Catalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 26 KASIM 2022 CUMARTESİ 2 olaylar ve görüşler Atatürk ve kültür devrimleri tinlerini bir damaturg gibi inceleyip dü- lir ve Ankara Devlet Konservatuva- SERKAN FIRTINA Çeşitli alanlarda dört bin civarında kitap okuduğu tahmin zenlemelerde bulunmuştur. İlk Türk ope- rı ve Devlet Tiyatroları’nın kurulu- YAZAR / DRAMATURG edilen Atatürk’ün askeri başarıları dışında önemli bir rası olan “Özsoy”un librettosu için Münir şunda yer alır. aydın olduğunu da unutmamalıyız. Hayri Egeli’yi görevlendirmiş ve operanın üzyılın en büyük devrimcile- Özsoy Operası konusunu bizzat kendisi önermiştir. Türk rinden biri olan Mustafa Ke- Sanatçıya verdiği önemi “Sanat- ni de yansıtan büyük bir sanat da- Atatürk, tiyatro ve opera alanında ve İran mitolojisine dayanan bu opera, Ah- Ymal Atatürk az bilinen ama sız kalmış bir milletin hayat da- lıdır. En yakın zamanda bir ‘Temsil çalışma yürütecek kişilerden, Türk ta- met Adnan Saygun tarafından bestelenmiş Cumhuriyetin kökleşmesi ve ye- marlarından biri kopmuş demek- Akademisi’ kurulacaktır.” rihinden, mitolojisinden ve halk kül- ve İran Şahı Rıza Pehlevi’nin ülkeyi ziyareti şermesi için çok önemli konular- Atatürk, kültürel devrimin ta- tir” ve “Tiyatro bir milletin kültür dan biri olan sanat alanında da ül- türünden yararlanmalarını istemiştir. sırasında 1934 yılında Ankara Halk Evi’nde mamlanmadan, toplumsal devrim- seviyesinin aynasıdır” sözleri ile Cumhuriyetin ilk döneminde gerçek- sahnelenmiştir. kemizde öncü çalışmalara önderlik lerin yarıda kalacağını bilen ileri göstermiştir. leşen birçok öncü çalışmada bunun Atatürk’ün Cumhuriyet devrimlerine etmiş bir liderdir. görüşlü bir liderdi. Türk Tarih Ku- Atatürk bale, tiyatro, edebiyat, izleri görülmektedir. O dönem üzeri- sanat ve kültür alanında gerçekleştirdi- Tiyatroya değer verdi rumu, Türk Dil Kurumu, Dil ve Ta- ne araştırmalarda bulunan sahne sa- heykeltıraşlık, mimari, resim, mü- ği katkılar ayrıntılı olarak değerlendiril- Ankara Halkevi’nde de (1932) ti- rih-Coğrafya Fakültesi gibi kurum- zik gibi sanatlarla ve sanatçılarla natları alanında ülkemizin büyük de- melidir. Tarihçilerimizin, araştırmacıların yatro hakkındaki düşüncelerini ve ların kurulmasına bu perspektifle yakından ilgilenmiştir. Çeşitli alan- ğerlerinden Prof. Dr. Metin And ve ve sanata ilgi duyan gençlerin Atatürk’ün gelecek