Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
22 KASIM 2021 PAZARTESİ
8 HABER
Peşmerge Kerkük’ün çevresine IŞID bahanesiyle konuşlandı. Erşat Salihi uyardı:
Kerkük’te çatışma olur
2017 Referandumu’ndan sonra “Kerkük’e girmeyeceğiz, etrafta Ben cephe başkanı (ITC) olduktan iki
GÖÇMENLER DENİZE İTİLDİ
güvenlik ortamı sağlandı. Suikastlar, olacağız” diyorlar. Biz Kerkük’ün idari yıl sonra değiştirilmem söz konusu
peşmergenin gizli tutuklamaları sınırları içinde merkezi hükümet oldu. Ben başarısız olmadım. 2012’de
Yunanistan’dan
kalmadı. Erbil, Süleymaniye’nin dışında kimseyi istemiyoruz. Biz kan bir bakan iki bakan vekili aldım...
Kerkük’ü kontrolü sona erdi. dökülsün istemiyoruz. Anlamadım bu nedir.
kötü muamele
İKLİM ÖNGEL
illi Savunma Bakanlığı, Yunanistan’ın
MEge Denizi’ni kaçak yollarla geçmeye
ürkmen kenti olarak bilinen
çalışan göçmenlere kötü muamelede bulu-
Kerkük, Irak merkezi yöneti-
narak Türk kara sularına ittiğine ilişkin gö-
Tmi ile Kuzey Irak Bölgesel Kürt
rüntüler paylaştı.
Yönetimi arasında IŞİD gerekçe-
Farklı dönemlerde kaydedilen görüntü-
siyle kurulan “Ortak Koordinasyon
lerde, Yunanistan’ın aralarında kadın ve
Odası” nedeniyle tedirgin. Peşmer- çocukların da olduğu düzensiz göçmenleri
ge, söz konusu anlaşma yüzünden kötü muamelede bulunarak geri ittiği gö-
rülüyor. Tehlikeli manevralarla göçmen bo-
Kerkük’e yakın yerlere konuşlan-
tunun ilerlemesine engel olan Yunan un-
dı. Barzani’nin 2017’de yaptığı ba-
surları göçmenlere sopa ile vuruyor, si-
şarısız bağımsızlık referandumunun
lah doğrultuyor ve botu batırmak için te-
ardından şehri terk etmek zorunda
şebbüslerde bulunuyor. Görüntülerde, Yu-
kalan peşmergenin Kerkük’e tek-
nan unsurlarının havaya ve botun çevresi-
rar dönme tehlikesi gerginliği artı-
ne ateş açtıkları anlar da yer alıyor. Yuna-
rıyor. Türkiye’de gündeme getiril-
nistan Sahil Güvenlik unsurları, bu girişim-
meyen konuyu, Kerkük’ün dünü ve
lerinin sonucunda düzensiz göçmenlerin
bugününü, Irak’taki seçimlerden
bulunduğu botları, Türk kara sularına çe-
kısa süre önce Irak Türkmen Cep- kerek getiriyor.
Görüntülerin Milli Savunma Bakanlığı ta-
hesi liderliğini bırakmak zorunda
rafından paylaşılmasının ardından Cum-
kalan Kerkük milletvekili Erşat Sa-
Erşat Salihi
hurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahret-
lihi ile konuştuk.
İklim Öngel
tin Altun da aynı görüntüleri sosyal med-
n Irak’taki Türklere neden Türk-
ya hesabından paylaştı. Altun, paylaşımın-
NECATİ
men deniyor? Türk Türkmen ayrı-
da “Yunanistan’ın mülteci politikasının iç-
SAVAŞ
mı nedir?
ler acısı fotoğrafı... Ne akıl alır ne de vic-
Bizler Irak ve Suriye Türkleri ola-
dan... Ne yazık ki Batı dünyası, Avrupa Bir-
rak Osmanlı’dan önce de bu toprak-
liği Yunanistan’ın bu tutumu karşısında
lardaydık. Hâlâ buradayız ve kal- ‘DEĞİŞİM ZAMANI DEĞİLDİ’
sessiz. Bu, insanlık adına bir utanç tablo-
maya devam edeceğiz. Türk kelime-
sudur” ifadelerini kullandı.
l ANKARA/Cumhuriyet
si tüm dönemlerde kullanılmıştır.
n Irak’taki seçimlerin hemen ön- sonrası. Yönetimimiz, aksakallı abile- şarılamadığı iddiaları var. Turan bu
Türkmen kelimesini yabancı bir ke-
cesinde Irak Türkmen Cephesi lider- rimiz bizden “Değişimi şimdi yapalım” gerekçeyle mi başkan oldu?
