Catalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 11 TEMMUZ 2022 PAZARTESİ 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Atatürk, Ayasofya ve Kayser-i Rum pa içlerine kadar yaptığı yolculuk- PROF. DR. SALIH ÖZBARAN Dilerim, 18. yüzyıla kadar sultanların, tarihçilerin, şairlerin ta bıraktığı etki kadar içselleştirdik- EMEKLI ÖĞRETIM ÜYESI dillerinden düşürmedikleri bu aidiyet (bir tür kimlik) lerini unutmamalıdır bizim “medya rütbeleri “Doğu Roma”nın Osmanlı tarihindeki yerinin, Faturayı çocuklar nlü tarihçimiz Halil İnal- musahipleri”; Bizans kadar Anado- Atatürk tarafından nasıl bir tarih değerlendirmesiyle lu uygarlıklarıyla tanışmalarını ve cık, Fatih Sultan Mehmet’in ödemesin bağdaştırıldığının bilincindedirler. Üegemenlik alanlarını yansı- kazanımlarını da. “Bütün çocuklar tırken “Sultanül berreyn” ve “Ha- Yokluk bilmesinler Osmanlı tüfenkçileri “Rumat” ola- Kıssadan hisse kanül bahreyn” (Karaların ve De- Et, şeker, süt bulsunlar rak betimlenmişti. Portekiz tarih li- nizlerin Sultanı/Hakanı) sıfatları- Ne demek istediğim anlaşılmıştır Giyimli, tok ve rahat teratüründe ise Osmanlıların “Tur- nın yanına “Kayser-i Rum” sıfatı- umarım. Ayasofya etrafından dolaşıp Gitsinler okullara co”, “Turcos” (Türk, Türkler) yanın- nı ekleme gereği duymuştur öm- tarih bilgiçliğine soyunan medya, Fa- Sınıflarını geçsinler” demiş Behçet Neca- da “Rume” (Rumi) ve “Rumes” (Ru- rü boyunca; bununla da Doğu Ro- tih Sultan Mehmet’in taşımaktan şe- tigil bir şiirinde. miler) tanımları oldukça yaygındı. Keşke bütün çocukların yoksulluk nedir ma (Bizans) mirasına el konuldu- ref duyduğu “Kayser-i Rum” ya da bilmediği bir ülkede yaşasak. Osmanlı divan edebiyatına ge- ğunu ifade ve ilan etmiştir. Cum- “Sultan-ı Rum” sanlarını hatırlama- 1 Keşke çoluğumuza çocuğumuza yarını lince, “Rum”u Türk ve Türklük- huriyet dönemi literatüründe Türk lıdır. Dilerim, 18. yüzyıla kadar sul- düşünmeksizin et, süt şeker alabilsek . le eşdeğerde tutanların çoğunluk- sanatı algılamalarında mihenk ta- tanların, tarihçilerin, şairlerin dille- Keşke en azından bayramdan bayra- ta bulunduğu dikkat çekmekte- şı sayılan Ayasofya, mimaride bü- rinden düşürmedikleri bu aidiyet (bir ma da olsa bir pantolon, iki gömlek, bir çift dir. “Rum” Türk kökenli ya da baş- yüklüğün, azametin, görkemin öl- pembe pabucu, arife gününden odasına bı- tür kimlik) rütbeleri “Doğu Roma”nın ka etnik özelliğe sahip olanların, raksak, evladımızın kırmızı kurdeleli hediye çütü olduğu kadar, Kanuni Sultan Osmanlı tarihindeki yerinin, Atatürk paketiyle... Osmanlı’yı temsil edenlerin cazi- Süleyman’ın kültürel ve siyasal tarafından nasıl bir tarih değerlendir- Keşke, keşke, keşke... be dolu merkezidir; İstanbul (Kos- miras olarak algıladığı Romalılığı, mesiyle bağdaştırıldığının bilincin- Gelgelelim, bayramın 3. gününü geri- tantiniyye) ise tüm Rum ülkesi- “kitabe ve name-i hümayun”larda