Catalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 12 EKİM 2022 ÇARŞAMBA 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Ukrayna’nın Russuzlaştırma siyaseti yurdu. Birçok Ukrayna vatanda- nalı üniversite ve lise öğrencileri “Rus- DR. VIOLETA STRATAN İLBASMIŞ Kremlin, Ukrayna’daki en sert Rusça konuşanlar şı Rusya ile ortak kültürel ve dilsel kii Mir” ve “Rusizm” (Rus faşizmi) kav- arasında bile gerçek bir Rus karşıtı duygu uyandırmayı GAZETECİ / ARAŞTIRMACI ramlarını inceliyorlar. bağlardan bahsetse de son aylar- başardı. Russuzlaştırma sürecini Ukraynalılar sonuna da yaşanan olaylar Rusya ile kültü- usya 24 Şubat sabahı, kadar takip etmeye kararlı görünüyorlar. Kremlin’in başarısı! rel bağların zayıflamasına ve hat- Ukrayna’ya silahsızlaştırma Ukrayna’nın diğer eylemleri arasında, Rus- ta kopmasına neden oldu. Ayrı- Rve Nazizm’den temizleme ne- etmekte ve yayılmacı ve emperyalist şı Ukrayna’nın tepkisi, 24 Şubat’tan ya ve Beyaz Rusya’dan kitap ithalatı ve Rus ca, bazı Rus ve Beyaz Rus yazarla- denlerini öne sürerek saldırmıştı. dilinde müzik yasağı yer alıyor. Aynı zaman- fikirlerin tuzağına düştüğünü açıkça sonra ivme kazanan Russuzlaştırma rın eserleri okul müfredatından çı- Rusya, yedi ay süren savaş boyun- da, Ukrayna vatandaşları tarafından veril- göstermektedir. hedefi için geniş bir kampanya açma- karılmış (örneğin Tolstoy’un anıt- ca, ABD ve AB’yi NATO aracılığıy- miş, Rus yazar veya devlet adamlarının isim- Eylül ayının başında Rusya’da, Rus sına neden oldu. sal eseri “Savaş ve Barış”) ve diğer la Ukrayna üzerinde askeri ve siya- lerini taşıyan sokak ve meydanların adları- kültürünün, tarihinin ve değerleri- yabancı yazarların eserleriyle de- si kontrol kurmakla suçluyor. Ay- Devlet propagandası nın değiştirilmesini isteyen dilekçeler var. nin tanıtımına yönelik “İnsani Siya- ğiştirilmiştir. Bu iki ülkenin bir za- nı zamanda ABD’nin kışkırtıcı ta- Ukrayna’da medya sektöründe de reform- Rusya’nın yaptığı gibi, Ukrayna set” başlıklı yeni bir doktrin onay- manlar ortak olan tarihi, Ukrayna vırları ve Batılı ülkelerin yayılmacı- lar uygulandı. Ancak bunlar, ülkenin med- landı. Bu doktrin aracılığıyla Rus- da dil, tarih ve kültürle ilgili mev- lık hedefleri olduğunu iddia ediyor. tarih kitaplarında yeniden yazılı- ya düzenleyicisi Ulusal Televizyon ve Rad- ya, nüfuzunu yurtdışında genişletme zuatta yaptığı değişikliklerle ger- yor. Sovyetler Birliği “emperyal bir 30 Eylül’de Ukrayna’nın dört bölge- yo Yayıncılığı Konseyi’nin rolünün ve etki- çek bir devlet propagandası baş- sinin, Donetsk, Luhansk, Kherson ve ve Rusça konuşan “yurttaşlarının” devlet” olarak tanımlanıyor. Uk- sinin artmasına neden oldu. Bu reformlar, bulunduğu devletleri kendi kontro- lattı. Böylece Kiev’deki eğitim ba- Zaporijya’nın Moskova hükümeti ta- raynalı öğrenciler, ders kitapların- Ukrayna’yı basın özgürlüğü ilkesine saygı rafından ilhak edilmesi, Rusya’nın lü altına alma hakkına sahip oldu- kanlığı, Rusça dil kurslarının okul da Rusya ile savaşın 2014’te başla- göstermemekle suçlayan hem ulusal hem bu savaştaki gerçek niyetlerini ifşa ğunu iddia ediyor. Bu hamleye kar- müfredatından kaldırılacağını du- dığını öğreniyorlar. Üstelik, Ukray- de uluslararası medya kuruluşları tarafın- dan sert bir şekilde eleştirildi. Yedi aylık savaş boyunca Ukrayna’nın Na- zilerden ve askerden arındırılması kampan- yasının ne kadar başarılı olduğu bilinmi- yor. Ancak kesin olan şu ki Kremlin, Ukray- na’daki en sert Rusça konuşanlar arasında bile gerçek