Catalog

DIŞ HABERLER EDİTÖR: BETÜL BERİŞE TASARIM: BAHADIR AKTAŞ dishab@cumhuriyet.com.tr 722 AĞUSTOS 2019 PERŞEMBE Astana’da alarm zilleriTürkiyeRusya hattında İdlib konusundaki görüş ayrılıkları Suriye uzlaşısını sarsıyor El Burhan, başkent Hartum’daki başkanlık sarayında yemin ederek görevi devraldı. İdlib’de yaşanan son gelişmeler, Türkiye, Rusya ve İran arasında 2017 yılında Suriye’de siyasi çözüm için başlatılan Astana sürecinin Suriye’de “çatışmasızlık bölgeleri” uzlaşısına varılan Astana sürecinin garantörleri RusyaTürkiyeİran, 11 Eylül’de Ankara’da liderler düzeyinde bir araya gelecek. Uzlaşının geleceği ele alınacak. geleceğini de tartışmaya açtı. İdlib’in güneyindeki gözlem noktasına giden El Nusra’nın da içinde yer aldığı He rayolları M4 ve M5’in trafiğe açılma konvoyu hava saldırısı yet Tahrir Şam’ın (HTŞ) kontrolünde sı da hedeflenmişti ancak bu hedefe na uğrayan Türkiye’ye ki İdlib’e operasyon olasılığının arttığı de halen ulaşılamadı. Rusya’dan verilen yanıtta bir dönemde Türkiye ve Rusya, Soçi’de İdlib’in en güneyinde bulunan Mo geçen yıl varılan Soçi Mu vardıkları mutabakatla İdlib etrafın rik’teki Türk gözlem üssüne takviye hüseyin hayatsever tabakatı’ndaki yükümlülüklerini yerine getirmediği vurgusu sürecin kırılganlığını gösteriyor. 11 Putin Erdoğan bu yana savaşın sürdüğü ülkede “çatışmasızlık bölgeleri” ilan edilmesi da silahsızlanma bölgesi oluşturulması konusunda anlaşmışlardı. Karayolları açılamadı kuvvetlerin ilerleyişi sırasında Türk askeri konvoyunun saldırıya uğraması, Astana sürecinin başından bu yana yaşanan en büyük krizlerden birini Eylül’de Ankara’da, Cumhurbaşka nin yolunu açmış, bu kapsama İdlib Soçi Mutabakatı’yla Türkiye, oluşturdu. Sahada çatışmasızlığı göz nı Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Baş de dahil edilmişti. Çatışmasızlığın sa İdlib’de “ılımlı” olarak adlandırı lemlemek görevini üstlenen Türk as kanı Vladimir Putin ve İran Cumhur hada gözlemlenmesi için Türkiye, İd lan silahlı muhaliflerle “terörist” ola kerleri çatışan taraflardan birinin he başkanı Hasan Ruhani’nin katılımıy lib sınır hattında muhaliflerin kontrol rak tanımlanan grupları ayırmak gi defi haline geldi. Ardından Rusya Dev la yapılacak olan üçlü zirvede, Asta ettiği bölgede, Rusya ve İran ise Suri bi zorlu bir görev üstlendi. Bu görev let Başkanı Putin ve Dışişleri Bakanı na sürecinin geleceğinin masaya ya ye ordusunun kontrol ettiği bölgeler mutabakatın üzerinden bir yıl geçme Sergey Lavrov’dan gelen Türkiye’nin tırılması bekleniyor. Özellikle Rusya de gözlem noktaları kurmuşlardı. Ge sine karşın yerine getirilemedi. Mu İdlib mutabakatındaki yükümlülükle ve Türkiye arasındaki yaklaşım far çen yılın eylül ayında ise Suriye or tabakattan bu yana HTŞ İdlib’in yak rini yerine getiremediği açıklamala kının giderilip giderilemeyeceği, fi dusunun o dönem yaklaşık ya laşık yüzde 90’ını kontrol eder ha rı da iki ülke arasındaki görüş ayrılığı ilen işlemeyen sürecin resmen devam edip etmeyeceği üzerinde belirleyici olacak. ‘TERÖRİST TANIMI’Suriye’de siyasi çözüm için ANLAŞMAZLIĞIsürdürülen Cenevre sürecin den bağımsız olarak Türki rısı terör örgütü le geldi. Mutabakat Rusya’dan la Suriye’nin zaman zaman “Türkiye’nin So ana ka çi Mutabakatı’ndaki sorumlulukları yerine getireceğine inanıyoruz” açıklamaları gelse de özellikle son bir aylık dönemde Suriye ordusunun İd lib