Catalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: BAHADIR AKTAŞ AVRO STERLIN FAİZ BORSA 114 TEMMUZ 2019 PERŞEMBE ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 5.6320 1.9 kuruş 6.3630 1.8 kuruş 7.1080 3.2 kuruş 19.17 0.03 puan 99.363 838 puan 1724.85 31.31 lira 256.57 3.96 lira Resmi enflasyon düşüyorGıda fiyatları yüzde 19.2 arttı. Zamların etkisiyle TÜFE temmuzda yüksek gelecek yurttaşın mutfağı yanıyor 4 4Haziran ayı içinde çay, şeker, elektrik ve benzin zamları resmi enflasyona şimdilik yansımadı. Tüketici Fiyatları Endeksi haziranda aylık yüzde 0.03 artış gösterirken Yılın ilk 5 ayında yüzde 19’larda olan enflasyona rağmen haziran verinin düşük gelmesi memur ve emeklilerin alacakları maaş zammını aşağıya çekti. Memurlar temmuzda yıllık enflasyon baz etkisiyle yüzde 15.72 oldu. yüzde 6.01, işçi ve emeklileri yüzde 5.01 zam alacak. Enflasyon haziranda yüzde 0.03 olurken, yıllık bazda yüzde 15.72 oldu. Mevcut seviye hâlâ Merkez Bankası’nın yüzde 5’lik enflasyon hedefinin üç kat üzerinde. Dar gelirlinin enflasyonu ise yüzde 55’i aşıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, haziran ayı itibarıyla 12 aylık ortalamalar dikkate alındığında, tüketici fiyatları (TÜFE) yüzde 19.88, yurtiçi (YİÜFE) üretici fiyatları yüzde 32.81 arttı. Geçen yılın aralık ayında YİÜFE fiyatları yüzde 8.09 yükseldi. Gıda fiyatları haziranda yıllık bazda yüzde 19.20 arttı. Ana harcama grupları itibarıyla haziranda, aylık bazda en yüksek artış yüzde 2.65 ile lokanta ve otellerde görülürken, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 1.86, eğitimde yüzde 1.5, sağlık ve ev eşyasında yüzde EMEKÇIYE YINE KAYBETTIRDILER MUSTAFA ÇAKIR Bu yılın ilk 5 ayında yüzde 19’larda olan enflasyonun, çalışanların ve emeklilerin maaş zamlarının belirlendiği haziranda yüzde 15.7’ye gerilemesiyle memur, işçi ve emeklilerin alacakları maaş zamları da düştü. 6 aylık enflasyon yüzde 5.01 oldu. Memur ve memur emeklileri yüzde 1.01 enflasyon farkı ile birlikte temmuzda yüzde 6.01, işçi ve BağKur emeklileri ise yüzde 5.01 zam alacak. İşçilerin ücret zamları da bu oran üzerinden belirlenecek. Memurların ücretlerinde MemurSen ile hükümet arasında imzalanan toplusözleşme nedeniyle kayıp oluştu. Bu arada enflasyon farkı, ücretlerin enflasyon karşısında erimesi nedeniyle aynı zamanda “sıfır zam” anlamına da geliyor. Birleşik Kamuİş Genel Başkanı Mehmet Balık, enflasyon farkının gerçeği yansıtmadığını belirterek, “Gerçeğin çok çok altında. Hükümet algı yönetimi ile zam yapılacağı aylarda enflasyonu düşük göstermeyi başarıyor. Şimdi enflasyon oranı belli olduktan sonra yağmur gibi zam geldi, geliyor. Bu ay tüm ürünlere zam gelecek. ÖTV indirimleri de kalktı. Gerçek enflasyonu biz temmuz ve ağustosta yaşayacağız. Şu an yansıtılan gerçekçi değil” dedi. l ANKARA 0.57 artış kaydedildi. Haziranda ana harcama grupları itibarıyla endekste en çok düşüş gösteren grup yüzde 1.65 ile gıda ve alkolsüz içecekler olurken, bunu yüzde 1.57 ile giyim ve ayakkabı takip etti. TÜFE’de yıllık bazda en yüksek artış, yüzde 26.88 ile çeşitli mal ve hizmetler grubunda görüldü. Bunu