Catalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 1129 OCAK 2020 ÇARŞAMBA Ekonomide virüs ateşiTürkiye’nin daha fazla turist için umut bağladığı Çin’den gelenlerin sayısı yüzde 50 azaldı Koronavirüs dünya ekonomileri için risk haline geldi. Virüs, Çin’in Asyalı komşularını ve emtia ihracatçılarını da zorlukla yüz yüze bırakacak. Koronavirüs insan hayatının yanında dünya ekonomilerini de tehdit et personel için özel izin şartı olacağını ve konuya çok hassasiyet göstereceklerini belirtti. meye başladı. Ölümcül koronavirüs, teknolojide geri dönüş Yüzde 2 küçülme sinyalleri ve ABDÇin birin Capital Economics’e göre de ci aşama ticaret anlaşmasın Çin’in Wuhan kentinde ortaya dan faydalanmaya hazır görü çıkan ve yayılan koronavirüs nen fakat halihazırda kırılgan salgınının ilk çeyrekte Çin’de olan dünya ekonomisinin istik GSYH büyümesini vuracağın rarının raydan çıkarmakla teh dan artık hiç kimsenin şüp dit ediyor. hesi kalmadığını bildirdi. Bu Sanayi üretiminin de tıp nun yanı sıra, salgının özellik kı özel yatırımlar gibi korona le Hong Kong ve Tayland’da ol virüs salgınının negatif etkile mak üzere Asya’nın diğer par rinden zarar göreceği belirtili çalarında da Çinli turizm gelir yor. Bu durum, Çin talebine dayalı ekonomileri ve Bloomberg Economics’e göre, Çin’in Asyalı komşularını ve emtia ihracatçı lerinde bir düşüş yaratacağını belirten Capital Economics, turizm gelirlerinde düşüşün bu ülkelerde GSYH büyüme ora Turist sayısı yüzde 50 düştü larını da en büyük zorlukla yüz yüze bırakacak. Honda Motors Co. ve Nissan Motors Co.’nun da aralarında bulunduğu küresel şirketler çalışanlarını virüsten etkilenen alandan çıkarıyor. Ayrıca eğlence parkı şirketleri, sinema salonları, perakendeciler ve restoran zincirleri çalışanlarını korumak için enfeksiyon bölgelerine operasyonlarını azaltıyor ya da erteliyor. Facebook personelinin Çin’e gidişine sınırlama getirdi. Business Insider’a açıklama yapan şirket, çok gerekli olmadıkça personelin Çin’e gitmesine izin vermeyeceklerini, Çin’e gitmesi gerekliliği bulunan nını 1.52 puan düşürebileceğini vurguladı. ÇApple üretimi in Türkiye’nin önemli tica Türkiye’nin daha fazla turist aksayabilir ri ortakları arasında bulunuyor. için umut bağladığı Çin’den gelenlerin sayısında ilk aşamada yarı yarıya azalma var. Türkiye kısa vadede Çin’den 1 milyon turist çekmeyi planlarken 2023 hedefi ise 2 milyon Çinli turist. l Ekonomi Servisi Apple’ın 2020’nin ilkyarısında üretimini yüzde 10 artırma planlarında Çin’de ortaya çıkan koronavirüs salgını nedeniyle sapma olabilir. Nikkei Asian Review gazetesine göre, Apple’ın çoğu Çin’de üretim yapan anlaşmalı tedarikçi firmalardan 2020’nin ilk yarısında 80 milyon iPhone sipariş ettiği belirtildi. Ancak, şubatın üçüncü haftası başlaması beklenen seri üretim koronavirüs nedeniyle ertelenebilir. Türkiye 2019’da Çin’den 19.1 milyar dolarlık ithalat ya parken bu ülkeye 2.6 milyar dolarlık ihracat yaptı. 