operasyonları yoğunlaştı. Rusya’nın da desteklediği bu ye, Rusya ve İran’ın garantör operasyonlara Türkiye, ateşkesin bozulduğu gerekçesiyle karşı çıkıyor. Burada Türkiye ile Rus lüğünde Suriye hükümeti ve ya arasındaki en temel anlaşmazlık hangi örgütün “terörist” olarak tanımlandığı konusunda yaşanı nın derinliğini ortaya koydu. Soçi Mutabakatı ve Astana sürecini zora sokan bu gelişmeler yaşanırken 11 Eylül’de Ankara’da üçlü Astana liderler zirvesi yapılacak. Erdoğan, Putin ve Ruhani ile Astana sürecinin ge leceğini görüşecek. Sürecin devam edip etmeyeceğinde şu ana kadar muhalifler arasında 2017 yor. Türkiye bazı silahlı grupları terörist olarak saymayıp ÖSO içinde görürken Rusya ve Suriye bu grup Türkiye’nin çağrılarına olumlu başında Kazakistan’ın baş ları terörist olarak tanımlayabiliyor. İdlib’deki ateşkes terörist gruplara yönelik operasyonları kapsamadığı yanıt vermeyen Rusya’nın na kentinde başlatılan Astana görüşmeleri 2011’den için Rusya ve Suriye, bu operasyonların ateşkesi bozmak anlamına gelmediğini savunuyor. Tanımlama üzerindeki belirsizlik, hem Soçi Mutabakatı’nı, hem de Astana sürecini zora sokan unsurlar arasında yer alıyor. sıl bir politika izleyeceği belirleyici olacak. l ANKARA AKARESPER GÖRÜŞTÜ ‘İlk aşama başladı’ ON BİNLER YİNE YOLLARDA... Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ile ABD Savunma Bakanı Mark Esper’in dün telefonda yaptığı görüşmesinde, Fırat’ın doğusundaki güvenli bölgenin oluşturulmasına ilişkin planın birinci aşamasının dünden itibaren başlatılmasında mutabık kalındı. Milli Savunma Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamaya göre, görüşmede Akar, Suriye’de Fırat’ın doğusunda planlanan güvenli bölgenin, takvimde belirlenen esaslar çerçevesinde zaman kaybetmeksizin oluşturulması gerektiğini vurguladı. Akar ile Esper güvenli bölgenin oluşturulmasına ilişkin planın birinci aşamasının dünden itibaren başlatılmasında mutabık kaldı. Görüşmede, planlamanın ileriki aşamalarını ele almak amacıyla askeri heyetlerin en kısa zamanda Ankara’da tekrar bir araya gelmesi kararlaştırıldı. Putin ve Trump’la görüşülecek Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, İdlib’de TSK konvoyuna yönelik saldırıya ilişkin tepkilerin Rus tarafına iletildiğini ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir telefon görüşmesi yapacağını söyledi. Kalın, kabine toplantısı sonrası yaptığı açıklamada, “Rejime ve ona destek veren Rusya Federasyonu’na bu ihlalleri sonlandırmaları yönünde çağrımızı tekrarlıyoruz” dedi. Kalın, 9. gözlem noktasının kapatılması ya da kaydırılması gibi bir durumun söz konusu olmadığını da söyledi. Güvenli bölgeyle ilgili belirlenmiş bir takvim olduğunu söyleyen Kalın, “Ortak harekât merkezi kurulması, devriyelerin başlamasıyla ilgili bir takvim söz konusu. Önümüzdeki haftalar içerisinde bunun somut uygulamalarını göreceksiniz” dedi. ABD Başkanı Donald Trump ile bir görüşme planlandığını kaydeden Kalın, “Telefon görüşmesi hazırlığı yapıyoruz. Özellikle güvenli bölge konusunda istişare edilecek konular var. New York’taki BM Genel Kurulu’nda da eylülün son haftası görüşme yapılabilir” dedi. l ANKARA Şam Türkiye ile Rusya arasında geçen yıl imzalanan ateşkes uzlaşısından bu yana İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’nde yerinden edilenlerin sayısının 945 binin üzerinde olduğu belirtildi. İdlib’in