Catalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY avro sterlin FAİZ BORSA 1131 EKİM 2019 PERŞEMBE ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 5.7350 0.3 kuruş 6.3650 0.5 kuruş 7.4010 2.2 kuruş 12.90 0.04 puan 98.692 1.146 puan Batık yüzde 54 arttıBankacılıkta bu yılın ilk 9 aylık net kârı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 13 düştü Sorunlu kredi miktarı son bir yılda 86 milyar TL’den 132 milyar TL’ye çıktı. Batık kredi miktarı en fazla imalat sanayinde olmasına rağmen, oransal olarak takipteki kredilerde en büyük artış enerji sektöründe. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, Türk bankacılık sektörünün toplam aktif büyüklüğü eylül sonu itibarıyla yüzde 10.5 artışla 4 trilyon 272 milyar 769 milyon lira oldu. Sektörün aktif toplamı 2018 sonuna göre 405 milyar 344 milyon lira arttı. Söz konusu dönemde, en büyük aktif kalemi olan krediler 2 trilyon 532 milyar 175 milyon lira, menkul değerler 608 milyar 252 milyon lira oldu. 2018 sonuna göre sektörün aktif büyüklüğü yüzde 10.5, menkul değerler toplamı yüzde 27.3 ve krediler toplamı da yüzde 5.8 arttı. En çok imalatta Bankaların kaynakları içinde en büyük fon kaynağı durumunda olan mevduat, eylülde 2018 sonuna göre yüzde 16 artarak 2 trilyon 361 milyar 969 milyon liraya yükseldi. 2018 sonuna göre öz kaynak toplamı yüzde 10.4 artarak 466 milyar 50 milyon liraya ulaştı. Bankacılıkta takipteki kre di miktarı ise artıyor. Geçen yıl eylül döneminde 86 milyar TL olan batık kredi miktarı bu yılın aynı döneminde yüzde 54 artışla 132 milyar 554 milyon TL’ye çıktı. Bankacılık sektörünün eylül sonunda takipteki kredi rasyosu da yüzde 4.96 olarak gerçekleşti. Bu oran geçen sene eylül ayında yüzde 3.22 seviyesindeydi. Sektörel kredi dağılımına bakıldığında en yüksek batık kredi oranı 25 milyar 688 milyon TL ile imalat sanayiinde yer alırken, ikinci sırada 23 milyar 355 milyon TL’lik sorunlu krediyle toptan ve perakende ticaret, motorlu araçlar servis hizmetleri sektörü geliyor. Son bir yılda batık miktarı oransal olarak en fazla artan sektör yüzde 143 artışla elektrik, gaz üretim ve dağıtım sektörü oldu. 2018 Eylül döneminde takipteki KOBİ kredileri 36 milyar TL iken bu yılın aynı döneminde ise 56 milyar TL’ye yükseldi. Takipteki KOBİ müşteri sayısı ise 326 bin 484’ten 339 bin 702’ye fırladı. l Ekonomi Servisi BDDK verilerine göre, bankacılık sektörünün 2019 Eylül sonunda toplam aktif büyüklüğü 4.27 trilyon TL, kredileri de 2.53 trilyon TL oldu. Ekonomi yüzde 2 küçülecek Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) kesinleşen temmuz, ağustos ve kısmen açıklanan eylül ayı GSYH öncü göstergeleriyle yapılan hesaplamalara göre 2019’un üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine kıyasla GSYH yüzde 2 düşecek. BETAM, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilere göre ise üçüncü çey rekte ikinci çeyreğe kıyasla GSYH’nin yüzde 0.5 büyümesini öngörüyor. Yeni ekonomi programında 2019 büyümesi yüzde 2.3 olarak hedeflenmişti. Buna karşılık Dünya Bankası, OECD ve IMF’nin en güncel 2019 büyüme tahminleri negatif ve eksi yüzde 1’in de altında. BETAM 2019 ikinci çeyrekte yüzde 47.7 azalan kamu yatırım harcamalarında üçüncü çeyrekte yüzde 40.7 artış öngörüyor. Yatırım malı ithalatının ise yüzde 11.8 artacağını hesaplıyor. BETAM geçen yılın aynı dönemi ile kıyaslandığında, 2019’un ikinci çeyreginde yüzde 10 azalan hizmetlere olan talebin üçüncü çeyrekte yüzde 4.9 artmasını beklerken, perakende sektörü fiyat beklentisinde ise yüzde 18.6’lık çarpıcı bir azalış olacağını tahmin ediyor. l Ekonomi Servisi EBRD, BİST’ten çıkıyor Vergi düzenlemesi anayasaya