liğinden çekildiniz, Ankara’nın etki- diye talepte bulundular. Ben de on- O noktaya girmek istemem. Açık
lime olarak aramıza soktular. Krallık
si oldu mu? ları kırmadım ama dedim ki bu yanlış. söylüyorum. Ben cephe başkanı ol-
döneminde 1924’te Kerkük’te, Ker-
GÖRÜNTÜLER PAYLAŞILDI
Ben 12 yıldır Irak Türkmen Cephe- Değişimin zamanı değil. Zamanı gel- duktan iki yıl sonra benim değiştiril-
küklülerle Ermeniler ve İngiliz ordu-
si Başkanlığı’nı yapıyorum. Ondan önce diğinde ben de değişim isterim. Ama mem söz konusu oldu. Davutoğlu dö-
su arasında bir tatsızlık yaşanıyor.
Suriye ve Lübnan temsilciliği, ondan ön- Ankara’da İstanbul’da olan Kerkük- neminde de oldu. Davutoğlu ile de bir-
Darp edilen
O zaman İngiliz uçakları sukûnet
ce Kerkük’te Irak Türkmen Cephesi’nin lü Türkmen büyüklerimiz, ağabeyleri- kaç defa görüştüm. Şu an ben anlama-
için Arapça ve Türkçe iki dilli bildi-
il başkanlığını, ondan da önce bölge miz var. “Daha gençlere yer verelim” dım! Başarısız olmadım. 2012’de bir ba-
ri dağıtıyor. Hatta metinde Türk ke- başkanlığını yaptım. Yani bölge başkan- gibi bir karar almış oldular. Biz de o ka- kan aldım, seçim komiserlerinden ba-
genç tutuklandı
lığından cephenin tepesine kadar tüm rara saygı gösterdik. Onlar bu değişi- kan vekili aldım, insan hakları komi-
limesini kullanıyorlar. Türk kelime-
iyarbakır’ın Sur ilçesinde bulunan Me-
görevlerde bulundum. Şükürler olsun, mi yaptılar. Temenni ederim ki başarı- serlerinden bir bakan vekili aldım. Eği-
si bizim varlığımızdır. Ondan son-
Dlik Ahmet Mahallesi’nde 18 Kasım ge-
nerede olursam olayım zafer kazandım. lı olsunlar. Her zaman onlara desteğim tim Bakanlığı’ndan Türkmenler için ge-
ra Türkmen yöreleri, aşiretleri ola-
cesi gençler arasında yaşanan tartışma
O zaferler halkın etrafımızda toparlan- sürecek. nel müdürlüğü kazandırdım. Ama bu-
bilir ama önünde sonunda biz Türk
sonrası olay yerine giden polisin, Tacet-
masıyla gerçekleşti. Sandalye sayımız na rağmen “Siz terk edin başkasına ve-
kimliğini taşıyanlarız. Adresler ne
2010 seçimlerinde iki, 2014’te iki idi, ama rin.” Anlamadım bu nedir! 2012’den be- tin Aslan adlı genci yere yatırarak ters ke-
‘Destek veririm’
olursa olsun, Avşar, Türkmen, Öz-
2018’de üçe yükselttik. Benim planım bu ri peşimde böyle bir şey var. Ama di-
lepçelediği iddia edildi. Olaya ilişkin sosyal
n Irak Türkmen Cephesi’nin yeni
bek hepimiz Türküz. Ama yabancı- kez dörde beşe çıkarmaktı ama planım rendim. Nedenini hiçbir zaman anlama-
başkanı Hasan Turan’ın İhvancı ol- medyaya yansıyan görüntülerde, yüzüstü
yeterince kabul edilmedi. dım keşke anlamış olsaydım. Gelen ar-
lar her zaman bizi ayırmaya çalış- duğu konuşuluyor. Eski başbakan yere yatırılan Aslan’a sivil polis olduğu id-
n Peki, liderliği bırakmanız? kadaş da benim cephe başkan yardım-
Ahmet Davutoğlu döneminde de si-
tılar. Ben terimlerimde Irak Türkü dia edilen bir kişinin tekme attığı ve darp
Ben defalarca söyledim, 12 yıldan cımdır. Ona başarılar dilerim, her türlü
zin alınmak istendiğiniz ancak ba-
ettiği yer aldı. Görüntülerde, oğlunun darp
şeklinde kullanırım ama anayasa ya-
sonra bir değişim yapalım ama seçim desteği de kendisine veririm.