merkezine doğru ilerleyen çatışmalar nedeniyle yalnız son 4 günde 60 bin kişinin evlerini terk ettiği, Türkiye sınırına ciddi bir akış olduğu bildirildi. BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric, tırmanan gerginliğin ve İdlib’e yönelik saldırıların artmasının 3 milyon sivilin güvenliğini tehlikeye atacağı uyarısında bulunarak taraflara uluslararası insani hukuka saygı gösterilmesi çağrısı yaptı. kuzeye ilerliyor Suriye ordusunun Rus hava kuvvetleri eşliğinde, cihatçı militanların etkin olduğu İdlib vilayeti ve çevresinde yürüttüğü operasyonda stratejik öneme sahip Han Şeyhun’un ardından kuzey kesimleri hedef aldığı bildirildi. ‘TSK gözlem noktasını kaydırabilir’ Yerel ajansların gözlemcilere dayandırdığı haberlere göre, Maarat el Numan kentinin kırsal bölgesindeki Cercenaz beldesine Suriye ve Rus hava kuvvetlerinin birçok hava saldırısı düzenlediği, bölgede etkin olan El Nusra bağlantılı Heyet Tahrir Şam (HTŞ) konvoyunun bombalandığı belirtildi. Han Şeyhun’un güneydoğusunda TSK’nin 9 No’lu gözlem noktasının bulunduğu Morik çevresindeki saldırıların da yoğunlaştığı bildirildi. Suriye ordusu, Morik kent merkezinden yapılan füze atışlarına yanıt olarak hava saldırısı düzenlenlerken TSK’nin bölgedeki gözlem noktasını kuzeye kaydırabileceği yorumları yapılıyor. Türk askerinin, Suriye ordusunun Maarat el Numan’a ilerleyişini takip edebilecek şekilde Hish bölgesi çevresinde yeni bir gözlem noktasının inşasına başladığına dair görüntüler paylaşıldı. Öte yandan, Rus medyası, HTŞ militanlarının bölgenin batısında bulunan ve Rusya tarafından kullanılan Hmeymim hava üssüne son 10 gün içerisinde 4’üncü kez saldırıda bulunduğunu duyurdu. ABD’den İdlib çıkışı İdlib’deki duruma ilişkin ABD ve Kanada’dan da tepkiler yükseldi. ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü Sean Robertson, “Suriye ordusunun İdilb’de kimyasal silah kullanması halinde yanıt vereceklerini” söyledi. Kanada Dışişleri Bakanlığı ise İdlib’de ateşkes durumuna geri dönülmesi çağrısında bulundu. Suriye politikalarında ABD ile istediği yolu alamayan Ankara’nın Rusya ile çıktığı balayına İdlib krizinin gölgesi uzun süredir düşüyor. Han Şeyhun gerilimi bu noktada ittifakın geleceği için zorlu bir test... Nusra bağlantılı HTŞ gibi cihatçı örgütlerin cirit attığı, TSK’nin desteklediği ÖSO şemsiyesi altındaki grupların Şam yönetimine karşı son kale gördükleri İdlib için Türkiye ile Rusya’nın “silah sızlandırılmış bölge” uzlaşısı temenni ötesine pek geçemedi. Rusya, Türkiye’yi muhalifleri silahsızlandırma sorumluluğunu yerine mine getirememekle suçlarken esen Türkiye’den de Rusya’ya Suriye ordusuyla birlikte sivilleri de hedef alan ağır bombardımanlar, göç akını konularında tepkiler uzun süredir seslendiriliyor. Gerilimin yükseldiği dönemlerde ise sular bizzat ErdoğanPutin’in doğrudan devreye girmeleriyle durulur(muş) hal alıyor. Suriye ordusunun Türkiye sınırına uzanan İdlib’in kuzeybatısındaki Han Şeyhun’da kontrolü alma adımı sahadaki dengeler açısından kritik bir dönemeç. Han Şeyhun’un 2014’ten bu yana muhaliflerin elinde olduğunu hatırlarsak, Şam adına toprak bütünlüğü açısından stratejik önemde. Yaklaşık sekiz yıldır savaşın sürdüğü Çıkış stratejisi olmazsa olmaz... Suriye, burada askeri konuşlanması olan ni söylemek mümkün mü, zor... İki taraf Türkiye için sorun içinde soruna dönüş da anlaşırmış gibi bir görüntü