planlarını açıklar: “Tiyat- öncülük etmiştir. Prof. Dr. Özdemir Nutku’nun aktar- larda dört bin civarında kitap oku- çok fazla bilinmeyen daha doğrusu günde- duğu tahmin edilen Atatürk’ün as- ro yalnız hoş vakit geçirme, bir eğ- Atatürk’ün isteği ile Almanya’nın dıklarından öğrendiğimiz üzere, Ata- me getirilmeyen konulardaki atılımlarını keri başarıları dışında önemli bir lence aracı değildir. Bir ulusun fik- ünlü yönetmenlerinden Prof. Carl türk bazı oyunların konularını biz- incelemeleri ve bunları topluma sunmala- aydın olduğunu da unutmamalıyız. ri seviyesini, yaşayışını ve zevki- Ebert 1936 yılında Ankara’ya ge- zat kendi vermiş, bu oyunların me- rı gerekmektedir. Yeni anayasa taslağına bakış DR. BİRGİ TUNA %X%X\DSÕWODUÕQQDVÕO\ÕSUDWÕFÕELUoDOÕúPD X\DSÕWODUÕQQ QDVÕO\Õ SUDWÕFÕE LUoDOÕúPD 7UN\D]ÕQÕQÕQ &X&XPKXUL\HWG|QHPL XPKXUL\HWG| 7UN\D] |QHPL KAMU YÖNETİMİ BİLİM UZMANI VRQXFX\DUDWÕOGÕ÷ÕQÕQ\DNÕQWDQÕ÷ÕRODUDNVR RQXFX\DUDWÕOGÕ GÕ÷ÕQÕQ Q\DNÕQWD DQÕ÷ÕRODUDN WDQÕQPÕúLVLPOHULQGHQ1HFDWL&XPDOÕ¶QÕQWDQÕQPÕúLVLPOHUWD Q ULQGHQ1HFDW L ED]ÕEHOED]ÕEHOJHOHULGH1HFDWL&XPDOÕ¶QÕQ JH OHULGH1 1HF FDWL&XP PDOÕ¶QÕQ Kasım’da Ankara Bilkent Otel’de, WL\DWURPX]LoLQ|OPV]\DSÕWODUÕQÕWL\DWURPX]LoLQ|O PV]\DS 28altılı masanın anayasa taslağı açık - VDQDWÕQDED÷OÕOÕ÷ÕQDNÕUÕOPD]GLUHQFLQHVDQDWÕQDED÷OÕOÕ÷ÕQD QD NÕUÕOPD] ]GLUHQFLQH EDUÕQGÕUDQG|UWFLOWOLNoDOÕúPDQÕQEXLNLQFLEDUÕQGÕUDQG|UWFLOWOL FLOWOLNoDOÕúPD lanacak. Baştan yeni anayasa yazmak ye- GXGX\GX÷XPVD\JÕQHGHQL\OHYH|]HOOLNOH \G X÷ ÷XPVD\JÕQHG XPVD\ GHQL\OHY H|]HOOLNOH FLOGLQLEXJQQYH\DUÕQÕQNXúDNODUÕQDFLOGLQLEX LEXJQQYH\DUÕQÕQNX J Q rine anayasanın 100 kadar maddesinde NHQGLVLQLQKD\DWWD\NNHQGLVLQLQKD\DWWD\NHQJHUoHNOHúWLUHPHGL÷LNHQG NHQJHUoH HNOHúWLUHPHGL÷L değişiklik yapılmış. WDWDúÕPWDúÕPDQÕQRQXUXQX\DúÕ\RUX]g\NGHQ úÕ PDQÕQRQXUXQX \D úÕ \R UX 12 Eylül Anayasası’nın üç önemli açığı, ELULVWH÷LQL\HULQHJHWLUPHNDPDFÕ\ODELULVWH ÷ LQL \ HULQH J H WWLUPHNDP PDFÕ\OD URPDQDúLLUGHQWL\DWUR\DGHQHPHGHQURPDQDúLLUGHQWL\DWUR\DGH bugün yaşadığımız “tek adam” rejiminin  RNXUODUÕLOHEXOXúX\RRNXUODUÕLOHEXOXúX\RU U DQÕYHLQFHOHPH\HYDUÕQFD\DNDGDUDQÕYHLQFHOHPH\HYDUÕQFD\D doğmasından sorumludur. İlk ve en önem- li açığı, Cumhuriyet Senatosu’nu ortadan \D]ÕQÕPÕ]DoRN\|QONDWNÕODUVXQDQ\D ]Õ] QÕPÕ]DoRN\|QONDWNÕOD %HULQ&XPDOÖ%H UL Q &X PD OÖ kaldırmış olmasıdır. İkincisi Anayasa Mah- &XPDOÕ¶QÕQR\XQODUÕ\ODJ|UVHOLúLWVHOELU&X PPD OÕ¶QÕQR\XQODUÕ\ODJ|UVH