dedirler. Dilerim, “tarih musahipleri” de bırakırken yoksulluktan açlığa evrilen bir yaslanması mümkün değildi. nin baş tacıdır; görkemin sembolü- dünyaya ilan ederken, yanına “Ro- coğrafyanın tam ortasında kaldık. Bırakın, ve onları dayanak yapan “muktedir- dür. Ayasofya’yı içeren Osmanlı ik- Necatigil’in dediği gibi yeni bir şeyler alma- ma topraklarının da kayserliği- ler”, Atatürk’e saygı göstererek ve ta- Uzakdoğu’ya uzanan imge yı, eskiyen, yırtılan lastik terliği bile tamir et- tidarının içine sığındığı coğrafya- ni” ekliyordu. Dervişler, “abdalan-ı rihi enine boyuna okuyarak oturtur- tirip kullanmak durumunda kalıyoruz. Evet, Uzatmadan birkaç örnek daha ve- Rum” idi, alimler “ulema-ı Rum”; dır. “Diyar-ı Rum’a gelüp ideli na- lar tahtına Ayasofya’yı. Kontrol dışı Ankara büromuzun bayram alışverişi habe- rerek bitireyim Osmanlıların Do- zar / Görünmez oldu gözüme mülk-i şairler, “şuara-ı Rum”. “Türki söy- bırakılan Ayasofya’nın son günlerde rinin en vurucu noktasıydı; maaşlı bir çalışa- ğu Roma kültürüyle olan ilişkisi- le bize ki Rumiyüz / Rumiye hoş Acem nim” diye seslenmiştir Ah- nın terliğini, tokyosunu tamir ettirip giymek uğradığı tahribatı da. ni: Osmanlı sultanı Malezya’da, degül mi Türki söz” diye yazmıştı di. “Rum zürefası” veya “zarifan-ı zorunda kalışı. Endonezya’da 16. yüzyılın görkem- Niçin bu kadar yoksuluz peki? Rumuzi, Türkçeyi taçlandırmıştı, Rum” ile yani zarif insanlarla do- 1 Selim S. Kuru, “Rumi Edebiyat: Bir Ya- O haberin hemen altında bir başlık da- li bir hükümdarını (Raca Rum’u) Yemen’in yeniden fethedilmesiy- lu bölgelerden uzak kalmış olduğu- zınsal Geleneğin Oluşumu, 1450-1600”, Tür- ha vardı, çarşamba günkü sayımızda; simgeliyordu; Rum, Çin kaynakla- na yakınmıştır Fuzuli. Türk tarihi- le ilgili yazdığı manzum eserinde. kiye Tarihi, 1453-1603, ed. S. Faroqhi ve K. “Ankapark’a 801 milyon dolar gitti” diye. “Leşker-i Rum” Osmanlı askeriy- rında “Lu-mi” (Rumi) anlamınday- nin Orta Asya’da başlayıp İslamiye- Fleet, çev. Handan Konar, Kitap Yayınevi, Melih Gökçek’in sırf birilerine para kazan- di. Arabistan’ın Rum ülkesiyle kı- dı; Fas’ın Sadi hanedanı döneminde ti kabul etmeleriyle ve sonra Avru- 2016, s. 653-702. dırma çabasıyla benzeri, “ballı ihalelerin” fa- turasını ne yazık ki çocuğuna et, süt, şeker, giysi alamayan toplum ödüyor. HHH Geride bıraktığımız haftanın tartışmasız gündemi “TÜİK yalanı” ile yüzde 40 sınırın- da kalan memur ve emekli maaşlarıydı. Bil- TÖS deneyiminden çıkarılacak dersler mem kaçıncı kez değişen TÜİK yönetiminin enflasyonu gizleme çabası ne yazık ki sizin, benim, onun maaşını törpüledi. Sokaktaki sel eylemler düzenlemiştir. ERDAL ATICI İktidarın dümen suyunda olmayan sendikalar, kendilerini enflasyon yüzde 200’lere gelmişken verilen yüzde 40 civarı artış, kimse kusura bakma- KÖY ENSTITÜLERI VE ÇAĞDAŞ EĞITIM yeniden gözden geçirip tabanla el ele vermenin yollarını Öğretmene