verme ça müş durumda. Güvenlik, istikrar, ekono basında. Neyin karşılığında olduğunu ise mi, toplumsalsiyasi gelişmeler bir ara ilerideki günlerde görebileceğiz... da... Üstüne bir de ABD ile Rusya gibi ABD ile Suriye’de pek çok kez yola çı küresel güçler arasında varoluş çabası. kıp yaya kalan Ankara, tüm bu yakıcı Şöyle bir Ankara’nın son dönem po gündem arasında İdlib’i adeta kırmızı çiz litikalarını hatırlayalım... Terör örgü gi ilan etti. Rusya ve İran ise ABD ile gi tü görülen, ABD destekli PYD/YPG’nin rişilen “güvenli bölge” konusunda kay alan kazanmasını engelleme konusun gılıyız açıklamaları yapıp, İdlib üzerin da Washington’ı iknada yetersiz kalan den Ankara’yı baskılamaya çalışıyor. Ankara, bölgesel Şam ise Moskova’nın satrançta yüzünü Şam’ın yakın müttefikleri Rusya ve İran’a döndü. Moskova ile işbirliğini si TSK konvoyu geçen pazartesi İdlib’de saldırıya uğramıştı. desteğini sağlayarak Türkiye’yi dışarı çıkarmanın yolunu arıyor. Ancak şurası gerçek ki Rusya yasiekonomik düz İran’ın, ABD bloku lemde artırma ham na karşı Türkiye’nin lesine Rus S400 sa ortaklığına ihtiyacı vunma sistemleri açık. Türkiye de ben satın almayı ekledi. zer bir siyaset için ABD’yle ilişkile de kendine manev re gelirsek... YPG, ra alanı sağlamaya FETÖ terör örgütü, Amerikan F35/Rus çalışıyor. YPG etkinliğindeki Suriye’nin S400 krizleriyle NATO’nun iki müttefi kuzeyinde ABD’ye, kuzeybatıdaki aske ki epeydir gerilim hattında. Ama şimdiler ri varlığının olduğu İdlib çevresinde ise de taraflar Suriye’nin kuzeyinde “Güvenli Rusya’ya “bensiz karar alamazsınız” me Bölge” planları için yeniden masada. Pe sajı verme hesabında. Ancak son geliş ki, Türkiye’nin öncelikleriyle ABD’ninkiler meler artık Ankara’nın RusyaABD’yi bir arasında ciddi farklılıkların giderildiği birine karşı koz kullanma, denge bulma siyasetinin tıkandığına işaret ediyor. Bütünlüklü bir ülke, siyasi çözüm... Peki, bundan sonrası ne olur sorusunun yanıtında diğerlerinin atacağı hamlelerden ziyade, Türkiye’nin kendi seçimini belirlemesi önem kazanıyor. Bir anlamda kimin eli, kimin cebinde diyebileceğimiz Suriye krizinde İdlib, Ankara’nın zikzaklı politikalarında artık net kararların alınmasının gerekeceği saha. Çözümde ise Şam ile diyalog kadar, ana aktörler ABDRusya ile de ne aşk ne nefret ilişkisine girmemek önemli. Uluslararası toplumu “artık Suriye’de siyasi çözüm, barış zamanı” demeye ikna ise şart. Daha fazla sürüncemede kalmak Türkiye’yi sınırlarının yanı başında bir oldubittiye getirebilir. Ulaşılmak istenen hedefte içeride çamura saplanmadan bir çıkış stratejisinin belirlenmesi önemli. Güç mücadelesinin kendi coğrafyamızda Ortadoğu’dan Akdeniz’e, Kıbrıs’a uzanan hatta ilerlediği dönemde, Ankara’nın kendine yer bulamadığı ittifaklıklar artıp fay hatlarında çatlaklar derinleşirken komşu Suriye’nin bütünlüklü bir yapıya kavuşturulmasının önemini anlık, iç politikalara alet etmemek gerekiyor. Dışardan gelecek etkilere karşı en güçlü mücadeleyi ise içeride demokrasi, hak, hukuk, özgürlüklerin temelden yükselmesinin sağlayacağı malum. Sudan’da yeni dönem başladı Sudan’da diktatör Ömer el Beşir’in, geçen nisanda darbeyle koltuktan indirilmesinin ardından muhalefetle askerler arasında sağlanan mutabakatla kurulan sivil ağırlıklı Devlet Başkanlığı Konseyi’nin üyeleri yemin ederek göreve başladı. İlk olarak, Konsey’e dönemsel başkanlık yapacak olan