edilmesine tepki gösteren annenin de söz
zıldığı zaman Türkmen demek ge-
konusu kişilerce itildiği belirtildi. Polisle-
rekiyor. Çünkü Türk dendiği zaman
rin, tepki gösteren yurttaşlara da hakaret-
yoluma mayın döşendi. Başkan yar- “Girmeyeğiz etrafta olacağız” di- söyler. Ama peşmergenin kendisine
sanki Türkiye kastediliyor. O zaman
te bulunduğu iddia edildi. Aslan hakkın-
dımcım öldürüldü. Yürütme kuru- yorlar. Biz hiçbir şekilde Kerkük’ün bir çekidüzen vermesi, Kerkük me-
yanlış anlaşılmalar oluyor.
da “polise mukavemet”ten tutanak tutu-
lu üyem öldürüldü. Yani sürekli Irak idari sınırları içinde merkezi hükü- selesini bu gibi pazarlıklardan uzak
n Kerkük’teki demografik yapı-
lurken çıkarıldığı mahkemece tutuklandığı
Türkmen Cephesi hedef alındı. Bu- met haricinde kimseyi istemiyoruz. tutması gerek. Aksi takdirde uzun
yı anlatır mısınız, dünden bugüne
belirtildi. l Haber Merkezi
nun arkasında gizli taraflar vardır. Hükümetin bu konuda taviz verme- vadede çok zararlı çıkar.
ne değişti?
Bunun üzerinde herkes durmalı. mesi lazım. n Türkiye ne yapabilir bir çağrı-
Kerkük’teki değişim yeni değil.
n Güvenliği şu an kim sağlıyor? n Bağdat taviz verirse, Kerkük’e nız var mı?
Değişim, Osmanlı bölgeden çıktık-
BİLİRKİŞİ RAPORU
Şu an güvenliği Türkmenlerden, Arap- girilirse direniş olur mu? Türkiye, merkezi Irak hükümetine
tan sonra İngiliz hâkimiyetiyle baş-
lardan ve Kürtlerden oluşan Kerkük Şehir merkezine girerse kötü olur, telkinde bulunabilir. Kuzey Irak idare-
ladı. Türkmen toprakları başka aşi-
polisi sağlıyor. Bağdat’taki yönetime çatışma olur. sine “Bu atılan adımlar yanlış” denebi-
retlere verildi. Türkmenlerin çoğu
Istismar ses
bağlılar. Bunun yanında Irak ordusu n Kerkük polisi ile mi? lir. Bizim güvenlik ittifakımız var. O da
oraları terk edip ya Irak’ın güneyine
var. Irak ordusu da merkezi hüküme- Türkmenlerin de gücü var. Türk- Kerkük için Kerküklülerden bir ordu
ya Türkiye’ye gitti. Türkmen varlı-
kaydında
te bağlı. İçinde Arap da Kürt de Türk- men Kerkük Savunma Gücü var. Biz teşkil edilmesi yönünde. O ordu Türk-
ğı Irak’ın güvenliğinin ve toprak bü-
men de var. Biz ona da razıyız. kan dökülsün istemiyoruz. Kimseyle men, Arap ve Kürtlerden oluşsun. Ba-
tünlüğünün odak noktasıdır. Türk-
zmir’in Konak ilçesinde Asya D.’nin (36),
n Peşmergenin Kerkük’e girişi için kavgaya girmek istemiyoruz. Siya- şındaki komutan Bağdat’a bağlı olsun.
men coğrafyasında ihtilaf olursa
İboşanmalarına karşın aynı evi paylaştığı
25 Kasım dillendiriliyor. Hukuki ge- si iradeler daha barışçıl yolları dene- İdari sınırları bu ordu korusun. Bu tezi
Irak’ın toprak bütünlüğünde de olur.
