyor. ABD’nin ge- Rusya vatandaşlarına yanlarında na- insancıl olmanın ütopyası olarak kalırlar. çen haftalarda Türkiye’de kit para bulundurmaları uyarısı yaptı. Nitekim Batı’da sosyal demokrat partile- TÜSİAD, TOBB gibi mes- Haberde, Rusya Merkez Bankası’nın rin başarısızlığı, kapitalist düzeni, kurum- Ali cAn ları değiştirmeden amaçları gerçekleştir- lek örgütlerini uyaran geçen hafta yaptığı “yabancı ban- İngiltere ve AB ayrı ayrı yaptırımlar lerini belirterek “Orası en büyük pa- pol AT meye yönelmiş olmalarıdır. mektubundan sonra İş kaların yaptırımlardan korktukları uyguluyor. Bir oligark ABD’de ya- zarımız şu anda. İki ülkeyle de dos- Kaynakların toplum yararına kulla- Bankası ve Denizbank’ın Rusya ile için Mir sistemine katılmakta istek- saklı iken AB’ye girebiliyor gibi.” tuz neden ticaret yapmayalım ki?” nımını kontrol etmeden, yönlendirme- sürdürülen MİR ödeme sistemini siz oldukları” açıklaması hatırlatıl- Bankaların bu kararının Cum- dedi. den sosyal demokrat düzen kurula- dondurması iş dünyasında tedirgin- dı. Bütün bunlara karşın Türkiye’den hurbaşkanı Erdoğan’ı kızdı- Birleşmiş Markalar Der- maz. Planlama, kaynakların etkin kullanı- lik yarattı. Ancak turizmci, sanayici Rusya’ya mal satan şirketler bu paza- racağını da söyleyen Se- neği Başkanı Sinan Ön- mı için gerekli araç olmakla beraber plan MİR NEDİR? ve perakendeci Rus pazarından vaz- rın kârlılığından memnun olduklarını zer, “Türkiye, Rusya’ya cel de Rusya ile tica- yapmakla sorunlar çözülemiyor. Planla- geçmek istemiyor. dile getirerek yaptırım riskinin ciddi ruble ile ödeme yapma retin devam edece- ma her derde deva bir (panacea) değil. Rusya’nın 2014 yılında yaptırım- Uygulaması gerekli mal ve hizmetleri, fir- Savaş devam ederken birçok Av- olmadığı görüşünde. hazırlığında. Bu ban- ğini belirtti. Avru- ların ABD merkezli Mastercard malar üretiyor “mali piyasalar”da kaynak rupalı şirket Rusya operasyonları- kaların MİR’i askıya palı büyük şirketle- ve Visa ile yapılan işlemleri en- dağıtımını düzenliyor. Kamulaştırma çö- Erdoğan’ı kızdıracak nı durdurup pazardan çekildi. Rusya alması ruble girişinin rin de Türkiye üze- gelleyebileceği korkusuyla oluş- züm değil; firma anlayışın amaçlarını de- İş Bankası ve Denizbank dışında pazarında oluşan bu açığı ise Türk yavaşlayacağı anla- rinden Rusya’ya turduğu, Rusça’da “Dünya” ve- ğiştirmek mali piyasaların işleyişini dü- bir bankanın bu sistemden çıkma- ya “Barış” anlamına gelen markaları ve şirketleri doldurmaya mına da gelir” diye ko- çok büyük satışlar zenlemek denetlemek gerekiyor. kendi kartlı ödeme sını beklemediğini söyleyen dış ti- başladı. Avrupalı firmaların da Türk nuştu. yaptığını söyleyen Ön- Kapitalist düzende firmanın amacı, sistemidir. caret analisti Aydın Sezer, şu yoru- şirketleri kanalıyla Rusya’da faali- Laleli Sanayici ve İşin- cel, “O şirketler de hükü- sermayedar lehine kârı ve firmanın piya- mu yaptı: yet göstermesi üzerine ABD, bu du- sanları Derneği Başkanı Giya- metlerine baskı yapıyor satış sa değerini maksimize etmek, ençokla- “Bu iki bankanın Rusya’da da ope- maktır. Firmayı yalnız sermayeden çıka- rumdan rahatsızlığını yaptırımı de- seddin Eyüpkoca, MİR sisteminin yapmak için. Zaten çok büyük bir re- rını kollayan bir girişim olarak değil, ser- rasyonları var. Türkiye’deki yapısın- len şirketleri takip ettikleri açıkla- daha çok turizmde kullanıldığını ha- sesyon tehdidi altındalar. Onlar da is- mayedar emekçi, yönetici, tedarikçi, kre- dan çok oradaki yapılarının yaptırı- masıyla dile getirdi. tırlatarak bavul