kemesi (AYM) üyelerinin atamaları için VDQDWRODQWL\DWURR\XQODUÕQÕQVDQDWRODQWL\DWURR\XQODUÕQÕQ\D]ÕQVDO cumhurbaşkanına tercih hakkı tanımış ol- masıdır. Üçüncü açığı ise o günkü adıyla RODUDNNH\ILQHYDUDFDNODUÕQDLQDQÕ\RUX]RODUDNNH\ILQHYDUDFDNODUÕQD Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun (HSK) yapısıyla oynanması ve adalet baka- 13,5x19,5 - 518 sayfa - T13,5x19,5 - 518 sayfa - Tiyatroiyatro 113,5x19,5 - 560 sayfa - T3,5x19,5 - 560 sayfa - T- iiyatroyatro nının kurul kararlarında etkili olmasının sağlanmasıdır. Taslak ne söylüyor? HSK’nin, Hâkimler Kurulu (HK) ve Sav- OL%L%LOLPNXUJXVDOGúVHOJHUoHNVWFYH PNXUJXVDOGú úVHOJHUoH HNVWFYH cılar Kurulu (SK) olarak ikiye bölünmesi, 0H0H]DUOÕNWD3LNQLN¶WHFRúNXOXDWDNELU H]DUOÕNWD3LNQLN¶WHFRúN X HK’ye, adalet bakanı ve yardımcısının ka- GLVWRSLNoDOÕúPDODUILOPYHGL]LOHUOHGLVWRSLNoDOÕúPDODUGLVW UILOPYHGL ]LOHUOH DQDQODWÕPODNDUúÕNDUúÕ\D\Õ]«DQODWÕPODNDUúÕNDUúÕ\D\Õ] « tılımının olmaması, bakan ve yardımcısı- \]\ÕOLQVDQÕQÕQ\DúDPRGD÷ÕQD\HUOHúLUNHQ\]\ÕOLQVDQÕQÕQ\D úDPRGD÷ ÕQD\HUOHúLUNHQ 6|]FNOHULQLQ\DNDODUÕDVODG÷PO6|]FNOHULQLQ\DNDODUÕDVO D nın SK’de yer alması öngörülmüş. Kula- ğa gayet hoş geliyor ve eleştirdiğimiz so- $UWKXU&RQDQ'R\OH¶X úLPGL\HQLGHQúL PGL \H $UWK QLGHQ XU&RQDQ' ' R\ OH¶X  RURVEXORURVEXOXWODUÕQÕQ 77 GH÷LO«&RúNXOXGH÷LO«&RúNXOX X runa çözüm olmuş gibi duruyor. Ancak DQÕPVDPD]DPDQÕDQÕPVDPD]DPDQÕ  GDPODODUÕ\ODEHVOHQHQ*|GDPODODUÕ\ODEHVOHQHQ*|NVX,UPD÷Õ¶QÕQ N HK ve SK üyelerinin atanma yetkilerinin 6KHUORFN+ROPHVNDUDNWHULVXoYHNRUNX6KHUORFN+ROPHVN NDUDNWHULV VXoYHNRUN X VHVOHULQLGX\DFDN6LOLINH¶QLQGLOL\OHELUVHVOHULQLGX \D FDN6LOLINH ¶Q Meclis’e verilmesi, Meclis’te yapılacak se- çimlerin “kısıtlı belirleyicilerin inisiyatifi- |\NOHUL\OH\D]ÕQVD|\NOHUL\OH\D]ÕQVDODODQGDoÕ÷ÕUDoDQ DODODQGDo oÕ÷ÕUDoDQ DQODWÕúHQOL÷LQLQRUWDVÕQGDDQODWÕúHQOL÷LQLQRUWDVÕQGDEXODFDNVÕQÕ] ne” bırakılmaması, çoklu aday arasından $UWKXU&RQDQ'R\OH\]\ÕOVRQXYH$UWKXU&RQDQ'R\O H\]\ \ÕOVRQXYH NHQGLQL]L«øONNLWDEÕLOH\DNHQGLQL]L«øONNLWDEÕLOH\DOÕQDQODWÕPÕ O seçim yapılması kuralı getirilmesi, yargı- \\]\ÕOEDúODUÕQGD\DúDPÕúELU\D]DURODUDN ]\ \ ÕOEDúODUÕQGD\ \DúDPÕúELU U\D]DURODUDN DUDúWÕUPDFÕGLOL\OHJHQo|\NF0HKPHWDU U DúWÕUPDFÕGLOL\OHJHQo| \ nın siyasallaşmasının önüne nasıl geçe- cek? Kendini bilgi ve deneyim olarak bu  \\]\ÕODX]DQÕ\RU ]\ ÕODX]DQ Õ\ RR $PDQ¶ÕQ\DSÕWÕPXWODNDRNXQPDOÕ 66 $$ PDQ¶ÕQ\DSÕWÕPXWODND kurullara layık görenler tanıtımlarını ki- me, nasıl yapacaklar? 