Catalog

1 EKİM 2021 CUMA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 11 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 8.8650 10.2700 11.9790 18.20 1.406 3357.32 497.87 1.2 kuruş 3 kuruş 4.5 kuruş 0.02 puan 14.47 puan 22.62 lira 3.32 lira Zincir Mağazalar Derneği, üretici ve tüketici enflasyonu arasındaki farka dikkat çekti MUAZZAM BASKI VAR Kavala’dan Başkan Serhan Tınastepe, kârlarda önemli fedakârlık ükümetin fahiş fiyat uygula- ‘KISA VADEDE dıkları gerekçesiyle suçladı- otokratlığa ve yaptıklarını belirterek, “Maliyetler arttıkça ve enflasyon Hğı ve denetim kıskacına aldı- sürdükçe fiyatlar artmaya devam edecek” dedi. ETKİLİ OLACAK’ ğı zincir mağazalar, üretici ile tüketi- seçimlere... ci fiyatları endeksi arasındaki farkın öncesi dönem olan 2019’a göre reel- dı; birçok şirket ürünlerini yerlileş- 431 gündür tutuklu. Neredeyse erkez Bankası, 23 Eylül ta- muaazzam bir baskı yarattığını belir- de yüzde 2 küçüldüklerini, enflasyon tirme yoluna gitti. dört yıl. Hakkındaki iddialar, ge- Mrihli Para Politikası Kuru- terek, “Maliyetlerin arttığı, enflasyo- etkisi alındığında ise bu gerilemenin 4 Zaten yüksek döviz kuruyla ge- 1ce yarısı telaşla, alelacele çıka- lu toplantısına ilişkin detaylı nun ise sürdüğü ortamda fiyatlar art- yüzde 25’e ulaştığını belirten Tınaste- len ithal ürünlerin bir de yüksek ver- rılan torba yasaların içindekiler gibi. açıklamaların yer aldığı toplan- maya devam edecek” dedi. pe, şu konulara dikkat çekti: gilerle fiyatlanması Türkiye’de mak- Anayasal düzeni değiştirmeye ve hü- tı özetini dün yayımladı. Politi- Aralarında Koçtaş’tan İkea’ya, Me- 4 Emtia ve petrole bağlı ürünlerde- ro trendi tetikledi; yerlileştirme ile kümeti ortadan kaldırmaya teşebbüs, ka duruşunda güncelleme ihti- Gezi olaylarını finanse ve organize et- dia Markt’tan Rossmann’a Türkiye ge- ki fiyat artışları, enerji ve lojistik ma- son 3 yılda üyelerimizin sattıkları ya- yacı duyulduğunun belirtildiği mek... Ama dört yıldır suç işlediği ko- nelinde yaklaşık 50 bin satış nokta- liyetlerindeki artışlar, bazı yarı ma- bancı ürünlerin genel portföydeki pa- ve gerekçelerin sıralandığı özet nusunda bulunabilmiş bir kanıt yok. sında, 300 bin kişilik istihda- mullerdeki arz sıkıntısı maliyetlerimi- yı neredeyse yarı yarıya azaldı. metninde enflasyon için “geçi- Olsun. Tutukluluğa devam. mı ve 320 milyar TL’nin zi olumsuz etkiliyor. TÜFE-ÜFE ara- 4 Pandemi döneminde perakende ci” vurgusunun pekiştirilmesi Osman Kavala’dan bahsediyorum. dikkat çekti. üstünde bir ciroyu tem- sındaki yüksek fark üreticiler üzerin- şirketlerinin sermayelerinde önemli Kavala, bir sivil toplum lideri. Aynı za- Örneğin metinde “enflasyon sil eden gıda dışı pera- de muazzam baskı yaratıyor, kârlarda erimeler oldu çünkü bu dönemi satış- manda bir iş insanı. Demokrasi ve in- görünümüne yönelik risklerin kendeyi bir araya ge- önemli fedakârlık yapıyoruz. larla değil, sermaye ile