aykırı TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda, Dijital Hizmet Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi’nin görüşmeleri başladı. Teklif sahibi AKP İstanbul Milletvekili Vedat Demiröz, “Teklif içerisinde Dijital Hizmet Vergisi’nin yanında Konaklama Vergisi ve Değerli Konut Vergisi gibi yeni ihdas edilen üç müessese var” dedi. CHP Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu, usul üzerine yaptığı konuşmada, kanun teklifinin yürütme tarafından hazırlandığının açık olduğunu anlatarak, bu haliyle teklifin anayasaya aykırı olduğunu vurguladı. Kuşoğlu, “Ne getirip götürdüğünü bilmemiz lazım. Bu tür rakamların çalışma öncesi bize verilmesi gerekiyor. Yeni bir vergi ihdas ediliyorsa ilgili bakanlıkların, kamu kuruluşlarının, meslek kuruluşlarının görüşleri de yazılı olarak alınmalıydı” dedi. HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan da, yıllardır gelir vergisi ve kurumlar vergisi reformları için çağrı yaptıklarını hatırlatarak, iktidar tarafından komisyona gönderilen tekliflerin ise palyatif ve torba teklifler olduğunu söyledi. l Ekonomi Servisi Gazda en büyük sorun fiyatlama Enerji Piyasaları ve Politikaları Enstitüsü Başkanı Volkan Özdemir, doğalgaz piyasasında yaşanabilecek en büyük sorunun fiyatlamada olabileceğini anlattı. TürkRus Enerji Uzmanları Toplantısı’nda konuşan Özdemir, “Fiyatlamanın yanı sıra fiyatlamada kullanılacak uluslararası para biriminin ne olacağı 2020 dünyasında şekillenecek. Bu durum, Türkiye açısından da bir tartışma konusu olacak” dedi. Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR) Başkanı Yaşar Arslan, Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ’nin (BOTAŞ) uyguladığı fiyat politikasıyla tüketicileri korumaya devam ettiğini fakat bu durumunun sürdürülebilirliğinin gelecek dönem için sorun olabileceğini söyledi. l Ekonomi Servisi Burak Aydın Cenk Alper Cenk Alper, İstanbul’un göbeğindeki en değerli arazilerini SabancıDx Dijital Kampus’a dönüştürdüklerini söyledi. ‘En büyük sorunumuz iyi eğitimli insan bulmak’ Sabancı Holding’in yeni nesil dijital ve analitik şirketi SabancıDx, İstanbul Üsküdar’da Dijital Kampus kurdu. Eski gazoz fabrikasından dönüştürülen alanda kurulan kampusta, Sabancı Üniversitesi, Sabancı Holding şirketleri, startup’lar ve SabancıDX’in bir arada dijital ürün ve hizmet geliştirmesi hedefleniyor. Sabancı Holding Üst Yöneticisi (CEO) Cenk Alper, daha katma değerli sürdürülebilir büyüme için dijitalleş menin şart olduğunu söyledi. En önemli sorunu bu alanda çalışacak iyi eğitimli yetişmiş insan bulmakta yaşadıklarını belirten Alper, “İnsan bulamadığımız için kendimiz yetiştirmeye çalışıyoruz” dedi. SabancıDX Genel Müdürü Burak Aydın, “değişimi en iyi öngören ve değişime adapte olanların hayatta kaldığı bir dönem yaşandığını” belirtti ve dönemi “dijital Darwinizm” olarak tanımladı. Aydın, bilişim alanında çalışacak iyi yetiş miş insan bulmakta zorlandıklarını, yetenekli gençlerin yurtdışına gitmeyi tercih etmelerinin bu durumda etkili olduğunu söyledi. Aydın, ekonomik zorlukların şirketleri, maliyetleri düşürmek ve verimlilik artışı için daha fazla dijitalleşmeye zorladığını dile getirdi. Kampusta büyük veri, ileri veri analitiği, siber güvenlik, endüstriyel IoT, robotik işgücü, yapay zekâ ve blok zinciri gibi yeni nesil teknolojilere odaklanılacak. l Ekonomi Servisi Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Hakan Atilla’nın genel müdür olarak atanmasının ardından Borsa İstanbul’daki yüzde 10 hissesini satıyor. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), konuya yakın iki kaynağın verdiği bilgiye göre Borsa İstanbul’da (BIST) sahip olduğu yüzde 10 hisseyi en kısa sürede satmak istediğini Türk yetkililere bildirdi. Reuters’a bilgi veren kaynaklardan biri, “EBRD Hakan Atilla’nın atanmasının ardından BIST’teki yüzde 10 hissesinin tamamını en kısa sürede satmaya karar verdiğini bildirdi” dedi. ABD’nin İran yaptırımlarını ihlal ettiği gerekçesiyle ABD’de hüküm giyen Halkbank’ın eski Genel Müdür Yardımcısı Hakan Atilla, tahliye olduktan sonra geçen hafta Borsa İstanbul’a genel müdür olarak atandı. Borsa İstanbul’un ikinci büyük hissedarı olan EBRD karara itiraz etmişti. İkinci büyük hissedar EBRD iletişim direktörü Jonathan Charles, karar alınırken bankaya danışılmadığını ve Atilla’nın ataması üzerine EBRD’nin “yatırımından çıkış hakkında sahip” olduğunu ifade etmişti. EBRD Aralık 2015’te Borsa İstanbul’un yüzde 10’unu satın almıştı. EBRD Borsa İstanbul’da Türkiye Varlık Fonu’ndan sonra ikinci en büyük hissedar konumunda. l Ekonomi Servisi Türkiye’den 776 bin ton fındık İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Haydar Gören, 20172018 sezonunda 515 bin ton ile dünya fındık üretiminin yüzde 56’sını elde eden Türkiye’nin, 20182019 sezonu tahminlerine göre 776 bin ton ile üretimdeki payını yüzde 69’a çıkardığını kaydetti. Gören, “Geçmişte dünya pazarından yüzde 80 pay aldığımız düşünülürse yüzde 69 düşük görülebilir. Ancak ülkemiz yine de pazardaki liderliğini pekiştirdi” ifadesini kullandı. l Ekonomi Servisi Koç, en iyi işveren oldu Levent Çakıroğlu Koç Holding, dünyanın önde gelen dergilerinden Forbes’un yayımladığı “Dünyanın En İyi İşverenleri” listesinde üst sıralara çıktı. Bu yıl 50 ülkeden 1.4 milyon yanıtın değerlendirildiği araştırmada Koç Holding 59 basamak yukarı tırmanarak 35’inci sırada yer aldı. Böylece bu sene de “Dünyanın En İyi İşverenleri” listesinde Türkiye’den ilk 100’e giren tek şirket Koç Holding oldu. Forbes Global 2000 listesindeki en yüksek skora sahip ilk 500 işvereni belirledi. Koç Holding’in 90 bini aşkın çalışanı bulunuyor. Koç Holding Üst Yöneticisi (CEO) Levent Çakıroğlu, değer, itibar ve topluma hizmet odaklı bir topluluk olmanın getirdiği sorumlulukla yürüttükleri tüm çalışmaların küresel ölçekte karşılık bulmasından ötürü memnuniyet duyduklarını vurguladı. Levent Çakıroğlu, “Holding olarak çalışma arkadaşlarımız için daha dinamik, esnek ve çevik iş ortamları yaratıyoruz. Topluluğumuzdaki çalışma arkadaşlarımızın yüzde 70’inden fazlasını Y ve Z kuşağı oluşturuyor” dedi. l Ekonomi Servisi 1845.92 18.52 lira 275.49 2.68 lira Yeni dalga yükselirken... Önce bir not: Geçen yüzyılın başında, modern devleti kurarak parlamenter demokrasiye doğru yola çıkmış Aydınlanmacı ve bağımsızlıkçı bir Cumhuriyetin Bayramı, onu yıkarak, parlamenter demokrasiden tamamen uzaklaşmış, emperyalizme bağımlı bir “Cumhuriyetin” sultası altında, “kutlandı”... Heyecanınızı paylaşmadığım için bağışlayın. HHH Bu sırada, “Büyük durgunluk” içinde ikinci isyan dalgası, küresel çapta (Lübnan, Irak, Şili, Ekvador, Haiti, Hong Kong, Londra...) “zamanın ruhunu” yeniden şekillendirerek yükselmeye devam ediyor. Bu konu artık dünya medyasının gündeminde, yorumcular, “Neden?”, “Nasıl?”, “Nereye doğru” sorularına cevap arıyorlar. Muhafazakâr tarihçi Niall Ferguson The Times’taki köşesinde bunu şöyle diyordu: “Geçmişteki büyük devrimci dalgaların ortak amaçları vardı. 