haksızlık sın, 5’li çeteye sorgusuz sualsiz verilen iha- VAKFI BAŞKANI aramalı. “Öğretmen sendikası nasıl olmalıdır?” konusunda Bugüne gelirsek; son altı ay içinde lelerin “sadakasıdır”... Cumhuriyet, AKP’nin bu zam kurnazlığını benzine yüzde 238, doğalgaza yüzde TÖS deneyiminden çıkarılacak büyük dersler var. ÖS (Türkiye Öğretmenler Sendikası) “TÜİK yalan, yokluk gerçek” manşetiyle du- 300, elektriğe yüzde 260, gıda ürünle- T1961 Anayasası’nın getirdiği haklar- yururken yazarımız Nergis Şimşek’in “Ma- rine bir o kadar zam gelmişken, öğret- la, 8 Temmuz 1965 tarihinde kurulmuş- aş zammı kandırmacası” dizisi de tüm ke- de 35’i TÖS üyesi olmuştu. dan da anlaşılacağı üzere; öğretmenden mene (memura) temmuz enflasyon far- tu. Köy Enstitülü öğretmenlerin ağırlık- simlerde ses getirdi. beklenen yalnızca çocuklara ABC öğret- kı için açıklanan yüzde 42 artış büyük ta olduğu kurucular, ilk genel kurulda Keza, Mustafa Çakır’ın “AKP bütçesi, al- İyi yurttaş yetiştirmek mesi değil, aynı zamanda halkı aydın- haksızlıktır. Öğretmenin açlık sınırın- Köy Enstitülü yazar Fakir Baykurt’u ge- kol bağımlısı” başlığı ile sunulan “tiryaki büt- latması, bilinçlendirmesidir. TÖS’e gö- TÖS; 1969’dan sonra öğretmenlerin da yaşama savaşı verdiği böyle bir dö- nel başkan seçtiler. çe” haberi de muhafazakâr iktidarın alkol ve re öğretmen ülkesinin sorunlarına karşı ülke sorunları konusunda bilinçlenme- nemde, öğretmen sendikalarından cı- tütünden gelen vergiyle bütçeyi kurtarmaya TÖS öğretmen örgütlülüğü ve gücü bana ne diyemez ve sırtını dönemezdi! leri için yayın konusuna ağırlık vermiş, lız basın açıklamalarının dışında önem- çalıştığını gözler önüne serdi. konusunda, Türkiye’de tüm dengele- Öğretmenin asıl görevi; hak ve hukuku- “Öğretmen El Kitapları” dizisi çıkarmış li bir tepkinin gelmemesi, sendikaların HHH ri altüst etmiş, yaptığı eylemlerle siya- nu bilen, soran sorgulayan, körü körüne ve bu kitapları üyelerine parasız ulaştı- tavanı ve tabanları arasındaki kopuklu- Geçen hafta hemen her güne özel bir si iktidarın “istediğini yapma”, “bildiğini inanmayan iyi yurttaşlar yetiştirmekti. rarak konular üzerinde tartışmalar açıl- ğun bir göstergesidir. dosya veren Cumhuriyet’in, gündem de- okuma” gücünü elinden almıştır. masını sağlamıştır. Bu el kitaplarının ki- İktidarın dümen suyunda olmayan ğiştiren haberlerinden biri de İzmir Temsil- Sendika genel yönetimiyle üyeler ara- Mesleğin onurunu korumak mileri: “Sendika ve Grev”, “Öğretmenin sendikalar, kendilerini yeniden gözden cimiz Tuncay Mollaveisoğlu’nun, “Yan- sında kısa sürede sıcak köprüler kurul- gından beter kıyım” çalışmasıydı. Geçen Uyandırma Görevi”, “Türkiye’de Eğitim TÖS, öğretmenlerin ekonomik ve geçirip tabanla el ele vermenin yollarını muş, üyelerin dayanışma duygusunu yıl, orman yangınları sırasındaki uçak ha- Çıkmazı ve Öğretmenlerin Savaşı” (Fa- sosyal hakları için de büyük mücadele