2VPDQúDKLQ2VPDQúDKLQ AYM üyelerinin atanmasına ilişkin cumhurbaşkanının yetkileri kısıtlanmak VD\IDg\NVD\IDg\N [[ [VD\IDg\N  [  VD \I DD g\ N zorundadır. Cumhurbaşkanının atama yetkisi, göreve başlatma işlemi ile sınırlı olmalıdır. Ancak HK ile SK’de olduğu gibi AYM üyelerinin de Meclis tarafından se- çilmesi ne kadar doğru olacaktır? Türk hukukuna yıllarca hizmet etmiş ve /R/R]DQ.RQIHUDQVÕGHYDPHGL\RUGX R ]DQ.RQ I HUDQVÕG HHYDPHGL \R RUG X dDPDNNÕ]Õ=H\QHS¶LQNDOHPL\OHFHP 'U'U dDPDNNÕ]Õ=H\QHS¶LQ ND belli bir kıdeme gelmiş hâkimler bu ku- +Lo+LoELUúH\EHOOLGH÷LOGL« oEL U ú H\  E H OOL  G H÷ LO GGL« <U\ú¶QH $GDOHW W|UHQOHULQGHQW| <U\ $GDOHW UUHQOHULQGHQ ú rullara seçilmek için nasıl bir yol izleye- +D+DOLIHOLNQHRODFDNWÕ" OL IH OL N QH R OD FD NW Õ" " cektir? Kurul üyeliği mi siyasetin kapısı- 0DUWYH(\OOGDUEHOHUL0DUWYH(\OOGDUEHOHULQGHQ QG nı aralayacaktır? Yoksa siyaset mi kurul &XPKXUL\HWNXUXODFDNPÕ\GÕ"&XPKXUL\HWNXUXODF DDNPÕ\GÕ " HPPX]GDUEHHPPX]GDUEHJLULúLPLQHoRNUHQNOLELU 77 J LU Lú LPLQH oR üyeliği yolunu açacaktır? Altılı masa ko- 'HYOHWLQGLQLQHRODFDNWÕ"'HYOHWLQGLQLQHROD F DNW Õ" \ROFXOXN\DSWÕUÕ\RUEL]H\ROFXOXN\DSWÕUÕ\RUEL]H misyonunda bu yöntemi öneren ve kabul .UWVRUXQXQDVÕO.UWVRUXQXQDVÕOo|]OHFHNWL" o| ]OHFHNW] L" " ettiren kim? +HPGR÷XSE\G÷FR÷UDI\DKHP+HPGR÷XSE\G÷FR÷ UD Özetle yargı ile ilgili düzenlemeler, sı- $WDWUN\ÕO|QFHEXJQGHJHoHUOLEX$WDWUN\ÕO|QF HHEX J Q GH HJHoHUOLEX KHPGHPHVOH÷LKHPGHP PDGGLNRúXOODUPDGGLNRúXOODU HV zan şekliyle bir süre sonra yargının siya-  VRUXODUDVRUXODUD\DQÕWYHUPLúWLU \ DQÕWYHUPL  úúWLU 7UN7UNL\H¶QLQ\DUÕP QHGHQL\OHNDUúÕODúWÕ÷ÕQHGHQL\OHNDUúÕODúWÕ÷Õ L\ sallaşması sorununa çözüm olmayacağı endişesi uyandırıyor. ø]PLW¶WHøVWDQEXOJD]HWHOHULQLQø] PLPL W¶W¶ WHøVWDQEXOJD ]H HWHOHULQL Q \]\ÕOOÕNJHUoHNOHULQLVÕNVÕN\]\ÕOOÕNJHUoHNOHULQLVÕNVÕN\]P]H \ EDEDú\D]DUODUÕ\OD\DSÕODQWRSODQWÕEXoXN ú\ú\ D]D DUODUÕ\OD\DSÕ ODQWRSODQ WWÕEXoXN  oDoDUSÕ\RU USUS Õ\RU  Cumhuriyet Senatosu VDDVDDWVUG W V U G  12 Eylül sonrası hazırlanan anayasada, Cumhuriyet Senatosu’nun ortadan kaldı- rılması Türk demokrasisine vurulmuş en DûDP|\NV < [VD\ID  [  V DûDP| < VD\ID \ [VD\IDùQFHOHPH[V VD\ID ù QFHOHPH büyük darbedir. Eğer Cumhuriyet Sena- tosu varlığını devam ettirseydi, AKP’nin referanduma götürerek gerçekleştirdi- ği anayasa değişiklikleri bu kadar kolay hayata geçmeyecekti. 