Catalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 1111 EKİM 2019 CUMA 89 milyarlık ek faturaPiyasada tahvil faizleri 2 puan birden artarken Türkiye’nin iflas risk primi de yükseldi Suriye operasyonu nedeniyle fatura kabarıyor. Dolar/TL kurunun bu hafta 20 kuruş artması, dış borç yükünü yaklaşık 89.3 milyar TL artırdı. Türkiye’nin Suriye’de askeri operasyon başlatmasıyla birlikte TL ve Türk varlıkları değer kaybederken, bağımlı olunan dış borçta yük ağırlaştı. Jeopolitik risklerdeki artış, ABD Başkanı Donald Trump’ın ekonomiyi hedef alan tehditleri ve ABD’li senatörlerin Türkiye’ye dönük yaptırım taslağı hazırlaması, değer kayıplarında etkili oldu. Haftaya 5.70’ten başlayan dolar/TL kurunun, kamu bankalarının dolar satarak yükselişi frenleme girişimlerine rağmen 5.90’a yükselmesi, özel sektör ve kamunun dış borç yükünü artırdı. Kurdaki 20 kuruşluk artışın kalıcı olması durumun Yaptırım endişesi Reuters’a konuşan üst düzey bir bankacı, ABD’li senatörlerden gelen yaptırım tehditlerine ve kamu bankalarının kuru frenlemek için yaptığı döviz satışlarına dikkat çekerek “Son bir haftada TL’de sert bir satış gördük. Son dönemde kamu bankalarının döviz arzının, daha sınırlı da olsa bireysel ve kurumsalların da kâr satışı amaçlı döviz satışlarının arttığını düşünüyoruz. ABD ile ilişkiler henüz sonucunu kestiremediğimiz bir süreç. S400’ü de içeren yaptırım süreci ise en büyük tehlike” dedi. Bloomberg, pazartesi ve salı günü kamu bankalarının toplamda 1 milyar dolarlık satış yaparak TL’deki değer kaybını frenlemeye çalıştığını aktarmıştı. da, 179.2 milyar dolar seviyesindeki toplam kısa vadeli dış borç yükü 35.8 milyar TL, 446.8 milyar dolar seviyesindeki toplam dış borç yükü 89.3 milyar TL yükselecek. Finansal kesim dışındaki firmaların döviz açık pozisyonu 184 milyar dolar olduğu düşünüldüğünde, kurdaki artışın bu alana etkisi 36.8 milyar TL olacak. Bu dönemde Avro/TL kuru da 6.25’ten 6.51 seviyesine yükselirken, Borsa İstanbul’da işlem gören şirketlerin hisselerinin yer aldığı BİST 100 endeksinde değer kaybı dün de sürdü. Son dört günde BİST 100’deki kayıp yüzde 4’e yaklaştı. Kurdaki artış, başta enerji olmak üzere birçok üründe zam ve enflasyonda artış olasılığını yükseltiyor. Risk ve faiz arttı Türkiye’nin kredi risk primini ölçen CDS’ler (kredi iflas takası) de 4 Ekim’de 362 iken dün 410 seviyesini gördü. Zaten benzer ülkelere göre çok yüksek olan risk primindeki yükseliş, Türkiye’nin dış finansman maliyetlerini, yani ödeyeceği faiz miktarını artırıyor. Risklerdeki artış, iç borçlanma maliyetlerini de artırıyor. 2 yıl vadeli gösterge tahvilin faizi cuma günü yüzde 13.6 seviyesindeyken dün yüzde 15.2 seviyesine yükseldi. Dünyanın birçok ülkesinde tahvil faizleri eksi oranlarda yer alırken, Türkiye’de tablo oldukça farklı seyretmeye devam ediyor. l Ekonomi Servisi Yurttaşın dövize kaçışı hızlandı Jeopolitik risklerdeki artış ve ekonominin geleceğine ilişkin endişeler, yurttaşları TL satıp döviz almaya yönlendiriyor. Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, yurttaşların yabancı para mevduatı 4 Ekim haftasında 446 milyon dolar artarak 193.3 milyar dolara yükseldi ve rekor tazeledi. Yurtiçinde yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin toplam yabancı para mevduatı, son bir yılda 40 milyar dolar artarak 193.3 milyar dolara ulaştı. Bankalarda 4 Ekim haftasında TL mevduatlar, 16.7 milyar TL düşüşle 1 trilyon 118 milyar TL’ye gerilerken, yabancı para mevduatların toplamı 1 trilyon 215 milyar TL’ye yükseldi. TL yerine döviz mevduat tercih edilmesi, bankaların TL kredi kaynağı bulmasını zorlaştırıyor. Nitekim, TCMB’nin faizleri düşürmesine ve Ankara’nın talimatlarına rağmen 4 Ekim haftasında TL kredi hacmi yerli özel bankalarda 2 milyar TL, yabancı bankalarda 1.4 milyar TL azaldı. Kamu bankalarında ise 3 milyar TL arttı. Bu dönemde, yabancılar ellerindeki hisse senetle ri ve tahvilleri sattı. Yurtdışında yerleşik kişiler, 4 ekim haftasında net 9.4 milyon dolarlık hisse senedi, 148.4 milyon dolarlık Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ve 16.7 milyon dolarlık Şirket Borçlanma Senetleri (ŞBS) sattı. Yabancıların ellerindeki hisse sene stoku 31.2 milyar dolara, DİBS stoku 16 milyar dolara, ŞBS stoku 435 milyon dolara geriledi. Öte yandan, 4 Ekim haftasında TCMB’nin brüt döviz rezervleri, 4 milyar 186 milyon dolar artışla 79 milyar 841 milyon dolara yükseldi. Vergi paketi yolda Merkez’denMurat Uysal vekillere hatalı sunum TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda önceki gün sunum yapan Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Uysal, ülkenin kısa vadeli dış borç tutarını eksik gösterdi. TCMB verilerine göre, Türkiye’nin 2019 Temmuz sonu itibarıyla kısa vadeli dış borç stoku 179.2 milyar dolar iken, Uysal’ın sunumunda bu rakam 86 milyar dolarak verildi. Bankaların kısa vadeli dış borç stoku 86.4 milyar dolarken, Uysal’ın sunumunda 49 milyar dolar rakamı yer aldı. Öte yandan, Uysal sunumun ardından milletvekillerinin sorularını da yanıtladı. Alınan bilgiye göre sunumdan ortaya çıkanlar şöyle: 4 Milletvekilleri “Barış Pınarı Harekâtı”nın ekonomiye etkilerine dikkat çekti. Enflasyon hedeflerinin gerçekçi olmadığına işaret etti. MB Başkanı’na tahminlerini sordu. MB’nin 31 Ekim’de açıklanacak olan yılın son enflasyon raporunda enflasyon tahminlerinin revize edileceği bildirildi. CHP’li Bülent Kuşoğlu, “Enflasyon tahmini yükseltilecek. Öyle gözüküyor” dedi. 4 Sunumda, Türkiye’nin risk priminin iyileşme eğilimi sergilemekle birlikte benzer ülkelere kıyasla halen yüksek bir düzeyde olduğuna dikkat çekildi. Bankacılık sektörünün varlık kalitesinde sınırlı bir bozulma gözlendiğine işaret edildi ancak bankacılık sektörünün güçlü sermaye yapısını koruduğu kaydedildi. ‘Sıkıntılı ve gergindi’ CHP’li Kuşoğlu, MB’nin fiyat istikrarı konusunda ekonomi yönetiminin en önemli kuruluşlarından birisi olduğuna dikkat çekerek “Ancak bağımsız olması gereken bu kurum bağımsız olmadığı gibi, bağımsız hareket edemediği gibi, fikirlerini de rahat ifade edemiyor. Tespitlerini rahat açıklayamıyor. Bunu gördük. Başkan da sıkıntılı ve gergindi” dedi. l ANKARA / İSTANBUL Varlık Fonu borçlanacak Mart ayında 1 milyar Avro borçlanan ve zor durumdaki müteahhitlere 1.7 milyar TL ödeyerek İstanbul Finans Merkezi inşaatına ortak olan Türkiye Varlık Fonu (TVF), tekrar borçlanmaya hazırlanıyor. Bloomberg’in aktardığına göre, yabancı kuruluşlardan kredi notu alma konusunda sona yaklaşan Fon, 2020’nin ilk yarısında Avrovil ihracı için uluslararası tahvil piyasasına çıkacak. Fon, zor durumdaki enerji sektörü ile madencilik ve petrokimya sektörlerinde özel şirketlerle birlikte yatırım yapacağını duyurmuştu. TVF bünyesinde, Türk Hava Yolları’nın yüzde 49.12’lik, Türk Telekom’un yüzde 6.68’lik, Halkbank’ın yüzde 51.11’lik hissesinin yanı sıra Ziraat Bankası, Çaykur, Botaş, Türkiye Petrolleri, TCDD, PTT, Borsa İstanbul, Milli