ticaretine çok etkisi temez satışların durmasını. Burada di veren ve tüketicilerin katılımıyla ortak ma uğrayacağı endişesiyle hareket İş Bankası ve Denizbank’ın olmayacağını söyledi. Yaptırım ris- ABD büyük baskı yaratıyor zaten bu girişimi olarak algılamak gerekir. Firma- ettiler. Yoksa Türkiye’ye yönelik bir Rusya’nın ödeme sistemi MİR’den çe- kine karşı kamunun alacağı önlem- savaşın en büyük kazananı ABD ve nın yarattığı değer, katılımcılar arasında yaptırım olması beklenmiyor. Zaten kildiğini açıklaması işte bu rahatsızlı- leri izlediklerini söyleyen Eyüpkoca, Rusya oldu. Avrupa ve Ukrayna halkı paylaşılmalıdır. Firmanın başarısında tüm yaptırımlar konusu da karışık. ABD, ğın yansıması olarak yorumlanıyor. Rusya pazarından vazgeçmeyecek- kaybetti” diye konuştu. katılımcıların yararı vardır. Özel kâr, sos- yal kâr, muhasebe maliyeti, sosyal mali- yet farklı kavramlardır, çelişirler. Finans- manın amacı, kaynakları verimli kullana- Geçen yıl 23 Eylül’de başlayan ekonomik programla bir yılda bütün göstergeler bozuldu cak sosyal kârı katılımcılar veya yaratılan katma değeri ençoklamak arasında adil dağılımını sağlamak olmalıdır. Kaynak kullanımını iyileştirmek için mali piyasaların kontrol altında tutulma- Model ekonomiyi sarstı sı zorunludur. Kaynak dağılımında yanlış seçimin ya- pıldığı, etik değerlere uyumun en düşük, MUSTAFA ÇAKIR bilgi kirliliğinin en yüksek düzeyde oldu- İsmail Doğan ğu piyasalar mali piyasalardan kapitalist ktidarın “yeni” ekonomi modeli- düzenin bir kurumu olan menkul kıymet DOĞANLAR MOBİLYA CEO’SU İnin uygulanmaya başlanmasının borsaları da sanal servetlerin yaratıldığı üzerinden yaklaşık bir yıl geçti. O beklentilerin alınıp satıldığı, fiyat balonla- günden bu yana ekonomide hiçbir ‘Resesyon riskini rının oluştuğu, katma değerin yaratılma- şey eskisi gibi olmadı. Temel gös- dığı, sıfır toplamlı bir oyunun oynandığı, tergelerin büyük bir bölümü bozul- Rusya ile aşıyoruz’ J.M. Keynes’in tanımı ile “gazino” ku- du. Enflasyon da dolar da fırladı. marhaneleridir. Geliştirilecek halka açık ünyesinde Kelebek, Doğtaş, Lo- şirket tipiyle sosyal demokrat düzende Yurttaş daha da fakirleşti. Cari fazla borsa fiilen sonlandırılmalıdır. Bva, RuumStore gibi markaları düşleri, devasa cari açığa dönüştü. Kamu yararını ilgilendiren kuruluşlar bulunduran Doğanlar Mobilya Gru- Merkez Bankası (MB) geçen yıl şürdük, enflasyon da düştü’ diye- yıl eylülde açlık sınırı 3 bin 49 TL, olarak tanımlanan özel ve kamu kuruluş- bu dün bir basın toplantısı gerçek- 23 Eylül’de faiz indirimlerine başla- cek. Ancak iktidar seçim öncesinde yoksulluk sınırı, 9 bin 931 TL, be- ları, halkın sermayeye katıldığı, sermaye- leştirdi. Toplantıda konuşan CEO dı. Önce politika faizi yüzde 19’dan bu politikayı kullanacak” yorumla- kar bir çalışanın aylık yaşama mali- si sonu açık anonim şirketlere dönüştü- İsmail Doğan, 2022’nin ilk yarısın- yüzde 18’e indirildi. Sonrasında rı yapılıyor. yeti ise 3 bin 709 TL’ydi. Türk-İş’in rülmelidir. Sermayenin sonu açık olma- da konsolide kârlarını yüzde 97 ar- da indirimler devam etti. Ekimde Faizin indirilmeye başlandığı ge- son verilerine göre açlık sınırı 6 bin sında amaç, dileyen birikim sahibinin şir- tırdıklarını belirterek “Markaları- yüzde 16’ya düşürüldü. Kasımda çen yılın eylül ayından bu yana ise 890 TL’ye, yoksulluk sınırı 22 bin ketin defter değeri üzerinden şirkete or- mız yüzde 100’ün üzerinde büyü- tak olması, dilediği zamanda pay sene- 16’dan 15’e indirildi. Aralıkta 1 pu- ekonominin temel göstergeleri da- 442 TL’ye, bekâr bir çalışanın ay- dinin o tarihteki değeri üzerinden şirkete yor. Yıl sonuna kadar 10 yeni ma- an daha indirilerek yüzde 14’e çe- ha da bozuldu. Geçen yılın eylül lık yaşama maliyeti de 9 bin TL’ye geri satmasıdır. Sadece kazançların ya- ğaza açacağız” dedi. Üretim mali- kildi. 