Orgeneral Abdülfettah el Burhan yemin etti. Asker ve sivil tarafların dönüşümlü olarak başkanlık yapacağı Konsey’in, 39 ay görevde kalması üzerinde uzlaşıya varılmıştı. Altı sivil ve beş askerin bulunduğu Konsey’de iki kadının görev aldığı bildirildi. Sivillerin başbakan olarak önerdiği, uluslararası kuruluşlarda da görev yapan ekonomist Abdalla Madok’un ise bugün atanması bekleniyor. VENEZÜELLA LİDERİ MADURO ‘ABD ile görüşüyoruz’ Venezüella Devlet Başkanı Nicolas Maduro, La Guaira şehrinde katıldığı bir etkinlikte yaptığı konuşmada, kendisinin yetkisiyle, hükümetinin ABD Başkanı Donald Trump hükümetinden üst düzey yetkililerle aylardır temas halinde olduğunu doğruladı. Maduro, görüşmelere ilişkin “Aylardır Trump yönetimiyle benim başkanlığını ettiğim Bolivarcı hükümet arasında, yetkim altında, Kuzey Amerika imparatorluğuyla aramızdaki çatışmaya bir çözüm bulabilmek için çeşitli görüşmeler yapılıyor” diye konuştu. ABD basınında Kurucu Meclis Başkanı Diosdado Cabello’nun, Trump yönetimine yakın bir kişiyle gizli görüşmeler yaptığı iddialarına yer verilmişti. Obrador’dan Zapatista’ya onay Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu, Meksika’nın Chiapas eyaletinde 11 yeni özerk bölge ilan ettiğini açıkladı. Pazartesi günü Alt Komutan Moises imzasıyla yayımlanan açıklamada, Zapatista’nın Crarez adını verdiği 11 özerk direniş bölgesi ilan edildiği bildirildi. İlan ettiği bölgelerde doğa dostu tarım faaliyetleri uygulayacağını iddia eden Zapata hareketinin kontrolünde 43 özerk bölge ve 16 direniş merkezi bulunuyor. Zapatista’nın özerk bölgeler ilan etmesi üzerine açıklama yapan Meksika’nın ilk sosyal demokrat Devlet Başkanı Andrés Manuel López Obrador ise “şiddet içermeyecek şekilde ve halk için çalıştıkları sürece” Zapatistaların genişlemesini kabul ettiğini, bunda bir sakınca olmadığını dile getirdi. G8 yetmezABD RUSYA G10 olsunATIŞMASI ABD Başkanı Donald Trump, Rusya’nın dünyanın ekonomisi en büyük yedi ülke sinin oluşturduğu Yediler Grubu’na (G7) ge ri dönmesine ve G8 formatında devam et mesine itiraz etmeyeceğini belirtti. Trump, Rusya’nın G8 üyeliğinin selefi Obama’nın başkanlık döneminde askıya alındığını, çün kü Rusya lideri Putin’in Obama’yı “zekâsıyla alt ettiğini” ileri sürdü. Rusya’nın üyeliği, topluluğunun diğer yedi üyesinin 2014’te Moskova’nın Kırım, Ukrayna politikasını ge rekçe göstererek verdiği kararla askıya alın mıştı.Trump’ın G8 formatına geri dönülme si önerisini değerlendiren Rusya Federasyon Konseyi Uluslararası İlişkiler Komitesi Baş kanı Konstantin Kosaçev, G8’in Rusya’nın çı karlarına uygun ol Danimarkamadığını belirterek G10 kurulmasını önerdi. Kosaçev, “Eko gezisi iptal nomik potansiyelleri ve siyasi ağırlıklarıyla dünyadaki süreçlere ciddi şekilde etki edebilecek Çin ve Hindistan’ın katılımıyla G10’un kurulması adil olur. Trump, Grönland’ın satılık olmadığının vurgulanması sonrası Danimarka’ya yapacağı geziyi iptal etti. Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, Trump’ın Grönland’ı satın alma fikrini “absürd” olarak Bu, sadece bu tür nitelendirmişti. Frede zirvelerin statüsü riksen, Trump’ın kara nü artırmakla kal rı karşısında “şaşırdığını maz, Rusya’nın ve hayal kırıklığına uğra ulusal çıkarlarına dığını” söyledi. ABD’ye uyan kararlar alın Kuzey Kutbu konusun masını sağlar” ifa da daha güçlü işbirliği delerini kullandı. teklifini yineledi.