Piyango gibi birçok kamu kuruluşu bulunuyor. l Ekonomi Servisi İhracat birim değeri düştü Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı 2019 Ağustos dönemi dış ticaret endekslerine göre, ihracat birim değer endeksi ağustosta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3.6 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde yüzde 0.7 artarken, hammaddelerde (yakıt hariç) yüzde 5.9, yakıtlarda yüzde 19.2 ve imalat sanayiinde (gıda, içecek, tütün hariç) yüzde 4.2 azaldı. İthalat birim değer endeksi ise ağustosta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 5.2 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde yüzde 6.2, ham maddelerde (yakıt hariç) yüzde 10.7, yakıtlarda yüzde 12 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) yüzde 2.3 azaldı. l Ekonomi Servisi Binalarda değer artış payı alınacak Yeni vergi paketinde, dijital platformların aldığı reklamlardan vergi alınması tartışılıyor. AKP yöneticileri, “Dijital platformlar, aldıkları reklamdan dolayı fatura kesiyor. Ancak bunlardan vergi alınmıyor. Bir siteye giriyorsunuz, karşınıza bir reklam çıkıyor. Bu reklamı izlemeden sayfaya giremiyorsunuz. Bu reklamlar hasılata girmediği için vergi alınmıyor. Getirilecek düzenlemeyle reklamı alan dijital platformlardan vergi Berat Albayrak alınacak” dedi. Kentlerde bina yüksekliği, kat adedi, kullanım amacı değişikliğine yönelik uygulama imar planı değişikliği ya da yakınından mega proje, metro projesi ve köprü projesi geçmesi nedeniyle değerinde artış olan taşınmaz maliklerinden, rant vergisi olarak nitelendirilen “değer artış payı” alınacak. Taşınmazların gerçek değeri üzerinden emlak vergisi ve tapu harcı ödenmesi uygulamasına geçilecek. Böylece yüksek bedelli taşınmazlardan daha fazla emlak vergisi alınacak. AKP yöneticileri, bu düzenlemelerin tek bir paket olarak da ayrı ayrı yasa önerileri olarak da gelebileceğini belirtti. Gelir vergisi dilimleri değişecek. 500 bin liranın üstündeki gelirlerden yüzde 40, 1 milyon üstünden yüzde 50 gelir vergisi alınması öngörülüyor. Düşük gelirlerdeki vergi oranlarında değişiklik yok. EMİNE KAPLAN Maliye ve Hazine Bakanı Berat Albayrak’ın AKP’nin Kızılcahamam kampında söz ettiği vergi paketiyle, gelir vergisi tarifelerine yeni kademeler eklenmesi planlanıyor. Buna göre halen en üst seviye olarak uygulanan yüzde 35 oranının kademeli olarak yüzde 50’ye kadar çıkarılması hedefleniyor. 500 bin ile 1 milyon arasındaki gelirlere yüzde 40, 1 milyon liranın üstüne de yüzde 50 oranı üzerinden vergi alınması gündeme gelecek. Aynı pakette, dijital platformların aldıkları reklamlar ile emsal artışlarının vergiye tabi olması, yüksek bedelli emlaklarda verginin artırılması üzerinde duruluyor. Maliye ve Hazine Bakanı Berat Albayrak, Yeni Ekonomi Programı’nı açıklarken “Bütçe açığının milli gelire oranında 2019’u yüzde 2.9 ile kapatmayı hedefliyoruz. 2020 ve 2021’de aynı oranı sürdürmeyi, 2022’de ise yüzde 2.6’ya düşürmeyi amaçlıyoruz. Bu kapsamda vergi adaleti sağlayacak, çok kazanandan çok, az kazanandan daha az vergi alın masının önünü açacak ve gelirleri artıracak, uluslararası uygulamaları örnek alan bir vergi reformuyla ilgili adımları atmaya başlıyoruz” demişti. Albayrak, hükümetin hazırlıklarını sürdürdüğü vergi paketiyle ilgili olarak AKP’nin Kızılcahamam kampında milletvekillerine bilgi verdi. Edinilen bilgiye göre, pakette şu düzenlemelerin yer alması bekleniyor: Kademelendirme geliyor Gelirler Vergisi Yasası’nın “esas tarife” başlıklı 103. maddesinde değişiklik yapılarak, gelir dilimlerine göre yüzde 15 ile yüzde 35 arasında uygulanan gelir vergisi oranlarının yüzde 50’ye kadar kademelendirilmesi üzerinde duruluyor. 