yüzde 22.51 ile ev eşyası, yüzde 20.84 ile lokanta ve oteller ve yüzde 19.24 ile alkollü içecekler ve tütün izledi. Geçen ay endekste kapsanan 418 maddeden 51’inin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 264’ünün ortalama fiyatlarında artış, 103’ünün ortalama fiyatlarında ise düşüş görüldü. Gıda değil baz etkisi Haziran ayında, mevsim ürünlerinin tezgâhlara daha fazla girmesinin de desteğiyle işlenmemiş gıdanın enflasyonu düşürücü etkisi bekleniyordu. Ancak ekonomistler yıllık enflasyondaki asıl düşüşün baz etkisiyle olacağını enflasyon verisi öncesinde belirtiyorlardı. 2018 Haziran’da yüzde 2.61 artan tüketici fiyatlarında bu yıl sadece yüzde 0.03 artış gerçekleşmesi, baz etkisi nedeniyle yıllık enflasyonda 3 puana yakın düşüşün ana nedeni konumunda. Benzer şekilde baz etkisi enflasyonun yüzde 2.3 arttığı ağustosta, yüzde 6.3 arttığı eylülde ve kısmen yüzde 2.67 arttığı ekimde de görülecek. Öte yandan baz etkisi kasım ve kısmen aralıkta ise yıllık enflasyonu yükseltecek. Ekonomistlere göre, enflasyondaki düşüş Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine başlamasının önünü açacak. Ancak enflasyondaki düşüşün baz etkisi kaynaklı olması bankacılara göre yüzde 24 seviyesindeki faizlerde yüksek indirimleri olası kılmıyor. Temmuzda yükselecek QNB Finansbank Başekonomisti Erkin Işık, “Temmuz ayı için açıklanan elektrik, benzin zamları ve ÖTV indirimlerinin sona ermesinin etkisi ile temmuz ayında yıllık enflasyonun yeniden yüzde 17 civarına yükseleceğini tahmin ediyoruz” dedi. Öte yandan CHP Parti Sözcüsü Faik Öztrak, memur ve emekli maaşlarına yapılacak zammı etkileyen resmi enflasyon rakamının, marketlere fiyat alımı öncesi indirim yaptırılarak düşük gösterildiğini söyledi. l Ekonomi Servisi 70’LIK RAKI 150 LIRA OLDU Sigara ve alkol ürünlerine Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) zammı geldi. ÖTV Kanunu’nun 12. maddesi uyarınca asgari maktu ve maktu vergileri ocak ve temmuzda önceki 6 aylık dönemde gerçekleşen üretici fiyat endeksi değişim oranında zamlanıyor. OcakHaziran 2019 döneminde gerçekleşen ÜFE ora nının yüzde 8.1 olarak açıklanmasını takiben, Gelir İdaresi Başkanlığı, bu vergi kalemlerini güncelledi. Sigaraya zam Sigaranın ÖTV’si 55 kuruş, 50 cl’lik biranın ÖTV’si 42 kuruş, 70’lik rakı 7.27 lira, 70’lik şarap 58 kuruş zamlandı. Rakı, Cin, votka ve viski gibi ürünlerde ÖTV 241.73 lira yerine 261.28 oldu. Bu artış litre ve tam alkolün fiyatı olduğu için rakam, örneğin yüzde 45 olan rakının alkol derecesi ve 70 cl’ye bölündüğünde toplam vergi KDV ile birlikte 89.8 lira yerine 97.12 lira oldu. Başka bir değişle 7.27 lira arttı. 70’lik rakının fiyatı da böylece 142.5 liradan 150 liraya dayandı. Döviz alana yüksek vergi Açılan işyeri azaldı kapananlar arttı Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu verilerine göre, 2018’in ilk yarısında 127 bin 815 olan işyeri açılışları bu yılın aynı döneminde 10 bin 855 azalarak 116 bin 960 oldu. İşyeri açılışları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 8.4 azaldı. 