7 ay yüzde 14’te sabit tutuldu. ayında TÜFE yıllık yüzde 19.58’di. ulaştı. İktidarın övündüğü işsizlik ratılmadığı, ortakların gerçek değer artı- yetlerindeki artıştan yakınan Do- Ağustosta ise yüzde 13’e indirildi. Ağustos 2022’de yüzde 80.2’ye verileri de tek haneye düşürüleme- şından yararlandığı düzen kurmaktır. ğan, “ Fiyatlara yansıtmamaya ça- Merkez Bankası Para Politika- ulaştı. Dolar 23 Eylül 2021’de 8.7 di. Geçen yıl eylülde yüzde 11.5 se- Neoliberal merkez bankacılığı kalkın- lışsak da yüzde 80’e varan oranlar- sı Kurulu yarın toplanıyor. Ekono- TL’ydi. Dün öğle saatlerinde 18.30 viyesinde olan işsizlik bugün ancak ma merkez bankacılığına dönüştürülme- da yansıdı maalesef” diye konuştu. mistlerdeki genel beklenti politika liraya ulaşmıştı. İktidar faizi düşü- yüzde 10.1 seviyesine inebildi. li, merkez bankası banka kaynaklarının Bu dönemde Rusya’nın şirket için faizinin biraz daha düşürüleceği yö- rüp, ihracatı artırarak cari fazla ver- AKP’nin yeni politikası, ekono- kullanımını kontrol ederek yönlendirmeli, kale pazar olduğunu söyleyen Do- kaynak dağılımında plan uyum sağlama- nünde. Kulislerde bu yılın sonu ve meyi düşlüyordu. Oysa geçen yıl mideki temel göstergelerin büyük lıdır. Proje finanse eden kalkınma ban- ğan, Avrupa ve iç pazardaki reses- gelecek yılın başında enflasyonun eylülde 18.4 milyar dolar olan cari bir bölümünü bozarken, genel büt- kacılığı geliştirilmeli, mevduat bankaları- yon riskini Rusya ile kapattıklarını baz etkisinden kaynaklı düşeceği- açık, 36.6 milyar dolara çıktı. çe vergi gelirlerini ise katladı. Ge- nın da kalkınma projelerine iştiraki sağ- belirterek şunları söyledi: “Afrika ne işaret edilerek “İktidar şimdi fa- çen yıl 1.1 trilyon TL olan vergi ge- lanmalıdır. ve Rusya’ya yöneldik. Rusya için İşsizlik düşmedi izi biraz daha indirecek. Daha son- lirleri bu yıl 2.2 trilyon TL’ye çıktı. Bu ön öneriler geliştirilebilir, kapita- şu an bir yaptırım riski görmüyo- ra enflasyon baz etkisi kaynaklı dü- Artan enflasyon ve bozulan eko- Yoksullaşan yurttaş, daha fazla ver- list düzenin ekonomik yapısını kurumlar- ruz. Ödemelerimizi ruble ile alıp şecek. İktidar ise ‘Bakın faizi dü- nomi, yurttaşı perişan etti. Geçen gi öder hale geldi. l ANKARA da değiştirmeden sosyal demokrasi ger- direkt dolara çeviriyoruz.” çekleştirilemez. l Ekonomi Servisi Düşüş hızlanınca SPK bakanlıkla toplantı yaptı KISA... KISA... KISA... YÜZDE 118 OLDU n Ticaret Bakanlığı, Akaryakıt Kaçakçılı- Borsa’da kriz zirvesi Yurtdışı ÜFE’de ğıyla Mücadele Özel Ekibi’nce beş ayda top- lam 2.6 milyar Türk lirası tutarında sahte fa- orsa İstanbul’daki (BİST100) dü- medi. Öte yandan BİST100’de ödeme rekor devam etti tura tespit edildiği, bu faturalarının yaklaşık 1 ‘AVM giderleri Bşüş Sermaye Piyasala- işlemlerinin gerçekleştirildiği milyar Türk lirası kamu zararına neden oldu- ürkiye İstatistik Kurumu rı Birliği’ni (SPK) nihayet Takasbank, piyasadaki risk- ğunu duyurdu. serbest bırakılsın’ TYurt Dışı Üretici Fiyat Endek- alarma geçirdi. Kamu ban- leri gözeterek Vadeli İşlem n Ford Motor, yüksek seyreden enflasyon dolayısıyla şirketin üçüncü çeyrekte 1 milyar si, Ağustos 2022 verilerini ya- kaları başta olmak üze- ve Opsiyon Piyasası’nda ün bir basın toplantısında konu- dolarlık