500 bin ile 1 milyon lira arasında geliri olanlara yüzde 40, 1 milyon lira üzerindeki geliri olanlara da yüzde 50 oranında gelir vergisi alınması değerlendiriliyor. Ancak teknik çalışmaların sürdüğü, gelir dilimi ve oranlarda değişiklik olabileceği kaydediliyor. Alt gelir grupları için uygulanan vergi oranlarında bir değişiklik düşünülmüyor. l ANKARA ‘Bilimin cinsiyeti olmaz’ Sabancı Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı Güler Sabancı, “Bilimin ve yeteneğin cinsiyeti yoktur, sadece önyargılar vardır. Hayallerinin peşinden giden kız çocuklarının yanındayız” dedi. 11 Ekim Dünya Kız Çocukları Günü için bir mesaj yayımlayan Sabancı, kız çocuklarının hayallerinin peşinden gitmeleri için hem ailelerinden hem de öğretmenlerinden destek görmeleri gerektiğine işaret ederek “Onların toplumsal, siyasi ve ekonomik yaşama katılmalarını sağlamak ve toplumun gelişimine katkı sunacak güçlü bireyler olabilmeleri için onları hep birlikte desteklemeliyiz” diye konuştu. Arçelik de Kız Çocukları Günü ile ilgili yaptığı açıkla mada, KızCode girişimiyle birlikte yürüttüğü program kapsamında çalışanlarının çocuklarına teknoloji ve kodlama eğitimi verdiğini ifade etti. İkinci yılını geride bırakan programda Eskişehir, Çayırova ve Çerkezköy işletmelerinde toplam 94 kız çocuğuna teknoloji ve kodlama eğitimi verildi. l Ekonomi Servisi Güler Sabancı Damla Birol Emine Erdem Kadınlar krediye zor erişiyor Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) ile Türk Tuborg’un işbirliğiyle hazırlanan “Türkiye Kadın Girişimcilik Endeksi”, kadın girişimcilerin en çok ihtiyaç duyduğu konunun finansal destek olduğunu ortaya koydu. Bu yüzden kadın girişimciler ilk etapta daha az sermaye gerektiren sektörlere yöneliyor. En fazla bulundukları sektör ise yüzde 24 ile toptan ve perakende ticaret. Yaklaşık yüzde 50 oranındaki kadın girişimci de, şirketinin kuruluş aşamasında herhangi bir bankadan kredi almıyor. Bu süreçte “aileden borç alma” ilk sırada yer alıyor. Şirketlerinin yaşları arttıkça bankalardan kredi alma oranı yüzde 48’e çıkıyor. Kadın girişimciliği konusunda yol kat edilse de hâlâ emekleme aşamasında olunduğuna dikkat çeken KAGİDER Başkanı Emine Erdem, “100 erkeğin 77’si işgücüne katılırken, 100 kadından yalnızca 33’ü çalışıyor. Türkiye’de girişimcilik zaten zor, kadın girişimcilik daha da zor. Kadınlar teknolojiye, finansmana erişim konusunda erkeklere göre daha çok zorlanıyor” dedi. Türk Tuborg Üst Yöneticisi (CEO) Damla Birol ise, “Kadınları cesaretlendirmek ve hedeflerine ulaşmak için harekete geçen kadın sayısının artmasına destek vermek en büyük hedefimiz” diye konuştu. l Ekonomi Servisi Ergün Atalay’a ITUCAP’de görev Türkİş Genel Başkanı Ergün Atalay, Tokyo’da düzenlenen Uluslararası Sendikalar KonfederasyonuAsya Pasifik Bölgesel Örgütü’nün (ITUCAP) 4. Bölgesel Konferansı’nda Bölgesel Genel Konsey ve Yönetim Kurulu asil üyeliğine getirildi. ITUCAP 34 ülkedeki 59 ulusal konfederasyona üye 23 milyon işçiyi temsil ediyor. Atalay, aynı zamanda ITUCAP’nin Genel Başkan Yardımcılığı görevini yürütecek. Konferansta, ITUCAP’nin Genel Başkanlığına Anthony Felix ve Genel Sekreterliği’ne de Shoya Yoshida’nın tekrar seçilmesine karar verildi. l Ekonomi Servisi