dengeledik. san hakları konusundaki duyarlılığı ile kaynağına, kalıcılığına ve pa- tiren Zincir Mağazalar 4 Sermaye yapımızı güçlendir- tanınıyor. Daha da ötesi Türkiye’nin ra politikası ile ne ölçüde kont- Bankalar fedakârlık yapsın sivil toplumu ve dış dünya arasında Derneği, sektördeki ge- mek için hibe programlarına, fi- rol altına alınabileceğine dair önemli bir bağ. Aslında kısaca özet- 4 Girdi, enerji, navlun maliyet- lişmeleri değerlen- nansman kaynaklarına erişimde değerlendirmeler dikkate alına- leyecek olursak ülkeyi yöneten “Tek dirmek için bir leri arttıkça, yeni vergiler geldikçe kolaylık, borçların ötelenmesi için rak” vurgusu yapılırken, “Enf- Adam”ın yok etmeye çalıştığı tüm de- ve enflasyon devam ettikçe ürün fi- basın toplantı- bankaların fedakârlık yapması, fa- lasyon üzerinde kısa vadede ğerleri temsil eden biri. sı düzenledi. Bu yatları da artacak. 2018’den bu ya- izsiz kredi imkânı yaratılması, ya- etkili olacağı öngörülen geçici Haa, o zaman tamam. Tabii tutuklu- na reel, güncel kurla bir ürünü üre- yılın ilk yarı- pılandırmaların yürürlüğe alınması unsurlar” denildi. luğa devam.. Serhan Tınastepe sında pandemi tip satabilmek çok zorlamaya başla- gerek. l Ekonomi Servisi Davanın boyutları çoktan ülke sınır- larını aştı. Avrupa İnsan Hakları Mah- kemesi iki yıl önce Kavala’nın tutuk- Salgının yeni etkisine, gıda fiyatlarının yükselişine ve Fed’e dikkat çekildi lanmasının hukuka aykırı olduğu, suç ‘MERKEZ’LERDEN UYARI: işlediği konusunda makul kuşku oluş- turacak bir olgu ya da kanıt bulun- Enflasyon uzun madığı gerekçesiyle özgürlük hakkı- nın ihlal edildiği sonucuna varmıştı. AİHM, aynı kararda Kavala’nın tutuk- süre yüksek kalır lanmasının kendisini susturmak, si- ünyanın en büyük merkez ban- vil toplumu sindirmek gibi siyasal ne- Dkalarının başkanları, küresel denlerden kaynaklandığını, bunun ekonomik büyümeyi tehdit eden hakkın kötüye kullanılması olduğunu arz sorunlarının daha da kötüleşe- ve bu nedenle Sözleşme’nin 18. mad- bileceğini söyledi. Yetkililer, fiyat- desinin ihlaline yol açtığını saptamıştı. 230 MİLYAR LİRA larda şu anda yaşanan artışın bü- Bu AİHM’nin ender olarak verdiği ağır Maliye’nin 2021 yılı bütçe yük ihtimalle geçici olmaya devam bir ihlal kararıydı. Ve Kavala’nın der- açığıyla ilgili tahmini. Gelir 1 edeceğini ancak arz sıkıntısı nede- hal serbest bırakılmasını öngörmüştü. trilyon 276 milyar lira, gider 1 niyle enflasyonun daha uzun süre (Rıza Türmen - Cumhuriyet). trilyon 506 milyar lira olacak. yüksek kalabileceğini söyledi. AİHM’nin Türkiye’ye tanıdığı sü- Merkez Bankaları Forumu’nda re 30 Kasım’da sona erecek. Bakalım konuşan Fed Başkanı Jerome 205 MİLYAR LİRA serbest bırakılacak mı? Bırakılmazsa Powell, “Darboğazlar ve teda- Borç stokunda 2020’de Avrupa ne yapacak? yaşanan artışın kur farkından rik zincirinde yaşanan sorunla- Önceki akşam ABD’de düzenlenen kaynaklanan kısmı. rın düzelmediği gibi marjların