Serkan E.’yi (42) iki kızına cinsel istismar-
rekçesi nedir? Süreç nasıl gelişti? meli. Kerkük’e tekrar bir emrivaki herkesin sunmasında yarar var, bu ba-
Kerkük’te Saddam döneminde Arap-
da bulunduğu iddiasıyla tabancayla yara-
Hukuki gerekçesi yok. Çünkü Irak siyasetinin Erbil tarafından yapılma- rış getirir. Sadece Türkiye değil, Türk
laştırma politikası vardı. 2003’ten ladığı olaya ilişkin davada, Sıla E. (15) ta-
anayasasına göre, peşmerge Ku- sı büyük bir yanlış. Bunu Erbil’in, dünyası da biraz dikkat etsin. Orada
sonra da Kürtleştirme politikası ol- rafından kaydedilen ses kayıtlarına ilişkin
zey Irak Bölgesi’nin koruyucusudur. Süleymaniye’nin bilmesi lazım. Irak ve Suriye Türkleri var. Onlardan
bilirkişi raporu çıktı. Raporun sonuç kıs-
du. Kürt partileri daha organize şe-
mında, “Diyaloglarda, erkek şahsın kıza
Ama seçimler sonrası bir taviz içi- n Bağdat ile Erbil arasındaki anlaş- maddi değil, manevi destek istiyoruz.
kilde çalıştı. ABD’nin de desteğiy-
yönelik cinsel anlamda söylemlerde bu-
ne girildi. Merkezi hükümetin taviz mayla 2017’nin intikamı mı alınıyor? Bir defa olsun Irak, Suriye Türklerini
le zirai arazileri aldılar. Bu, referan-
lunduğu, ayrıca hakaret içerikli söylem-
vermemesi lazımdı. Bazı bölgelerde Olabilir. Biz kapıdan çıktık ama dillerine alsınlar Türkiye gibi.
dumun olduğu 2017’ye kadar yani
lerde de bulunduğu tespit edilmiştir” de-
DAEŞ (IŞİD) var ama orada ne Irak pencereden dönüyoruz, olabilir. n Kötü senaryo gerçekleşirse
biz peşmergeyi Kerkük’ten çıkarana
nildi. Asya D. ile Sıla E.’nin avukatı Efe Al-
ordusu ne peşmerge bulunuyor. O n Türkiye’de bu konu gündeme Türkiye için ne gibi bir risk var?
kadar sürdü. Kerkük’te nüfus, 2003
per, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, öz
yüzden inandırıcı bir gerekçe değil. gelmiyor, bunu nasıl okuyorsunuz? Tehlike sadece Türkiye için değil,
öncesi nüfus 850 bin civarındaydı.
babanın kızına karşı gerçekleştirdiği cin-
“DAEŞ geldi, peşmerge onu öldürdü, Resmi temaslarda bu işler paylaşı- hem İran hem Irak hem Türkiye hem
Şu an 1 milyon 700 bin.
sel istismarın bilirkişi raporlarıyla da tes-
o peşmergeyi öldürdü” gibi dediko- lıyor. Ama basına intikal etmemesi Suriye için. Bu ülkeler bir mutabakata
cillendiğini belirtti. l DHA
Güvenliği polis sağlıyor
duları duyduk. Önce bunları yaptılar siyasi bir mesele. Belki de Irak ma- varmalı. İran uzak durursa gelecekte
ki ellerinde bir sebep olsun: “Orada kamlarıyla ve Kürt idaresiyle görü- PJAK başına büyük bela olur. Suriye’nin
n 2017’deki başarısız bağımsız-
lık referandumu Türkmenleri na- güvenlik sıkıntısı var, orayı ortakla- şülüyor bu hususta ve onlara me- belli yerleri bugün YPG PKK’nin elin-
şa koruyalım.” Maalesef Bağdat yö- sajlar da gönderiliyor. Genellikle in- de. Türkiye coğrafyasını PKK’den te-
sıl etkiledi?
Referandumdan sonra güvenlik or- netimi ve Erbil gizli bir şekilde an- sanlar panik yaratmak istemiyorlar. mizledi ama PKK Türkiye’den çıkıp
laştı. 25 Kasım deniyor ama öyle de- Biz de yaratmak istemiyoruz, sadece Irak’a geldi. Bu ülkelerin “terör örgüt-
tamı sağlandı. Suikastlar, peşmerge-
nin gizli tutuklamaları kalmadı. Er- ğil. Neden? Çünkü zaten peşmerge gerçekleri konuşuyoruz. Türkiye’nin lerini kimse coğrafyasında barındırma-
Kerkük’ün etrafında ama ittifak res- de tavrı bu konuda müspettir. sın” gibi askeri bir anlaşma yapmaları
bil, Süleymaniye’nin Kerkük’ü kont-
rol etmesi sona erdi. Herkes iyi bir miyet aldı. Bağdat ile Erbil anlaşmış n Siyasiler 2017 referandumun- lazım. Tehlike bir tek Türkiye’yi değil
ortak operasyon merkezleri kurmak da konuşuyor, basın da yazıyordu. herkesi bekliyor.
ortamda yaşamaya başladı. 2017 ön-
cesinde patlamalar, suikastlar, cina- için. Bu merkezlerin içinde Bağdat Ancak Türkiye’de birçok insan şu n CHP Irak ve Suriye tezkeresin-
ve peşmerge subayları birlikte. Bi- an Kerkük’te böyle bir gerilim ol- de “hayır” dedi, nasıl değerlendiri-
yetler vardı. Türkmenlerden seçim
dairesi başkanımız, cephenin yürüt- zim buna tepkimiz, reddimiz var. duğundan habersiz. Fark nedir? yorsunuz?