maliyete maruz kalmasını beklentisi- yımladı. Buna göre, yurtdışı üre- re bankacılık hisselerin- (VİOP) Akbank, Garanti Dşan Alışveriş Merkezleri ve Ya- ni paylaştı. tici fiyat endeksi 2022 yılı ağus- deki ani yükseliş ve Hazi- BBVA, Halkbank İş GYO, tırımcıları Derneği Başkanı Hüse- n BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, tos ayında bir önceki aya göre ne ve Maliye Bakanı Nu- İş Bankası, Şekerbank, yin Altaş, AVM’lerin kira gelirlerinin gübre pazarındaki sorunun acilen çözülmesi yüzde 2.64, bir önceki yılın Ara- reddin Nebati’nin yatırım- TSKB, Vakıfbank ve Yapı son beş yılda sürekli olarak düştü- gerektiğini belirtti. Guterres, “Bir an önce ha- lık ayına göre yüzde 39.79, bir cıları borsaya çağırmasının Kredi’nin dayanak varlıkları ğünü ve bu düşüş ile AVM’lerin de- rekete geçilmezse, küresel gübre kıtlığı hızla önceki yılın aynı ayına göre yüz- ardından yaşanan ani düşüşün için işlem teminatı hesaplamala- ğerinin 2017 yılından itibaren sü- küresel gıda kıtlığına dönüşecek” dedi. de 118.94 ve on iki aylık ortala- etkileri sürüyor. Endekste dün sa- rında kullanılan risk parametreleri- n Hazine ve Maliye Bakanlığı, 31 Ağustos rekli olarak azaldığını söyledi. Al- malara göre yüzde 88.82 arttı. bah saatlerinde satış sürerken BİST- nin güncellendiğini duyurdu. itibarıyla Hazine alacaklarına ilişkin verileri taş, “AVM yatırımları, kiralanabi- Sanayinin iki sektörünün yıllık Banka bir haftada 4846 seviyesin- açıkladı. Buna göre, Hazine alacakları, ağus- lir alan açısından 2018-21 yılla- Türkiye’ye altın yağdı değişimleri; madencilik ve taşo- tos sonu itibarıyla 21.1 milyar lira oldu. Ala- den 3166 seviyesine kadar geriledi. rı arasında, 2007-17 dönemine gö- cak stoku içindeki en yüksek payı 9.3 milyar cakçılığında yüzde 116.48, ima- Gün sonuna doğru satışlar dursa da İsviçre gümrük verilerine göre, re yıllık ortalama yüzde 56 oranın- lirayla mahalli idareler oluşturdu. latta yüzde 118.98 artış olarak İsviçre’nin Türkiye’ye yaptığı altın bu durum SPK’yi harekete geçirdi. da azaldı. 2017 yılı için tahsil edi- n ÇCSİB Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı kaydedildi. Ana sanayi grupları- SPK’nin önceki gün resmi açıklama- ihracatı ağustos ayında 23.7 tonla len ortak alan gider karşılıklarının Abdulhamit Akçay, 2022 yıl sonu çimento ih- nın yıllık değişimleri; ara malın- 2013 yılından bu yana en yüksek se- nın ardından akşam saatlerinde SPK ortak alan giderlerine oranı yüzde racatı hedeflerinin bir önceki yıla göre yüzde da yüzde 130.78, dayanıklı tüke- Aracı Kuruluşlar Birliği’nin toplandı- viyeye çıktı. Bu rekorda altın fiyatla- 71 iken, 2021 yılında bu oran yüz- 30 artışla 1.7 milyar dolar olduğunu söyledi. tim malında yüzde 102.47, da- rındaki düşüşle batılı yatırımcıların ğı belirtildi. Bu zirvede aracı kurum de 53’e kadar düştü” dedi. Altaş, n TAV Havalimanları içinde yer aldığı kon- yanıksız tüketim malında yüzde ve diğer kurumların yetkilileri Hazi- altından kaçmasının ve Asya ülkele- ortak alan giderlerinin AVM yatı- sorsiyum ile, Nijerya Lagos Havalimanı dış 104.51, enerjide yüzde 244.92, rinin bu düşüşlkeri alım fırsatı ola- ne ve Maliye Bakan Yardımcısı Mu- hat yolcu ve kargo terminallerinin 20 yıl iş- rımcısı ve kiracı arasında serbest- sermaye malında yüzde 107.74 rat Zaman ile görüştü. SPK toplantı- rak görmesinin etkili olduğu belirtil- letilmesi ve geliştirilmesi için açılan ihaleye çe kararlaştırılmasını istedi. artış olarak gerçekleşti. di. l Ekonomi Servisi teklif sundu. yı teyit ederken başka bir bilgi ver-