bi- ve Türkiye saati ile 20.00’de başla- raz daha kötüye gittiğini gör- yan çevrimiçi bir panelin dinleyicileri mek can sıkıcı” dedi. ECB Baş- arasındaydım. Konu: “Kavala neden hapiste? Türkiye’de hukuk, siyaset ve kanı Christine Lagarde ise eko- insan hakları” idi. Panelin moderatörü nomistlerin birkaç hafta sürece- “Tarihin sonu ve son insan” ve “Gü- ğini söylediği bu darboğazların Maliye’den ‘kara’ senaryo ven/Trust” adlı kitaplarından tanıdığı- ne zaman sona ereceğinin belir- mız ünlü siyaset bilimci Francis Fu- siz olduğunu söyledi. l Reuters rumlar vergisi gelirlerinin azalaca- la 44.8 milyar TL artması öngörülü- MUSTAFA ÇAKIR kuyama idi. Konuşmacılar ise Har- ğı tahmin ediliyor. Ayrıca, eşel mobil yor. Raporda kur artışlarının borç vard Üniversitesi’nden Dani Rodrik, TÜİK VERİ AÇIKLADI azine ve Maliye Bakanlığı yı- sistemi nedeniyle petrol ve doğalgaz stokuna etkisine de yer verilirken Yale Üniversitesi’nden Seyla Ben- Hlın ikinci çeyreğine ilişkin “Ka- ürünlerinden alınan ÖTV gelirlerinin şöyle denildi: “2020 sonunda mer- habib ve insan hakları savunucusu, Enerji faturası mu Maliyesi Raporu”nu yayımladı. olumsuz etkilenmesi, ekonomik gö- kezi yönetim borç stoku bir önce- avukat Ayşe Bingöl Demir. Panel, Bunda bütçe üzerindeki en büyük Kavala özelinden başlasa da neden rünümün bozulması nedeniyle gelir ki yıla göre 483.8 milyar TL arttı. her gün artıyor hâlâ tutukluluğun devam ettiği konu- risk unsurları olan küresel salgının tahsilat performansının olumsuz et- Bu artışın 279.1 milyar TL’lik kısmı su, konuşmaları doğal olarak otok- seyri ile makroekonomik ve finan- kilenmesi, salgınla mücadeleye yöne- net borçlanmadan ve 204.7 milyar ÜİK, yılın ilk 6 ayıyla ilgili ratlığa getirdi. sal gelişmeler göz önüne alındı. Bu lik ilave ihtiyaçların ortaya çıkması TL’lik kısmı kur farkından kaynak- T“Elektrik ve Doğalgaz Fiyatla- “Geleneksel otoriter rejimlerde şid- kapsamda Covid-19 salgınının etki- rı” istatistiklerini açıkladı. Buna ve diğer zaruri nedenlerle harcama- landı.” Yine bu yılın ilk çeyreği so- det, korku ve ideoloji ile yönetim var- sinin artması, küresel gıda ve emtia göre, konutlarda, 1 kWh elektrik larda artış olması bekleniyor.” nunda merkezi yönetim borç stoku- dı. Günümüzde ise otokratların yön- için tüketicilerin ödediği tutar bir fiyatlarının yükselmesi ve ABD Mer- nun bir önceki çeyreğe göre 137.2 temleri daha farklı. Davos toplantıları- önceki döneme göre yüzde 8,2, kez Bankası’nın (Fed) varlık alım- 5 puan yükseliş milyar TL arttığı, bunun 24.1 milyar na katılıyorlar, kuralları demokrasi adı- bir önceki yılın aynı dönemine larını azaltması gibi faktörlere de na koyuyorlar, inançları şekillendire- Yine 2020 borç stoku/ GSYH kap- TL’sinin net borçlanma, 113.1 mil- göre ise yüzde 11.7 artarak orta- rek yönetiyorlar. Bu yeni tür otokrasi- bağlı olarak, büyümenin, ithalatın, samındaki duyarlılık analizi çalış- yar TL’sinin de kur farkından