2002 yılından bu yana Çin’den Türkiye’ye gelen uluslararası doğrudan yatırım miktarı 1 mil yar 38 milyon dola ra ulaştı. Son bir yılda gelen Çinli Turist sayısı ise 450 bin. Koronavirüs nedeniyle ilk aşamada turizmin olumsuz etkilenmesi bekleniyor. Cumhuriyet’e konuşan Türkiye Otelciler Birliği Başkanı Müberra Eresin’e göre, Çin’den dünyaya yılda 176 milyon turist çıkıyor. Bunun yılda 450 bin civarı Türkiye’ye geliyor. Doğal olarak Türkiye dahil tüm dünya turizminde çok büyük bir kayıp olacak. Eresin, “3 Şubat’a kadar süren dönemde, Çin’in yılbaşı döneminde çok fazla Çinli turist geliyordu. Bu akış şu anda durmuş durumda. Özellik le Kapadokya ve İstanbul’da turistik anlamda yüzde 50’ye varan bir kayıp yaşanıyor. Çin hükümeti Çin dışına paket turlara 1 ay boyunca yasak getirdi ve bu süre sonradan uzatılabilir. Ticari seyahatlerde herhangi bir kısıtlama yok. Çin hükümetinin bölgeyi karantina altına almasının ardından, Çin’e ait özel bir havayolu firması tarafından düzenlenen Vuhanİstanbul seferleri durduruldu. Çin Halk Cumhuriyeti’nin diğer şehirlerinden ülkemize yapılan seferlerde herhangi bir aksama veya iptal söz konusu değil” ifadelerini kullandı. En çok İranlılar şirket kurdu Oya Narin Narin: İşbirliğini artırmak istiyoruz Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği (TTYD), dün düzenlediği “Turizm Yatırımcıları Forumu” ile yerli ve yabancı turizm yatırımcılarını bir araya getirdi. TTYD Başkanı Oya Narin, Türk ve yabancı yatırımcılar arasındaki işbirliklerinin artmasını hedeflediklerini belirterek, “1990’lı yıllarda başladığımız daha sonra da yabancı ortaklı olarak uyguladığımız Turizm Yatırımları Forumu’nu 2020’de yeniden hayata geçiriyoruz. Sektörümüzün ihtiyaç duyduğu dönüşüme ve sıçrayışa zemin sağlayacak yeni işbirliklerini sektörümüze getirmek istiyoruz” dedi. Forumda ayrıca, 2033’te turist sayısının 100 milyonu aşacağı, turizm gelirinin 119 milyar dolara ulaşacağı, kişi başına turist harcamasının da 1.150 dolara yükseleceğinin öngörüldüğü ifade edildi. TürkTraktör iş makinesi üretecek Koç Holding ve CNH Industrial’ın ortaklığı olan TürkTraktör, 2013’te girdiği iş makineleri sektöründe, bu yıl Ankara tesisinde üretime başlayacak. TürkTraktör Genel Müdürü Aykut Özüner, “Pazarın yaklaşık yüzde 30’unu teşkil eden ürünlerden kazıcıyükleyicileri, Case ve New Holland markaları ile Türkiye’de üreteceğiz. Yaptığımız ek yatırımla bu kazıcı yükleyiciler, ‘yerli üretim’ olarak sunulacak” dedi. Koç Holding Otomotiv Grubu Başkanı Cenk Çimen de “Artık iş makineleri alanında da katma değeri yüksek yerli ürünlerle ülke ekonomisine hizmet sunacağız” diye konuştu. Sanovel İlaç’ın yüzde 30’u satıldı Türkiye’nin önde gelen ilaç şirketlerinden Toksöz Grup’a ait Sanovel’in yüzde 30’u, 200 milyon dolara Lüksemburg merkezli Yamma Investments’a satıldı. Toksöz Grup’tan yapılan açıklamada, “Bu işlem, Toksöz Grup şirketlerinin bilançolarını küçültüp vergi yükümlülüklerini ödemelerine, bununla beraber Sanovel’in yeni ürünlerinin ArGe çalışmalarına ve ihracat yatırımlarına olanak sağlayacak” denildi. * KOBİ’lere 100 bin TL acil destek Elazığ merkezli depremin bölge ekonomisini de olumsuz etkilemesi, kamu ve özel sektörün ilgili kurumlarını harekete geçirirken bu konuda yeni adımlar atıldı: 4 Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı: KOSGEB kanalıyla depremden etkilenen KOBİ’lere 100 bin TL’ye kadar acil destek kredisi verilecek. “0” faizli ve 1 yılı ödemesiz krediler, 36 ay vadeli olacak. Teminat sıkıntısı çeken firmalar Kredi Garanti Fonu’ndan teminat için başvurabilecek. Ayrıca, KOSGEB’e borcu olan firmaların borçları da 2020 sonuna ertelendi. 