Türkiye’den döndükten sonra başba- Bu işin öncülüğünü yapanın Irak İsterdik ki Türkiye’de herkes aynı
me kurulu üyesi, aynı zamanda be-
nimle birlikte hapis yatan arkada- kan ile görüşeceğim. hükümeti olması lazım, Irak hükü- adımı atsın. Tehditler karşısında tek
n Peşmergenin Kerkük’ün mer- meti buna izin vermemeli. Türkiye adım atılmalıdır. Muhalefetten de ik-
şım öldürüldü. Cephenin ofis müdü-
rü öldürüldü. Evim üç kez patlatıldı, kezine girme olasılığı var mı? telkinde bulunur. Görüşmelerinde tidardan da bunu isteriz.
MADDİ HASAR OLUŞTU
28 ŞUBAT
Eve bomba attılar
Dört sanık yargılanıyor FETÖ’cü hâkimler tutuklandı
DAVASI
anisa’nın Şehzadeler ilçesinde el ya-
argıtay’ın bozma kararının ardından 28 orgeneraller Çevik Bir, Çetin Doğan, Fevzi ETÖ’ye yönelik soruşturma kapsamın- ya çalışırken yakalanan FETÖ şüphelisi
Mpımı patlayıcı atılan evde maddi hasar
YŞubat davası sanıklarından dönemin Türkeri, Ahmet Çörekçi, İlhan Kılıç, emekli Fda gözaltına alınan eski Danıştay Tet- eski hâkim B.O tutuklandı.
oluştu. Alınan bilgiye göre, Nurlupınar Ma-
YÖK Başkanı Prof. Dr. Halil Kemal Gürüz, korgeneraller Çetin Saner, Yıldırım Türker, kik Hâkimi Remzi Şahin tutuklandı. 15 Öte yandan, FETÖ üyeliğinden 12 yıl
hallesi 305 Sokak’taki bir eve kimliği he-
YÖK üyesi Erdoğan Öznal, Deniz Kuvvetle- Vural Avar ve Hakkı Kılınç, emekli korami- Temmuz darbe girişiminden bu yana fira- hapis cezasına çarptırılan eski istihba-
nüz belirlenemeyen kişi veya kişilerce el
ri Komutanı Oramiral Hayri Bülent Alpkaya ral Aydan Erol, emekli tümgeneraller Erol ri durumda olan Şahin, Ankara Sincan’da ratçı Enver Altaylı’nın damadı sanık Me-
yapımı patlayıcı atıldı. Olay yeri inceleme
ve Genelkurmay Adli Müşaviri Tümgeneral Özkasnak, Cevat Temel Özkaynak, Kenan 15 Kasım’da saklandığı evde gözaltına tin Can Yılmaz hakkındaki gerekçeli ka-
ve bomba imha ekipleri, çevrede inceleme
Muhittin Erdal Şenel’in yeniden yargılan- Deniz ve emekli tuğgeneral İdris Koralp alınmıştı. Evinde ruhsatsız 2 tabanca bu- rarda, sanığın savunma hakkının engel-
yaptı. Ekipler, patlayıcının parçalarını de-
masına bugün Ankara 5. Ağır Ceza Mah- hakkındaki mahkûmiyet kararı onandı. Da- lunan Şahin, “silahlı terör örgütü üyeliği” lendiğini iddia etmesine karşın yargıla-
taylı incelemek üzere emniyete götürdü.
kemesinde başlanacak. Yargıtay’ın dava- ire, Gürüz, Öznal, Alpkaya ve Şenel hak- suçundan tutuklanarak cezaevine götü- ma boyunca 62 saat söz aldığı vurgulan-
Polis, olayı gerçekleştiren şüphelileri yaka-
ya ilişkin temyiz incelemesi sonucu eski kındaki hükmü ise bozdu. l AA rüldü. Edirne’de ise Yunanistan’a kaçma- dı. l ANKARA/Cumhuriyet
lamak için çalışma başlattı. l İHA