kay- lama 79.5 kuruş oldu. 1 metre- de Türkiye ise başı çeken ülkeler ara- özel tüketim ve yatırım harcamaları- masına göre, makroekonomik şok- naklandığı belirtildi. İkinci çeyre- küp doğalgaz için ise ödediği tu- sında” diyen Rodrik, bunun artık kü- nın daha düşük gerçekleşmesi duru- larla merkezi yönetim borç sto- ğin sonunda merkezi yönetim borç tar bir önceki döneme göre yüz- resel bir eğilim haline gelmekte oldu- munda olabilecekler şöyle sıralandı: kunun, TL’de yaşanabilecek yüz- stoku bir önceki çeyreğe göre 93.8 de 3.3, bir önceki yılın aynı dö- ğu uyarısını da yaptı. Recep Tayyip “Tüketime dayalı vergi gelirle- de 5’lik değer kaybıyla 63.5 mil- milyar TL tutarında arttı. Bunun da nemine göre yüzde 5.3 artarak Erdoğan’ın yanı sıra Rusya lideri Pu- rinin, reel ve finans sektörlerinde yar TL, TL faizindeki 500 baz pu- ortalama 192.3 kuruş oldu. 35.6 milyar TL’si net borçlanma- tin, Macaristan lideri Viktor Orban kârlılıkların beklenenden düşük ger- Öte yandan enerji ithalatı için anlık (5 puan) yükselişle 49.6 mil- örneklerini vererek... dan, 58.2 milyar TL’si kur farkın- Türkiye’nin ödediği tutar, ağus- çekleşmesi nedeniyle gelir ve ku- Seçimle gelip bilgileri çarpıtarak, yar TL, GSYH’deki 2 puanlık azalış- dan kaynaklandı. l ANKARA tosta geçen yılın aynı ayına gö- bizzat demokratik kurumları kullana- rak demokrasiyi baltalayan, geçmişte- re yüzde 104.1 artarak 4.4 mil- ki diktatörlerden daha az şiddetli ama yar doları oldu. Ham petrol itha- TÜRKİYE VARLIK daha gizli ve etkili yöntemlerle güçle- latı ise yüzde 52 artarak 2 mil- rini tekelleştiren liderler... yon 855 bin 794 tona çıktı. 21. yüzyılda otoriterliğin değişen l Ekonomi Servisi FONU, TT’NİN yüzünün son derece iyi incelenme- si gerek. PEŞİNE DÜŞTÜ Rodrik’in bu konuda bir kitap öneri- KISA... KISA... si var: Spin Dictators / Princeton Uni- loomberg’de yer alan ve kaynak- versity Press. l Yenilenmiş ürünlerin satışı Blara dayandırılan bir habere gö- Türkiye önümüzdeki seçimlerle son hakkında yönetmelik kapsamın- re Türkiye Varlık Fonu (TVF), Türk derece önemli bir yol ayırımında. da kullanılmış cep telefonlarının Telekom’un (TT) çoğunluk hissesi- Üç akademisyenin de vurgusu, yenilenerek garantili olarak tes- ni almak istiyor. Ancak yine habere Erdoğan’ın bu işi öyle kolay bırak- limlerinde yüzde 18 olan katma göre, kredi borcu nedeniyle TT’nin Tekstilciden acil yatırım uyarısı mayacağı yönünde. İktidarın tüm gü- değer vergisi (KDV) yüzde 1 uy- yönetimini devralan bankalar ile cü bu kadar elinde, medya bu kadar gulanacak. stanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İh- TVF Türk Telekom’un değeri konu- baskı altında, siyasiler hapiste iken ... l İcra ve İflas Kanunu kapsa- İracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mus- sunda farklı görüşlere sahip. Yine MODANIN DEVLERİ mındaki yedieminlik faaliyetle- tafa Gültepe, eylül ayı itibarıyla kapasi- haberde TVF’nin Türk Telekom his- Avrupa Konseyi’nin ri özelleştirme kapsamına alın- te kullanımında yüzde 81’e ulaşan sek- ‘YAKIN’A BAKIYOR seleri için henüz resmi teklif yap- dı. Konuya ilişkin Cumhurbaşka- kararı ne olur? törün acil olarak büyük ölçekli yatırıma madığı belirtildi. nı kararlarına göre özelleştirme ihtiyacı olduğunu açıkladı. Avrupa ve luslararası moda markaları Hatırlanacağı gibi bankalar, Türk Dönelim Kavala davasına. 