aramalıdır. “Öğretmen sendikası nasıl berleriyle yılın gazetecisi olan Mollaveisoğ- geliştirmek için etkinlikler düzenlenmiş, kir Baykurt), “Türk Halkının Beslenme vermiştir. Bu mücadelenin hedefi, ik- olmalıdır?” konusunda TÖS deneyimin- lu, bu kez de Orman Genel Müdürlüğü’nün sendikal çalışmalarından dolayı zarar Sorunu” (Osman Nuri Koçtürk), “Toprak tidarın masasına oturup “toplu pazar- den çıkarılacak büyük dersler vardır. yangın yolu seyreltme genelgesi ile bi- gören üyeleri sendika avukatları canla ve Tarım Sorunu” (Sami Küçük), “Mon- lık” adı altında her istenene evet de- Kuruluşunun 57. yılında başta TÖS rilerini zengin etme girişimini ortaya çı- başla savunmuştur. taj Sanayi” (Hilmi Özgen), “Dünya Olay- mek değil, siyasal iktidara karşı üre- Genel Başkanı Fakir Baykurt olmak kardı. Mollaveisoğlu’nun haberine gö- 1971 askeri darbesiyle TÖS kapatıl- ları ve Dış Politikamız” (İbrahim Çamlı) timden gelen haklarını da kullanarak üzere sendika yöneticilerini ve üyeleri- re, Türkiye’de 276 bin kilometre orman gibi başlıklar taşıyordu. mesleğin onurunu korumaktır. TÖS, ni saygıyla anıyor, yaşayan TÖS’lülere dığında 522 şubesi, 72 bin üyesi var- yolu vardı ve bu yollardaki sözde yan- Öğretmen el kitaplarının konuların- mesleğin onurunu korumak için kitle- sağlık diliyoruz... dı. Yani Türkiye’de öğretmenlerin yüz- gın seyreltmesi ile birileri 20 milyon met- reküp ağacı kesip, oradan rant elde ede- cek. Umarız, TBMM’ye de yansıyan bu ha- ber müfettişlerin dikkatini çeker de orman- lar kurtulur. HHH Laik ve devrimci eğitim mücadelesi Ve, şiddet. Bayram öncesi kardiyolog doktor Ekrem Karakaya ile avukat Ser- vet Bakırtaş’ın katledilişi, şiddete koşan ATILA ERDOĞAN nın yanı sıra toplumsal sorunlar konu- ma saygılı olduğumuz halkımıza, bizim- retmen olarak sürülmüştür. Geçtiğimiz Türkiye’nin fotoğrafı. Düşünsenize, mesai 2 sunda da etkili olmuş, Atatürkçü, çağ- le birlikte anlatmaya çağırıyoruz” gö- yıl 5 Ağustos’ta vefat eden Feyzullah ürkiye’nin ilk memur sendika- tanımaksızın şifa dağıtan bir uzman dok- daş, devrimci ve laik bir eğitim siste- rüşü yer almıştır. Ertuğrul sürgünü bu satırların yazarı- Tsı olarak tarihe geçen TÖS, 1961 tor, hasta yakını tarafından hastanede öl- minin oluşturulması konusunda çok na değerlendirirken “Amaç TÖS yöne- Anayasası’nın 46. maddesiyle memur- dürülüyor. Avukat, davalı tarafından ya- önemli katkılar sunmuştur. Ve bu ko- Esin kaynağı ticilerine gözdağı vermekti” demiştir. şamdan koparılıyor. Üstüne üstlük bu kat- lara tanınan ve bu yasaya dayanarak nuda son derece ilkeli ve ödün vermez Feyzullah Ertuğrul sürgünde TÖS’ün TÖS, Milli Eğitim Bakanlığı’nda gö- liamları savunanlar çıkıyor, konu malum 1965’te 624 sayılı Devlet Persone- tavır almıştır. nasıl yönetildiğini ise şöyle anlatmış- medyaca örtülmek isteniyor. rev yapan 156 bin çalışanın 72 bini- li Sendikaları Kanunu’nun çıkmasın- tı: “Baskil’e inerdim. Dört saat çekerdi HHH ni çatısı altında toplamıştır. 