1961 Anayasası’na göre Cumhuriyet $WDWUN¶Q %%XNLWDEÕRN%XNLWDEÕRNXUNHQ XUNHX Q $WDWUN¶ QQ $÷XVWRVYH(\OO]DIHUOHUL\OH   ÷X VWRVYH H (\ OO]DIHUOHU L Senatosu seçimleri genel seçimlerden 7UNL\H&XPKXUL\HWL¶QLQ NXUGX÷XNX UG X÷ X 7 UN N L\ H&X XPKXU L\ HW WL¶QLQ DDUUX]8OXVDO 7 WDWDoODQDQ%\NW oO DQDQ% \ DDUUX]8OXV 7 N D bağımsızdı. 150 sandalyenin üçte biri DGÕPDGÕPKDQJLWDULKVHODGÕPDGÕPK KDQJLWD DULKVH O her iki yılda bir seçimle değişirdi. Birçok .X.XUXOXú6DYDúÕPÕ QÕQVRQV|]YH UX OX ú6DYD úúÕPÕ QÕQVRQV|] GXGXUDNODUGDQJHoHUHN³ùDKVÕP UD NO DUGDQ JJHoHUH HN³ùDKVÕ PP ülkede uygulanan ve demokraside sü- PKUPKU0LOOL0FDGHOH¶QLQLVH  0LOOL0 0FDGHOH¶QLQLVH rekliliği sağlamaya yönelik örnek bir uy- 'HYOHWL´QHWDú'HYOHWL´QHWDúÕQGÕ÷ÕQÕJ|UHFHNKHP úÕQGÕ÷Õ QÕJ|UHF HHNKHP  |QV|]YHDQDKWDUÕQLWHOL÷LQGHGLU|Q V| ] YHDQ DDKWDUÕQLWHOL÷LQGH G gulamaydı. .R.RQJDU ¶ÕQJ|]OHPOHULQHKD\UHW QJ DU ¶Õ Q J| ]OHPOH ULQHK D\ UH HW Demokratik olmayan ve eleştirilen bir 7UNXOXVXQXQGH÷LOWP7UNXOXVXQXQGH÷LO DOQÕ]FDDOQÕ]FD << OQ Õ] FD 7 U N W HGHFHNYH]OHFHNHGHFHNYH]OHFHNKHPGH G N  NKHP GH H yönü “tabii senatörlük” ve “Cumhurbaş- GQ\DQÕQH]LOHQXOXVODUÕQÕQGQ\DQÕQH]LOHQXOXVODUÕQÕQ JJHOHFHNLoLQXPXWODQDFDNVÕQÕ] H O HFH N  L o L QXPXW O D QDFDNVÕ Q Õ ] kanınca atanan 15 senatör”ün bulunma- hhONHPL]LVDUDQNDUDEDVDQÕQVRQXQD ON H PL]L VD U D QN D U DEDVDQÕQD VRQXQD V|PUJHFLOL÷LQER\XQGXUX÷XV|PUJHFLOL÷LQER\XQGXUX÷XQGDQ QG sıydı. Bu garipliği dışında Cumhuriyet \DNODúWÕ÷ÕPÕ]ELUG|QHPGHD\QÕ\D NON DúWÕ÷ÕPÕ]ELUG ||QHPGH D\QÕD Senatosu, Türkiye Cumhuriyeti’nin de- NXUWXOPDVÕQÕPXúWXOD\DQ]DIHULQNXUW XOX PDVÕQÕPXúWXOD\DQ]DIH UL mokrasi açısından emniyet kilidi göre- KDWDODUDELUNH]GDKDKD WWD OD UD E LU N H] G DK K D |\|\NVQ\ÕOG|QPQGH N  VV Q\ÕOG|QPQGH vini görmekteydi. Bu kilit 12 Eylül Ana- GúOPHPHVLQLVD÷ODPDNDoÕVÕQGDQG ú OPHPHVLQLVD÷ ODPDND ooÕVÕQGDQ FRúNX\ODYHURPDQWDGÕQGDFRúNX\ODYHURPDQWDGÕQGD yasası ile kırılınca, sonucunu hep birlik- |QHPOLELUEHOJHVHO|QHPOLELUEHOJHVHONLWDS« NLWDS« te yaşıyoruz. Bu kilidin akademik çevre- RNRNX\DFDNVÕQÕ] X\ DFDNVÕQÕ] lerce neden gündeme getirilmediği anla- [VD[VD\IDèQFHOHPH \I IDèQFH OH HPH [VD\IDèQFHOHPH[VD\IDèQFHOHPH şılır değil. 28 Kasım, hepimiz için heyecanla bek- lenen bir gün olacak. Ancak gelen ilk ve- riler ışığında, tek adam rejiminin yarat- tığı buhranı canlı yaşamaktayken uma- rım önümüze çıkarılacak anayasa pake- tine bu sefer de biz “Yetmez ama evet” demek zorunda kalmayız! <D $ $ U U