2018’in ilk 6 aylık döneminde 52 bin 987 olan işyeri kapanışları bu yılın aynı döneminde 433 artarak 53 bin 420’ye yükseldi. Yılın ilk yarısında işyeri kapanışları bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 0.8 arttı. l Ekonomi Servisi Dolarizasyonu caydırmak adına bireysellerin kambiyo muamelelerinde döviz alımları üzerinden yüzde 0.1 olan banka ve sigorta muameleleri vergisi (BSMV) oranının yüzde 0.2’ye çıkarılması, Cumhurbaşkanı’na da bu oranı artırma yetkisi verilmesi planlanıyor. Reuters’a bilgi veren kaynaklar, çalışmanın tamamlandığını, içinde ihtiyat akçesi de olan teklife eklenerek TBMM’ye tatile girmeden önce sevk edilmesinin öngörüldüğünü bildirdi. Bankacıların yaptığı hesaplamaya göre, ilgili düzenleme bireysellerin döviz alımlarında yaşanabilecek caydırma Bireysellerin döviz alımları üzerinden binde 1 olan vergi oranının binde 2’ye çıkarılacak, cumhurbaş kanına da bu oranı artırma yetkisi verilecek. etkisi hesaba katılmadığında bütçeye her yıl birkaç milyar TL gelir artışını da sağlayacak. Ancak bankacılar adımın esas amacını gelir artırmak olarak görmediklerini, amacın dolarizasyonu caydırmak olduğunu belirtiyorlar. BSMV, 2008’de sıfıra indirilmişti. Bireyseller başta olmak üzere bazı kambiyo işlemlerinden alınan BSMV bu yıl mayısta sıfırdan yüzde 0.1’e yükseltilmişti. Yurtiçi yerleşiklerin kıy metli maden dahil yabancı para mevduat ve fonları 21 Haziran haftasında 1.44 milyar dolar artışla 186.62 milyar dolara yükselerek tarihi rekor seviyesini yeniledi. Bir bankacı, yüksek enflasyonun hanehalkının TL’ye güvenini sarstığını hatırlatarak “TL’ye karşı kaybolan güvenin sağlanması gerekiyor. Ama o da bu yollarla değil, ortauzun vadeli kalıcı politikalarla yapılabilir” dedi. l Ekonomi Servisi G20’nin ‘kırık aynasında’ Türkiye Bu yıl yayımlanan bir Pentagon raporunda (Strategic Multilayer Assessment) Çin ve Rusya’nın uluslararası gelişmeleri etkileme, yönlendirme kapasitesi artarken, diğer ülkelerin de kendilerini, ABD’ye değil, bu trene göre ayarlama eğilimlerinin güçlendiğine dikkat çekiliyordu. Osaka’da gerçekleşen G20 toplantısı, ABD’nin dünyadaki gelişmeleri etkileme, yönlendirme gücünün çok zayıfladığını, Batı blokunda oluşan çatlakların derinleşmeye devam ettiğini gösteriyordu. Pentagon’un Rusya kaygısı Bu gelişmelerin Osaka toplantısındaki en çapıcı örneğini, Japonya ile Çin arasındaki yakınlaşma çabaları oluşturuyor. Rusya ve Çin, aralarındaki ekonomik teknolojik, askeri bağları, ABD’ye karşı güçlendirmeye devam ediyorlar. Trump yönetiminin Asya pasifik politikası, Japonya ile ABD arasındaki ekonomik askeri ilişkileri sorgulaması, Japonya’yı giderek ABD ile ilişkilerini gözden geçirmeye zorluyor. Böylece Çin, bu G20 toplantısında olduğu gibi, Japonya’yı yalnızca ekonomik olarak değil siyasi olarak da yanına çekmek için yeni fırsatlar yakalıyor. Esas olarak Rusya üzerinde odaklanan, Pentagon Raporu, Rusya’nın “temel” (fundemental) bir savaş stratejisi izlediğine işaret ediyor; Rusya’nın uluslararası siyasi etkilerinin ABD’yi geride bıraktığını, Çin ile Rusya arasındaki yakınlaşmanın ABD’nin uluslararası ittifaklarını, liberal demokratik düzeni tehdit ettiğini ileri