bir Rus karşıtı duygu uyandır- mayı başardı. Russuzlaştırma sürecini Uk- raynalılar sonuna kadar takip etmeye ka- rarlı görünüyorlar. Ukraynalıları, eski Sov- yet Birliği’nin diğer ülkeleri takip edebilir. İnönü’den diplomasi dersi “Yapıldıktan elli yıl sonra yaşayan an- laşma, antlaşma biliyor musun? Al Bi- rinci Dünya Savaşı’nı bitiren anlaş- malar, hangisi yaşıyor bugün? Lozan için tarih ne der bilemem ama tarihin diyeceğine boynumuz kıldan ince!” İsmet İnönü DAVER DARENDE EMEKLİ DİPLOMAT ağımsızlığımızın ve üniter devlet yapımızın Btehdit altında olduğu bu duyarlı dönemde Lo- zan Barış Antlaşması’nın anlamı ve değeri her geçen gün daha büyük önem kazanmaktadır. Lozan Barış Konferansı tutanaklarını ve belge- lerini Büyükelçi Osman Olcay ile birlikte büyük bir titizlikle çeviren, 1972 yılında yitirdiğimiz bi- lim ve düşünce adamı Prof. Dr. Seha L. Meray tutanakların çevirisini yaptığı 1969 yılında Lo- zan kahramanı İsmet İnönü ile tanışır. Kendisin- den tutanakların yayımlanacağı kitabına önsöz yazmasını rica eder. Meray ile İnönü arasında- ki randevu 14 Mart 1969 günü Pembe Köşk’te gerçekleşir. O gün Meray ile İnönü arasındaki görüşme ilginç bir söyleşi ile başlar. ‘Yolundan şaşma’ İnönü, Meray’a “Lozan’da neler görüyorsun, önemli saydıkların neler” sorusunu yöneltir. Me- ray soruyu altı başlıkta toplayarak şöyle yanıt- lar: “1. Bağımsızlığımıza, egemenliğimize toz kondurmamak. 2. Hukukun üstünlüğüne saygı. 3. Barışçılık. 4. Demokratik anlayış, dünya ka- muoyuna güveniş. 5. Ulusumuza inanç ve gü- ven. 6. Ulusun yakın ve uzak çıkarlarını hiçbir zaman gözden kaçırmayan devlet adamlığı.” Meray’ın sözlerini dikkatle dinleyen İnönü şöyle konuşur: “Yapıldıktan elli yıl sonra yaşa- yan anlaşma, antlaşma biliyor musun? Al Birin- ci Dünya Savaşı’nı bitiren anlaşmalar, hangisi yaşıyor bugün? Lozan için tarih ne der bilemem ama tarihin diyeceğine boynumuz kıldan ince! (...) O zamanki şartları düşünmek gerek, olanı biteni kavramak için. Bir Reşit Paşa vardı, Os- manlı idaresinden kalma. Namuslu, tecrübeli bir adamdı. Beni ziyarete geldi. ‘Ne tavsiye eder- siniz, nasıl davranalım’ diye sordum kendisine. Şöyle karşılık verdi: ‘Hiçbir şey tavsiye edemem. Hiçbir tavsiyeye ihtiyacınız yok. Senin söyledik- lerini ben dahil, hiçbirimiz söyleyemeyiz. Biz Os- manlı nesliyiz. Sen yolundan şaşma!’ Güç verdi bu sözler bana.” (Seha L. Meray, İnsanca Yaşa- mak, Nil Yayınları, 1974, s.154) Lozan kahramanı İnönü bir ara dış yardım konusuna değinir ve şöyle konuşur: “Dış yardıma çok dikkat etme- li. Dış yardım kendi kazancı için, sömürmek için gelir. Zararsız gelen dış yardıma diyeceğim yok. Bizim tercihimiz hep böyle oldu. İlk yıllarda bun- lardan çok az bir şey almıştık, o iyiydi.” Meray’ın “Konferansta hep Fransızca mı ko- nuştunuz” sorusunu İnönü şöyle yanıtlar: “Evet. Bu konu da heyetimiz için mesele oldu. Benim Fransızcamın yetersiz olduğunu, diplomasi di- li olmadığını söylediler. Benim Türkçe konuşma- mı, heyette yabancı dili kuvvetli olanların, Fran- sızcaya ya da İngilizceye çevirmesini istediler. Heyette gerçekten iyi yabancı dil bilenler vardı. Bir süre istedikleri gibi yaptım. Fakat gördüm ki tam çevirmiyorlar söylediğimi, olduğu gibi, söy- lediğim gibi vermiyorlar. O zaman anladım ki on- ların diplomasi dili dedikleri, birikmiş Osmanlı ezikliğinin ifadesinden başka bir şey değil! Bun- dan sonra hep ben konuştum yine o bildiğim Fransızcamla!” (Meray, a.g.e., s.153.) Lozan kahramanı İsmet İnönü’yü bir kez daha saygı ve özlemle anıyorum.