4 Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Yönetim Kurulu, bir çağrı yaparak depremin bölge ekonomisinde yol açtığı olumsuz etkilere maruz kalan banka müşterilerine, bankalara olan borçları konusunda kolaylık gösterilmesini tavsiye etti. Ayrıca yeni finansmanda da kolaylık istendi. 4 Türk Ekonomi Bankası (TEB) da, Elazığ ve Malatya’da bu olaydan etkilenen kişilerin bireysel kredi taksitinin veya kredi kartı ekstresinin son ödeme tarihini 3 ay faizsiz erteleme kararı aldı. EFT, havale ve swift işlemlerinden ve böl gedeki şubelere gelecek havale işlemlerinden 3 ay boyunca ücret alınmayacak, 1 ay süresince de ortak ATM kullanımları ücretsiz olarak gerçekleştirilecek. 4 Anadolu Sigorta Genel Müdür Yardımcısı Ali Kaplan, bugüne kadar 17 işyeri, 22 konut için hasar dosyası açıldığını, bunların toplamını 1.3 milyon lira olarak tahmin ettiklerini, sürecin hızla tamamlanacağını duyurdu. 4 Şekerbank, bireysel, esnaf, işletme, tarım, KOBİ ve ticari tüm müşterilerinin kredi taksitlerini ve kredi kartı ödemelerini faizsiz olarak 3 ay erteledi. l Ekonomi Servisi 2019 yılında 12 bin 634 yabancı ortaklı şirket kuruldu. Bunların 970’i İran sermayeli şirketlerden meydana geldi. Türkiye’de geçen yıl toplam sermayesi 5.7 milyar lira olan 12 bin 634 yabancı ortaklı şirket kuruluşu gerçekleştirildi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği verilerine göre, 2019’da kurulan yabancı sermayeli şirketlerin ülkelere göre dağılımı incelendiğinde, bunların 970’inin İran, 747’sinin Suriye, 418’inin Suudi Arabistan ve 337’sinin Irak ortaklı olarak kurulduğu göze çarptı. Bu ülkeleri, 331 şirket ile Ürdün, 326 ile Mısır, 243 ile Almanya, 229 ile Birleşik Arap Emirlikleri izledi. Almanya ortaklı şirketlerin sermayesi 2019’da 1.1 milyar lirayı buldu. Hollanda ortaklı şirketlerin sermayesi 306.5 milyon lira, Suriye ortaklıların 217.7 milyon lira, İran ortaklıların 183.2 milyon lira oldu. İlkyarıda olur Öte yandan Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi Başkanı Arda Ermut, geçen yıl Türkiye’ye gelen doğrudan yatırımların yüzde 13 artarak yaklaşık 13 milyar dolara çıktığını söyledi. Ermut Volkswagen’in askıya aldığı Manisa yatırımıyla ilgili de “Bu noktada pozitif gelişmeler hızlı bir şekilde yansırsa bu sene içerisinde umarız ki bir gelişme olacaktır. Hatta yılın ilkyarısında” dedi. l Ekonomi Servisi Aldağ, CIAT’ın ürünlerini satacak İklimlendirme sektöründe faaliyet gösteren Aldağ Türkiye ile CIAT Fransa, iş ortaklığı sözleşmesi imzaladı. Aldağ, CIAT markalı ürünlerin Türkiye’deki tek yetkili distribütörü oldu. Aldağ İcra Kurulu Başkanı Rebii Dağoğlu, “‘CIAT, 19 milyar dolar cirosu ile dünyanın en büyük ticari iklimlendirme şirketi. Bu anlaşma ile iklimlendirme sistemi satışlarında