30 Ka- işlemleri 31 Aralık 2025’e kadar ABD merkezli markaların siparişlerin- Udünyanın uzak yerlerinde te- Telekom’un eski sahibi olan Oger sım, Kavala’nın serbest bırakılma- tamamlanacak. de Türkiye’ye önemli bir kayma gözlem- Telecom’un elindeki yüzde 55 hisse- sı için tanınan son tarih. Yoksa iş Av- darik zincirleri kurmaktan ve As- l TÜİK’in verilerine göre, ağus- rupa Konseyi üyeliğinden çıkarılması- lendiğini hatırlatan Gültepe, “Hızla yeni yi, kredi borcunu ödeyemediği için ya’daki düşük maliyetli üretim tosta 2020’nin aynı ayına kıyas- kapasite yaratamazsak büyük bir fırsatı devralmış ve ardından bu hissele- na kadar gidebilir. Peki, gerçekten gi- merkezlerini kullanma fikrinden la ihracat yüzde 51.9 artarak der mi? Konuşmacılar temkinli. Bura- kaçırabiliriz” uyarısında bulundu. ri Levent Yapılandırma adında ku- giderek uzaklaşıyor. Bu durum 18.9 milyar dolar, ithalat yüzde da da Avrupa’nın o tanıdık çifte stan- ‘Türkiye’yi uçuranlar’ teması ile dü- rulan bir şirkete devretmişti. Ardın- salgının kalıcı miraslarından biri dartları pekâlâ devreye girebilir. He- 23.6 artarak 23.2 milyar dolar zenlenen ihracatçı firmalara ödül töre- dan bu hisselerin satışı için Morgan olacak gibi gözüküyor. Benetton le sofranın tam ortasına devasa bir oldu. Açık ise yüzde 32.4 düşüş- ninde konuşan Gültepe, “Bazı firmaları- Stanley’i yetkilendirmişlerdi. Üst Yöneticisi Massimo Renon, göçmen sorunu bizzat Batı tarafından le 4.3 milyar dolar. mız siparişleri yetiştirmek için vardiya- 2022 sonuna kadar Asya’da- oturtulmuşken. Suriyeliler ile başla- l Enerji Bakanlığı, toplam 1500 lı sisteme döndü. Biz İstanbul’u moda ki üretimi yarıya indirme hede- yan Afganlar ile devam eden mülteci MWe gücündeki bağlantı kapasi- merkezi, Anadolu’yu üretim üssü yap- fi çerçevesinde Sırbistan, Hırva- krizinde Türkiye Avrupa’nın “ayak iş- tesinin tahsisi amacıyla 23 bağ- mak istiyoruz. Teşviklerle önemli yatı- tistan, Türkiye, Tunus ve Mısır’da lerini yaptırdığı” “kirli kapısı”. Bu yüz- lantı bölgesinde 76 güneş ener- rımlara imza attık. Ama çok daha fazla- üretimi artırarak üretimi büyük den Erdoğan’ın otokratlığı dillendiril- jisine dayalı yarışmalar (YEKA sını yapmalıyız” dedi. TİM Başkanı İsma- pazarlara daha yakın yerlere ta- se de bizzat karşı çıkılmıyor. Bakalım, GES-5) için 12 Ocak’ta başvuru il Gülle de “Fırsat ayağımıza kadar gel- göreceğiz... şıyacağını söyledi. l Reuters yapılabileceğini duyurdu. di. İyi yönetebilirsek kısa zamanda çok iyi noktalara gelebiliriz” dedi.