1789’da serbestlik, eşitlik, kardeşlik; 1848’de (ve 1989’da) ulusçuluğun baharı; 1917’de barış, toprak, ekmek; 1968’de savaşma seviş. Bugün dünyanın birçok yerinde patlak veren protestolarda böyle bir ortak tema bulamıyoruz.” Financial Times’ta çok yazarlı bir analize göre bu isyanların ortak noktaları var: “Bunlar genellikle lidersiz isyanlar; örgütleri, ilkeleri, bir ‘Küçük Kızıl Kitap’la ya da parti toplantılarında saptanmıyor, onun yerine sosyal medyada şekilleniyor. Bu isyanlarda halk, parti liderlerinin önderliğinde, merkez komitelerin tasarladığı sloganlarla değil ‘akıllı telefon’ mesajlarıyla toplanıyor, ‘hashtag’ler ile teşvik ediliyorlar”. The Guardian’da Jack Shenker, sosyal medyanın rolünü kabul etmekle birlikte “bu protestolara finansal krizin çocukları önderlik ediyor” dedikten sonra ekliyor, “ekonomik, toplumsal ekolojik çöküş gençlerin canına tak etti.” Bu örnekleri çoğaltmak olanaklı. Sanırım UN Başkanı Antonio Guterres’in, bu isyanlarla ilişkili olarak, “Liderler her yerde halkın gerçek sorunlarını dinlemeli, güven sorununa bir çare bulmalıdır” sözleri de “zamanın” şekillenmekte olan yeni “ruhunu” tanımaya yardımcı olacaktır. İsyanları anlamaya çalışan yorumcuların hemen hepsi, gençlerin özellikle de lise ve üniversite eğitimli ancak iş ve gelecek garantisinden yoksun gençlerin çoğunluğu oluşturduğuna işaret ediyorlar. Dünya nüfusunun yüzde 41’inin 24 yaşın altında olması (Ortadoğu’da, yoksul ülkelerde bu oran yüzde 50’nin üstüne çıkıyor) da bu saptamayı destekliyor. Bugün kapitalist uygarlık, çocuklarına, ekonomik, siyasi hatta ekolojik açılardan arzulanır bir gelecek vaat edemiyor. Buna karşılık internet, akıllı telefon, sosyal medya eğitimli gençler arasında yabancı dil bilenlerin yaygınlığı, bu kesimlerin hemen her yerde patlak veren ekonomik, toplumsal, ekolojik sorunlardan, felaketlerden, haksızlıklardan anında bilgilenmesini hatta ortak kaygılar ve duyarlılıklar, değerler geliştirmesini kolaylaştırıyor. Ancak, ne kapitalist uygarlık ne de halen bu gençlere ulaşabilen alternatif perspektifler, gençlere, yaşamlarını yönlendirecek hakikatler ve ilkeler sunabiliyor. Bu hakikati dinde arayanlar, ya kısa sürede ağır egemenlik, bağımlılık, kulluk, kadın düşmanı ilişkilerle karşılaşarak düş kırıklığına uğruyorlar ya da umudunu ölümle, bu dünyayı terk ederek arzularını tatmin edecek bir “cennete” gitmeye yönelik, cihat seçeneğine bağlanıyorlar. Yaşamına yön verecek hakikati, ilkeleri, bu dünyada arayanlar, kültür endüstrisinin kahramanları örnek, parayı yüce nesne olarak dayatan kuşatmasına direnebilmek için hakikati isyanda, eylemde arıyorlar. Bu isyan dalgası bu arayışın dışavurumudur. Ancak, bu hakikat arayışı, henüz kendi doğasına, gereksinmelerine, teknolojik gelişme düzeyine, sınıf şekillenmelerine uygun, bir gelecek projesi, otoriter değil dayanışmaya ve gönüllü birliğe dayanan, merkezi değil yatay yapılanmaları tercih eden duyarlılıkları ifade edebilecek, “yönetebilecek” örgütleri, hatta liderlikleri üretebilmiş değil! Ne yazık ki, geçen yüzyılın, örgütsel biçimleri, programları, liderlik anlayışları bu arayışa bir ışık tutamıyor, karşısında ya sessiz kalıyor ya da etkisiz... Etkisiz kaldıkça da bu arayışa, kuşkuyla hatta düşmanca yaklaşıyor; böylece çözümün değil sorunun parçası olmaya başlıyor. KISA... KISA... l İtalyan Fiat Chrysler Automobiles (FCA), Peugeot ve Citroen markalarının bağlı bulunduğu Fransız PSA Grubu ile muhtemel bir ticari birleşme konusunda görüşmeler yapıldığını bildirdi. l Petrol Sanayi Derneği’ne (PETDER) göre, Türkiye’de benzin satışları 2019 Eylül’de geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4.71 artarak 267 bin 133 metreküpe; motorin satışları da yüzde 0.41 artışla 2.58 milyon metreküpe çıktı. 2019’un ilk 9 ayda ise benzin satışları yüzde 1.50 artarken, motorin satışları yüzde 6.33 düştü. l TÜİK’in açıkladığı Ekonomik Güven Endeksi, 2019 Ekim’de geçen aya göre yüzde 4.5 artarak 89.8 oldu.