çok daha iyi bir pozisyona geleceğiz” dedi. Aldağ İcra Kurulu Üyesi Stavros Tsavalos, anlaşmayla iki şirketin de büyüyeceğini belirtti. Lefkoşa’ya 80 milyon dolar yatırım Zafer İnşaat Yatırım Holding bünyesinde hizmet veren Concorde Hotels, Lefkoşa’ya yaklaşık 80 milyon dolarlık yeni bir yatırım yaptı. Zafer İnşaat Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Necati Yağcı, Türk turizminin potansiyelinin yüksek olduğunu söyledi. Bodrum’a otel KKTC Bafra’da bulunan Concorde Luxury Resort otelinde gazetecilerin sorularını yanıtlayan Yağcı, Lefkoşa’daki yeni yatırımlarıyla ilgili “Lefkoşa’da şehir otelciliği henüz istenen seviyede değil. Lefkoşa’da liyetlerinin yüksek olduğuki otel bu yıl nu, yenilenebilir enerji yayaz sezonun tırımı yapmayı planladıkla da açılacak. rını anlatarak “Antalya’da 1 yıldaki enerji maliyetimi ze, Kıbrıs’ta 1.5 ayda ulaşı yoruz. Türkiye ve Kıbrıs’ta 2 bin 500’e yakın istihdam yaratıyoruz” diye konuştu. Antalya’da 2005’ten bu yana turizmde hizmet ver diklerini kaydeden Neca Etkinlik yapılacak, konferans ti Yağcı, “Bodrum’da kısmi düzenlenecek, kongre yapı olarak tamamlanmış bir yatı lacak, basın toplantısı yapıla rımımız var, buradaki otelimi cak otel yok. Bu eksik alanı zi de 2021 ya da 2022 yılında tamamlamak adına böyle bir faaliyete geçirmeyi planlıyo yatırım yaptık” dedi. ruz” ifadesini kullandı. Yağcı, KKTC’de enerji ma l Haber Merkezi Türkiye ekonomisinin yapısı ve makas değişimi 2020’ye yeni girerken Türkiye ekonomisi ve yakın tarihi üzerine iki yeni kitap bizleri karşıladı. Heyecan verici iki yeni soluk. Birincisi Özgür Orhangazi’den Türkiye Ekonomisinin Yapısı, İmge Kitabevi; diğeri Serdar Şahinkaya’dan 1930 Sanayi Kongresi, Öncesi ve Sonrası: Cumhuriyet İktisadında Makas Değişimi, Telgrafhane Yayınları. Serdar Hoca’nın eserinin alt başlığı, “Sömürge Ekonomisinden, Halkçı Ekonomiye”; Özgür Hoca’nınkinin “Sorunlar, Kırılganlıklar ve Kriz Dinamikleri”... Dolayısıyla, Türkiye ekonomisindeki yapısal değişimlerin gerek kuramsal, gerekse belgesel düzeyde yakın dönemde yaşananları izleyebilmek için birbirini bütünleyecek iki önemli adım. HHH Bu adımların ilki bir tarih okuması ya da Serdar Şahinkaya’nın ifadesiyle “1920’ler ve 1930’lar ile bir hesaplaşma” gereği ve “1930 Sanayi Kongresi deneyiminin öğretici dersleri”. Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin “sanayileşme ve ekonomik bağımsızlık” yönündeki en önemli adımlarından birisi olan Sanayi Kongresi, 22 Nisan 1930’da Ankara’da, Anafartalar Caddesi 70 No’lu binada toplanmıştı. Profesör Bilsay Kuruç’un, kitabın sunumunda paylaştığı vurgu bizlere şunu hatırlatıyor: “Türkiye halkı için tarihi bir medeniyet hamlesi olan Cumhuriyet, bazı ‘mecburiyetler’ üzerine kurulmuştur... Medeniyet yolunda mecburiyetler iç içedir”. Bütünüyle sanayisiz bir ekonomi olan Osmanlı ekonomisinin hızla sanayileştirilmesi acil bir gerekliliktir. Şahinkaya’nın yıllar süren titiz çalışmalarının, ayrıntılı belge ve fotoğraflarla harmanladığı bu önemli çalışması, sanayileşme iradesinin, bağımsız ve halkçı bir ekonomi yaratmayı amaçlayan genç Cumhuriyet kadrolarının “... ilk defa yirminci yüzyılda geri kalmış ve bağımlı bir ülkenin dış açıkları, kronik dış borçları ve mali esareti olmadan sanayileşmeyi gerçekleştirmesinin ütopik bir fantezi olmadığını” gösteren anlamlı bir dersidir. HHH Gelelim bugünlere... Türkiye ekonomisi sürekli olarak saman alevi gibi parlayan büyüme ve sonrasında da birdenbire çöküş şeklinde betimleyebileceğimiz bir genişlemedaralma kriz döngüsü içerisinde... Aslında sadece Türkiye’ye özgü olmayan ve küresel kapitalizmin hemen her noktasına egemen olan bu süreci açıklayabilmek için Özgür Orhangazi, metodolojik yaklaşımını şu sözlerle vurguluyor: “Egemen iktisat anlayışının en önemli eksikliklerinden birisi, ekonomik büyüme ile krizler arasındaki çelişkili fakat bütünleşik ilişkiyi ya tamamen gözden kaçırması ya da yanlış yorumlamasıdır. Ekonomik büyümenin yüksek ve istikrarlı olduğu dönemlerin iyi, doğru ve ‘piyasa dostu’ politikaların bir ürünü olduğu; ekonomik istikrarsızlık ve krizlerin ise politika yanlışlarının, devletin ekonomiye müdahalelerinin veya piyasanın tam bir serbestlik içerisinde çalışmasının engellenmesinin sonucu olduğu görüşü, bu yanlış yorumlamanın bir tezahürüdür”. Oysa, Orhangazi’nin 270 sayfaya yayılan dokuz bölüm içinde bizlere sunduğu analitik çerçevede Türkiye’nin içinde bulunduğu mevcut genişlemekriz sarmalı, salt “yapısal reform eksikliği” ya da “demokrasi olmayan yere yabancı sermaye gelmez” sloganlarına indirgenebilecek basit bir olgu değildir. Türkiye’nin 2018’de içine sürüklendiği kriz de “...özellikle 2000’li yılların ortalarından itibaren ekonomiye hâkim olan dış sermaye girişlerine bağımlı, borç artışına dayanan, inşaat odaklı büyüme modelinin yapısal nitelikli bir krizidir”. Dolayısıyla, bağımsız ve sürdürülebilir bir kalkınma stratejisinin tartışılmasının önkoşulu “kapitalizm ve serbest piyasa fetişizminden, kapitalist birikim ve bölüşüm ilişkilerinin kaçınılmaz ve değiştirilemez olduğu inancından, piyasacı modellere bağlılıktan vazgeçmenin gerekliliğidir. Bundan vazgeçmeden yüksek teknolojili, yüksek katma değerli ürünleri teşvik etmek, ArGe’ye daha çok kaynak ayırma veya ‘Sanayi 4.0’ı Yakalama’ türünden temennilerin çok fazla anlamı olmayacaktır”. HHH Bu çok önemli iki okuma için sevgili Serdar Şahinkaya ve Özgür Orhangazi’ye emeklerinden ötürü teşekkürlerimi sunuyorum. Orhangazi’nin her iki eseri de özetleyen vurgusunu unutmadan, “... esas sorun, toplumun ihtiyaçlarının neler olduğunun belirlenmesi ve bunu sağlamak için kaynakların nasıl kullanılması gerektiğini mesele eden bir planlama kavramının yeniden düşünülmeye başlanmasıdır”. RK’den sigortacılara ceza Rekabet Kurumu (RK), risk kapasitesi büyük işler ihtiyari sigorta pazarında faaliyet gösteren 8 şirketin aralarında anlaşmak suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal edip etmediklerinin tespitine yönelik olarak yürütülen soruşturmayı tamamlandı ve beş şirkete oybirliğiyle idari para cezası verdi. Buna göre 2018 yılı gayri safi gelirleri üzerinden Allianz Sigorta, Dubai Starr Sigorta, Eureko Sigorta, Ergo Sigorta ve Sompo Japan Sigorta’ya idari para cezası verildi.