sürüyor. Rapor, ABD ve müttefiklerinin küresel çıkarlarını savunmak için geniş bir rekabetler yelpazesi içinde bu çıkarları tehdit eden etkinliklere karşı stratejiler geliştirmeleri gerektiğini savunuyor. Rapora göre, ABD yönetimindeki (Başkan temsil edilen yönetim ile güvenlik kurumlarında temsil edilen yönetim arasındakiEY) bölünmüşlüğün etkisiyle ABD’nin bu gelişmeler karşısında gereken önlemleri alamıyor. ABD, dış politika çevrelerinde, birçok yorumcu, Trump’ın Osaka’da, ticaret savaşlarında Çin’e taviz verirken, Avrupa Birliği ekonomilerine özellikle otomotiv sektöründe yeni gümrük vergileri getirmeye hazırlandığına ilişkin açıklamalarını, Kuzey Kore toprağına ayak basmasını Putin ile toplantısına başlarken “sahte haber basını”, “Rusya’nın ABD seçimlerine müdahalesi” üzerine yaptığı şakaları şiddetle eleştiriyorlar. Osaka toplantısı, belli bir liderlikten yoksun, çok parçalı bir dünya resmi sunuyor. Paramparça politika... Türkiye heyeti de farklı bir evrende yaşadığından olacak, G20’den toz pembe bir resimle döndüler, piyasalar da adeta rahatladılar. Ancak, bu rahatlama uzun sürmez. AKP Türkiyesi’nde “Başkan = Devlet” olabilir ama ABD başka türlü bir “yaratık”. Trump’la el sıkışmak yeterli değil. ABD Kongresi’nin, ulusal güvenlik kurumlarının tutumu çok daha belirleyici. Pentagon Raporu, G20 toplantısında ortaya çıkan resimdeki dengeler ve dinamikler, Amerikan devletinin, NATO ittifakının jeopolitik çıkarları açısından, Türkiye ile S400 konusunda bir uzlaşmaya, salı günü Financial Times’ın başyazısında da vurgulandığı gibi, uygun bir zemin sunmuyor. German Marshall Fund’dan Nicholas Danford da, “TrumpErdoğan görüşmeleri artık komik bir özellik kazandı: Trump karışık bir şey söylüyor. Erdoğan, zafer ilan ediyor. Aradan biraz zaman geçince hiçbir şeyin değişmediği görülüyor” diyordu (Al Monitor 29/06) Bu sırada, Türkiye, bir taraftan ABD’nin stratejik ortağı olduğunu iddia ediyor. Diğer taraftan, “ABD – Çin yeni soğuk savaşından” söz edilen bir ortamda, Cumhurbaşkanı Erdoğan Çin’in Global Times gazetesinde yayımlanan makalesinde, bir Çin hegemonya projesi olan “tek kuşak tek yol projesine” katılmakta ne kadar hevesli olduğunu anlatıyor, “Çin ile aynı gelecek vizyonunu paylaştığını” söylüyor. NATO üyesi Türkiye, NATO’nun varlık nedeni olan Rusya’dan, “birlikte işlerlik” (interoperability) sorunlarını yok sayarak, S400 füzeleri alabiliyor; Doğu Akdeniz’de Avrupa Birliği üyelerinin yanı sıra, İsrail’i ve Mısır’ı kapsayan bir koalisyonu karşısına alıyor. Büyük güçler arası rekabet, Avrasya’dan Kuzey Afrika’ya sertleşirken, AKP Türkiyesi’nin dış politikası G20 toplantısının “kırık aynasında”, paramparça, hatta “gerçeküstü” bir görüntü sunuyor. Mey İçki’ye soruşturma Rekabet Kurulu, Mey İçki hakkında “rakiplerinin faaliyetlerini zorlaştırdığı, açık noktalarla yaptığı sözleşmelerin münhasırlık içerdiği” ve “rakip ürün satılmamasını temin için baskı uyguladığı” iddiaları üzerine soruşturma başlattı. Kurul, 12’si buğday unu, 2’si ilaç sektöründe faaliyet gösteren 14 firma ve dernek hakkında da soruşturma başlatılmasını kararlaştırdı. l ANKARA