4-8 Ey- dan bir ay sonra, o dönem öğretmen Elbette bunca karamsar gelişmenin için- Gerici kalkışma yol yaya. Telefonla genel sekreterimiz derneklerinin çatı örgütü olan Türkiye lül 1968’de Devrimci Eğitim Şûrası, 15 de Hacettepe Üniversitesi’ndeki mezu- Hasan Erdoğan’la konuşurdum. Bilgi 17 Mayıs 1967’de Erzurum Şubat 1969’da 40 bin öğretmenin ka- Öğretmen Milli Dernekleri Federasyo- niyet töreninde konuşması kesilmek is- verirdi, ben de ‘Uygun bulursanız şun- nu (TÖDMF) kökenli 92 öğretmen ta- Horasan’da, Asteğmen Kubilay’ın kat- tıldığı Ankara Büyük Eğitim Yürüyüşü, tenen yeni mezun doktor Kaya Avşar’ın, ları yapalım’ derdim. Örgütsel yaşam- rafından kuruldu. ledildiği Menemen’deki gerici kalkış- 15-18 Aralık 1969’da 109 bin öğret- Saray’a yakınlığı ile bilinen dekan Prof. De- maya benzer bir olay yaşanmıştır. menin katıldığı Büyük Öğretmen Boy- da, güvenilir ve tutarlı olmak çok daha niz Demiryürek’e direnişi, gelecek için bizi önemlidir. İşte Hasan Erdoğan bu kişi- İlkeli ve ödünsüz TÖS’ün olayları araştırmasından son- kotu, Kasım 1970’de Mersin ve Ocak umutlandırdı. Keza bir umutlu haber de Ge- ra kaleme alınan bildiride, “Olay, di- 1971’de Eskişehir öğretmen yürüyüş- lerden biridir.” Fakir Baykurt, Dursun Akçam, Ta- zici Araştırma Merkezi’nin seçimlere yönelik 12 Mart cuntasınca kapatılan TÖS, ni, safsata ile karıştıran bir imamın ca- leri gibi etkili eylemleri örgütlemiştir. lip Apaydın, Aydın Aydemir gibi isim- çalışmasıydı. Büyük olasılıkla doktor Kaya mideki öğretmenleri tahkir etmesin- Dönemin hükümeti TÖS’ün faaliyet- sonra kurulan Atatürkçü, Cumhuriyetçi, lerin de kurucular arasında yer aldı- Avşar gibi gençlerden oluşan Y ve Z kuşağı, 1 den doğmuştur” denilmiştir. Bildiri- lerini her fırsatta engellemeye çalış- demokrat, devrimci öğretmen örgütlen- ğı TÖS’ün ilk yürütme kurulunda Fa- yukarıda değinilen Türkiye coğrafyasındaki melerine esin kaynağı olmuştur... kir Baykurt, Dursun Akçam, Dursun nin sonunda ise “Bütün ilerici örgütle- mıştır. Fakir Baykurt’tan sonra 8-9 Şu- iktidarı değiştirmek istiyor. Çünkü yoksul ve rimizi; emperyalizmin çağdaş metotla- bat 1967’de genel başkan seçilen Fey- Kut, Hayrettin Uysal ve Feyzullah Er- özgür olmayan Türkiye profili, bazı kuşak- 1 TÖS Tarihinden Esintiler, Eğitim Sen, tuğrul görev aldı. Kurucularından ço- rıyla örgütlendirilmeye çalışılan irtica- zullah Ertuğrul, 10 gün sonra müfet- larca kanıksansa da gençler, “Yeter” diyor. ğunun Köy Enstitüsü mezunu olduğu nın Horasan’da bir kez daha hortlayan tişlikten alınmış ve okulu olmayan Ela- Aralık 2017, Ankara, s.15. Yeniden görüşmek dileğiyle. TÖS, öğretmenlerin mesleki sorunları- gerçek yüzünü dinsel inançlarına dai- zığ Baskil’in dağ köyü Karagedik’e öğ- 2 A.g.e., s.16. İster klasik, ister modern. Braas’tan çatınız için farklı renk, doku ve modellerde çarpıcı tasarımlar.